Gipuzkoako nekazariek banatuta egingo dituzte mobilizazioak. EHNEk eta ENBAk martxoaren 1etik aurrera hasiko dute “mobilizazioen egutegi propioa”. Aldi berean, baserritar talde batek, sindikatuez aparte, mobilizazioa deitu du astelehen goizerako.

Imran Khan lehen ministro ohi (2018-2022) kartzelatuaren aldeko hautagai independenteen zerrenda batek irabazi ditu Pakistango hauteskunde orokorrak. Ostegunean egin zituzten, eta oraindik ez dute zenbaketa bukatu; beraz, zehaztu gabe dago noren esku geratuko diren Asanblea Nazionalean jokoan jarritako 265 aulkietatik sei. Khanen ingurukoen hautagaitzak 97 bereganatu ditu, Nawaz Xarif lehen ministro izandakoaren (1990-1993, 1997-1999 eta 2013-2017) PML Pakistango Liga Musulmanak 75, Bilawal Bhuttoren PPP Pakistango Alderdi Popularrak 54, eta besteek 33. Behe ganberan gehiengoa edukitzeko eta, horrenbestez, lehen ministro izan ahal izateko, 133 eserleku behar dira. Hori bai, Khanen jarraitzaileek salatu dute irregulartasunak egon direla hauteskundeetan, eta boto gehiago eduki beharko lituzketela. Horregatik, kalera atera dira protesta egitera. Nazioarteak, oro har, irregulartasun salaketak ikertzeko eskatu die gehien populaturiko herrialdeetan bosgarreneko agintariei —250 milioi inguru, eta 128k zuten bozkatzeko aukera—. Khanek X sare sozialean kaleratu duen bideo batean —adimen artifizialaren bidez egindakoa— nabarmendu du «bi hereneko gehiengoa» lortu dutela. Zenbakiek, ordea, ez dute hori adierazten. Eta bere alderdia indarrik bozkatuena izan ez den arren, koalizio gobernu bat osatzeko deia egin die Xarifek gainontzekoei; Bhutto Atzerri ministro ohiari (2022-2023) egindako deia da, batez ere. 2022ko apirilean Khan zentsura mozio baten bidez kargugabetua izan ondoren, PMLk eta PPPk behin-behineko koalizio gobernu bat osatu zuten. Bhuttok hauteskundeen aurretik iradoki zuen ez zuela Xarifekin batera gobernatuko, baina, Pakistango telebista katean batean gaur adierazi duenez, ez dio aukera horri aterik ixten. Esan du behin betiko emaitzak eduki ondoren bilduko direla beste alderdiekin, baina konturatuta dago gontz alderdiaren rola jokatu dezakeela. Khanen aldeko jarraitzaileak haren argazki batekin, gaur, Karatxin. EFE Xarifek ez zuen espero Khanek emaitza hain onak lortuko zituenik, kontuan hartuta sei hilabete daramatzala espetxe militar batean. Xarif zen, nolabait, estatu egituren hautagaia. Ustelkeria leporatuta, 2018an hamar urteko kartzela zigorra ezarri zioten, eta urtebete geroago Londresera erbesteratu zen. Iazko urrian itzuli zen, ez dute atxilotu, eta, aurrez bizi guztirako inhabilitatua ere izan bazen, haren anaia Xahbaz lehen ministro izan zen garaian (2022-2023) legedia moldatu zuten inhabilitazioa bost urtera murrizteko. Helegiteak PTIkoek iragarri dute auzitegietan helegiteak jarriko dituztela, iruditzen baitzaie hauteskundeak manipulatuak izan direla. PTIk ezin izan du, berez, bozetara alderdi gisa aurkeztu, Auzitegi Gorenak debekatu egin ziolako duela hilabete inguru, beren primarioetan irregulartasunak egon zirela argudiatuta. Beraz, independente moduan aurkeztu dira. Eta horiek horrela, Khanek bideoan azpimarratu du «errepresioa eta bidegabekeriak» gorabehera hauteskundeak irabazi dituztela. Kriket izarra izandakoaren aurkako ehun auzibide baino gehiago daude zabalik, eta azkeneko ia bi urteotan, kargugabetu zutenetik, hiru zigor ezarri dizkiote; azkenekoa hamalau urtekoa, ustelkeriagatik. 12 Bozetan hildakoak. Pakistango armadak jakinarazitakoaren arabera, hauteskunde egunean hamabi pertsona hil zituzten; gehienak, estatu indarretako kideak. Gainera, 39 pertsona zauritu ziren 50 bat erasotan; batik bat, Iranekin eta Afganistanekin muga egiten duen Balutxistan eskualdean gertatu ziren. 2018an kargua hartu zuenean, mahai gainean jarri zuen bere asmoa zela herrialdeko estatu egiturei leporatzen dien adiskidekeria eta ustelkeria bukatzea. Eta, hain justu, bai armadari, baita establishment-ari ere aurpegiratu die bere hautagaitza oztopatu nahi izatea. Nolanahi ere, azken egunetan herrialdean gertatzen ari dena ez da ezohikoa. Izan ere, 1949an independentzia lortu zuenetik politikoki herrialde ezegonkorra izan da arma nuklearrak dituen bederatzietako bat. Esaterako, bi estatu kolpe gertatu dira, eta denera lau militar egon dira boterean —azkena Pervez Musharraf jenerala, 1999tik 2007ra—. Ezegonkortasun horren erakusgarri da, gainera, lehen ministro bakar batek ere ezin izan duela bost urteko agintaldi bat osatu.

Akain belarra hartzera behartutako andreak, ilea larru-arras moztuta kalean ibilarazitakoak, ziegetan umiliatutakoak, gorri izendapenaren bidez seinalatutakoak, aurrez zituzten lanpostu eta arduretatik kargugabetutakoak, bortxatuak, zanpatuak, frankismoak ezarri zituen arauen arabera apalaraziak… 1936-1945 artean errepresio frankista jasan zuten emakumeak. Gipuzkoako kasua liburuan 36ko gerrako eta frankismoaren lehen urteetako errepresioaren aldaera horiek guztiak ageri dira jasota. Ione Zuloaga Muxika historiagileak zuzendu du lana, eta ekarpena egin dute, baita ere, Queralt Sole Barjau, Enara Garro Carrera eta Lourdes Herrasti ikertzaileek, nork bere ikerketa esparrutik. Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratu du liburua, eta gaur hantxe egin dute aurkezpena. Andreek propio pairatu zuten errepresioa, oro har, «isildua» izan zela azaldu du Zuloagak, eta estalitako historiaren parte hori erakusteko «nahiak eta beharrak» bultzatuta egin dutela orain liburu hau. Hor jasotako kontu zenbait ezagunak zirela nabarmendu du, baina atalka eta isilpeka jasota zeudela horietako asko, eta propio «metodologia zientifikoa» erabiliz egindako lan batean biltzea falta zela; hor egin nahi izan dute ekarpena. Aranzadi zientzia elkarteko kidea da Zuloaga, eta ikerketa talde horretako kideak ondoan izan ditu aurkezpenean, liburuan parte hartu duten beste hiru egileekin batera. Gipuzkoako ahaldun nagusi Eider Mendozak ere hartu du hitza. Entzuleen artean, errepresio frankista pairatu zuten andreen familiartekoak egon dira, eta memoria berreskuratzeko elkarteetan lanean ari diren talde hainbatetako ordezkariak. Ikerlanean jaso dituzten datuen arabera, frankismoak mila emakume inguru kanporatu zituen beren herrietatik. Andre gehienek, oro har, beren «militantzia politikoaren ondorioz» pairatu zuten errepresioa. 1936tik aurrera espetxeetan egondako emakumeen 3.545 espediente ere ikertu dituzte. Saturraranen (Mutriku) eta Donostian egon ziren gehienak espetxeratuta. Fusilatuak izan ziren andreei dagokionez, orain arte 50etik gora identifikatu dituzte. Kartzeletako egoera penagarria deskribatu du Zuloagak: «Kartzelak espazio txarrak ziren. Saturrarango lekukotasunak daude: zenbaitetan jendeak zutik egon behar izaten zuen besteek lo egin zezaten». Eider Mendozak andre haiek pairatu zituzten egoera bidegabeak gaitzetsi ditu. «Emakumeak mendean izatea zen gizarte eredu haren helburua, gizartean ekarpenik egin ez zezaten, beren askatasuna eta eskubideak garatu ez zitzaten, gure herriak zapaldua jarrai zezan». Irauteko borrokan Errepresioa aztertu dute liburuan, baina erresistentziari ere eskaini diote atal bat: liburuko azkena. Aurrera egin behar horretan, irauteko borrokan, «isiltasunak» izan zuen garrantzia nabarmendu du Lourdes Herrastik: aurrera egiteko bidea izan zen, maite zituztenak babestekoa. Izan ere, senarrak hilda, familiaren kargu egin behar izan zuten askok, egoera aski zailetan. Keinuak ere izan ziren. Paulina Alustizaren kasua nabarmendu nahi izan zuen Zuloagak, ondo erakusten duelako, oro kontra zenean ere, ahotsa altxatzeko ahalegina. Zegamakoa zen. Senarra fusilatu egin zuten, eta gizonaren heriotzaren harira argitaratu zituen gomutagarrietan «argi eta garbi» adierazi zuten «bere idealengatik» hil zutela. «Aldarri hori egin zuen». Meza bat ere antolatu zuen: «Hildako gudari guztiengatik». Hirurehun bat lagun batu ziren elizkizun hartan, erresistentzia keinu hartan. «Klandestinitatean gertatu zen zerbait izan zen, baina publikoa».

ELAk salatu du enpresak ez duela proposamena aldatu eta Udala “geldirik” egon dela Gasteizko hiri autobusen gatazkari irtenbidea emateko egin dituzten bileretan. Tuvisako presidentearen ustez, grebak “ez du justifikaziorik”; batzordearen arabera, “sumingarria” da egoera horretara eraman izana.

Israelen erasoek ez dute etenik. Laster eginen duten mugimendu baten berri eman du Benjamin Netanyahu lehen ministroak: armada Rafah hiriraino eramanen dute, Gazako zerrenda guztiz okupatzeko. Hiria Egiptorekin muga-mugan dago, eta 1,5 milioi palestinar inguru daude, Gazako bertze eremuetatik ihesi iritsitakoak. «Ezinezkoa da gerraren helburua lortzea Hamas desagerrarazi arte, eta, beraz, ezin dira Rafahn Hamasen lau batailoi utzi», diote Netanyahuren bulegoak gaur arratsaldean zabaldutako ohar batean. Lehen ministroak segurtasun indarrei eskatu die bete ditzatela bi egiteko: herritarrak ebakuatzeko eta, aldi berean, Hamasen «erortzea» ziurtatzeko. Oharrean, baina, ez du zehazten helburu hori nola lortu gogo duten. NBE Nazio Batuen Erakundeak behin baino gehiagotan adierazi izan du kezka, Israelgo armada Rafahn sartuz gero zer gertatuko ote den. Erasoetatik ihesi dabiltzan milioitik gora palestinar baitaude hirian. Gaur bertan, Israelen oharraren berri izan bezain laster, Stephane Dujarric eledunak hitz egin du. Erran duenez, herritarrak edozein operazio militarretatik babestu behar dira, eta NBEk ez du babesten lekualdaketa beharturik. Josep Borrel Europako Batasuneko diplomaziaburuak ere ohartarazi du Rafahko inbasioak ondorio katastrofikoak izan ditzakeela. Gai Humanitarioak Koordinatzeko Nazio Batuen Bulegoko bozeramaile Jens Laerkek ere adierazpenak egin ditu aste honetan: «Nazioarteko zuzenbide humanitarioaren arabera, jende asko bizi den eremuak bereizi gabe bonbardatzea gerra krimena izan daiteke. Rafahn liskarrak areagotuz gero, litekeena da zibil askok bizia galtzea». Nazioarteko komunitateak dioenaren kontrara –hala arlo diplomatikoan nola humanitarioan–, Israelgo armadaren erasoek ez dute etenik, eta hiriari airez erasotzen ari dira. Izan ere, Rafahren kontrako erasoek gora egin dute azken egunotan, eta, gaur bertan, bonbardatu egin dute: bi eraikin jo, eta hamahiru lagun hil dituzte. Yoav Gallant Israelgo Defentsa ministroak behin baino gehiagotan iradoki izan du armada Rafahrantz joanen zela Khan Yunis hirian egiten ari zen operazioak amaitu eta gero. Alabaina, uste zen aukera hori urrun zela, preso palestinarrak askatzeko negoziazio lanetan ari baitziren. Hala ere, badirudi elkarrizketak geldirik daudela: Hamasek proposatu du erasoak behin betiko geldiaraztea eta Israelgo armadek lurraldea uztea, baina Netanyahuk ez du bat egiten proposamenarekin. Egoera, guztiz bertzelakoa Israelek bertze ebakuazio bat planteatu zuen urriaren hondarrean, milioi bat palestinarri baino gehiagori eragiten ziena. Oraingoa, baina, egoera guztiz bertzelako da, azken ebakuazioan egon ziren herritar anitz Rafahn baitaude orain. Philippe Lazzarini UNRWAko idazkari nagusia kritiko mintzatu da: «Nola da posible ehunka mila pertsona mugiaraztea hirian sartu nahi duzulako? Ez dakit. Ezerezaren erdira eramaten badituzu, zer instalazio izanen dute? Nondik aterako dute ura? Eta osasun azpiegiturak? Ez zait iruditzen zentzu handirik duenik». Orain egin asmo duten ebakuazioa, logistika aldetik ez ezik, hagitz desberdina da pertsona horien alderdi psikologikotik ere. Hala baieztatu du Lazzarinik: «Gerraren lehenbiziko bi edo hiru hilabeteetan, suntsipenetik ihes egin, eta leku batetik bestera mugitzen ziren. Azkenekoz, etsiak hartuak ikusi nituen, amore eman balute bezala, begietan distirarik gabe, akiturik, zikin. Bizirik irauteko pilotu automatikoa jarria balute bezala». Gehitu du Gaza hegoaldeko polizia ez dagoela prest laguntza humanitarioko kamioiak eskoltatzeko. Izan ere, azken egunotan hainbat polizia hil dira israeldarren erasoetan. Azken lau egunetan, zortzi. «Nahikoa dela diote», azpimarratu zuen Lazzarinik. Izan ere, Rafahko biztanleriak gora egin du nabarmen gatazka hasi zenetik hona: lehen, 4.100 pertsona bizi ziren kilometro karratuko, eta orain, berriz, 19.600. Joan den urriaren 7an gerra hasi zenetik, 28.000 palestinar baino gehiago hil dituzte, eta 67.500 zauritu.

Bizkaiko EHNE eta ENBA sindikatuek antolatuta, ehun bat traktorek Bilboko kaleak hartu dituzte, nekazarien aldarrikapenak eta «bizimodu duinaren» eskea plazaratzeko. Hiru zutabetan iritsi dira Bizkaiko hiriburura: lehenengoa Enkarterritik abiatu da, Mungialdetik eta Txorierritik bigarrena, eta Durangaldetik azkena. Antolatzaileek adierazia zuten haien asmoa zela «baserritarren aldarrikapenak gizarteratzea» eta ez «hiria kolapsatzea», eta hala izan da: Bilborako bidea aparteko arazorik gabe egin dute, zenbait errepidetan auto ilara batzuk eratu diren arren, eta hiriburuan kale batzuk moztuta egon dira protestaldiak iraun duen bitartean, baina eguerdirako egoera normaldu egin da. Lehenengo traktoreak 10:00etan iristekoak ziren, eta ordu erdi geroago heldu dira San Mames futbol zelaiaren aurreko gunera: Enkarterritik iritsitako 40 bat traktore ziren, astiro eta burrunbaka sartu direnak. Hogei minutu geroago iritsi dira Mungialdekoak, eta handik ordu laurdenera Durangaldekoak. Traktore gehienek afixak zeramatzaten aurreko aldean, nekazari eta abeltzainen aldarrikapen nagusiekin: Landagunea hilzorian dago eta baditu hiltzaileak; Gure lana zure jana; Baserririk gabe bizitzarik ez; Baserria itota, eta abar. «Europako merkatu libreko akordio guztiak bertan behera utzi behar dira, eta moratoria bat indarrean jarri». UNZALU SALTERAIN Bizkaiko EHNE Bizkaiko EHNEko bozeramaile Unzalu Salterainek azaldu ditu nekazarien eskakizun nagusiak: «Europako merkatu libreko akordio guztiak bertan behera utzi behar dira, eta moratoria bat indarrean jarri. Akordio horiek galbidea ekartzen ari dira, hemengo baserritarrei ez ezik, Europa osoko nekazariei ere». Europako Batasunak Zeelanda Berriarekin hitzartutako akordioa jarri du horren adibidetzat: «Horren arabera, Zeelanda Berriak lehentasuna izango du hango bildotsa eta esnea hemengo merkatuetan sartzeko. Horrek izugarri beheratuko ditu prezioak». Ekoizpenen prezioak gutxienez kostuak estaltzea ere galdegin du Salterainek: «Orain arteko bidea da kostu azpitik saltzea eta diferentzia diru laguntza batzuekin osatzea. Eredu horrek porrot egin du, eta ondorio negatiboak ditu ekoizleentzat zein kontsumitzaileentzat». Azkenik, «nekazaritza politiken aplikaziorako mekanismoak arintzeko» eskatu du Salterainek: «Burokraziak jan egiten gaitu». Mobilizazio propioak Salterainek esan duenez, Espainian otsailaren 6an egindako deialdiak asko baldintzatu ditu mobilizazioak: «Deialdi horrek ez du zerikusirik sindikatuekin; horren atzean lobby industrial handiak daude, eta ultraeskuina hura erabiltzen saiatzen ari da. Gu erabat desmarkatzen gara horretatik; gure mobilizazio propioak antolatu ditugu eta ez daukagu zerikusirik agenda horrekin». Haserrea nabaria zen mobilizazioan parte hartu duten nekazari eta abeltzainen adierazpenetan. Karrantzatik (Bizkaia) iritsi da Saioa Bernales: «Aberatsak gero eta aberatsago dira, eta pobreak, gero eta pobreago. Etxaldeetatik produktuak prezio batekin ateratzen dira, eta gero beste batean saltzen dituzte, eta gure baldintzak gero eta okerragoak dira». Oscar Barreras ere Karrantzakoa da, eta esnea ekoizten duen etxalde bat du han: «Nigatik balitz, ez nuke produktu bakar bat gehiago ere salduko, jendea gure egoeraz jabetu arte». Gaizka Saldamandok, berriz, 26 urte ditu, eta hamabi urte zituenean hasi zen etxaldean aitari laguntzen. Karrantzan duen etxaldean haragitarako behiak hazten dituzte, montxina arrazakoak: «Bruselatik gero eta betekizun gehiago jartzen dituzte, eta prezioak ez dira bidezkoak. Adibidez, esnea produzitzen dutenak kostuen azpitik ari dira saltzen. Bitartekariek eramaten dute dena». Mungialdetik iritsitako baserritarren testigantzak ez dira gozoagoak izan: «Guri betekizun batzuk ezartzen dizkigute, baina, gero, beste herrialde batzuetan ez daukate horrelakorik, eta haien kostuak askoz txikiagoak dira. Lehia ez da bidezkoa», azaldu du Laukizko Aimar Barturenek (Bizkaia). «Bruselatik gero eta betekizun gehiago jartzen dituzte, eta prezioak ez dira bidezkoak. Bitartekariek eramaten dute dena». GAIZKA SALDAMANDO Abeltzaina San Mames inguruetan traktoreak biltzen ziren bitartean, Areatzan «azoka gardena» antolatu dute baserritarrek. Haien asmoa zen herritarrei erakustea posible dela ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko harreman bidezko bat ezartzea, eta, horretarako, Euskal Herrian sortutako esne bildotsen laurdenak saldu dituzte 20 euroan. Azoka zabaldu eta berehala jende ilara handiak eratu dira Areatzan: «Eskaintzak erakarrita etorri naiz, baina, aldi berean, baserritarrei elkartasuna adieraztera ere», esan du Santutxu auzoko Iñigo Lopezek, aldean bildots zatia zeramala. Salgai jarritako berrehun bildots pieza azkar amaitu dira. Handik gutxira, traktoreak iritsi dira Areatzara, eta han bildutakoek txaloka hartu dituzte. Traktore gutxi batzuk musika kioskoaren aurreko gunera sartu dira, baina han guztientzako lekurik ez, eta gainerakoak udaletxe aldera eta Arriaga antzokiaren atzeko partera bideratu dituzte. Xabier Arriaga Txiplas bertsolariak bertso bat kantatu ondoren, ekitaldi labur bat egin dute goizari errematea emateko. Bizkaiko ENBAko presidente Carlos Ibarrondok, EHNEko Andoni Garciak eta Etxalde elkarteko Maite Aristegik hartu dute hitza. Baserritarren aldarrikapen nagusiak aletu dituzte, eta herritarrei sostengua eskatu diete: «Zer Euskal Herri litzateke bere baserria ere galtzen duena?», galdetu du Ibarrondok, Oskorriren kantuaren testua bere eginez.

Hainbat kirolari nafarrek elkartasuna adierazi nahi izan diote Palestinako herriari, eta, Yala Nafarroa Palestinarekin plataformak kirolari ezagunen ahotsak batu ditu Gazan genozidioa amaitzea eskatzeko. Nafarroako kirol klub nagusietako jokalariak, Nafarroako nazioarteko atletak, pilotariak, harri-jasotzaileak, piraguistak… X sare sozialean Yala plataformak argitaratu duen bideo batean bildu dituzte haien adierazpen solidarioak. Oier Sanjurjo, Abel Barriola, Mai Garde, Juan Martinez de Irujo, Maideri Irisarri, Marta Mendia, Irati Etxarri, Naiara Irigoien, Iñaki Perurena, Unai Laso, Oinatz Bengoetxea, Iñigo Monreal, Fernando Goñi, Anne Senosiain, Maika Iraizoz, Dani Saldise, Koldo Aldaz, Nerea Pena eta Juan Iribarren dira Gazan berehalako su etena eskatzen duten kirolarietako batzuk. «Gazako su etenaren eta Palestinaren genozidioaren amaieraren alde nago», «Palestinako genozidioaren aurka nago», edo «bakearen alde nago», izan dira gehien errepikatu diren mezuak. Kirolari ezagun horiek ez ezik, Beti Onak eta La Unica taldeek ere bat egin dute, «Palestina askatu» mezupean. Yala plataforma Abenduan aurkeztu zuten Yala Nafarroa Palestinarekin plataforma, Nafarroan zenbait GKE, sindikatu eta alderdi politiko batu dituen plataforma. Ola Arafat ikertzaile farmazeutiko eta enpresari gazatarrak azaldu zuenez, «plataforma honek indarrak batu nahi ditu foru erkidegoan, Gazan jasaten ari diren sarraskia salatzeko». Maitane Melero atleta nafar eta ingeniari agronomoa izan da plataformaren ahotsetako bat hura aurkeztu zenetik, eta nabarmendu izan du hasieratik zer nahi izan duten: «nafar bakoitza» mugimendu plural honen «protagonista» izatea. «Hori dela eta, kirolariak, kazetariak, sanitarioak eta komunitate musulmanak batu gara, Nafarroako aniztasuna biltzen saiatzeko».

Nafarroako Gobernuaren konpromisoak lortuta, traktoreak Iruñetik eramango dituzte nekazariek. Aierdi eta Arasti kontseilariak Nafarroako nekazaritza sektoreko ordezkariekin bildu dira ostiral honetan, eta sektorearentzat zergak hobetzeko “berehala” lanean hastea adostu dute.

Hondoratu egin da ‘Maria Reina Madre’ arrantza-ontzia, Pasaiako portutik bederatzi miliara. Itsasontziaren flotagarritasuna berreskuratzeko maniobrek porrot egin dute. 13 marinelak eta patroia goizean erreskatatu dituzte, eta “onik” eraman dituzte Pasaiako portura.

Arabako Aldundiak Nekazaritza Politika Bateratuaren laguntzen epeak bizkortuko dituela hitzeman dio UAGAri. Sindikatuaren ordezkariek azaldu dutenez, gainera, Aldundiak elkarlanerako mahai bat osatuko du sindikatuarekin eta gainerako eragileekin sektorearen egoera aztertzeko.