Etxetresnak eta sakelakoak konpontzeko eskubidea aitortu eta bultzatuko du Europar Batasunak. Europako Parlamentuak eta 27 estatuek akordioa lortu dute, baina Ganberak eta Kontseiluak eman behar diote babesa.

Sindikatuek eta patronalak akordiorik gabe amaitu dute bilera, eta otsaileko grebei eutsi diete. Negoziazio mahaia gaurko deitu dute berriro, 9.000 langileri eragiten dien lan-hitzarmena negoziatzeko prozesuan aurrera egiteko.

Langabezia 3.450 pertsonatan igo da urtarrilean, %3,20, eta 111.229 langabe daude Euskadin

Baskoniak 92-82 irabazi dio Tel Aviveko Maccabiri Euroligan. Baina, saskiratzeak ez dira gaueko protagonistak izan. Tel Aviveko taldeak Euroligan jarraitu eta Gasteizera jokatzera etortzeak hautsak harrotu ditu Baskoniako zaleen artean. Israel Palestinan azken hilabeteetan gauzatzen ari den sarraskia salatzea izan dute xede Buesa Arenara hurbildutako hainbatek. Bost minutu berandu kantxaratzeko eskatu die Indar Baskonia zale taldeak bere kideei zein Buesa Arenara hurbildu behar ziren beste denei. Zale taldearen harmaila hutsik zegoen partida hastean, eta ez dira haien eserlekuetara heldu lehen laurdena amaitzeko lau minutu inguru geratzen ziren arte. Palestinako banderak eskuetan heldu dira haien eserlekuetara. Indar Baskoniako kideak kantxara heldu aurretik, halere, beste zeozerk hartu du haien lekua: Palestinako bandera erraldoi batek. Partidan zehar Maccabiko jokalarien aurkako txistuak entzun eta Palestinako banderak ikusi dira nonahi —Indar Baskoniaren harmailakoak gehiengoa izan diren arren—. Palestinaren aldeko aldarria partida hasieran nabaritu da batez ere. Bozgorailuetatik Tel Aviveko Maccabiko jokalarien izenak entzuten ziren bitartean, Baskoniako zale andanak txistu egin eta Palestinako banderak atera dituzte. Bien bitartean, Israelgo taldeko jokalariek Ekarri itzazue etxera, orain aldarria idatzita zuten kamisetak zeramatzaten jantzita, Hamasek Gazan bahituta dituen israeldarren alde. Indar Baskoniako kideak Buesa Arenara sartu direnetik eta lehen laurdena amaitu arte, Maccabiko jokalariak saskiratzera gerturatu diren guztietan Palestinako banderaz josirik agertu da harmaila. Harrabotsak, baina, ez du inor sorpresaz hartu. Jakina zen Baskoniako zale andanak protesta egin behar zuela atzo Maccabiren etorreragatik. Indar Baskoniak hala adierazi zuen herenegun X sare sozialaren bitartez, Tel Aviveko Maccabi Israelen «zuriketaren atal garrantzitsua» dela argudiatuta: «Tel Aviveko Maccabi aparatu sionistaren adierazle nagusienetarikoa da, eta Palestinan genozidioa egiten ari den Israeleko Gobernua zuritzeko baliatzen dute». Palestinaren aldeko aldarriak, baina, ez dira soilik Buesa Arena barruan nabaritu. Izan ere, egun osoan egon dira hiriko txoko ezberdinetan zehar Free Palestine / Boikot Maccabi (Palestina askatu / Maccabiri boikota) zioten pankartak, Indar Baskoniak jarrita. Tel Aviveko taldeak segurtasun bereziaz inguratuta egin du bidea Buesa Arenaraino, istiluak ekiditeko. Kalejira, aurretik Indar Baskoniak —Arabako BDZ Israelgo apartheid erregimenaren aurkako Boikota, Desinbertsioak eta Zigorrak elkartearekin batera— kalejira antolatu du. Partida hasi baino 40 minutu lehenago irten dira Aukera tabernatik. Kalejira hasi aurretik, partidan nola jardun azaltzeko informazioa eta Palestinako banderak banatu dizkiete zaleei. Banatu duten informazioan, bost minutu berandu sartzeko eta Tel Aviveko taldeko jokalariek baloia ukitzen zuten bakoitzean «Genozidioa» oihukatzeko gidalerroez gain, banatutako banderak legezkoak direla azpimarratu dute. Ertzaintzak argi utzi du goizean banderen afera ez zela bere kontua, Baskoniaren segurtasun pribatuaren menpe zegoela baizik. Baskoniak, bestetik, partida hasi aurretik esan du «partida normal batean izaten den kontrol bera» egingo zutela. Ukrainako inbasioaren ostean Errusiako taldeak Euroligatik kaleratzea erabaki zen moduan, Baskoniak Israelgo taldeak Europako txapelketetatik kaleratzeko adierazpena sinatu zuen, beste hainbat talderekin batera.

«Datu ofizialek errealitatea ezkutatzen dute». Baieztapen horren inguruan osatu dute lan osasunari buruzko 2023ko txostena LAB, ESK, Steilas, EHNE-Etxalde eta Hiru sindikatuek. Haien arabera, administrazioak saiatu egiten dira lan istriputzat jo daitezkeen gertaerak murrizten, eta laneko gaixotasunen arloan lan egiten duten erakundeek eta mutualitateek, berriz, «iruzur ariketa lotsagarria» egiten dute. Datu ofizialekiko desadostasuna agerikoa da lanean hildakoei buruzko zenbakietatik hasita. Administrazioen arabera, iaz 33 langile hil ziren, baina sindikatu horiek, berriz, 59 zenbatu dituzte —haien artean Euskal Herritik kanpo hildako lau lagun—. Azken bost urteotako kopururik txikiena da —2022an 69 izan ziren—, baina datua 2010eko hamarkadako urte gehienen gainetik dago, nabarmen. Alde handia dago sindikatuen eta administrazioen datuen artean, eta, sindikatuen esanetan, zenbait arrazoi daude hori azaltzeko: datu ofizialetan ez dituzte zenbatzen lanera joatean edo itzultzean hildakoak (in itinere), ezta arrazoi ez-traumatikoengatik lantokian hildakoak ere. «Amarru bat», haien esanetan. Pisu handia dute hildako horiek sindikatuen datuetan: 20 heriotza ez-traumatiko, eta zazpi in itinere. Makinek edo zuhaitzek jota, edo haiek harrapatuta, bederatzi langile hil ziren; beste sei erorikoen ondorioz, eta hiru intoxikatuta. Hiru, berriz, bere buruaz beste eginda hil ziren, edo beste batzuek erailak. Sindikatuek aitortu dute sektore batzuetan «hiltzea errazagoa» dela, hala nola basogintzan, eraikuntzan, industrian, nekazaritzan eta garraioan. Azaldu dutenez, jarduera arriskutsuetarako lan osasunerako araudiak egokitzen ari diren arren, beti ez dira betetzen, eta istripu tasa oso handiak dituzte. Edonola ere, kezkatuta daude: «Zerbitzuek gero eta pisu handiagoa izatearekin batera, lehen sektoretik gero eta urrunago dago jendartea, eta ekoizpen prozesu gutxiago du; hori horrela, istripuek beheranzko joera izan beharko lukete, baina ez da horrela izaten ari». Laneko gaitzak Laneko gaitzei dagokienez ere kezka handia erakutsi dute sindikatuetako kideek: «Bai Euskal Autonomia Erkidegoan bai Nafarroan iaz baino gaitz gehiago izan dira aitortuak, baina mutualitateek behar baino gutxiago erregistratzen dituzte oraindik, eta gaur egun ere horrela aritzea iruzur ariketa lotsagarria da». LABek eta beste sindikatuek laneko gaixotasunak antzemateko sistema osoa jarri dute ezbaian. «Mutualitateek Gizarte Segurantzara bideratzen dituzte lanak sortutako gaixotasunak […]; hark bere gain hartu behar ditu gastuak, eta, hala, mutualitate patronalek bizkar ematen diete beren tratamendu eta prestazio ardurei». Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak laneko gaixotasunen 3.341 kasu aitortu dituzte, 2022an baino %18 gehiago. Baina sindikatuek diote gaixotasun horiek heriotzen datuetan duten eragina ezkutatu egiten dela, eta OME Osasunaren Mundu Erakundearen estatistika bat aipatu dute. Haren arabera, istripuen ondorioz hiltzen dira langileen %20, eta gaixotasun profesionalen eraginez, berriz, gainontzeko %80. «Datu hori modu nabarmenean dago ezkutaturik: Gizarte Segurantzara bideraturik». 251 Amiantoa arnastu izanaren ondorioz 26 langile hil ziren iaz Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Asviamie amiantoaren biktimen elkartearen arabera, azken hamar urteetan 251 lagun hil ditu hiltzaile isilak. Kopuru handiak izan arren, Europako beste herrialdeetakoen azpitik daude, eta hori «iruzur orokortuaren beste erakusle bat da». Era berean, sindikatuek adierazi dute emakumeen egoera «ikusezin uzteko arriskuan» dagoela. Txostenean azpimarratu dute jatorri psikosoziala duten arazoak oso errotuta daudela sektore feminizatuetan, baina ez daudela sailkatuta laneko gaitz gisa. Hori dela eta, aldaketa bat egin behar dela nabarmendu dute: «Emakumeon errealitatea ikusarazteko saiakera berezitua egin beharrean gaude». Hamahiru hildako urtarrilean Sindikatuak ez dira harritu ikusita 2024ko urtarrilean zenbat langile hil diren lan istripuz. Haien arabera, langileek dituzten baldintza eskasen ondorio bat da. 2024an, Euskal Herri osoan dagoeneko hamahiru langile hil dira lanean. Sindikatuek adierazi dute «orain arteko joera lazgarriaren erakusle» dela.

Zeruko Argia eta Anaitasuna aldizkariek euskal kazetaritza euskaraz egindako kazetaritza zela aldarrikatu zuten 1976an, eta lan horren profesionalizazioa ere defendatu zuen. Mugarria izan zen aldarri hori, eta horregatik hartu nahi izan du gogoan Lanartea euskararen langile profesionalen elkarteak. 1976. Profesionalak izan ginen urtea liburua kaleratu du horretarako; «euskara lehengai duen kultur eta komunikazio sistemaren genealogia osatzeko». Urte hartan euskal prentsan argitaratutako artikulu eta irudien hautaketa bat egin du Koldo Izagirre idazle eta Lanarteko kideak libururako. Zeruko Argia, Anaitasuna, Principe de Viana eta Goiz Argi aldizkariak izan ditu iturri nagusiak, baina, hemeroteka eta erreskate lan hori ez ezik, Antton Olariaga irudigileari eta Elixabete Garmendia kazetariari egindako elkarrizketak ere biltzen ditu liburuak. 60ko hamarkada «kulturarena» izan zela azaldu du Izagirrek. Ordukoak dira euskara batuaren borroka eta kantagintza berriaren mugimendua, eta, Izagirreren hitzetan, orduan hartu ziren «erabaki sendoenak». Baina aldatu egin zen joera gero. «Bazirudien kulturak nolabaiteko autonomia kultural bat ekarriko zigula, harrotasuna, kontzientzia eta abar. Franco hil zenean, hori dena gainbehera handi batean jausi zen, eta politika nagusitu zen. Alderdi politikoak legeztatzen zituen konstituzioak, edo trantsizioak, politizazioa ekarri zuen, logikoa zen bezala, eta oso bazterrean geratu zen kultura, eta horrekin batera hizkuntza bera». «60ko hamarkadan bazirudien kulturak autonomia kultural bat ekarriko zigula. Franco hil zenean, hori dena gain behera jausi zen, politika nagusitu zelako; oso bazterrean geratu zen kultura, eta horrekin batera hizkuntza bera». KOLDO IZAGIRRE Idazlea Eta Anaitasuna, Zeruko Argia eta euskarazko beste aldizkariek izandako garrantzia ere nabarmendu du idazleak. Alderdi politikoek ere atera zituztelako euren aldizkariak sasoi hartan, baina euskara «oso bazterrean» utzita. Eta, aldiz, eutsi egin ziotelako bi aldizkari haiek. Izagirre: «Erregimenaren kazetaritzak praktikatzen zuen gezur fabrika agerian utzi zuten. Bide batez esanda, profesionaltasuna agertu zuen euskarak Zeruko Argia eta Anaitasuna-ren bitartez, maila ekonomikoan, baina baita etikoan ere. Horren adibide Anparo Arangoaren irudiak, torturarenak. Arrisku handia hartuz argitaratu zituen Zeruko Argia-k». Kazetaritzari buruzko kezkak zein euskararen egoerari buruzkoak ere topatuko ditu irakurleak liburuan. Baina, Izagirrek nabarmendu duenez, badago beste ildo garrantzitsu bat ere, hirugarrena: feminismoarena. Irudigileen maila Garbine Ubeda idazle eta BERRIAko kazetaria arduratu da liburuaren diseinuaz, eta, azaldu duenez, fanzineen estetika bildu nahi izan du. Zuri-beltzean, eta orri guztietan inpaktua bilatuz. «Gauza txiki asko bildu dira; mila pieza dituen puzzle bat egitea bezalakoa izan da, sekulako gozatua pieza bakoitza banan-banan ikusiz, baina, azkenean, ezin osatu 500ekoa besterik, leku faltaz. Sekulako perlak daude. Goi maila erakutsi zuten». Eta, hain zuzen, sasoiko marrazkilari eta tiragileek erakutsitako maila nabarmendu du. Tartean dira, besteak beste, Antton Olariaga, Juan Carlos Egillor, Jon Zabaleta eta beste hamaikaren lanak. «Marrazkilari esaten diegu, baina ideologoak zirela esango nuke: irudi bakoitzak, artikulutxo bakoitzak bezala, bere txikian sekulako indarra eta aldarrikapena zuen». Eta, nolabait, 1976an etorkizuna erein zela ere adierazi du Ubedak: «Orduan emandako irizpideak hortxe ditugu, eta itsasargi izan dira eta badira oraindik». «Espektatiba handiak sortu zituen diktaduraren amaierak: laikotasuna, feminismoa, talde politiko aurrerakoiak ere bor-bor zeuden. Horiek biltzen zituen kontzeptu nagusia askatasuna zen. Hitz gastatuegia, baina, une hartan, hitz magikoa zen, eta oso barrutik sentitzen genuen». ELIXABETE GARMENDIA Kazetaria Aldarri gaurkotua Iraganaren eta orainaldiaren arteko harremanari buruz idatzi du hitzaurrea Miel Anjel Elustondo Lanarteko lehendakariak. «Liburu hau 1976an profesionaltasuna aldarrikatu zuten kazetari ausarten omenez egina da, bat egiten dugulako haien haserrean. Euskararen langile sortzaileek pairatzen duten tratua, hala kontratuetan nola zergetan edo bost ogasun desberdinen anabasan, ez delako –47 urte geroago– Europan sortzaileei ematen zaiena, are gutxiago zenbait estatutan hizkuntza murriztuek kultura garatzeko jasotzen duten laguntzaren pareko». Zeruko Argia-ko kazetaria zen Elixabete Garmendia 1976an, eta sasoi hartan bizi izandakoa hartu du gogoan liburuaren aurkezpenean: «Espektatiba handiak sortu zituen diktaduraren amaierak: laikotasuna, feminismoa, talde politiko aurrerakoiak ere bor-bor zeuden. Horiek biltzen zituen kontzeptu nagusia askatasuna zen. Hitz gastatuegia da, beharbada, baina momentu hartan hitz magikoa zen, eta oso barrutik sentitzen genuen». «1976a profesionalizaziorako bidearen hastapena izan zen, baina oraindik ere kale egiten du arlo ekonomikoan. Bai, bai: oso potenteak, oso liluragarriak, baina platera bete egin behar da, euskaraz. Baina orduan sinetsi egin nuen posible zela». Antton Olariaga Marrazkilaria Olariaga ere Zeruko Argia-ko lantaldeko kide zen 1976an, eta orduan egindako hainbat irudi izan ditu gogoan aurkezpenean. «1976a, niretzat, profesionalizaziorako bidearen hastapena izan zen, baina bide oso luzea da, ze oraindik ere kale egiten baitu arlo ekonomikoan. Bai, bai: oso potenteak, oso liluragarriak, baina egunero bazkaldu egiten dugu, eta platera bete egin behar da. Euskaraz. Baina orduan sinetsi egin nuen posible zela; horri eutsi genion, eta sortzen segitu». Bigarren liburua du hau Lanarteak. Laineza. Kultura haragi bizitan izenekoa kaleratu zuten lehenik, 2022an. Ordukoan uztartu egin zituzten, alde batetik, 1960ko hamarkadatik hartutako gogoeta eta irudiak, eta, beste aldetik, gaur egungo sortzaileek idatzitako iritzi, salaketa eta sorkuntza lanak.

59 lagun hil ziren 2023an laneko istripuz Hego Euskal Herrian, sindikatuen arabera. LABek, ESK-k, STEILAS-ek, EHNE/ETXALDEK eta HIRU-k gaixotasun psikosozialak eritasun profesionaltzat hartzeko eta lan-ikuskatzaileen kopurua ugaritzeko eskatu diote administrazioari, besteak beste.

Egun, Euskal Autonomia Erkidegoan lau parke eoliko daude martxan, eta beste dozena bat inguru izapidetze fasean daude.

Sabadell bankuak bere historiako emaitzarik onenak lortu eta 1.332 milioi irabazi ditu, % 55 gehiago

Ameriketako Estatu Batuetako Erreserba Federalak interes tasei eutsi die, baina jaitsierak iragarri ditu 2024an. Hori bai, martxoan, erakundearen hurrengo bileran, beherakada egongo denik baztertu du Powellek.