Eta hamaikagarren egunean, atseden hartu zuen. Oso lanpetuta ibili da azken urtean EBZ Europako Banku Zentrala. 2022ko uztaileko bileran interes tasak igotzen hasi zenetik, bildu den beste bederatzi aldietan diruaren prezioa handitu du, bizkor hasieran eta motelago gero. Gaur du hamaikagarren bilera, eta, ustekabe handirik ez bada, interes tasa ofizialak %4,5ean uztea erabakiko du. Baina ohar bat ere egingo die lehenbailehen tasak jaistea eskatzen ari direnei: ez da halakorik izango epe nahiko luzean. Are gehiago, ezer egitekotan, tasak are gehiago handituko ditu, inflazioa behingoz jaitsiko dela bermatzeko.

Frankfurteko dorrean bildu beharrean, Atenasen dabiltza aste honetan Christine Lagarde eta haren lankideak. Baina ez da espero ohiko agertokiaren aldaketak banku zentralaren mezua ere aldatzea. Inflazioari buruzko kezka azaleratzekoa da Lagarde, eta interes tasen igoera bere helburua betetzen ari dela gaineratu beharko luke. Izan ere, banku zentralaren azken datuek diote bankuek enpresei eta herritarrei emandako maileguak urritu egin direla, eta horren ondorioz ari dela ekonomia hozten eta inflazioa apaltzen.

Iraileko bileran, Lagardek esan zuen EBZren asmoa ez zela atzeraldi ekonomikoa eragitea, baina horren bidean dago eurogunea. Aurtengo bigarren hiruhilekoan %0,2 hazi zen, baina hirugarrenean kopuru horretara iritsiko den ziurtasunik ez dago. Asteartean kaleratutako PMI indize aurreratuak iragarri zuen enpresen jarduera are gehiago apaldu dela; 46,5 puntura iritsi zen, azken 35 hilabeteetako daturik okerrena.

Giro ekonomiko goibelak apaldu egin du interes tasak gehiago handitzeko grina, eta gauza bera egin dute inflazioari buruzko azken datuek. Irailaren amaieran, Eurostatek iragarri zuen euroguneko inflazioa %5,2etik %4,3ra jaitsi zela abuztutik irailera.

Urriko datua datorren asteartean kaleratuko du Eurostatek, eta beste beherakada bat adieraztea espero da, iazko udazkenean jo zuelako goia prezioen igoerak —urrian, %10,6ra heldu zen—, eta aurten energia orduan baino merkeago dagoelako.

Azaroan, apalago

Azaroan ere inflazioa apaltzea espero da, baina zalantza gehiago daude hortik aurreragoko datuei buruz eta, batez ere, noiz helduko den azkenean inflazioa EBZk egokitzat jotzen duen mailara, %2ra. Banku zentralaren beraren aurreikuspenek diote aurtengo batez bestekoa %5,6koa izango dela, eta %3,2koa, berriz, 2024koa. Prebisio hori betez gero, 2025 arte itxaron beharko da inflazioa bankuarentzat onargarria den maila batera gerturatzeko —%2,1—.

Ordurako, baina, interes tasak apalagoak izatea espero da. EBZren jarduna jarraitzen duten analistek uste dute banku zentralak interes tasak bi aldiz jaitsiko dituela datorren urtean.

EBZko kontseiluko kideek beste gai bat izango dute mahai gainean: bankuaren balantzea. 2015eko martxotik jarduera ekonomikoa sustatzeko —eta bide batez euroguneko herrialdeei beren burua finantzatzen laguntzeko— 3,1 bilioi euroren zor publiko eta pribatua erosi zuen EBZk, eta beste 1,7 bilioi erosi zituen 2021an eta 2022an pandemiari aurre egiteko. Zama hori arintzen hasi da EBZ, bonu batzuk berriro inbertitzeari utzi baitio, baina bizkorrago egiteko presioak ditu.

EAEko sektore publikoan 2023ko urriaren 25ean deitutako grebaren jarraipena. Lehen orduko datuen arabera, jarraipena “ia erabatekoa” da hedabide eta garraio publikoetan, “oso zabala” hezkuntzan, eta Osakidetzan ezarri diren zerbitzu minimoek “guztiz baldintzatuko dute” grebaren jarraipena.

Mendia Lehendakariordeak Lanbideren eta Sailaren baliabideak eskaintzen dizkie sormen-industriei, kalitatezko enplegua sortzeko

Sektore publikoko langileak grebara daude deituta, lan-baldintzen eta zerbitzuen kalitatearen defentsan. Bi deialditik lehena dute 2023ko urriaren 25ekoa. Jaurlaritzari, aldundiei eta udalei egingo dieten aldarrikapen nagusiak dira erosahalmena bermatzea eta enplegu publikoa egonkortzea.

EBko herrialde bakoitzak bere lan-araudia du, eta, kasu askotan, oso desberdinak dira euren artean. Alemaniak, esate baterako, ez du zehazten asteko gehieneko ordu-kopururik. Frantzian 35 ordukoa dute aspalditik. Beste aldean, Greziak bi lanpostu izateko eta lan gehiago egiteko atea ireki berri du.

Sindikatuek elkarretaratzea egin dute gaur, aurreikusitako “emaitza txar” ekonomikoen aurrean langileak inplikatzea eskatzeko. Bestalde, Europar Batasunean azpiegitura eolikoaren hedapena “masiboki handitzea” nahi duela iragarri du Europako Batzordeak.

Osasunera, Hezkuntzara eta Lan eta Enplegura bideratuko dute 2024ko aurrekontuaren erdia baino gehiago.

Euskadik 15.025 m “-ko aurrekontua izango du 2024an, eta 4 zutabetara bideratuko da: pertsonak, planeta, oparotasuna eta autogobernua (Gobernu Bilera 2023-10-24)

Mahaia kolektiboko hamabi sukaldeburuk euskal gastronomiari buruzko begirada berri bat zabaldu dute

Langile gehien dituen enpresa da administrazioa. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako beharginen %15 langile publikoak dira: 152.000 guztira. Denetariko lanpostuak daude: irakasleak, erizainak, gizarte langileak, garbitzaileak, bulegoetakoak… Bakoitzak bere eguneroko arazo eta lan aldarrikapenak ditu. Horiek guztiak aterki berean bildu eta kalera ateratzeko deia egin dute sindikatuek biharko eta abenduaren 19rako.

MARTA MACHO

Osakidetzako langilea

«Langileon beharra da gure egoera ikusaraztea»

Biharko grebara deitutako kolektiborik handiena osasungintzakoa da. Hiru langile publikotik bat ia. Horietako bat da Marta Macho. Zortzi urte daramatza Arrasateko ospitalean (Gipuzkoa), kirurgia zerbitzuan. Sektoreko arazo nagusietako bat behin-behinekotasuna dela dio. Hamar langiletik sei inguru daude behin-behinean; bere zerbitzuan, bat ez beste denak.

Lankideak, oro har, «erreta» daudela dio, eta horrek zerbitzuaren kalitateari eragiten diola. Azpimarratu du arretak «izugarri» egin duela okerrera: pazienteak gero eta beranduago artatzen dituztela eta patologiak zaildu egiten direla, «batzuetan bizitza arriskuan jartzeraino».

Machok urteak daramatza Osakidetzako egoera salatzen, izan oposizioetako azterketan izandako irregulartasunak, izan pribatizaziorako joera. Bigarrenari buruz, esan du kanpora ateratzen diren zerbitzuak direla «prekarizatuenak eta feminizatuenak». Hala nola garbiketa eta garraioa.

Baina badaude beste batzuk ere: hala egin dute erradiologiarekin ospitale batzuetan. Kudeaketa klinikoko unitateen funtzionamendua ere salatu du. Horiek «mikroenpresa baten modura» kudeatzen direla azaldu du; diru baliabide jakin batzuk ematen zaizkiela, eta aurrezki planak aplikatzen badituzte aurreztutako dirua gero unitateko buruen artean banatzen dela. Halaber, salatu du eskaintzen zaien prestakuntza gehiena farmazia konpainien esku dagoela.

Machok azpimarratu du osasungintzaren egoera ez dela bakarrik erakundeen eta agintari politikoen erantzukizuna, eta langileek ere zerikusi handia dutela horrekin. «Badirudi inoiz ez dela mobilizatzeko garai egokia, baina arrazoi asko daude. Hau guztia ikusarazteko beharra daukagu».

AINARA JIMENEZ

Irakaslea

«Hezkuntza publikoa hiltzen utzi nahi dute»

Hezkuntza publikoan gaur eta bihar mobilizatuko dira. Iazko udazkenean era birritan egin zituzten lanuzteak, hezkuntza lege berriaren egitasmoaren harira. Orain, lan baldintzengatik.

Ainara Jimenezek lehen hezkuntzako Tiboli eskolan egiten du lan, Bilbon. 2006an hasi zen irakaskuntzan, eta 2018tik lanpostu finkoa du. Bere egoera ezohikoa dela dio, sektorean bitik bat behin-behinekoa edo ordezkoa baita. Nabarmendu du egunerokoan hainbat arazo eragiten dituela horrek. «Urtero lankide berriak izaten ditugu, eskolaz eskola ibiltzen baitira». Lan eskaintza publikoetan ateratzen den lanpostu kopurua «lotsagarritzat» dauka.

Jimenezen arabera, Hezkuntza Sailak «oso errespetu gutxirekin» tratatzen ditu irakasleak eta hezitzaileak. Kexarako motibo nagusietako bat lan karga dela dio. «Ikasleen ongizatea zaintzea ere bada gure ardura. Baina ikasleen behar guztiei erantzutea ez da erreza. Astean 30 minutu baino ez ditugu horretarako». Aitortu du batzuetan «logikoa» dela familiak haserretzea. «Baina irakasleok eman behar dugu aurpegia, nahiz eta Hezkuntza Sailaren utzikeria dagoen atzean».

Haren ustez, baina, eskola publikoa pribatizatzeko prozesua da «larriena». Salatu du «eskolen arteko lehia» bultzatzen dela, eta zerbitzu batzuk pribatizatzeko joera asko zabaltzen ari dela. Langileen artean normalizatzen ari dela uste du, lan kargak-eta kentzeko ontzat jotzen dutelako.

Soldatarekin konforme dago, «duina» dela uste du, baina argi du azken urteetako igoerak ez direla aski. Euskararen egoerak ere kezkatzen du. «Ezin da beste edozein hizkuntza bezala hartu, bereziki zona erdaldunetan». Haren iritzian, Hezkuntza Lege berriak «ereduak betikotuko» ditu, eta hori «porrot izugarria» da.

ESTHER LOPEZ

Egoitzetako langilea

«Zaintza sektorean utzikeria handia dago»

Esther Lopez Bizkaiko Aldundiko egoitza soziosanitarioetako (GUFE) langilea da. Elorrioko egoitzan egiten du lan, zerbitzari-garbitzaile. Zahar etxe bat zen lehen, baina orain Bizkaian ez denez halako zentro publikorik geratzen, hirugarren graduko mendekotasuna dutennak zaintzen dituzte.

Lopezek azaldu duenez, langileek susmoa dute GUFEren egoitzak ere luze gabe pribatizatuko dituztela. Hitzarmena berritzeko negoziazioetan nabari dute hori. «Ez daukate inolako borondaterik gurekin ezer adosteko».

Horrekin batera, salatu du gero eta baliabide gutxiago dituztela, adibidez gaixotasun mentalak dituzten erabiltzeak artatzeko. Osakidetzak epe luzeko egonaldietarako zerbitzua kendu zuenetik, GUFEren zentroetan egoten dira, eta ez dute haientzako profesional espezializatu nahikorik, eta lantaldea ere ez dute handitu.

Dena den, antolaketan nabari dituzte gabeziarik handienak, zuzendaritzetan. «Urte batzuetatik hona desastre hutsa izan da: lanak antolatzeko sekulako arazoak ditugu. Hori pribatizaziorako lehen urrats gisa uler daiteke». Haren ustez, egoera hori oso zabalduta dago zaintzaren sektorean: errehabilitazio zentroetan, gazteen egoitzetan, buru osasunekoetan… «Utzikeria handia dago».

FELIX IRIZAR

Udal langilea

«Negoziatzeko ahalmena lapurtu digute»

Bakoitzak bere errealitatea izan arren, zenbait arazo langile publiko guztiek pairatzen dituzte. Nagusia: erosteko ahalmenaren galera: sindikatuen arabera, oro har %20koa izan da azken hamarkadan. Horren oinarrian, baina, zerbait «larriagoa» dago: «Langileoi negoziatzeko ahalmena lapurtu digute». Hala dio Felix Irizarrek. Duela 25 bat urte hasi zen Bergarako Udalean (Gipuzkoa), obretako brigadetan.

2010ean Eudelen Udalhitz hitzarmena aplikatu zieten, baina Madrilek bertan behera utzi zituen hor jasotako soldata igoerak, eta duela bizpahiru urtera arte izoztuta izan dituzte. Irizarrek gogorarazi duenez, 2009ko krisiaren garaian egindako araudia dela-eta Espainiako Gobernuak ezartzen ditu administrazio guztietako igoerak.

Irizarren iritzian, «egoera frustragarria» da langileentzat, baita udal askorentzat ere. «Autonomia galera izugarria da». Haren ustez, «kalera irteteko garaia» da. «Espainian inbestidura negoziatzen ari dira, eta aurrekontuak laster. Alderdiei esan behar diegu aukera ezin hobea dutela lan harremanen euskal esparrua eta gure zerbitzu publikoak defendatzeko. Ezin da inbestidura bat babestu trukean ezer eskatu gabe».

Horrez gain, uste du grebako eskaerei euskal erakundeek erantzun diezaieketela, «dirua egon badagoelako». «Diputazioak inoizko gehien biltzen ari dira. Bada garaia osasun eta hezkuntza publikoa bultzatzeko, udalak indartzeko…».

Zerbitzu publikoen «pribatizazioa» amaitu beharra dagoela azpimarratu du. «Bergaran, duela gutxira arte, urak eta kale garbiketa hala zeuden, eta argi geratu da udalak bere gain hartzea askoz ere merkagoa dela eta zerbitzua hobea dela».

BELEN BERNARAS

Correoseko langilea

«Bidegurutze batean gaude»

Belen Bernarasek duela hogei urte lortu zuen finkoa izatea Correosen, Tolosan (Gipuzkoa). Biharko grebara begira, posta zerbitzuko langileek «motibo asko» dituztela dio, baina bat bereziki: «prekaritatea»: «Erosahalmenean galera handia izan dugu, gero eta langile gutxiago gara…». Azaldu duenez, duela urte batzuetatik hona ordezkapenak ez dira betetzen, erretiroa hartzen dutenen lanpostuak —«asko azken urteetan»— ez dira ordezkatzen, eta lanaldi txikiagoko kontratuak kendu dituzte, besteak beste. Horrek ondorio bat du: zerbitzuak okerrera egin du.

Langileak oso kezkatuta daude enpresaren geroarekin. 2001ean, zerbitzu publiko zena estatua jabe duen elkarte anonimo bilakatu zen, PPko presidente Alberto Nuñez Feijoo Correoseko arduradun nagusia zela. Ordutik, pribatizaziorako joera etengabea izan dela dio Bernarasek.

Dena den, oraindik zerbitzu publiko unibertsala da Correos, eskutitzengatik, eta haren aurrekontuaren zati bat gobernuak jartzen du. Datorren urtean estatus hori berritzeko negoziazioak hasiko dituzte, eta langileak beldur dira monopolio hori galduko ote duen. «Bidegurutze batean gaude. Geroz eta eskutitz gutxiago dago. Paketeak banatzen aritzeko ez dugu baliabide nahikorik, baina hori lehenesten ari dira, eta posta zerbitzuaren kalitateak okerrera egin du». Langileek uste dute pribatizazioa justifikatzeko argudio bat izan daitekeela hori.

Bernarasek «azkenengo detaile bat» nabarmendu du. Azken lan eskaintza publikoan ingelesez jakiteari puntu gehiago eman dizkiote euskaraz jakiteari baino. «Enpresa Espainiakoa dela argudiatuta».

LUDI RUEDA

Arrantza ikuskaria

«Administrazioak ez ditu betetzen osasun arauak»

Arrantzako ikuskarien artean ez dago behin-behineko langilerik; salbuespena dira horretan. Baina protestarako arrazoi ugari dituztela dio Ludi Ruedak. Badute aspaldiko eskaera bat: laneko osasuna. Ez dute ordutegi finkorik. Egun batzuetan gauez aritzen dira, beste batzuetan goizez, portuetan, itsasoan edo helikopteroetan, eta lan istripuak izateko arrisku handienetakoa haiek dute. «Estatistikek diotenez, istripua izateko probabilitatea 1,2 aldiz handiagoa da eraikuntzan baino, 2,5 aldiz handiagoa industrian baino, eta sei aldiz handiagoa zerbitzuen sektorean baino».

Ruedaren arabera, prebentzioa ezinbestekoa da. «Urteak daramatzagu borrokan, itsasoko beste langilerekin batera, baina ez digute kasurik egiten». Administrazioa egin du erantzule. «Ez ditu osasun araudiak betetzen. Berak jartzen ditu eta bera da betetzen ez dituen lehena».

Gogoratu du bere lantaldean istripu larriak gertatu direla, tartean berea. «Orain dela gutxi lau metrotik erori nintzen, eta hurbileneko portua handik hiru ordura zegoen. Hirutan egin behar izan didate ebakuntza».

Ruedak badu kexarako beste motibo bat: gogoratu du arrantza ikuskari guztien soldata bera dela Bizkaian eta Gipuzkoan lan egin ala Espainian, eta EAEko administrazioko beste langileek jasotzen dutena baino «askoz apalagoa» dela. «Gure soldata ez dago hemengo bizi mailara egokituta. Horren ondorioz, jende gutxik lan egin nahi du arlo honetan».