Erreserba Federalak interes tasak mantendu ditu (% 5,25 – 5,5), inflazioaren aurkako “urrats faltagatik”.Ameriketako Estatu Batuetako (AEB) Erreserba Federalak % 5,25 eta % 5,5 artean utzi ditu interes tasak, eta ez du uste egokia denik horiek jaistea inflazioa % 2ra hurbildu arte.

Neurketa handia eginda esan dio agur Baskoniak 2023-2024 denboraldiko Euroligari. Real Madrilen aurka 98-102 galdu dute arabarrek Buesa Arenan. Kanporaketetako hirugarren partida zen, eta azkeneko bala zuten arabarrek. Irabazteak soilik balio zien. Haien eskuetan zegoen guztia egin dute jokalariek laugarren partida bat jokatzeko, baina ez da posible izan. Lehen 33 minutuak aurretik egon ostean, minutu erabakigarrietan gehiago izan dira bisitariak, eta kanporaketako hirugarren garaipena eskuratu dute. Orain, ordea, ezin dira nahigabetu. ACB ligako kanporaketetara sailkatzea izango baitute jokoan datozen asteetan. Ondo abiatu du partida Baskoniak. Madrilen ez bezala, kanpoko jaurtiketetan asmatzen hasi da, eta oldarkor aritu da defentsan, madrildarren antolatzaileei asko pentsatzen utzi gabe. Gutxitan bezalako nahia erakutsi du Dusko Ivanovicen taldeak neurketa hasieran. Hala ere, espero zitekeen bezala, lanak izan dituzte Tavares eta Poirier gelditzeko. Erasoan, taktika aldatu gabe: Costello hiruko marratik Tavares zonatik ateratzeko. Ivanovicenek kanpoko jaurtiketak baliatu dituzte lehenengo abantaila lortzeko. Costellok eta Rogkavopoulosek fin hasi dute partida, eta haien bitartez lortu dute lehen abantaila: 17-11. Hala ere, ondo eutsi dio Chus Mateoren taldeak arabarren hasierari, eta defentsa onak eta trantsizio azkarrak baliatu dituzte min egiteko. 22-22 amaitu da erritmo bizian jokatu den lehen laurdena. Bigarren laurdena hasi baino lehen eten bat egin da, mahaian arazoak zituztela eta. 10 minutuz geldirik egon da partida, baina jokalariak ez dira hoztu, eta puntu jasa itzela ikusi dute zaleek. Howardek bederatzi puntu sartu ditu zaleren bat tabernatik itzuli denerako; 15-5eko partziala egin dute arabarrek hiru minutuan, eta hamar puntuko abantaila lortu dute. Arabarrak baino beranduago esnatu dira zuriak, eta ordura arte jokatu gabe zegoen Sergio Chacho Rodriguezek hartu du aginte makila. Hortik atsedenaldira bitarte, erasoko jokoan daukaten gaitasuna erakutsi dute bi taldeek. Codi Miller-McIntyrerrek eta Marinkovicek piztu dute arabarren sua, eta blokeo zuzena baliatu dute bisitariek erantzuteko: 56-52 atsedenaldian. Atsedenalditik bueltan baloia galdu ditu Baskoniak lehen bi jokaldietan, baina berehala lortu du hamar puntuko aldea berriro ere, ordura arteko handiena. Baina, beste behin, une txarra gainditzen jakin dute bisitariek. Tavaresek eta Campazzok lan handia egin dute atzean, eta haien oldarkortasunari esker 3-12ko partziala egin dute zuriek. 73-72 joan da partida azken laurdenera. Real Madrilen hordagoa Azken laurdenean izarren txanda izaten da, eta Howardek hartu zuen erantzukizuna arabarren erasoan. Zazpi puntu sartu ditu laurdenaren hasieran, eta Mateok hutsartea eskatu behar izan du. Baskoniaren enbidoa. Chacho eta Yabusele azaldu dira orduan, eta 3-16ko partziala izan da madrildarren erantzuna: hordagoa, eta zortzi puntuko aldea hartu dute markagailuan lau minutu baino gutxiago gelditzen zirenean (83-91). Zaleen bultzadak lagunduta, baina, bi puntura gerturatu dira etxekoak. Azken minutuetan erabaki da neurketa, eta hor, Real Madril nagusitu da. Bertan amaitu dira arabarren ametsak, eta Euroligatik kanpo gelditu dira. Penatuta utzi dute Buesa Arenako kantxa jokalariek, baina zaleen txalo zaparrada eta esker ona jaso dute, egindako lanarengatik. Ivanovic ere atsekabetuta agertu da partida amaitzean, baina «harro» jokalariek egin duten neurketarekin: «Gaur jokatu behar genuen bezala jokatu dugu. Baina batzuetan horma baten kontra joatearekin tematzen gara. Pazientzia gehiagorekin jokatu behar dugu. Hala ere, ezin diet ezer jokalariei ezer aurpegiratu. Lan bikaina egin dute».

ELAk karga politiko handiko mezua zabaldu du aurtengo Maiatzaren Lehenean. Mitxel Lakuntzak Bilboko mobilizazioaren aurretik hartu du hitza, eta zuzenean mintzatu zaio EAJren eta PSEren arteko egunotako negoziazioetatik osatuko den Eusko Jaurlaritza berriari: «Lehendakari, gatazka soziala eta laborala irekita dago. Norabide aldaketa behar da, orain arte egin ez dena egiteko». Ezkerreko alderdiei ere egin die enkargua, eta benetako konfrontazioa egiteko eskatu die. ELAk bi manifestazio egin ditu Maiatzaren Lehenean, bat Bilbon eta beste bat Iruñean. ‘Antolatu, borrokatu, irabazi’ lelopean bi hirietako erdiko kaleak gurutzatu ditu. Zuzendaritzako kide gehienak Bilbokoan atera dira, eta haien atzetik, ohi bezala, sindikatuak irekita dauzkan lan gatazketan inplikaturiko langileak joan dira, bakoitza bere pankartarekin. Jendetza bildu da, azken urteetako Maiatzaren Leheneko manifestazioetan adina. «Konfrontazio politiko, sozial eta sindikala ezinbestekoa da. Zer akordio lortu daiteke botere ekonomikoen mesedera aritzen direnekin? Botere horien alde fiskalitate eta pribatizazioak gauzatzen dituztenekin?». MITXEL LAKUNTZA ELAren idazkari nagusia Lakuntzak «bestelako politika baten» beharra exijitu die Eusko Jaurlaritzari eta Nafarroako Gobernuari. «Publikoaren alde egin behar dugu: hasteko, inbertsio publikoa indartuta. Baliabide gehiago behar dira zerbitzuak eta langile publikoen baldintzak hobetu nahi badira». Azken horren harira, nabarmendu du Osakidetza eta Osasunbidea direla aldi baterako lan enpresarik handienak: «Langileen erdiak behin-behinekoak dira». Halaber, erakundeek diru publikoz hedaturiko azpikontratazio sarea kritikatu du: «120.000 lagunek dihardute azpikontrata publikoetan Euskal Herrian, eta horietako asko sektore feminizatuetan». Mitxel Lakuntza ELAren idazkari nagusia, gaur, Bilbon. ARITZ LOIOLA / FOKU Politika horiek aldatzeko eta botere ekonomikoei aurre egiteko «konfrontazio politiko, sozial eta sindikala» ezinbestekoa dela nabarmendu du, eta ezker politikoari leporatu dio alternatiba sendoak planteatu beharrean herri akordioak proposatzen dituela: «Zer akordio lortu daiteke botere ekonomikoen mesedera aritzen direnekin? Botere horien alde fiskalitate eta pribatizazioak gauzatzen dituztenekin?». Gehitu du herri akordioak posible direla eskuinaren edukiak onartzen direnean, eta, haren ustez, ezkerrak ez lukeela horretarako prest egon beharko. Prekaritatea ezkutatzen Mezu politikoez gain, patronala ere kritikatu du Lakuntzak, zeinari aurpegiratu dion prekaritatea kamuflatu nahi izatea. «Confebask elkarrizketa sozialaren defendatzaile handienetako bat da; bada, esaten du gurean ez dagoela prekaritaterik; sindikatuen asmakizuna omen da». Halaber, leporatu dio lan osasunaren inguruko ardurarik ez izatea. «Lanpostuan hiltzea da tragediarik okerrenetakoa». ELAren Maiatzaren Leheneko manifestazioa, Bilbon. ARITZ LOIOLA / FOKU Gogoratu du ELAk kanpaina bat hasi duela langile migratuek pairatzen duten esplotazioa salatzeko. Azaldu du gaur egun euskal enpresa batzuek propio hartzen dituztela langile migratuak, haien «babesgabetasun egoerari zukua ateratzeko». Confebaski galdetu dio hori ez ote den prekaritatea: «Horren aurrean isilik gelditzen da, eta hau gure herrian gertatzen ari da». Hainbat enpresatako lan gatazkak izendatu ditu: Eroski, Barcelo hotelak, Ferrovial… Gatazkekin lotuta, grebak hartu ditu hizpide, eta salatu du haien aurkako kanpaina bat dagoela. Esan du kanpainaren muinean dagoela grebak eraginkorrak direla ezkutatzeko asmoa, baina ez dela egia. «Ez diot nik, datuek baizik», zehaztu du: «Zenbat eta greba gehiago egin, orduan eta hitzarmen gehiago sinatzen dira, eta hobeak. Gure hitzarmenen soldata igoerak hobeak izan dira, %6,5eko igoera gainditzen dute, eta %7,8koa sektore feminizatuetan». Palestinaren ahotsa, OHOLTZARA Mitinaren aurretik, ELAk Bilboko Kale Nagusiko oholtza utzi dio Anis Biladi Gernika-Palestina plataformako kideari. 1948an kanporaturiko errefuxiatu palestinarren ondorengoak bere herriaren genozidioa salatu du, eta nabarmendu Europatik iristen ari diren «talde sionistak» gelditu behar direla. Esan du Euskal Herriak bere esku dituen baliabide guztiak erabili behar dituela sarraskia amaiarazteko, eta boikota sartu du tartean. Martxan, Palestinako hainbat bandera ikusi dira.

Jardun Koordinadorak hartu du bere gain ekintza. Azaldu duenez, Maiatzaren Leheneko manifestazioaren amaieran ahalegindu dira Alde Zaharreko lokal bat okupatzen.

Maiatzaren Lehenean, Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak aldarrikatu du badagoela «alternatiba» oligarkien eta politikari profesionalen alderdietatik kanpo. Mobilizazio jendetsua egin du Bilboko Kale Nagusian, eta militantzian eta borrokan oinarrituriko politika eredua defendatu du: «Burgesiaren boterea kolpatu eta langileen interesen menpe egongo diren instituzioen sorrera ahalbidetuko duen prozesua bultzatzeko atera gara kalera». Badago alternatiba. Langile boterea eraiki lelopean egin du martxa EHKSk. Eguneko martxarik jendetsuenetakoa izan da, eta zaratatsuena ziur. Borroka da bide bakarra, Maiatzaren Lehena borroka eguna da eta Gora iraultza sozialista oihuak izan dira Bilbon ozenen entzun direnak. Manifestazioa Jesusen Bihotza plazatik atera da, eta Gasaren Plazan amaitu da, udaletxearen alboan. Bandera gorriak ziren nagusi, eta Antolakuntza komunista zioen pankartak. Bandera gorriak izan dira nagusi EHKSren Maiatzaren Leheneko manifestazioan. ARITZ LOIOLA / FOKU Amaierako ekitaldian, deitzaileek gizarte kapitalistaren aurka langileriaren boterea eraikitzen jarraitzeko premia aldarrikatu dute. «Gaur egungo testuinguruan iraultza sozialistarena urgentziazko hautu politiko bat» dela nabarmendu dute, baita zergatia azaldu ere: «Burgesiak bultzaturiko austeritatearen, gerra sarraskien eta lurralde eta ekosistemen suntsiketaren aurrean». Ildo berean, salatu dute proletariotza gero eta modu nabariagoan dela pobrea, eta haren atzean burgesiak bere irabaziak «kosta ahala kosta» mantentzeko nahia dagoela. «Israel estatu genozida bat da; oinarritik hasita, haren existentziak Palestinako herriaren erailketa dakar. Horrenbestez, Israelgo Estatuaren izaera ez dela zilegia aldarrikatzea funtsezkoa da». EUSKAL HERRIKO KONTSEILU SOZIALISTA EHKSren ustez, erantzuna ezkerrak zein eskuinak hauteskundeetarako egindako promesetik kanpo dago; izan ere, haren ustez, instituzioetako «alderdi guztiak» daude gerran, eta austeritatean oinarritzen den oligarkien agenda babesten. Gerrak pisu handia izan du hitzaldian. «Espainiako Estatuaren kasua» aipatu dute, eta azaldu PSOEren eta Podemosen agintaldian 24.000 milioi eurotik gorako inbertsioa egin duela gastu militarrean. Palestinako herria ere izan dute gogoan ekitaldian. «Maiatzaren Lehenean ere, Palestinako herritarrei eta erresistentziari elkartasuna adierazi nahi diegu», eta gogor kritikatu dute Israel: «Estatu genozida bat da; oinarritik hasita, haren existentziak Palestinako herriaren erailketa dakar. Horrenbestez, Israelgo Estatuaren izaera ez dela zilegia aldarrikatzea funtsezkoa da».

BBVAk ia 11.500 milioi eskaini ditu Sabadell erosteko, burtsan duen balioa baino % 17 gehiago.

Hego Euskal Herrian, aurten ere, ordezkaritza handiena duten sindikatuek bereizita egin dute mobilizazioa. Ipar Euskal Herrian, aldiz, sindikatu nagusiek manifestazio bateratua deitu dute.

Itsaso amniotikoa (Elkar) poema liburuaren muinak Karmele Igartua sormen beka jaso zuen 2022ko abenduan, Idazle Eskolak eta Aretxabaletako Udalak antolatutako ekinaldiaren 12. aldian, hain zuzen. Oihane Jaka Irizarrek (Donostia, 1985) urtebeteko epea izan du geroztik, muin hori osatzeko eta umotzeko. Tere Irastorza poeta eta Idazle Eskolako irakaslea izan du bidaide. Jakaren «minimalismoa» aipatu du Irastorzak: «Oso gauza gutxirekin egin du dena, eta formaren aldetik oso elementu sinpleekin egiten du jolas». Elementuen artean garrantzitsuena, hizkuntza bera: «Batzuek horri hitz-joko esaten diote, baina, ene ustez, pentsamendu haziak dira. Amatu eta asmatu. Ez dakit sekula asmatuko dugun ama garenok ama izaten. Horrelako asko dago». Liburu gisa, hiru zatitan dago egituratuta: 11 urte, 11 hilabete eta 11 egun, hurrenez hurren. Eta hor ere bada hizkuntzaren jokorik, 11 horiek zehaztasunaren ezaugarri guztiak hartzen baitituzte, baina indeterminazioaren antzik galdu gabe, alegia, hamaika edo asko izateari utzi gabe. Itsaso amniotikoa-k ama izateari heltzen dio. Amatasuna eta sena ageri dira, betiere idazlearen eta bere inguruaren ikuspegitik: «Hor esandako guztia ez zait niri gertatu, baina esandako guztiaren jabe naiz». Jaka amatasunaz harago doa, halere. Ama izango den horrek lehen izandako umeari begiratuko baitio, bai eta ondoren helduko direnei ere: «Poema batean diot zuhaitzaren adarraren azken puntan nagoela ni, eta nork ekarri nauen, lekukoa nori emango diodan edota adarra noraino iritsiko ote den ari naizela galdezka». Ume izan zen horrek, hain zuzen, aita galdu zuen 11 urte zituela, eta zorigaitz erabakigarria izan zen bere bizitzan, nola liburuan ere. Heriotzak zipriztindutako haurtzarotik bizitza berri baten sortzera igaroko da poeta Itsaso amniotikoa liburuan, tartean bi trantsizio direla: batetik, heriotzatik bizitzarakoa, eta, bestetik, alabaren bizipenetatik amarenetarakoa. «Poema batean diot zuhaitzaren adarraren azken puntan nagoela ni, eta nork ekarri nauen, lekukoa nori emango diodan edota adarra noraino iritsiko ote den ari naizela galdezka».OIHANE JAKA IRIZAR Idazlea Liburua zeharkatzen duen gai osagarria galera da. Hiru ataletan ageri da; ez da, ordea, galera bera hiruretan. Lehen atalean, 11 urte, heriotzaz ari da. 11 hilabete atalean haurdunaldiari buruzko poemak batu ditu, eta, hor, jaioko ez den haurra da galera. 11 egun atalak, berriz, erditzeari eta erditze ondoko egunei heltzen die, eta, kasu horretan, beteko ez diren desioak dira galdutakoa. Hirugarrena da atalen artean mardulena. Hainbat gai aipatzen dira: erditzea, erdiondoko oinazea, ondorio fisiko eta emozionalak, edoskitzea, matrioxkaren segidan non kokatu eta beste. Zuhaitza eta matrioxka Bi metafora nagusi baliatu ditu Jakak. Bata zuhaitzaren uztaia da. Irastorza: «Gorantz hazten ikusten ditugu zuhaitzak, baina biribilean ere hazten dira». Bigarren metafora matrioxka da. Eta horrek ere zuhaitzarekin egiten du bat: «Goitik begiratuta, zuhaitz bat baita matrioxka, baina emakume figura gabe». Irastorzak eboluzioa ikusi dio behinola Idazle Eskolan ikasle izan zuenari: «Hasieran biologoa zela ikusten nuen, eta orain ikusten dut badela natura bat, eta badagoela mekanika bat, erditu gabe ama izaten asmatze bat». Izan ere, Biologian doktore eta zientziari estuki lotua da Oihane Jaka, baina literaturarako eta bereziki poesiarako zaletasuna betidanikoa du. Nerabe zela hasi zen idazten: «Noizik eta behin egiten nuen, eta gauza solteak idazten nituen». Doktoretza bukatuta, Idazle Eskolan eman zuen izena, poesia landuko zuela jakitun. «Ordura arte, bakarka aritu nintzen beti, eta ezjakintasun sentsazioz egiten nuen. Irastorzaren klaseek mundu bat zabaldu zidaten, oso inspiratuta ateratzen nintzen haren klaseetatik, eta ikaskideekin aritzea ere oso aberasgarria izan zen». Itsaso amniotikoa poema liburuaren harira, Karmele Igartua bera ekarri du gogora Tere Irastorzak: «Amaiera on bat hasiera bat dakarrena dela esaten zuen hark, eta horretara bete-betean dator liburu hau, Oihane Jaka berriz ere idazten eta sortzen hasteko prozesuan jartzen baitu».

ELAk basogintza sektoreko prekarietatea salatu du azken istripu hilgarriaren ostean

Nafarroako Arartekoak urteko txostena aurkeztu du gaur Nafarroako Parlamentuan. Oro har, Arartekoak 3.583 jarduketa jaso zituen 2023an, aurreko urtean baino zortzi gehiago. Kexa gehien jaso duten sailak ongizatea, osasuna, hezkuntza eta enplegua izan dira. Izan ere, aurreko urtearekin alderatuta, ongizatearekin eta osasunarekin lotutako kexek gora egin dute. Beste gai batzuek ere kexak eragin dituzte; besteak beste, etxebizitzak, trafikoak eta ingurumenak. Arartekoak duela hamar egun helarazi zion txostena Unai Huarte parlamentuko presidenteari, eta gaur aurkeztu du Patxi Vera Nafarroako Arartekoak Parlamentuan. «Datuez harago, garrantzitsuena pertsonak dira», azpimarratu du. Izan ere, 5.000 pertsonak baino gehiagok jo zuten iaz arartekora: «Sentitzen dute administrazioak ez dituela ondo tratatzen, ez dituzte euren eskubideak bermatuta ikusten, eta berdintasun handiagoa eskatzen dute». Jasotako jarduketen artean, besteak beste, 1.869 kontsulta eta kudeatutako 1.436 kexa jaso dituzte. Horrez gain, ofiziozko 28 jarduketa jaso dituzte; baita 19 bitartekaritza espediente, zortzi hobekuntza proposamen eta gizarte erakundeekin 34 topaketa ere. Txostenaren arabera, kudeatutako 628 kexa herritarren alde ebatzi dituzte. Veraren arabera, konponbidea bilatzeko momentuan erakundeek argudiatu izan dute baliabide falta dutela, edota kudeaketan akatsak izan dituztela. «Txostenak egiaztatzen du Arartekoaren zerbitzua erabilgarri, hurbil eta konfiantzakotzat jotzen duela gizarteak; administrazio horiei enpatia eta pertsonei zerbitzua emateko bokazio handiagoa eskatu behar dizkiegu», erantsi du Verak. 1 Ongizatea Ongizateari lotutakoak izan dira kexa gehienak: 155 kexa, aurreko urtean baino 61 gehiago. Bereziki, mendekotasunaren balorazioa egiteko itxaron zerrendekin daude kezkatuta herritarrak. «Araudiak ezarritako epeekin alderatuta, atzerapena neurriz kanpokoa da, eta horrek beste zerbitzu batzuk eskuratzeko denbora atzeratzen du», azaldu du Verak. Hortaz, mendekotasunaren balorazioaz gain, beste laguntza batzuk jasotzeko itxaron zerrendei buruzko kexak ere aurkeztu dituzte nafarrek. 2 Osasuna 2022tik 2023ra, %53,9 areagotu dira osasunarekin lotutako jarduketak: 2023an, 117 kexa jaso zituen Arartekoak. Ongizatearen kasuan bezala, itxaron zerrendek eragin dute haserre gehien; hau da, medikuen kontsulta lortzeko edota operazioak egiteko itxaron beharreko denborak. «Itxaron zerrendetako atzerapenengatik jarritako erreklamazioak beste urtebetez mantendu dira, Osasun Departamentuak guk bidalitako erreklamazioei erantzuten dien arren», zehaztu du Verak. Haatik, kritikatu du kexa guztiek ez dutela erantzun bera jaso: «Birus batzuen kontrako txerto batzuen inguruan galdetu diegunean, Osasun Departamentuak ez du berdin erantzun». 3 Hezkuntza Ongizatean eta osasunean ez bezala, hezkuntzarekin lotutako kexek behera egin dute nabarmen. 2022an 349 kexa jarri zituzten herritarrek; 2023an, berriz, 98. Verak zehaztu du arartekora iristen diren bullying kasuak «icebergaren punta besterik ez» direla. Beste hainbat kexa jaso dituzte garraioarekin eta jantokiarekin lotuta. 4 Enplegu publikoa Txostenean jaso dutenez, enplegu publiko baterako sarbidearekin lotutako 68 kexa jarri zituzten herritarrek 2023an. «Enplegu publiko bat berdintasun, merezimendu eta gaitasun baldintza berberetan eskuratu nahi duten herritarren kexak dira», zehaztu dute txostenean. Esate baterako, horietako kexa batzuk aurkeztu zituzten Osasun Departamentua atzeratu egin zelako 424 erizain lanposturen oposizio lehiaketa ebazten. 5 Etxebizitza Etxebizitzarekin lotutako kexa kopurua ez da asko aldatu urte batetik bestera. 68 jaso zituzten 2023an, eta 67 urtebete lehenago. Velak aitortu du «atsekabetuta» dagoela, kasu «larriak» artatu behar baitituzte: «Gela bakar batean bizi diren guraso bakarreko familiak artatzen ditugu, edota kalean bizi diren herritarrak; eta badakigu hutsik dauden etxebizitzen errolda eginda dagoela». 6 Beste kexa batzuk Trafikoa, ingurumena, funtzio publikoa, herritarren segurtasuna eta ogasuna. Kexa gehien jaso duten gaiak izan ez arren, ugariak izan dira horiekin lotutako jarduketak. Esate baterako, trafikoarekin lotutako 67 kexa bildu dituzte, aurreko urtean baino sei gehiago. Velak eman du azalpena: «Garabiak ibilgailuak kentzen ditu Iruñean; hori da gatazka iturri nagusia». Ingurumenak ere kezkatzen ditu herritarrak. «Herritarren protestak areagotu egin dira, euren etxeetan jasaten duten zaratagatik, batez ere goizaldean, aisialdiagatik zein garbiketa edo zabor bilketaren jarduerengatik», adierazi du Nafarroako Arartekoak. Ogasunari dagokionez, herritarrak kexu dira hainbat prozedura modu telematikoan egitera behartzen dituztelako.