Noiztik aurrera izango dute doan garraio publikoa 12 urtez azpikoek Bizkaian eta Gipuzkoan? Iazko abenduaren 23an adostu zuen Euskadiko Garraio Agintaritzak 12 urtetik beherakoentzat garraio publikoa doakoa izatea. Horrek 130.400 umerengan izango du eragina.

Zenbat balio du Osakidetzan ospitaleratuta egoteak? Gorputzetik kanpoko mintz bidezko jaioberrien oxigenazioa da zerbitzurik garestiena (183.878 euro). Bihotz edo biriketako transplanteek 146.195 euro balio dute, eta desfibriladore bat jartzeak 145.821 euro.

Langabezia % 0,37 jaitsi zen 2024an EAEn, eta 1,22 igo Nafarroan, 2023arekin alderatuta.

33.000 ibilgailu baino gehiago saldu dira Hego Euskal Herrian, ia % 6ko igoera EAEn eta % 2koa Nafarroan

Israelek 2023ko urriaren 7an Gazaren aurkako sarraskia hasi zuenetik, zerrendako zenbait eremu «gune humanitario» gisa izendatu ditu Tel Avivek. Horietan, Israelgo armadaren arabera, Palestinako herritarrek babesa hartu dezakete Israelek eraso eginez gero. Ia hamabost hilabete igaro dira aurreneko bonbardaketatik, eta Tel Avivek hainbatetan egin du eraso gune humanitario horien aurka. Gaur bi aldiz bonbardatu dute Israelgo soldaduek Al-Mawasiko eremua: gutxienez hemezortzi lagun hil dituzte, eta hamabost zauritu. Al-Mawasi Gaza erdialdetik hegoaldera doan kostaldeko lur eremu bat da, eta «gune segurutzat» izendatu du Israelek. Bertan, barne desplazatuentzako hainbat errefuxiatu esparru daude. Aurreneko erasoa goizaldean izan da, eta Israelgo hegazkinek errefuxiatuen kanpin dendei egin diete eraso; hamabi lagun hil dituzte. Hildakoen artean Gazako polizia zerbitzuko agintari Mahmud Salah dagoela salatu du zerrendako Barne Ministerioak. Ohar bidez eman dute hilketa horren eta beste polizia baten heriotzaren berri. Ohar horretan, Poliziaren eginkizuna «herritarrak laguntzea» dela azpimarratzeaz gain, Israeli leporatu dio «kaosa hedatzen» aritzea Poliziaren aurkako erasoen bitartez: «Gazako Poliziaren zuzendari nagusia hilez, okupazioak [Israelek] zerrendan kaosa zabaltzeko eta herritarren sufrimendu humanitarioa sakontzeko ahaleginean jarraitzen du». Israelgo armadak ohar bidez argudiatu duenez, Salah «zerbitzu sekretuetako talde bat» eratzen ari zen Hamas talde islamistako beste adar militarrekin batera, «Israelgo soldaduak hiltzeko xedez». Tel Avivek, gune humanitarioen aurka eraso egin izan duenetan, paskin informatiboak jaurti izan ditu herritarrek alde egin zezaten —herritarrek salatu izan dutenez, baina, denbora gutxiegi ematen zieten alde egiteko—. Gaurkoan, ordea, ez dute abisurik eman. Ministerioari eraso Gune humanitarioaren aurkako gaurko bigarren erasoak, bestetik, Gazako Barne Ministerioaren eraikina izan du helburu, Khan Yunisen. Azken hilabeteetan, hiriko zenbait auzo gune humanitariotik at utziz joan da Israelgo armada, baina, ohar bidez baieztatu duenez, gaur arte polizia etxe gisa erabiltzen zuten eraikina «gune humanitarioaren barruan» zegoen. Eraso horretan sei lagun hil dituzte, gehienak poliziak. Tel Avivek ohar bidez jakinarazi duenez, Hamasek eraikin hori erabiltzen du Israelen aurkako erasoak antolatzeko. Hala ere, bi eraso horiek ez dira Israelgo soldaduek gaur egin dituzten bakarrak. Beste hainbat eraso egin dituzte zerrenda osoan, eta, orotara, gutxienez 71 lagun hil dituzte, zerrendako osasun zerbitzuen arabera. Gazako hiriburuan, esaterako, sei lagun hil dituzte. Gazako herritarrentzat nahitaezkoak diren azpiegitura batzuen aurka ere egin dute eraso. Al-Jazeera Qatarko telebista kateak zerrendan duen kazetari batek adierazi duenez, zerrenda erdialdeko Deir al-Balah hirian —Al-Mawasiko eremutik gertu dago—dagoen gasolindegi baten aurka egin dute eraso. Horrek eragindako eztandak bederatzi lagun hil ditu, gutxienez. Al-Jazeera: Zisjordanian aritu ezinik Zisjordanian agintzen duen PAN Palestinako Aginte Nazionalak Al-Jazeera telebista kateari bertatik lan egitea debekatu dio. Hedabideak bertan duen erredakzioa itxiaraziko dute, eta, gainera, Palestinako eremu horretan zeuden kazetariek ezingo dute handik lan egin aurrerantzean. Behin-behineko erabakia dela jakinarazi zuen PANek atzo, eta hala izango dela Al-Jazeeraren «estatus legalaren» berri jakin arte. PANek Wafa Palestinako berri agentziari adierazi zionez, palestinarren artean «sedizioa sustatzeagatik» erabaki dute telebista katearen lana etetea. Al-Jazeerak salatu duenez, Jeninen (Zisjordania) PANeko indarren eta beste milizia palestinar batzuen arteko borroken berri emateagatik hartu dute erabakia. Ez da lehen aldia Al-Jazeera eremu batetik kanporatzen dutena. Iazko maiatzean, Israeldik eta Jerusalemdik aritzea debekatu zion Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroaren gobernuak. Erabaki horren harira aritzea leporatu dio hedabideak PANi, eta erabakia bertan behera uzteko eskatu dio. 347 Israelek Siria zenbat aldiz bonbardatu zuen iaz. Israelek 347 aldiz egin zuen eraso Siriako lurretan iaz. 2018an abiatu zituen Damaskoren aurkako bonbardaketak, eta iaz izan zen kopururik handiena, Siriako Giza Eskubideen Behatokia erakundearen —Londresen du egoitza— datuen arabera. GKE gobernuz kanpoko erakunde horrek gaur salatu duenez, gainera, lurrez 26 aldiz egin zion eraso Israelek Siriari iaz.

Urteko aurreneko eguna hasi eta gutxira, auto bat ziztu bizian sartu zen AEB Ameriketako Estatu Batuetako New Orleans (Louisiana) hiriko Bourbon kalean, eta han zeudenen aurka egin. Urte berriaren harira, ospakizun mordoa zegoen hiriaren erdiguneko gune horretan. FBI Ikerketa Bulego Federalak atzo bertan jakinarazi zuen erasotzailea erasoa egin eta gutxira hil zela, Poliziak tirokatuta. Hari buruzko xehetasunak iluntzean zabaldu ziren sare sozialetan eta AEBetako hedabideetan, eta iturri ofizialek baieztatu egin dituzte azken orduetan. Texasko militar ohi Shamsud Din Jabbarrek egin zuen erasoa, eta, Joe Biden AEBetako presidenteak bart prentsaurreko batean ziurtatu duenez, «lotura estua» dauka EI Estatu Islamikoarekin. Hain justu, FBIren hasierako hipotesia izan arren Din Jabarrek erasoa «taldean» prestatu zuela, gaur aukera hori baztertu eta bakarrik egin zuela adierazi du agentziak. Iturri ofizialek hari buruzko informazioa zabaldu baino lehen, hainbat hedabidek iradoki zuten erasotzailea Estatu Islamikoaren parte zela; izan ere, EIren bandera beltza zeraman erasoa egiteko baliatu zuen autoan. Horiek hala, atzotik «eraso terrorista» gisa ikertzen ari dira gertatutakoa. Din Jabarrek hamahiru urte egin zituen AEBetako armadan; tarte horretan, urte bat eman zuen Afganistanen, 2009tik 2010era. EIrekin izan ditzakeen loturen inguruan, informazio gehiago eman du bart Bidenek: «FBIk jakinarazi dit erasoa egin baino ordu batzuk lehenago hainbat bideo argitaratu zituela sare sozialetan. Horietan, argi azaltzen du EIk inspiratzen zuela, eta agerikoa da min egiteko asmoa zuela». Halere, nabarmendu du ikerketa hasi besterik ez dela egin, eta, hortaz, xehetasunak eta loturak argitzeko daudela. Are, esan du ez litzatekeela egokia «presazko ondorioak» ziurtzat ematea. Futbol Amerikarreko Unibertsitate Ligako Sugar Bowl txapelketaren finalaurrekoetako bat jokatzekoak ziren atzo iluntzean New Orleansen. Erasoaren ondoren, kirol ikuskizuna atzeratzea erabaki zuten, argudiatuta ikerketa oraindik abian zegoela, eta ezin zutela ziurtatu txapelketa erabat segurua izango zenik. Gaur iluntzean dira egitekoak. Nazioartean zeresan handia ematen ari da New Orleansen atzo goizaldean izandako erasoa, eta munduko lider mordo batek egin dituzte horren inguruko adierazpenak. Erresuma Batuko lehen ministro Keir Starmerrek doluminak eman dizkie biktimen senideei, eta Erresuma Batuko Atzerri idazkari David Lammyk, halaber, eskua luzatu die AEBetako Poliziari eta FBIri. Antzera mintzatu dira Alemaniako kantziler Olaf Scholz eta Frantziako presidente Emmanuel Macron. «Terrorismoak New Orleans astindu du», esan du Macronek. NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeko idazkari nagusi Mark Ruttek eta Mexikoko presidente Claudia Sheinbaumek ere doluminak helarazi dizkiete biktimen senideei. Egiptok, Qatarrek eta Saudi Arabiak erasoa gaitzesteko komunikatuak zabaldu dituzte, nork bere aldetik; «indarkeria bidezko eta mota guztietako ekintza terrorista oro» deitoratu dute. Las Vegasko erasoa New Orleanseko erasoa gertatu eta zenbait orduren buruan, beste eraso bat izan da bart Las Vegasen, hilaren 20tik aurrera Etxe Zuriko maizter izango denaren, hau da, Donald Trumpen International Trump Hotel hotelaren aurrean. Tesla markako auto bat lehertu, pertsona bat hil, eta zazpi zauritu dira. Las Vegasko Poliziaren arabera, autoan gas zilindroak, kanpinerako erregaia eta kalibre handiko morteroak aurkitu dituzte. Bestalde, agintariek jakinarazi dute leherketak ez diola kalterik eragin ez hotelari ez inguruari. «Tesla markako auto bat da, eta jakina da Elon Musk [Tesla konpainiaren burua] Trump presidente hautatuarekin lanean ari dela, eta erasoa Trumpen eraikin batean izan da», azaldu du Las Vegasko Polizia Departamentuko sheriff Kevin McMahillek. Horren harira, ikertzen ari dira erasoak «motibo politikoak» ote dituen. New Orleanseko erasoan eta Las Vegaskoan erabilitako autoak aplikazio beraren bidez alokatu zituzten. Halere, FBIk gaur arratsaldean jakinarazi duenez, ez dago harremanik bi erasoen artean. Bada, bi ikerketak abian dauden bitartean, Trumpek FBIren, Justizia Departamentuaren eta «Estatu Demokrataren» lana kritikatu du, bere kontrolpeko Truth sare sozialean: «Ez dira beren lana egiten ari». Hamar zauritu new yorken, tiroketa batean New Yorkeko (AEB) Queens auzoko diskoteka batean tiroketa bat izan da bart, eta gutxienez hamar pertsona zauritu dituzte. New Yorkeko Poliziak jakinarazi du ez zela «eraso terrorista bat» izan. Festa pribatu bat antolatua zuten Amazura diskotekan, eta 90 pertsona inguru zeuden. AEBetako Fox News hedabidearen arabera, diskotekara sartzeko ilaran zegoen jende talde batengana hurbildu ziren hiru gizon, eta tiroka hasi: 30 tiro baino gehiago egin zituzten. Erasotzaileek auto batean egin zuten ihes. Iturri ofizialak aipatuz AEBetako hainbat hedabidek kaleratu dutenez, urrian hil zuten «talde kriminal» bateko buruaren omenezko festa bat zen.

Urtarrilean Hego Euskal Herrian alokairu kontratu bat berritzekoak izango dira jabe eta maizter bat baino gehiago. Kontratua berritzeak askotan berekin ekartzen du alokairuaren prezioa ere aldatzea; inflazio garai hauetan, bereziki, igotzea. Bada, urtarrilean prezio hori ezingo da %2,2 baino gehiago garestitu, hala zehazten baitu Espainiako Estatistika Institutuak ondutako etxebizitza alokairuentzako erreferentziazko indizeak. Hori bai, muga horrek ez du ezertarako balio kontratua 2023ko maiatzaren 25a baino lehenago sinatu bazuten. COVID-19aren pandemiak eta Ukrainako gerrak eragindako krisi ekonomikoek eragin zuzena izan dute etxebizitzaren merkatuan, eta ondorio horiei galga jartzeko asmoa du Espainiako Gobernuak bultzatutako neurri horrek. Tentsio handiko eremuak ez diren udalerrietan —Hegoaldean, Errenteria da izateko gertuen dagoena—, alokairuen kontratu berriek ez dute inolako mugarik prezioak ezartzeko: jabeak eta maizterrak «adosten» dute, Espainiako Hiri Errentamenduen Legearen arabera. Kontratuak urtean behin berritzean, ordea, prezioen igoerak muga du 2019an lege hori egokitu zutenetik. Espainiako Etxebizitza Legea indarrean sartu aurretik — 2023ko maiatzaren 25a baino lehenagotik— sinatutako alokairu kontratuak berritzean, prezioaren igoera ezin da hilabete horretako KPIa baino altuagoa izan. Data horren ostean hitzartutako kontratuei dagokienez, berriz, muga zorrotzagoa da. 2022an eta 2023an %2 igo zitezkeen gehienez alokairuen prezioak, kontratuak berritzean; iaz, gehienez %3. Espainiako Estatistika Institutuak egindako etxebizitza alokairuentzako erreferentziazko indizeak zehaztuko du aurrerantzean zenbat ahalko diren igo alokairu horien prezioak. Indizea, hilabetero Urtarril honetan, gehienez %2,2 igo ahalko dira. Hilabetero berrituko dute indizea, eta haren kalkuluak KPIaren aldakuntza tasa du oinarri: urteko KPIarena, azpiko inflazioarena eta bien arteko batezbestekoa. Hiru erreferentzia horietan baxuena gailenduko da indizea zehaztean, eta, horrela, KPIaren azpikoa izango da zenbatekoa. Urtarril honetakoa iazko azaroko KPIaren arabera zehaztu dute, hori baita eskura dagoen daturik berriena. Otsailekoa iazko abendukoaren arabera kalkulatuko dute. Horrela kalkulatuko dute hilabetero. 2019an erreformatutako Espainiako Hiri Errentamenduen Legearen arabera, alokairuen prezioa urtero berritzeko aukerak kontratuan adierazita egon beharko du; bestela, maizterrak ezingo dio etxearen jabeari exijitu. Gainera, jabeak berak eskatu beharko du, legeak dioenez, prezioa erreferentziazko indizearen arabera egokitzea. Eskaria kontratua berritu eta hilabete batzuetara egiten bada, martxan jarriko da, baina jabeak ezingo dio maizterrari exijitu aldi horretan ordaindu gabeko diru kopurua emateko. Gainera, kontratua sinatu eta bost urtez, maizterraren eskubidea izango da alokairuaren prezioa erreferentziazko indizearen arabera berritu ahal izatea. Hala jasotzen du legeak norbanakoentzat, eta 7 urteko epea ematen die etxe baten alokairua ordaintzen ari diren enpresei. Kontratuak urtero berrikusteak zera esan nahi du, kontratu berri bat iazko azaroaren 23an sinatu zutenek aurtengo azaroaren 23an berritu beharko dutela, adibidez. Jatorrizko kontratuaren data izango da erreferentzia hura berritzean, alegia. Tentsio handiko eremuak Tentsio handiko eremuetan ere, 2023ko maiatzaren 25aren ostean sinatutako kontratuak berritzean, erreferentziazko indizearen arabera egokitu ahalko dute alokairuen prezioa, baina muga handiagoak ere izango dituzte alokairuen prezioek, bi kasutan: kontratu berriak sinatzean eta etxea daukana jabe handia baldin bada. Tentsio handiko eremu batean alokairu kontratu berri bat sinatzean, prezioa ezingo da izan aurreko bost urteetan etxe horregatik eskatutakoa baino garestiagoa. Beraz, aurreko maizterrei eskatutako errenta baino altuagoa ezingo diete eskatu jabeek maizter berriei, baina salbuespen batekin: kontratua berritzean prezioen igoera mugatzeko baliatzen den erreferentziazko indizearen arabera igo ahalko da alokairua. Hori baino gehiago igotzeko —gehienez, %10—, zenbait baldintza bete beharko dituzte: kontratu berria sinatu aurreko bi urteetan etxea eraberritu izana, eraberritze horren ondorioz energia ez-berriztagarria %30 aurreztu izana —efizientzia energetikoaren ziurtagiriaren bidez egiaztatuta— eta irisgarritasuna hobetu izana, besteak beste. Jabe handientzat neurri zorrotzagoak ezarriko dituzte; esaterako, haiek alokatzen dituzten etxeen prezioek gehienezko eta gutxieneko kopuru batzuen artean egon beharko dute. Indarrean dauden alokairuei ere ezarriko diete neurria, eta jabe handiak derrigortuta egongo dira kontratuak eguneratzera. Beste indize batek zehaztuko ditu jabe handiek alokatzen dituzten etxeen prezioek bete beharreko gehienekoak eta gutxienekoak, baina oraindik zehaztu gabe dago. Izan ere, Espainiako Etxebizitza Ministerioak ezarriko du indizea, eta hori osatzeko beharrezkoa den informazioa bidaltzeke dute Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ogasunek —Nafarroakoak igorria dio—.

Eskirotzeko enpresa-batzordeak BSHren Alemaniako zuzendaritzarekin hitz egin nahi du

Lan-istripua abenduaren 30ean gertatu zen, baina LAB sindikatuak, ezbeharra salatu duenak, ostegun honetan izan du istripuaren berri.

Ukrainako gerraren paradoxa handietako bati amaiera eman dio Volodimir Zelenskik. Ukrainako presidenteak erabaki du ez berritzea Errusiako gasa Ukraina zeharkatzea baimentzen zuen 2019ko kontratua, eta, ondorioz, gasaren iturria itxi du Gazprom Errusiako konpainia publikoak. Horrek ez du esan nahi, ordea, EBk ez duela Errusiako gasa inportatzen: azken gasbide bat martxan dago (Turkstream) eta Batasunak handitu egin du Errusiako GNL gas natural likidotuaren inportazioa. Gerraren aurretik, Errusia zen EBren energia hornitzaile nagusia, eta garrantzi berezia zuen gasak, EBren beharren %45 betetzen zituelako. Horregatik, Bruselak Errusiako ikatzaren eta petrolioaren inportazioa debekatu zuen, baina ez, ordea, gasarena. EBri presio egiteko Ukraina lagundu ez zezan, Vladimir Putinek Yamal eta Nord Stream gasbideak itxi zituen —azken hori hutsik zegoela leherrarazi zuten, oraindik guztiz argitu ez den atentatu batean—, baina irekita utzi zuen Ukraina arerioa zeharkatzen zuena, Bratstvo deitutakoa (Anaitasuna), 1960ko hamarkadan eraikitakoa. Hori bai, bere garraio gaitasunaren %10 bakarrik erabiltzen zuen. Erabilera horren truke urtean ia 700 milioi euro irabazten zituen Ukrainak, baina Zelenskik nahiago izan dio diru horri muzin egin, uste baitu Errusiari kalte ekonomiko handiagoa egingo diola; 6.000 milioi eurotik gora ematen zizkion. %16 Errusiaren zatia EBren gas inportazioetan. Gerra aurretik Errusia zen EBren gas hornitzaile nagusia, %45eko kuotarekin. Orain Norvegiak bete du haren tokia, eta esportazioak handitu dituzte AEBek, Qatarrek eta Aljeriak ere. Edonola ere, iaz EBren gas inportazioen %16 izan ziren Errusiakoak. Iaz, abenduaren erdialderako 16,5 milioi tona GNL iritsi ziren EBra Errusiatik, inoizko kopururik handiena; 2022an eta 2023an 15,2 milioi izan ziren. Horretatik zati bat, ordea, EBtik kanpo bukatzen du. Anaitasuna gasbidetik hornitzen ziren Europa erdiko hainbat herrialde, eta haien artean daude Moskuk Batasunean dituen bi aliatu nagusiak, Hungaria eta Eslovakia. Azken hori da galtzaile nagusia, Ukrainako gasbidetik lortzen zuelako behar duen gasaren parterik handiena —Hungaria batik bat Turkstreametik doana erabiltzen ari da orain—. Kontratua luzatzen saiatu da azkenaldian Robert Fico Eslovakiako lehen ministro errusiazalea —Moskura ere bidaiatu du—, eta, haserre, Ukrainari argindar hornidura etetearekin egin du mehatxu Ficok. Nord Stream gasbidearen lurreko instalazioak, Lubminen (Alemania). HANNIBAL HANSCHKE / EFE Gasbide horren menpekotasun handia zuen Austriak ere duela gutxira arte, baina Gazpromek iturria itxi zion iragan abenduaren 11n, eta beste bide batzuetatik hornitzen da orain. Europako Batzordeak azaldu du beste herrialde batzuek ere Austriaren adibidea jarraitu behar dutela, eta ziurtatu du Ukrainako gasbidea ixteak ez duela eskasia ekarriko, GNL inportazioak handitzeko moduan delako. Hala ere, itsasontziz garraiatutako gasa gasbidetik doana baino garestiagoa da, eta, gainera, EBk hura ziurtatzeko lehiatu behar du Asiako herrialdeekin. Ursula von der Leyen Europako Batzordeko presidenteak agindu du 2027rako utziko diotela Errusiako gasa erosteari, ordurako beste hornidura iturriak handituko dituztelako. 48,9 Gas megawatt-orduaren prezioa, eurotan. Azken hilabeteetan berriro gora egin du gasaren prezioak. Otsailean, gas megawatt-orduak 29,1 euro balio zuen TTF Herbehereetako gas merkatuan, baina asteartean, 48,9 euroraino iritsi zen. Orain gorantz egitea espero da, negu betea delako, eta Ukrainako gasbidearen hornidurarik gabe, litekeena delako EBk bere erreserba biltegiak aurreko urteetan baino gehiago hustu behar izatea. Ukrainako gasbidearen itxierak ondorio gehien EBtik kanpo izan ditzake, Moldavian eta Transnistrian. Ofizialki Moldaviaren parte den arren, 1991tik de facto independentea da Transnistria, eta, Moskuren babesa duenez, Gazpromek hornitzen zuen gasez, Ukrainatik barrena. Berokuntzarako ez ezik, argindarra sortzeko eta haren parte bat Moldaviari berari saltzeko baliatzen zuen Transnistriak, baina hango gobernuak iragarri du fluxu hori eten beharrean dagoela, bere diru iturri nagusia zen arren. Gasa erabili beharrean ikatza erreko du Transnistriak, baina horrekin oraingoz soilik bi hilabeterako erreserbak ditu. Moldaviak energia larrialdi egoera deklaratu zuen abenduaren 13an, baina espero da Errumaniak hornituko duela aurrerantzean gasez eta argindarrez. Hori bai, prezio handiagoak ordaindu beharko ditu, eta hori kolpe gogorra da, Europako herrialde pobreenetako bat delako. Ukrainako gasbideak, helburu militar berria Gazpromekin zuen kontratua ez berrituta, Errusiari gerra finantzatzeko tresna bat kendu nahi izan dio Ukrainako Gobernuak. Kalkulatu denez, 6.000 milioi eurotik gora lortzen zituen Moskuk haren bidez. Baina Ukrainak berak ere galduko du: garraioak ekartzen zion etekinik gabe geratuko da —700 milioi euro inguru—, baina hori baino kalte handiagoa izan daiteke bere gasbide sarea Errusiaren misilen helburu izan daitekeela aurrerantzean. Orain arte, Errusiak gogor egin dio eraso Ukrainaren argindar ekoizpenari eta banaketa sareari —sorkuntza gaitasunaren %60 galdu du—, baina gasbideak bakean utzi ditu, bere gasa garraiatzen zuelako. Orain, eraso ez egiteko arrazoia galdu du.