Albiste izango dira, abenduak 26: Gazteen emantzipaziorako laguntzen dekretua onartuko du Jaurlaritzak, -4,6 graduraino jaitsi dira termometroak gauerdian, eta Munduko Osasun Erakundeak ohartarazi du egoera gordindu dela Gazako Zerrendan.

Hernaniko (Gipuzkoa) Langile Ikastola ikastetxe publikoko ehunka ikasle eta guraso herriko plazan bildu dira gaur jangelan ematen dieten janariaren auzia gogora ekartzeko. Bilkuran bi ikaslek Olentzerori zuzendutako gutun bat irakurri dute, eta jangelan bizi duten egoera azaldu dute. «Zergatik guri Logroñotik ekartzen digute janaria egunero? Zergatik ez digute hemen sortutako eta prestatutako otorduak eskaintzen?». Jangela duina zioten afixak zituzten esku artean hainbat haurrek. Gutun horretan azaldu dute duela gutxi plater batean har bat aurkitu zuela ikasle batek, beste egun batean ezin izan zituztela babarrunak jan egoera txarrean zeudelako, batzuetan fruta ustela egote dela, beste batzuetan ogia gogorra, eta gehienetan ezin dutela bigarren platera jan bigarren txandakoei iristen ez bazaie horiei uzteko.¨«Orain mesfidantzaz begiratzio diogu platerari, beste har bat edo zerbait okerragoa aurkitzeko beldur garelako. Baina guk jangelan bazkaldu behar dugu. Zer egin dezakegu Olentzero?». Langile herri ikastetxekoa ez da kasu bakarra izan. Duran, Zigoitian eta Murgian ere (Araba) arazoak egon dira jangeletako janariaren eskaintzarekin. Udazkenean azaleratu ziren salaketak, eta Hernaniko Langile Ikastolan plater batean har bat topatu ondoren, Eusko Jaurlaritzak espediente bat ireki zion Serunion enpresari. Arabako hiru herri horietan gertatu zenagatik, hiru espediente zabaldu zizkioten enpresari, horietako bat kontratua bertan behera uztekoa, eta 40.000 euroko isuna jarri zion. Gaurko bilkuran ardura eskatu dute ikasleek eta gurasoek. «Aurten, Olentzero eta Mari Domingi maiteak, janari duina eskatu nahi dizuegu jangelan. Gure elikaduraz arduratzen direnek gure osasuna kontutan hartzea eta gure eskubideak interes ekonomikoen gainetik kokatzea. Gure ustez eskaera oinarrizkoa da».

Langile bat zauritu da Lemoako garbitegi batean, zulo batera erorita. Suhiltzaileek atera dute ohatila batean, bere kordean, eta Galdakaoko ospitalera eraman dute lesioak artatzera.

Italiako Gobernuarentzat lehentasunezkoa da «immigrazioaren aurka borrokatzea». Giorgia Melonik galarazia die GKE gobernuz kanpoko erakundeen itsasontziei erreskate bat baino gehiago egitea segidan: esku hartzen duten bakoitzean, erreskatatutakoak ez dituzte hurbileneko portura eraman behar, baizik eta agintariek zehaztutakora, eta hagitz urrun egon ohi da beti. Gainera, gobernuak kendu egin du asilo eskatzaileentzako babes berezia delakoa; ondorioz, aberriratze zentro iraunkorretan giltzapetu ez ditzaten, legez kanpoko immigranteek berme bat pagatu beharko dute; eta are, litekeena da Europatik kanpoko herrialdeetatik ailegatutako biztanleek urtean 2.000 euro ordaindu behar izatea osasun zerbitzuak baliatu ahal izateko. Fulvio Vassallo Paleologo abokatu, ekintzaile eta unibertsitateko irakaslearen erranetan, Meloniren politikak jazarpena du oinarri, eta arriskua areagotzea dakar jaioterria utzi beharrean direnentzat. Zer deritzozu Giorgia Meloniren immigrazio politikari? Haren politikak huts egin du. Nahiz eta akordioak egin dituen Tunisia, Libia eta Egiptoko gobernuekin Italiako mugak babes ditzaten, ez du lortu migrante gutxiago ailegatzea. Meloniren gobernuak zenbait gauza okertu ditu, baina aitzineko gobernuek ere –bai zentro-ezkerrekoek eta bai zentro-eskuinekoek– legez kanpoko immigrazioaren lagungarritzat jo zituzten bilaketako eta itsas salbamenduko lanak, nahitaezkoak badira ere nazioarteko hitzarmenen arabera. Anitzetan epaitu dituzte GKEak eta ontzietako kapitainak –hala nola Carola Rackete– Mediterraneoan jendeari bizia salbatzeagatik, delitu larriak leporatuta: bertzeak bertze, gaizkile talde bateko kide edo trafikatzaileen konplize izatea. Halarik ere, auzi bat ez bertze guziak baztertu dituzte. Orain, gobernuak izkin egin nahi die epaileek eta Italiako eta nazioarteko legeek ezartzen dizkioten trabei, eta, horretarako, legea behar bezala aplikatzen duten epaileei jazartzen zaie, hala nola Siziliako Ragusa hirikoei, zenbait migrante aberriratze zentro batean giltzapetzearen aurka ebatzi baitzuten. Zer ondorio ekarri ditu babes berezia deiturikoa ezabatu izanak? Italian sartzeko legezko bideak bertan behera utzi eta asilo eskatzaileentzako babes berezia ezabatu izanak zera dakar, legez kanpokotzat jotzea bertzela legez hartuko ziren errefuxiatu anitz. Legezko esparrutik kanporatuta eskubide eta babes oro ukatzen zaienez, migrante horiek Europa iparraldera edo erdialdera joaten dira, edo, bertzela, Italiako hirien kanpoaldeko auzoetan pilatu. Maiz aski, bizirik irauteko bertze biderik ezean, esplotaturik aritzen dira, enpresari iruzurtientzat lanean, edo bertzela, kriminalen zerbitzuko eskulangile gisa. Lege okerrek ematen diete bide klandestinitateari eta hark dakartzan arazoei. Italiako Gobernuak Afrika iparraldeko herrialdeei eskatu die ez uzteko errefuxiatuei handik ateratzen. Lortuko al du mugak kanpora ateratzea horrela? Azken hamarkadetako gobernu guztiek atera dituzte mugak kanpora. Baina proiektu hori txarra da giza eskubideak defendatzeari dagokionez: Afrika iparraldeko gobernuekin sinatutako akordioek ez dute egundaino modurik eman ez herrialdean sartzeko legezko bideak sortzeko egiatan, ezta asilo eskatzaileak gehiago babesteko ere, oraindik ere sarraskitu egiten baitituzte iragaten diren herrialdeetan. Gobernuek erraten dute immigranteak esplotatzen dituzten antolakunde kriminalen aurka ari direla, baina Afrika iparraldeko gobernuei bidaltzen zaien diru hori bera da halako antolakundeen sostengu. Libiako kasua deigarria da: argi dokumentatua da elkar hartuta daudela polizia, miliziak eta giza trafikoan aritzen diren antolakunde kriminalak. UNHCR Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandatariak frogatu du Tripoliko kostazainek bidea hetsi dietela migratzailez betetako itsasontzi anitzi itsasoan, eta, gero, trafikatzaileek lurrera itzularazi dituztela migratzaile horiek. Melonik «gerra» deklaratu dio immigrazioari, baina gero eta jende gehiago ailegatzen da Italiara: 2022an, 105.000 errefuxiatu ailegatu ziren, eta 2023an, orain arte, 155.000. Eskuinak kanpaina egiten du etengabe immigrazioaren gaiaren inguruan, eta gauza bikainak egiten dituelako itxura eman nahi du, baina, gero, zera bakarrik egiten dute, aplikatu ezin diren edo Europako legedia urratzen duten legeak onartu. Aurten Italiara itsasoz ailegatutakoen kopurua iaz halako bi da ia. Gobernuaren Cutro dekretuak sendotu egiten du egungo eredua, migratzaileak segregatzea eta asilo eskubidea ezabatzea helburu duena. Iaz, 6.400 migratzaile izan ziren aberriratze zentroetan, 2021ean baino %69 gehiago, baina erdiak bakarrik itzularazi zituzten jaioterrira: horrek erakusten du horietako anitz atxilotzeak ez zuela justifikaziorik.

Enbor beretik adaxka gehiago sor daitezen du helburu Mikel Laboa Katedrak. Baita enbor hori, eta baita sustraiak ere, ikusgarriago egitea ere apurka. Aurten dira hamar urte katedra bideari lotu zitzaiola, eta, hain justu, urte hasieratik da Amaia Elizalde Estenaga (Donostia, 1988) zuzendari. Aldez aurretik, Juan Kruz Igerabide eta Jone Miren Hernandez izan ziren katedraren gidari. Orain arte, zer neurritan izan da emankorra hamarkada hau? Oso emankorra izan da. Garrantzitsua da euskal gaien eta euskal kulturaren inguruko sorkuntzak eta ikerkuntzak unibertsitatean bultzada bat izatea. Humanitateez eta arteaz ari gara, ez dira erabat ahaztuak, baina ez dira izaten arlo zentralak, batere. Beraz, horri arnasa emango dion horrelako ekimen bat, katedra bat, berez da lagungarria. Gainera, batzuetan pentsa daiteke dagoeneko ez dela beharrezkoa instituzioek Laboaren figurari eta Ez Dok Amairuri buruzkoak hauspotzea, egungo artistek berez dituztelako oso presente, baina ez artistek ez ikerlariek beti ez dauzkate premiazko baliabideak eta azpiegiturak. Beti ez da izaten halako ekimenetarako oxigenorik, eta katedrak eman du arnasa. Lehentasunak igualak dira lehen eta orain? Katedraren ardatza edo xedea berbera da. Esango nuke, hori bai, beharbada ikuspuntu ezberdinak izan direla garaiaren arabera. Adibidez, hasieran sortzen zirenak gehiago ziren unibertsitatetik kanpo emateko ikuskizunak, liburuak, diskoak eta bestelako kultur produktuak. Halere, inoiz ez da alderdi bat edo beste bazter utzi. Orain, baina, transmisioak kezkatzen gaitu gehien. «Ez artistek ez ikerlariek beti ez dauzkate premiazko baliabideak eta azpiegiturak. Beti ez da izaten oxigenorik, eta katedrak eman du arnasa hori». AMAIA ELIZALDE ESTENAGA Mikel Laboa Katedrako zuzendaria Zergatik? Produktu kulturalak badirelako, eta oraindik ere sortzen direlako gehiago, eta Laboaren erreferentzialtasuna eztabaidaezina delako euskal kulturan, baina, ordea, ez dakigulako zenbateraino lortzen dugun produktu horiek gazteengana iristea edo, are gehiago, haurrengana ere heltzea. Sentipena dugu horretan indar berezia egin behar dugula. Horregatik, martxan jarri dugu, besteak beste, Igoa proiektua, irakaslegaien ohartze eta ahalduntze soziolinguistikoa bultzatzeko. Zein da proiektuaren xedea? Rosa Ramos soziolinguistika aplikatuko aholkulariarekin ari gara lanean, eta, orain arte, ondorioztatu dugu gure ikasleak ez direla aski kontziente euskararen transmisioarekiko daukaten balio biderkatzaileaz, besteak beste. Gure helburua da horretan eragitea: eragitea haien hizkuntza ideologian, eta, aldi berean, esku hartzea euskal kulturari buruz duten ezagutzan. Ze batzuk jakinda datoz, baina beste batzuk ez. Eta, eman dezagun, Ez Dok Amairuri buruzko ezagutza zabaldu nahi bada, irakasleek bultzatuta izan beharko du. Tesi mordoa babestu du katedrak urteotan. Bai, egin direnak eta bidean daudenak: adibidez, Inge Mendioroz Lourdes Iriondori buruzko lan bat zuzentzen ari da egun. Denak dira oso interesgarriak eta beharrezkoak. Ez dakidana da oro har asmatzen ote dugun tesi horiek guztiek lortzen duten informazioa gerora dibulgatzen. Baina, tira, batzuetan behar da pausa bat egin; pentsatzeko, eta ekiteko. Asmatuko dugu gizarteratzen, ez daitezen izan emaitza hermetikoegiak. Eta hori egitea ere balitzateke Ez Dok Amairuren filosofiarekin bat egitea. Mendiorozena dokumental bat da, eta hori bada adibide on bat. Zergatik da hain agorrezina Laboaren unibertsoa? Gauza askorengatik. Erabili zuten adierazpideagatik ere bai, musika erabili zutelako. Garai hartan, poesia soilik idatzita eman balute, jende gutxirengana iritsiko zen. Baina hitza zen nagusi. Esan ohi da pintura eta eskultura direla esportatzeko arterik errazenak —ez diotelako soilik balio hizkuntza ezagutzen duenari—, eta hizkuntza erabiltzen duenak mugak dituela. Lehengoan Harkaitz Canori entzun nion esaten Laboak eta ingurukoek hizkuntza ere deseraiki zutela. Ikimilikiliklik horren esanahia guk ere ez dakigu zein den zehazki, baina transmititzen digu zerbait, eta transmitituko dio 1960ko hamarkadako bati, eta berdin gazte bati. Artea egin zuten, eta arteak orain eta hemen balio du, beste toki eta garai batean ere balio duen adina.

Denborak argi utzi du Joe Biden AEBetako presidentea ez zitzaiola mundu guztiari mintzatu bere mezuan. Joan den urriaren 10ean, Gazako milizia palestinarrek Israel hegoaldean sarraskia egin zutenetik hiru egun eskas pasatuak zirela eta Israelek enklabearen kontrako mendekua hasi berria zuela, Bidenek ohartarazpen bat egin zuen: «Egoera honi etekina ateratzeko asmoa dutenei zerbait esan behar diet: ez saiatu horretan». Uste izatekoa da Zisjordanian hedatzen ari ziren milizia palestinarrei egin ziela oharra, edo Libanoko Hezbollahko buruei, mugaren beste aldean baitzeuden zain, mehatxuzko jarrera hartuta. Are, agian gogoan izango zituen lurralde okupatu horretako kolono biolentoak ere; izan ere, gero eta ekintza gehiago egiten ari ziren tokiko indigenen kontrako garbiketa etnikoa bizkortzeko. Baina orain jakina da ezetz, ez zitzaiela Israelgo buruzagiei ari hizketan. Gazako zerrendaren kontra Israelgo armada egiten ari den erasoaldiak ez du etenik, eta, itxuraz, AEBek ere, Israelen babesle izanik, ez dute hango gobernua estu hartuko erasoaldia eten dezan. AEBetako Estatu idazkari Antony Blinken Israelera joan da hainbatetan, eta, hasieran aitortu zuenez, bere helburua zen Israelgo buruak estu hartu eta «eten humanitario» bat ezartzea. Blinkenen misioak porrot egin zuen. Eta ez hori bakarrik: hura Lur Santuan egoteak ez zuen eragotzi Benjamin Netanyahuren agintepeko autoritateek katua sakatzea eta misil doiak jaurtitzea ospitaleen eta behar bezala akreditatutako anbulantzien kontra. Blinken Israelen zegoela. Al-Xifa ospitaleko —Gaza hiriko ospitalerik handieneko— sarreran izandako bonbardaketek bezala, Jabaliako —zerrendako iparraldean dago— iheslari esparruaren kontra orain egiten ari diren bonbardaketek ere ezustean harrapatzen dute jende guztia, baita duela bost astetik misil artean nola edo hala bizirik iraun nahian dabiltzanak ere. «Ez dugu inoiz ikusi gorpurik hain erreta eta zatikatuta», esan du Ahmed Kahlutek, Jabaliatik. Eremu horretako erreskate taldeen burua da, zenbait gerratan ibilitakoa: «Hezurrak ere kiskalita daude». Horren agerikoa da Israelgo agintarien ikuspuntuaren eta nazioarteko zuzenbidearenaren arteko talka, ezen armadako bozeramaileek aho betean eta lasai aitortu baitute adituek nazioarteko zuzenbidearen urraketatzat jotzen duten zerbait egin dutela: «Orduan, bazenekiten zibil errugabeak zeudela Jabalian, eta hala ere tiro egin zenuten, ezta?», galdetu zion CNNko Wolf Blitzer kazetariak Richard Hechti, Israelgo armadaren bozeramaileari, iragan urriaren 31n. «Horixe da gerraren tragedia», erantzun zion militarrak: «Esana genien hegoalderantz joan behar zutela». «Ez dugu inoiz ikusi gorpurik hain erreta eta zatikatuta. Hezurrak ere kiskalita daude». AHMED KAHLUT Jabaliako herritarra Orduan, Israelek sei tona lehergailu jaurti zituen Jabaliako errefuxiatu esparruan, eta berrehun zibil hil, baita Hamaseko komandante bat ere. Israelgo buruek adierazi dute operazio haren emaitzak justifikatu egiten duela erasoa; hain zuzen, adierazpen gogor horiek argi erakusten dute nolakoa den Israelek urriaren 7an hasitako kanpaina militarra, eta gero etorri den guztiaren atari makabroa ere badira. Ekintza batzuk nekez bateratu daitezke nazioarteko zuzenbidearekin, hala nola iheslari esparruak bereizi gabe bonbardatzea eta Al-Xifa eta beste ospitale batzuk setiatuta edukitzea; are, ospitale horretan, munizioak leihoak zeharkatu dituelako ere hil dira zenbait paziente eta osasun langile. Baina AEBen babesak bizitu egin du eztabaida. «Ez diogu marra gorririk jarri Israeli», esan dute behin eta berriz AEBetako zenbait buruzagik, tartean John Kirby, AEBetako Segurtasun Nazionalerako Kontseiluaren bozeramaileak. Etxe Zuriak uste du baduela zilegitasuna bere aliatuei oniritzia emateko giza eskubideak urratu ditzaten, baina, berez, nazioarteko zuzenbideak argi zehaztuak ditu «marra gorriak». Eta, hain zuzen, zera eskatzen dute mundu osoan giza eskubideen defendatzaileek: marra horiek errespetatzea, gerra garaian ere indarrean baitaude. Zerrendan bizi direnak ere bat datoz, hala nola Raji Surani, abokatu eta aktibista gazatar ospetsua. Bere buruari galdetzen dio ea Karim Khan Nazioarteko Zigor Auzitegiko fiskalak, zeinak Vladimir Putin Errusiako presidentea atxilotzeko agindu bat bidali baitzuen Ukraina okupatzeagatik, zergatik ez duen beste hainbeste egiten Gazaren kontrako erasoari dagokionez. Gazako herriak berrogei egun eta berrogei gau daramatza etengabeko bonbardaketak jasaten, setiatuta, gose eta egarri, eta Khan fiskalak oraindik ez du agindu inor atxilotzeko. Baina arrasto batzuk eman ditu jakiteko zer krimen egiten ari den Israelgo gerra exekutiboa. «Ezerk ez du eragotzi behar laguntza humanitarioa iristea umeengana eta zibilengana», esan du fiskalak. «Errugabeak dira, nazioarteko lege humanitarioen babespean daude, eta lege horiek urratzeak erantzukizun penala ekar dezake». «Jendeak jakin behar du legeak baduela eraginik bere bizitzan», esan zuen Khanek prentsaurreko batean, Kairon: «Inork ezin du nahi duen guztia egin helburu militar jakin batzuk betetzeko. Legearen aplikazioa ez da teorikoa, eta jendeak denbora luzeegia darama promesak entzuten». Helburuak ez du zilegi egiten bidea Munduko armada guztiek bezala, Israelgo indarrek ere badituzte aholkulari militarrak, eta haiek gidatzen dituzte tropen ekintzak, nazioarteko legeekin bat etor daitezen saiatzeko. Asteotan 18.000 zibil palestinar baino gehiago hil izanak erakusten du katua sakatzea erabakitzen duten buruzagiek ez dutela aintzat hartu proportzionaltasun printzipioa, eta ez dituztela bereizi zibilak eta soldaduak. Nazioarteko zuzenbidearen ustez, ordea, helburuak ez du zilegi egiten bidea. «Gerra krimen bat da Israelek zibil palestinarrei aplikatutako zigor kolektiboa», salatu du berriki Giza Eskubideen Nazio Batuen Goi Mandatariak, Volker Tuerkek. «Eta zibilak ebakuatzera behartzea ere legez kanpokoa da», gehitu du Tuerkek, Rafahko pasabidetik. Hain zuzen, atsekabez adierazi du pasabide horretako ateak «egiazko amesgaizto baterako sarbide» bilakatu direla, eta beste aldean milioika lagun bizi direla «itota, eta ura, jana, argindarra eta erregaia eskuratzeko borrokan, etengabe bonbardatzen dituzten bitartean». Tuerken hitzak gogorrak dira, baina are gogorrago mintzatu zen Nazio Batuen Erakundeko arlo humanitarioko beste goi kargudun bat; hain zuzen, dimisioa eman du, instituzio horretan ezin batzuen nahi bezain irmo hitz egin. Craig Mokhiber da, Giza Eskubideen Nazio Batuen Goi Mandatariaren New Yorkeko bulegoko zuzendari ohia, eta, ziurtatu duenez, Gazako zerrendan «erabateko genozidioa» egiten ari dira. «AEBek eta Mendebaldeko beste gobernu batzuek inpunitate osoa eman diote Israeli hamarkadaz hamarkada, eta orain ikusten ari garen genozidio hau horren emaitza da», esan zuen Mokhiberrek sare sozialetan, dimisioa eman eta gero. Mokhiberren ustez, Mendebaldeko hedabideek Palestinako herritarrak deshumanizatu dituzte urteetan, eta horren ondorio ere bada orain gertatzen ari dena. «Bi estaturen konponbidea ke laino gisa erabili da», salatu zuen Mokhiberrek. «Eta ke laino horrek estali egin du palestinarren kontrako desjabetzea, baita jazarpena eta [giza eskubideen] urraketa larriak ere». «Nazioarteko zuzenbideak ez du galarazten gerra, eta ez du debekatzen zibilei kalte egitea». ELTAY MACK Israelgo abokatu eta ekintzailea Badirudi mundu osoko judu asko iritzi berekoak direla, Frantziakoak tartean. Hala dirudi, behintzat, Libération egunkarian argitaratu duten gutun bateratua irakurriz gero. Gazagatik minduta: ez duzue lortuko Frantziako juduak isilik geratzea izena du testuak, eta 85 judu ospetsuk sinatu dute: «NBEk salatu du litekeena dela garbiketa etnikoa egiten aritzea Gazako zerrendan. Juduak garen aldetik, ikaragarria iruditzen zaigu ikustea nola Israelek nazioarteko zuzenbidea urratzen duen Gazan inpunitate osoz, eta ez dugu inola ere onartuko halako sarraskiak egitea gure izenean». Edonola ere, aditu batzuek zuhurrak izateko deia egin dute, hala nola Eltay Mack abokatu israeldar ospetsuak. «Israelek frogatu behar du zibilei egin dizkieten erasoak bat datozela nazioarteko zuzenbideak dioenarekin eta bereizte, zuhurtasun eta proportzionaltasun printzipioekin», adierazi du Mackek. «Eta, oraingoz, ematen du armadak informazio gehiago ematen duela orain bere jomugen inguruan, Gazan aurrez izandako gerretan baino». Abokatu horren arabera, gogoan izan behar da gauza bat: «Nazioarteko zuzenbideak ez du galarazten gerra, eta ez du debekatzen zibilei kalte egitea; zibilei kalte egitea noiz den zilegi, hori arautu besterik ez du egiten, zoritxarrez». Tuerkek, Craig Mukhiberek eta beste aditu batzuek Israel azkarregi akusatu ote duten galdetuta, Mackek honela erantzun du: «Ez dakit gertaerak zorrotz aztertu ote dituzten iritzia eman baino lehen, baina sare sozialen garai honetako fenomenoaren parte da hori». Lurralde okupatuetan bizi diren palestinarren giza eskubideen alde gehien borrokatu diren aktibistetako bat da Mack; haren arabera, «jendeak berehala egiten ditu zehaztapenak Twitterreko auzitegian», eta horrekin dago lotuta NBEko goi kargudun batzuen jarrera, Israel nazioarteko zuzenbidearen kontrako krimenak egiteaz akusatu dutenena, hain justu. Ohartarazi du hori guztia arazo larria dela; izan ere, gertakariak aztertu behar dituzten iturriek berek jada emana dute iritzia sare sozialetan, eta horrek kalte egingo dio haien lanaren sinesgarritasunari. «Alde handia dago: gauza bat da egoeraren gaineko kezka azaltzea eta Israeli ohartaraztea zer ondorio izan ditzaketen bere ekintzek —Nazioarteko Zigor Auzitegiko fiskal Karim Khanek, esaterako, horixe egin zuen, oso modu egokian—, eta beste gauza bat da sententzia ematea Twitterren». Historiak galdua du gerra Amnesty Internationaleko ikertzaileek frogatu dute Israelgo armadak fosforo zuria jaurti duela Libano hegoaldean, biztanle dentsitate handiko zenbait herritan. Substantzia horrek azala erretzen du, baita suteak piztu ere, eta debekatuta dago eremu populatuetan erabiltzea. «Urriaren 16an Libanoko Dharya hirian eginiko erasoa gerra krimen gisa ikertu beharra dago», esan dute erakundekoek. «Bereizi gabe egin zuten erasoa, eta gutxienez bederatzi zibil libanoar zauritu zituzten». Azken asteetan, Israelek ustez substantzia hori bera jaurti du hainbat aldiz Gazan, munduan biztanle dentsitaterik handiena duen tokian. Baina, Libano hegoaldean ez bezala, Gazan zaila da Israelek egindako krimenak frogatzea, ez baitago behatzailerik han bertan eta hainbat kazetari hil baitituzte. Informatzaile gazatarrak, nazioarteko komunitatearen begiak, bata bestearen atzetik hiltzen dituzte; horrek kalte egingo dio palestinarren ikuspuntuari, eta, ondorioz, aukera gutxiago izango dira auzitegi batek asteotan Gazako zerrendan gertatutakoak iker ditzan noizbait. Hilabete baino gehiago da gerra hasi zela eta Israelek mendeku hartu zuela Hamasen erasoaren ondoren. Hildakoen eta krimen posibleen zerrenda luzea da, eta Netanyahuk eta Israelgo gainerako buruek ziurtatu dute hau hasi baino ez dela egin. Informazioa gero eta nahasgarriagoa da, eta, ez dagoenez nahikoa testigantzarik eta frogarik, ez da posible izango kontuak emateko inolako prozesurik abiatzea. Ez dirudi Israelek bere helburu militarrak beteko dituenik eta Hamas desagerraraziko duenik. Baina badirudi Historiak, letra larriz idazten den horrek, galdua duela gerra hau.

Martuteneko (Donostia) espetxetik igaro den manifestazio bat egin dute gaur, euskal presoen aurkako «salbuespen politikaren amaiera» eskatzeko. Konponbiderako giltza lelopean joan dira manifestariak aurrera. Sarek azaldu du bi hilabete igaro direla Gernikan Konponbiderako giltza manifestua aurkeztu zuenetik, eta ordutik asko izan direla agiri horrek jaso dituen atxikimenduak. Sarek ohar batean esan duenez, «oraindik ere giltza gehiago izatea» da haren helburua. «Konponbiderako Giltza eta Etxerako Giltza» aldarrikatu ditu berriro. «Ateak zabaltzen» dabil Sare, «beste ate batzuk betiko zarratu ahal izateko». Eskertza ere eman die herritarrei euskal presoen eskubideen aldeko elkarteak: «Gutako bakoitza bere txikitasunetik emandako urrats txiki bakoitza bide egiteko bide izan delako». Halaber, azpimarratu du urruntze politika amaitu dela, «baina oraindik behin eta berriz euskal presoek etxerako bidea itxia dutela salatzea» dagokiola. Sarek erantsi duenez, «salbuespenezko legediek eta salbuespenezko epaitegiek giltzarrapo izaten jarraitzen dute». Urratsak egiten jarraitzeko garaia dela dio elkarteak, «konponbidearen eta benetako bake baten aldeko konpromisoa» erakutsita. Bilboko manifestazioa Sarek antolaturiko ekintza gehiago izango dira datozen egunetan presoen eskubideak aldarrikatzeko. «Gabonetan ere astinduko ditugu giltzak auzo eta herrietako kaleetan, fabriketan, erakundeetan… eta gaur hemen espetxe atarian». Hala, «giltzen olatu» bihurtu nahi du Sarek Bilbon, urtarrilaren 13rako deitu duen manifestazioan (16:00etan). «Bilboko kaleak konponbiderako, elkarbizitzarako eta etxerako giltzez betetzera», deitu du.

Gazako elikadura egoera aztertzen duen ikerketa kaleratu zuen ostegunean FAO Nazio Batuen Elikadura eta Nekazaritza Erakundeak, eta, bildutako datuen arabera, bi milioi gazatar baino gehiagok «gose handiari» aurre egin behar diote gaur egun. Gatazka lurralde horretako herritarren %90 inguru, zehazki, «gosete arrisku larrian» daude, txosten horren arabera. Izan ere, Gazaren aurkako erasoek eta laguntza humanitarioa helarazteko bide «segururik» ez izateak «eragin negatiboa» dute biztanleen elikaduran; hala dio ikerketak: «Babesleku desegokietan edota oinarrizko zerbitzurik gabeko eremuetan pilatzeak eta bakartzeak neurri handi batean areagotzen du gosete arriskua». IPC Elikagaien Segurtasunaren Sailkapen Integratuaren eskalak bost fasetan banatzen ditu gosete arriskuak, eta bosgarrena da, hain zuzen, larriena. FAOk egindako azterketaren emaitzek erakutsi dute Gazaren kasuan hirugarren eta bosgarren faseen artean daudela herritar gehienak. Horrek esan nahi du, beraz, lurralde horretako lau etxeetatik batek —bostehun mila lagun baino gehiagok— «muturreko» elikadura falta duela, bost urte baino gutxiagoko umeen heriotza tasa handitu dela eta, oro har, heriotzen kopurua «gehiegizkoa» dela. Egoera aldatzeko irtenbidea zein den argi utzi zuen duela hilabete FAOko zuzendari Qu Dongyuk: «Elikatzeko eskubidea bermatuko duen berehalako su etena ezartzea». Horrez gain, ziurtatu zuen «Palestinako herritarrei arreta emateko konpromisoa» betetzen jarraituko dutela. «Organismoaren defentsak ahultzen ditu goseak, eta atea irekitzen die gaixotasunei. Gaixotasun infekziosoen tasa zorabiagarriak ditu dagoeneko Gazak». TEDROS ADHANOM GHEBREYESUS OME Osasunaren Mundu Erakundeko zuzendaria Dongyunen iritzi berekoa da Tedros Adhanom Ghebreyesus OME Osasunaren Mundu Erakundeko zuzendaria, eta horren aldeko hainbat adierazpen egin zituen herenegun, X sare sozialean. Gerrak eragindako elikagai eta higiene faltaren ondorioz hedatu daitezkeen gaixotasunek kezkatzen dute bereziki: «Organismoaren defentsak ahultzen ditu goseak, eta atea irekitzen die gaixotasunei. Gaixotasun infekziosoen tasa zorabiagarriak ditu dagoeneko Gazak». Bost urte inguruko umeen kasuan egoera bereziki larria dela gogorarazi zuen, beherakoa izateko arriskua hogeita bost bider handiagoa baita urriaren 7an gerra hasi zenetik. «Horrelako egoera batean gaixotasun horiek izatea hilgarria izan daiteke umeentzat», azaldu zuen. Horrez gain, Gazaren aurkako erasoek ospitaleetan izan duten eragina azaldu zuen. Izan ere, ostegunean medikuntzarako beharrezkoak diren sendagaiak eta hornidurak eraman zituzten Gazako Al-Ahli ospitalera. Ebakuntzak egiteko gela zuela kontatu zuen, baina egun horretako erasoek hornidura elektrikorik eta urik gabe utzi zutela ospitalea; horrek ebakuntzak egiten jarraitzea galarazi zien medikuei. «Pazienteek eta sendagileek benetan latzak diren egoerei egin behar diete aurre», adierazi zuen. Gazako iparraldean laguntza ematen jarraituko dutela aurreratu zuen, baina ohartarazi zuen pazienteak artatzeko baliabiderik gabe «apurka» hiltzen joango direla. Ebazpena, zalantzan NBE Nazio Batuen Erakundeko Segurtasun Kontseiluak, besteak beste, palestinarrei «giza laguntza emateko bide seguru eta berehalakoa» bermatzeko adierazpena onartu zuen atzo. AEBak eta Errusia abstenitu egin ziren, eta Segurtasun Kontseiluko gainerako hamahiru kideek aldeko botoa emanda onartu zuten adierazpena. Su eten bat eskatzeko ahaleginean aritu baziren ere, AEBek ez zuen horretarako biderik utzi eta, azkenean, giza laguntza helarazteko «baldintzak» sortzea besterik ez zuten aipatu. Nazioarteko hainbat eragilek ebazpena kritikatu dute, haien ustez gatazkari aurre egiteko nahikoa ez delako eta horren ezarpena zalantzan jartzen dutelako. Adhanomek, esaterako, atzo esan zuen «berehalako su etena» onartzea baldintzarik «garrantzitsuena» zela, ebazpenaren onarpena ezagutarazi eta gero. Gazako Osasun Ministerioaren arabera, 20.000 lagun inguru hil ditu Israelek orain arteko bonbardaketetan, urriaren 7an gerra hasi zenetik; horietatik 8.000 umeak dira. Hildakoen %70 inguru emakumeak eta umeak direla diote, zehazki, NBEk emandako datuek. Horrez gain, erakundeak jakinarazi du 50.000 lagun baino gehiago zauritu dituztela. Unicef Haurren Laguntzarako Nazio Batuen Funtsak, berriz, ohartarazi du 10.000 ume inguru hiltzeko arriskuan daudela malnutrizioaren ondorioz.

Igande eta jaiegunetan irekitzeak “saltoki handiei bakarrik egiten die mesede, lan baldintzen eta merkataritzan lan egiten dutenen kontziliazioaren kaltetan”, salatu du ELAk ohar batean.

[galleries:horizontal:11] Hiru arrantzale zihoazen itsasontzi bat hondartu egin da ordu txikietan Ziburun (Lapurdi), Zokoko diketik gertu, eta horietako biren bila aritu dira uretan. 30 urte zituen arrantzaleetako batek, eta 58 urte besteak. Beste bat ere bazihoan ontzian haiekin, 37 urteko gizon bat, ontziko kapitaina; hipotermiak jota atera dute uretatik, eta Baionako ospitalera eraman dute. Zokoako itsasbazterrean segitzen dute larrialdi zerbitzuek. Galdu diren bi arrantzaleen xerka segitzen dute helikopteroarekin. Jada 5 oren baino gehiago daramate galdurik ur hotzetan.#Ziburu #Istripua pic.twitter.com/lXClHTwWji — Euskal Irratiak (@euskalirratiak) December 22, 2023 02:30 inguruan izan da ezbeharra. Ciycnos itsasontzia Ziburuko arrain enkantera zihoan, baina 200 bat metro desbideratu eta, Zokoko dikea jo, eta hondoratu egin da. Arcachondik atera zen itsasontzia, eta Donibane Lohizune zuen helmuga. Larrialdi zerbitzuek erreskate operazio bat jarri dute martxan berehala, eta bilaketa lanetan aritu dira bi dozena suhiltzaile, bi helikoptero eta erreskate ontzi bat, gutxienez. Ciycnos itsasontzia Ziburuko arrain enkantera zihoalarik, 200 metroz tronpatu da norabidez eta Zokoako dikea jo du. Desagertu diren 30 eta 58 urteko arrantzaleak senegaldarrak dira, eta salbatua izan den 40 urteko gizona, ontziko patroia da. pic.twitter.com/cPYDjTvaCA — Euskal Irratiak (@euskalirratiak) December 22, 2023 Giro gogorrak eraginda, salbamendu lanak «konplikatuak eta gogorrak» direla nabarmendu du Eneko Aldana-Douat Ziburuko alkateak Euskadi Irratian, eta Atlantikoko itsas prefeturak 13:40 aldera utzi ditu bilaketa lanak bertan behera. Itsasoko uraren tenperatura hamabi gradukoa zen, eta marinelak bizirik aurkitzeko itxaropena erabat galdua zuten ordurako. Ez dago argi ezbeharra zerk eragin duen, baina litekeena da nabigazio arazoengatik gertatu izana. Aldana-Douaten esanetan, dena den, «hipotesi ugari» daude, eta istripuaren nondik norakoak argitzeko ikerketa zabalik dago. Lan istripua LAB sindikatuak lan istriputzat jo du arrantza ontziaren hondoratzea, eta desagertutako bi arrantzaleak lanean hil diren langileen zerrendan sartu ditu. Sindikatuaren kontaketaren arabera, 58 lagun hil dira aurten Euskal Herrian lan istripuen ondorioz. Sindikatuak adierazi du arrantza sektoreak lan baldintza gogorrak dituela berariaz, baina gogorarazi du Gabon garai hauetan bereziki lan karga handiak izaten dituztela arrantzaleek. Horrek eragiten duen «presioa» gaitzetsi du LABek: «Lan baldintzak oso gogorrak dira, goizaldeko lana, lan ordu luzeak eta ia deskantsurik gabeko jardunaldiak tarteko, eta arrazoi horiek aurkitzen dira halako istripu iturburuan».