Udan zeresan handia eman du Nico Williamsek. Kontratua ez zuela berrituko, Bartzelonara zihoala, haren aurkako pintaketak agertu zirela… Azkenean, Athleticen segitzen du hegalekoak, eta gaur erakutsi behar den tokian erakutsi du zertarako geratu den. Gol bat egin eta bi asistentzia eman ditu ligako lehen jardunaldian, eta Athleticek 3-2 irabazi dio Sevillari, izerdia gogotik botata. Kontrolpean zuten norgehiagoka bat nahi baino gehiago konplikatu zaie zuri-gorriei. Partidari gogotsu ekin dio Athleticek, energia askorekin, eta bereziki Areso nabarmendu da, momentuz, zuri-gorrien udako fitxaketa izarra. Etengabe igo da erasora, arriskua sortu du, eta Athleticek korner mordoxka izan du alde. Sevillak, ordea, ondo baliatu ditu kontraerasoak, eta aukera argienak eurenak izan dira: Akor Adamsi Unai Simonek geratu dion bat, eta, batez ere, Lukebakiok zutoinera bidali duen beste bat. (ID_15231455) ESPAÑA FÚTBOL LALIGA EA SPORTS Lehen gola eztabaida eragingo duen penalti bati esker heldu da; Nico Williamsi egin diote, berak sartu du, eta armarriari muxu emanez ospatu du, zaleekin. Golaren bultzadarekin iritsi da bigarrena. Nicok berak jokaldi bikaina egin du, eta ondo kokatuta zegoen Maroan Sannadi baloia sareetara bidaltzeko. 2-0 eta atsedenaldira. Bigarren zatia hasi berritan 3-0ekoa egiteko abagune paregabea izan du, berriz, ere Williams anaietan gazteenak. Zutoinera bidali du baloia, baina giroa lasai zegoen San Mamesen. Lasaiegi. Taldeak partida kontrolpean zuela zirudien. Sevillaren iraultza Sevillak argi utzi du oker zebiltzala. Espazio askorekin, jokalari arriskutsuak ditu Andaluziako taldeak: Adams, Ejuke eta, bereziki, Lukebakio. Hark sartu du bere taldea partidan, area kanpotik egin duen gol ikusgarri bati esker. Hurrengo minutuetan hobea izan dira bisitariak, merezi zuten gola, eta bizpahiru abagune barkatu ostean, Akoumek berdindu du partida beste gol eder batekin. 2-2 eta zurrumurrua nagusi estadioan. 72. minutua zen. Gola heldu denean aulkitik sartu berria zen Robert Navarro debutaria. Berdinketaren ostean berdindu egin da lehia ere, baina berriro agertu da partida jokalaririk onena: Nico Williams. Guruzetak zelai erdian berreskuratu du baloia, Iñakiri eman dio, hark anaiari, hegalekoak jokaldia egin du, eta haren erdiraketa Navarrok bidali du sareetara. Ezin emozio gehiago eskatu lehen jardunaldiari.

Aste honetan, hainbat egunkaritan, irakurri dut aurten berriro ere Luberri Konpartsak ez duela txosna ipintzeko baimenik. Erabaki hori asanbladan hartu da. Oso ondo. Iaz Konpartsa Batzordeak argitaratu zituen konpartsa guztiek bete behar dituzten baldintzak: – Konpartsa zirela erakusteko, besteak beste, kide kopuru jakin bat izatea. – Bilboko Konpartsen balioekin (euskararen normalizazioa, ekologismoa eta feminismoa, batzuk aipatzearren) bat egiten dutela erakustea. – Bilboko Konpartsen federazioaren eremu plural eta parte hartzailean aritzeko gai direla erakustea. Adibide zehatz batzuk jartzeko, konfiantzan oinarritutako barne harreman onak eta denetariko iritziak dituen jendearekin elkarlanean aritzeko gaitasuna erakutsi behar zuten. Jai herrikoia da Bilboko Aste Nagusia, eta ni neuk, herri honen partaidea izanik, galdetu egiten diet Bilboko Konpartsei: Zein da arrazoia Luberrik baimena ez edukitzeko? Zein da Luberrik betetzen ez duen baldintza? Pentsatzen dut bilbotarrok eskubidea daukagula erabaki horren zergatia jakiteko.

Irabazi eta irabazi dabil Orio, baina berezia da gaurkoa: Zarauzko Ikurrina hamabigarrenez astindu du Oriok. Bi jardunaldietan izan da nagusi San Nikolas, liga bideratuta du, eta une bikainean iritsiko da denboraldiko unerik garrantzitsuenera, Kontxako Banderara. Ikurrina bideratuta zuten gaur, baina errekorraren bila itsasoratu da Iker Zabalak prestatutako taldea. Arraun Lagunak-ek lortu du emakumezkoen estropadan, baina gizonezkoen estropadan oldartu egin da haizea, eta ez du balentria hori lortzerik izan Oriok. Era batera edo bestera, aurkaririk ez du izan. Atzo ez bezala, lehen luzetik hartu dute aurrea horiek, eta gainontzekoak ez zaizkio gerturatu ere egin. Txiki eta Otaegi oroitzeko pankarta bat, gaur, Zarautzen. Alboan, San Juan. ANDONI CANELLADA / FOKU Eguneko beste irabazleetako bi bigarren eta hirugarren sailkatuak izan dira, Zierbena eta Getaria. Zierbenak Oriorengandik hamar segundotara amaitu du, bigarren izan da eta sailkapen nagusian ere hiru puntutara zabaldu du laugarren izan den Donostiarrarekiko tartea. Bi horien artean dago bigarren posturako lehia. Tartean sartu dena Getaria izan da. Asteburu ikusgarria egin du Esperantza-k atzo laugarren amaituta eta gaur hirugarren, eta sasoi betean helduko dira datorren igandean etxean jokatuko duten estropadara. Ohorezko txandako azkena, Urdaibai, bosgarren izan da ehuneneko gutxi batzuengatik, segundo erdi batean amaitu baitituzte lanak Bermeokoek, Ondarroak eta Isuntzak. Hondarribia izan da zortzigarren, gero San Juan, Ares, Cabo eta azkena Kaiku, lehen ziabogan kateatu izanaren ondorioz.

Ezin hobeto hasi du liga Alavesek, Levante 2-1 garaitu eta hiru puntu eskuratuta, eta nola gainera. Lehen zatian aurreratu egin bada ere, bigarrenean berdindu egin du partida Levantek, eta hala igaro dira minutuak, 92. minutuan Tenagliak atea hutsik zela bigarrena egin duenean. Mendizorrotzara gerturatu diren zaleek gogotsu ospatu dute gola, baita handik gutxira garaipena ere. Realak, berriz, puntu bakarra lortu du Valentziaren kontra,1-1 berdinduta. Gola jaso eta gutxira berdindu dute txuri-urdinek, baina ez dute aurretik jartzea lortu. Alavesek eta Levantek intentsitate handiko lehen zatia egin dute, eta batak ez besteak ez dute asmatu iraupen luzeko jokaldirik egiten. Alde batetik bestera ibili da baloia, baina 34. minutura arte ez dira aukera garbiak iritsi. 19. minutuan partida gelditu behar izan dute, zale batek osasun arazo bat izan duelako, baina minutu gutxira jokatzen jarraitu dute berriro. Levantek izan du lehen aukera, eta ordura arte partidako garbiena izan da, baina handik minutu batera, kontraerasoan, Alaveseko Carlos Vicentek erdiraketa on bat egin du, eta Levanteko defentsak kanpora bota du. Kornerrean, Carles Alenyaren erdiraketa ederra buruz sarera bota du Toni Martinezek. Hala aurreratu dira babazorroak, eta gol bateko abantailarekin iritsi dira atsedenaldira, aukera garbi gehiagorik gabe. Bigarren zatia lasaiagoa izan da, hasieran behintzat. 58. minutuan galera arriskutsu bat izan du Alavesek, baina Levantekoek ez dute lortu gola egitea. Antzeko jokaldi bat izan da 68.ean: Alaveseko defentsek ez dute lortu baloia kanpora botatzea, eta Levanteko Roger Bruguek atera jaurti du; Antonio Siverak geratzea lortu du, baina alderatzea Jeremy Toljanek barrura sartu du, ta partida berdindu. Lasai antzera igaro dira minutuak, baina 80.ean, ezker hegaletik jokaldi ederra egin dute babazorroek, eta, erdiraketa ondo errematatuta, ia gola egin du Mariano Diaz fitxaketa berriak, baina kanpora joan da gutxigatik. Hurrengo jokaldian, alde beretik, baloia sareetara sartzear egon da Alaves, baina atezainak kanpora aldaratu du. Eta partidak berdinduta amaitu behar zuela zirudienean, eskuin hegaletik egindako erdiraketa batek, defentsak jo arren, bere ibilbidea jarraitu du, eta Nahuel Tenaglia argentinarrak atea hutsik topatu du, eta baloia sareratu, eta Alavesi garaipena eman dio. Algara betean ospatu dute gola babazorroek, eta, azken minutuetan estu aritu diren arren, garaipena etxean geratzea lortu dute. Relaren erreakzio azkarra puntua salbatzeko Realaren partida geldoagoa izan da, eta asko arriskatu gabe ibili dira bai txuri-urdinak eta bai valentziarrak. Realak 13. minutuan izan du lehen zatiko aukera garbiena, Brais Mendezek ondo gainditu baitu defentsa bat area barruan, baina jaurtiketa egin behar zuen unean beste defentsa batek baloia kanpora botatzea lortu du. Handik gutxira Valentziak beste aukera bat izan du, Jose Luis Gayaren erdiraketa batekin, baina ez du inork errematatzea lortu. 24. minutuan beste aukera bat izan du Realak: ezker hegalean Ander Barrenetxeak jaso du baloia, zapaldu, defentsa bat gainditu, eta jaurtiketa egin du, baina kanpora joan da. Lehen zatia amaitzear zela, gelditu egin behar izan dute partida, harmailan zale bat artatu behar izan baitute, baina bi minutu bat iraun du geldiunea, gutxi gorabehera. Bigarren zatia Realaren aldeko falta arriskutsu batekin hasi da, area ertzean, baina ez du aukera baliatu talde txuri-urdinak. Hurrengo minutuak aukera garbirik gabe pasatu dira, eta, lasaitasun horren erdian, 56. minutuan, Valentziako Dani Rabak erdiraketa bikain bat egin dio Diego Lopezi, baloia goxo-goxo eta bakarrik utzita, eta Lopezek baloia sareratu, eta Valentzia aurreratu du markagailuan. Txuri-urdinek, baina, ez diote partidari alde egiten utzi, eta 60.ean, Brais Mendezen pase bati esker, Takefusa Kubok ezkerkada indartsu batez berdindu du partida. Hautsi egin da norgehiagoka une horretan, eta baloia alde batetik bestera ibili da, baita aukerak ere. Valentziak, adibidez, aukera ona izan du 63. minutuan, hainbat jaurtiketa eta errebote izaten diren horietako bat, baina areatik kanpo amaitu du baloiak. Takefusa Kubo, gola ospatzen. MANUEL BRUQUE / EFE Orri Oskarssonek gol aukera bikaina izan du, bakarrik geratu baita atezainaren parean, baina angelu gutxi zuen, eta kanpora bota du. 71. minutuan, Valentziak eskuin hegaletik beste erdiraketa bikain bat egin du, eta gutxigatik ez dute errematea barrura sartu. 85. minutuan, jokaldi on bat eginda, Mikel Oiartzabalek eskuinarekin jaurtiketa bat egin du area barruan, baina indarrik gabe eta atezainarengandik gertu joan da jaurtiketa, arrisku gutxi sortuta. Handik aurrera, golik egiteko imintziorik ez dute egin Realak eta Valentziak, eta puntu banarekin amaitu dute lehen jardunaldia. Athleticek bihar jokatuko du bere denboraldiko lehen partida. Bigarren mailan, berriz, Eibarrek Malagaren zelaian jokatu du, eta bana berdindu du. Emakumezkoen futbolean, Euskal Herriko Kopako finalerdiak jokatu dituzte, eta Reala eta Eibar izango dira finalistak. Realak 1-3 garaitu zuen Alaves, eta Eibarrek penaltietan garaitu zuen Athleticek, 90 minutuetan bina gol egin baitituzte.

Irakurri serie honetako artikulu guztiak Errepidea ihesbidetzat daukate batzuek, lanera joateko tramite soiltzat beste batzuek. Halere, badira errepidea bera lantoki dutenak ere: besteak beste, garraiolariak. Kilometro asko dituzte erretinan grabatuta Agustin Aranburuk (Hernani, Gipuzkoa, 1965) eta Iñaki Goikoetxeak (Iruñea, 1965), eta, belaunaldi bereko garraiolariak izanik ere, 60 urte dituzten honetan, bakoitzak bere errealitatea du. Aranburu lanean ari da oraindik; Goikoetxeak utzia du kamioia, eta erretiroa hartu zuen iaz, bihotzeko batek eragindako desgaitasun bat zela medio. Hastapenetatik, motxila esperientziaz betez joan dira bi garraiolariak, eta horietako batzuk kontatu dituzte. Luze eta zabal aritu dira sektorearen nondik norakoen inguruan ere. Goikoetxeak 32 urte egin ditu garraiolari gisa, eta Aranburuk 38. urtea du aurtengoa. Urtean 140.000 kilometro inguru eginik, badute zer kontatu: hamar milioi kilometrotako bizipenak. Bizi guztian autonomoak izan dira biak: gehienak horrela aritzen ziren garai batean. Bada, garraiolari autonomoek badute bidaiei neurria jartzeko aukera. Hasierako urteetan bidaia luzeak egiten zituen Aranburuk, Alemaniara eta Europa erdialdeko herrialdeetara. Baina utziak ditu horiek: «Nire ustez, bidaia luzeak jada ez daude behar bezala ordainduta». Orain, Frantziara eta Espainiara soilik joaten da, eta astean gehienez bi bidaia egiten ditu normalean. Hori da autonomoen artean ohikoena. Hala ere, Goikoetxearen arabera, orain garraiolari gehienak ez dira autonomoak. «Autonomoak guztien ehuneko txiki bat dira orain. Badira kooperatiba moduko enpresa batzuk, baina norberaren kontura lan egiten duten langileak gero eta gutxiago dira. Enpresek batez ere Portugalgo eta Europa ekialdeko txoferrak kontratatzen dituzte orain: hori da etorkizuna». «Kanpotik datozen txoferrak beharra dutelako etortzen dira, ez gustuz, eta enpresak aprobetxatu egiten dira» AGUSTIN ARANBURU Garraiolaria Sektorearen norabidea eta enpresa askoren jokabidea salatu ditu Aranburuk: «Atzerriko txoferrak hartzen dituzte, eta soldata apalagoak ordaindu. Txoferrak kamioian lo egitera behartzen dituzte, eta asteburuak ere kamioian pasatzera, etxetik kanpo. Azkenean, kanpotik datozen txoferrak beharra dutelako etortzen dira, ez gustuz, eta enpresak aprobetxatu egiten dira». Biei ala biei epe motzeko eta azaleko irtenbidea iruditzen zaie atzerriko garraiolariak kontratatzea. «Zorionez, langile horien jatorriko herrialdeak ere hobetzen ari dira, eta azken finean, baldintzengatik, nahiago izango dute etxean gelditu eta beren herrialdean lan egin, normala denez. Inorentzat ez da gustukoa migratu behar izatea», adierazi du Goikoetxeak. Sektoreak zer-nolako bilakaera izan duen galdetuta, «prekaritatea» aipatu du Goikoetxeak. «Gure garaian, ez genuen ez halako prekaritaterik ezta lanbidea horren gogorra zen irudipenik; bertako jendeak egiten genuen lan, eta ez zegoen beharrik kanpoko jendearen lan indarraz baliatzeko. Garai batean, nabarmen bidaia gutxiago egiten ziren, kilometro gutxiago, baina aski zen familia aurrera ateratzeko. Gaur egun… ez pentsa…». Teknologia eta kamioiak Teknologiak denbora gutxian asko aldatu du garraiolarien lanbidea. Onurak izan ditu, batez ere erosotasunari eta segurtasunari dagokionez. Hala ere, gailu berriek «askatasuna mugatu» dute, «kontrola areagotu», eta lanbidea «oso indibidualista» bihurtu. Kamioilari hasi zirenetik, «etengabeko aldaketak» eragin dizkie teknologiak Aranbururi eta Goikoetxeari. «Abiadura bizian izan dira aldaketak, gainera», esan du Goikoetxeak. Gogoan ditu 1990eko hamarkadaren hasierako bidaiak: «Mapa hartu, eta esaten zenuen: Calaisera [Frantzia] joateko, herri hauek pasatu behar ditut. Herri bakoitza pasatu ahala, mapan marratzen zenuen. Errepideak markatu, eta ‘ondo noa, ondo noa’. Horrela zen». Orain, berriz, GPSak ateraino eramaten ditu garraiolariak. «Denbora asko aurrezten duzu, eta, azken finean, bidaia gehiago egiteko aukera ematen dizu horrek». Aranburuk ere aipatu du teknologiak asko lagundu duela denbora aurrezten: «Lehen, Madrilera iritsi, aparkatu, eta kabina finko batetik deitzen zenion zure kontaktuari. Agian hiru edo lau ordu pasatzen genituen taberna batean zain, ea kargarik ateratzen zen. Orain, berriz, itxaron behar baduzu, kamioiko ohera sar zaitezke, edo patrikan sakelakoa duzula buelta bat ematera joan», esplikatu du. Adierazi du etxeko jendearekin harremanetan egoteko ere asko-asko lagundu duela eskuko telefonoak. Izan ere, etxetik kanpo denbora dezente pasatzen dute garraiolariek. Garraiolari batentzat kamioia da bigarren —edo lehenengo— etxea. Eta lanabesa ere bada. Zenbat kamioi eduki dituzten galdetuta, ahapeka hasi dira biak zenbatzen: «Renault bat, Mercedes bat, Volvo bat…». Lau zenbatu ditu Goikoetxeak. Aranburu hamarreraino ere iritsi da. Esplikatu du oraingo kamioiek ez dutela zerikusirik garai batekoekin: «Orain dudanak ohe ona du lo egiteko, hozkailua ere bai, gauean lo egiteko aire girotua jar dezakezu kamioia itzalita dagoela, eta neguan berogailua ere bai». Araudi gero eta zorrotzagoa Aitzitik, Goikoetxeak esan du teknologia berriek alde txarrik ere badutela: kontrola eta indibidualtasuna areagotu izana, besteak beste. Adibidez, aipatu du lanbideak alde gizatiarra galdu duela. «Nire lehen urteetan, garraiolari gehien-gehienak autonomoak ginen, eta elkar ezagutzen genuen. Antzeko bidaiak izanez gero, kafe bat hartzeko geratzen ginen, edo bazkaltzeko… Lanaldiak erregistratzeko takografoak ere bagenituen, baina ez ziren oraingoen modukoak, eta ez zuten den-dena horren zorrotz erregistratzen. Gaur egun, muga bost edo hamar minutu gaindituz gero, garesti ordainarazten dizute, eta, beraz, bakoitza bere aldetik ibiltzen da, dena legearen barruan egiteko». «Gaur egun, muga bost edo hamar minutu gaindituz gero, garesti ordainarazten dizute, eta beraz, bakoitza bere aldetik ibiltzen da, dena legearen barruan egiteko» IÑAKI GOIKOETXEA Garraiolari ohia Eta tentuz ibilita ere, guztia zorrotz betetzea zaila da, Aranbururen esanetan. Azaldu du legedian ez dela aldaketa nabarmenik izan, baina kontrolak malguagoak zirela lehen. «Ni hasi nintzenean, zorrotz kontrolatzen zuten, esaterako, gauean zortzi ordu baino gehiago ez gidatzea. Eta kontroletan, lehen, Poliziak gehienez 28 eguneko historia eskatu zezakeen». Orain, berriz, 56 egunekoa ere eskatu dezakete, Aranbururen hitzetan. Baina hori ez da isunak jasotzeko modu ohikoena, takografoan erregistratutakoa zuzenean jasotzen baitu trafiko zuzendaritzak. «Kontrolatzen dute astean zenbat ordu egin dituzun, bi astean zenbat… Bi edo hiru astean behin 11 orduko atsedenaldia egin behar duzu, lau ordu eta erdi gidatu ondoren 45 minutuko atsedenaldia…», zerrendatu du Aranburuk. «Saiatzen gara, baina ez da erraza horiek zehatz-mehatz betetzea». Arlo batzuei oso tentuz begiratzen diete, baina, Aranbururen arabera, araudiak bide ematen dio zenbait «zentzugabekeriari» ere. «Astakeria bat da kamioi berean bi txofer joanez gero zenbat denbora gidatzeko baimena duten gelditu gabe. Aukera dute hogei orduz jarraian gidatzeko». Errentagarritasunaren mesedetan jarritako neurriak direla adierazi dute, eta zera gaineratu du Goikoetxeak: «Orain arte kamioi batek gehienez 40 tona eraman zitzakeen; orain, 44 tonaraino igo da muga. Horrela ari dira txofer faltari aurre egiten: dauden baliabideei ahalik eta errentagarritasun handiena ateraz». Salatu du hori ez dela arazoaren errora joatea eta segurtasunaren kontrako neurriak direla: «Errepideak azkarrago hondatuko dira, eta hiru edo lau tona gehiagorekin zailagoa da Leitzaran, Belate eta halako mendateetan kamioiaren inertzia gelditzea. Edozein hanka sartze gertatuz gero, gurpilen bat lehertuz gero…». Iñaki Goikoetxea garraiolari ohia, Elizondon; bertan bizi da gaur egun. IÑIGO URIZ / FOKU Lan heriotza ugari eragiten dituen lanbidea ere bada garraiolariena. Hain zuzen, hamar garraiolari hil dira aurten Euskal Herriko errepideetan edo Euskal Herriko enpresaren batentzat lanean ari zirela. Goikoetxeak salatu du heriotza guztiak zaku berera sartzen direla: trafiko istripuenera, «hori baita errazena». Esan du askotan istripu horiek bihotzeko baten edo zorabio baten eraginez gertatzen direla, «baina beste ibilgailu bat jo ezean, ez da autopsiarik egiten», salatu du. Segurtasunaren arloan, bada kontuan hartu beharreko beste alor bat: kamioiaren beraren segurtasuna. Aranburuk adierazi duenez, aparkaleku egokiak bilatzeko zailtasuna da sektoreko hutsune nagusia: «Ez dago erraztasunik aparkatzeko, leku seguruetan behintzat ez. Legeak zorrotz bete behar ditugu, baina ez dugu erraztasunik. Agian aparkaleku guztiak beteta daude 30-40 kilometroko tartean, 50-60 kilometrokoan ere bai, eta ez dakizu noiz gelditu lanaldia aprobetxatzeko eta kamioia leku seguru batean izateko», azaldu du. Erreleboa eta etorkizuna «Ez dago erreleborik. Hau ez da ofizio batere gustagarria gazte jendearentzat». Argi mintzatu da Aranburu, eta gehitu du egunean ordu askoko lanaldiak izaten direla. Ez da soilik gidatzea, baita zama kargatzeko eta deskargatzeko itxaron beharreko denbora guztia ere. «14-15 orduko lanaldiak izaten dira edozein egunetan. Gaur egungo gazteek nahiago dute aisialdirako denbora gehiago izan eta bizitza disfrutatu. Lanbide honek, azkenean, bizitza lapurtzen dizu, familia lapurtzen dizu, dena kentzen dizu». Oso-oso bokaziozko lanbidea dela aitortu dute biek, eta Goikoetxeak ere uste du ez dela erakargarria gazteentzat, eta, horrez gain, soldatak ere ez direla oso handiak: «Lanbide honetan ez duzu bizi kalitate ona, argi dago, eta, gainera, soldatak ez dira beste munduko gauza. Zeren eta esan dezakezu: tira, ez dut bizi kalitaterik, baina behintzat oso ondo ordaintzen didate. Uste dut ez dela hala». Aranbururen aita ere garraiolaria zen, eta harekin kamioian ibiltzen zen txikitatik. Goikoetxeak ere bi anaia zituen sektorean. Horregatik hasi ziren biak garraiolari moduan. Goikoetxeak onartzen du bizi sakrifikatua dela, baina, hala ere, ez da damutzen: «Baserrian lan egiten nuen lehenago, eta hori askoz sakrifikatuagoa iruditzen zitzaidan. Hor ez zegoen jaiegunik, urteko egun guztiak ziren lanegunak, eta, garraiolari gisa, lortu nuen niretzako denbora izatea behin kamioiko atea itxita».

Ikusmira handia sortu du azken bi asteetan Nazio Batuen Erakundearen Genevako (Suitza) egoitzan egin den bilkurak. Plastikoen kutsadurari mugak jartzeko nazioarteko araudi lotesle bat adosteko asmoz elkartu dira 184 herrialde, eta lehen egunetan mezu pozgarriak zabaldu zituzten, han zeuden negoziatzaile eta kazetari askok esaten baitzuten oraingoan baietz, ados jarriko zirela eta itunak aurrera egingo zuela. Baina ez da hala izan, eta esku hutsik itzuli dira etxera. Atzo ziren amaitzekoak hizketaldiak, eta goizeko ordu txikietara arte luzatu dira, baina ez dute ezertarako balio izan. Herenegun okertu zen auzia, Luis Vayas negoziazioak zuzentzen dituen organoaren presidenteak beste proposamen bat egin zuenean. Bi bloke nagusiei ez zitzaien gustatu. Talde bat mesfidati da itun horren inguruan, petrolio eta plastiko ekoizle handiak baitira; Saudi Arabiak gidatzen du talde hori, eta Errusia eta AEBak daude tartean, besteak beste. Beste aldean, Plastikoen Kutsadura Amaitzeko Koalizio Anbiziotsua taldea dago, 70 herrialdek baino gehiagok osatua eta Ruandak eta Norvegiak gidatua; talde horrek ezinbestekotzat jotzen du plastikoaren ekoizpena nolabait mugatzea. Araudi proposameneko 6. artikulua izan da arantzatsuena, eta atzo arratsaldean Vayasek aurkeztu zuen azken akordio zirriborroak ez zuen plastiko ekoizpenari buruzko aipamenik. [articles:2145528] Hainbat negoziatzaile atsekabetuta agertu dira porrotaren ostean. Europako Batasunaren ordezkaria izan da Danimarkako Ingurumen ministroa, Magnus Heunick, eta hark deitoratu egin du herrialde batzuek akordioa «blokeatu» izana; Panamako ordezkari Juan Carlos Monterreyk, berriz, nabarmendu du proposatutako zirriborro hori «errendizio» bat zela. 2022an sortu zen itun hori adosteko iniziatiba, eta hasierako helburua 2024an sinatzea zen. Horregatik, iaz Busanen (Hego Korea) elkartu ziren, bosgarrena eta azkena izan behar zuen bilera egiteko; baina han ere ez ziren ados jarri. Hartara, 5.2 bilera antolatu zuten aurtengorako, Genevan, eta horrek ere azkena behar zuen izan. Baina ez da hala izan. Lobbyen presioa CIEL Nazioarteko Ingurumen Zuzenbiderako Zentroak petrolio eta plastiko industrietako ordezkarien presentzia neurtu du Genevako bilkuran, eta iaztik areagotu egin dela nabarmendu du. Busanen iaz egindako bilkuran 221 ordezkari egon ziren, eta oraingoan, berriz, 234 zenbatu dituzte. Europako Batasuneko herrialdeek batera bidali dituzten ordezkarien kopurua baino gehiago da hori, 27 herrialdeek guztira 233 negoziatzaile bidali baitituzte. Zientzialarien eta indigenen taldeak ere alde handiz gainditu dituzte lobbyek: Plastikoen Itun Eraginkor Baten Aldeko Zientzialarien Koalizioak 60 ordezkari izan ditu, eta Plastikoei Buruzko Indigenen Nazioarteko Foroak, berriz, 36. Hala ere, kalkulatu baino lobbista gehiago egongo direla nabarmendu du CIELek, azaldu baitu horietako asko herrialdeen negoziazio taldeetan integratuta daudela. Lobbista horiek, plastikoen ekoizpenari mugak jarriko dizkion artikulurik nahi ez duten herrialdeek bezala, birziklapenean eta plastikoaren zirkularitatean jarri nahi dute arreta. Plastikoaren ekoizpena are gehiago handituko dela espero da, eta ez diote balaztarik jarri nahi hazkunde horri, petrolio ekoizle eta esportatzaile handiak baitira asko. Energia trantsizioarekin, petrolio ekoizpenak urte batzuk barru goia jotzea espero da, eta horrek herrialde horien esportazioak murriztuko lituzke; galera hori plastikoen ekoizpenarekin konpentsatu nahi dute askok. Kalkulatzen da kontsumitzen den petrolioaren %11 plastikoak ekoizteko erabiltzen dela. Munduko 30 petrolio enpresa handik Hondakin Plastikoak Amaitzeko Aliantza sortu zuten 2019an, eta, Greenpeacek zuzendutako ikerketa baten arabera, 119.000 tona plastiko garbitu zituen aliantza horrek bost urtean, baina mila bider gehiago ekoitzi zituen: 132 milioi tona.

Joan den astean Okzitanian izan zen, eta aste honetan Portugalen, Galizian eta Espainian: urteko asterik beroenean, suteek markak hautsi dituzte Europa hegoaldean eta mendebaldean, «aste kritikoa» eragin dute hainbat herrialdetan, eta Iberiar penintsulan suari aurre egiten ari ziren lau gizon hil dira. Grezian eta Balkanetan ere estu dabiltza suteekin. Suteek 534.000 hektarea erre dituzte aurten, urtea bukatu ez dela oraindik, EB Europako Batasuneko herrialdeetan: batez beste sasoi honetarako erreko litzatekeen eremua halako hiru da hori. Europako Batzordearen EFFIS agentziak biltzen ditu suteei buruzko datuak, eta azkeneko urteetako txarrena izaten ari da 2025. urtea. EBtik kanpoko herrialdeak eta Turkia aintzat hartuta, 1.240.000 hektarea kiskali ditu suak Europan, abuztuaren 12ra arte; batezbestekoaren arabera, urteko garai honetarako ia lau aldiz hektarea gutxiago erre behar ziren. Joan den igandean Espainian —Zamora eta Leongo probintzien artean— piztutako sute batek 31.500 hektarea erre ditu ostegunera bitartean; ez dute mendean hartu, baina azken orduetan gehiago ez zabaltzea lortu dutela esan dute. Espainian, suteen datuak 1968an hasi ziren erregistratzen, eta ordutik ez da izan hainbeste hektarea erre duen besterik. Okzitanian, aurreko astean, 1945etik honako suterik handienetako bat eduki zuten, Aude eskualdean: 17.000 hektarea erre zituen. Sua itzaltzeko lanean ari ziren bi boluntario hil dira aste honetan Espainian; El País egunkariaren arabera, belarra mozteko eskuko makinekin ari ziren su ebakiak egiten. Aste honetan bertan, Madril inguruan, zaldi batzuk sute batetik salbatu nahian ari zen beste gizonezko bat ere hil da. Eta gaur, 40 urteko gizonezko baten gorpu kiskalia aurkitu dute Guarda eskualdeko herri batean, Portugalen. Dozenaka suhiltzaile eta boluntario, eta herritar batzuk ere bai, ospitaleratu behar izan dituzte aste honetan, suteetan zaurituta. Ourense eta Zamora arteko sutea kontrolatzeko lanean, bart, Galizia eta Espainia arteko mugan. MARIAM MONTESINOS / EFE Espainiako Gobernuak gaur emandako datuen arabera, 2. mailako hamabi sute daude oraindik indarrean herrialde horretan. Gaztela eta Leongo probintzian daude horietatik bost. Guar, Ourensetik (Galizia) hara zabaldu da beste sute bat, eta 1.700 pertsona aterarazi dituzte beren lekuetatik. Extremaduran, Andaluzian… leku askotan atera dituzte bizilagunak etxetik azken egunetan, eta beste zenbait herritan konfinatzeko eskatu ere egin diete. Errepide batzuk itxi dituzte, eta Madril eta Galizia arteko trenak eten dituzte. Portugalen ere itxita dauzkate errepide batzuk. Galizian, 2. mailako lau sute zeuden indarrean bart; horietako bat, Chandrexa aldean piztutakoa, Galiziako inoizko suterik handienetan bigarrena da honezkero, 11.000 hektarea inguru kiskali baititu berak bakarrik. Ourense probintzian 31.000 hektarea erre dira egunotan, eta gaur 30 herritan zabaldu dute abisua, etxean konfinatzeko. Portugalen ere sute handiak izan dira azken egunetan. Aurten, 60.000 hektarea inguru kiskali dira, Público kazetaren arabera. Gobernuaren gaurko datuen arabera, bederatzi sute handik sortzen dute kezka gehien uneotan: 3.000 suhiltzaile eta 3.000 militar inguru ari dira lanean, boluntarioez-eta aparte, suak kontrolpean hartzeko. Herri batzuetan festak bertan behera utzi dituzte, eta etxeak hustu, herriak suak inguraturik daudelako. Portugalgo Gobernuak alerta egoera ezarria du igandera arte gutxienez. Europari laguntza eske Egunotan, Portugalek Marokoren laguntza jaso du: Rabatek bi hegazkin bidali ditu, suteei buru egiteko. Gaur, baina, Europari laguntza eskatu dio Portugalek. Beste bost herrialdek ere laguntza eskatu diote EB Europako Baatsunari: babes zibileko EBren mekanismora jo dute azken egunetan Espainiak, Montenegrok, Albaniak, Greziak eta Bulgariak. Ura botatzeko hegazkin handiak, Canadair erakoak, ari dira bidaltzen herrialde horietara. Grezian, Patrasen izan dute kezka aste honetan, Atenastik mendebaldera: sute handi batek pinudiak eta olibondoak kiskali ditu, baina industrialde bat eta etxeak ere harrapatu ditu, bi monasteriori ere eragin die, eta herri batzuk hustu behar izan dituzte. Kios uhartean, kalte handiak eragiten ari da sute bat azkeneko lau egunetan. Kiosen suteak sortutako ke lainoak, asteazkenean, Nea Potamia aldean. KOSTAS KOURGIAS / EFE Albaniak ere «aste kritikoa» du hau suteei dagokienez, gobernuaren arabera. Asteazkenean, baziren 24 sute herrialdean, eta 10.000 suhiltzaile, soldadu eta polizia ari ziren horiek kontrolpean hartu nahian. Aurten 54.000 hektarea erre dituzte suteek herrialdean. EFFISek biltzen dituen datuen arabera, urte aldrebesa izaten ari da beste herrialde batzuentzat ere: Zipren 13.000 hektarea erre dituzte suteek, orain arteko urte okerrenean erretakoak halako bi. Europa iparraldean eragin txikiagoa dute suteek, baina ohargarriak dira Alemanian eta Erresuma Batuan aurten biltzen ari diren datuak: Alemanian 5.100 hektarea erre dira aurten, eta azkeneko hamarkadako datu okerrena da; Erresuma Batuan, berriz, 46.000 hektarea erre dira aurten, eta azkeneko urteetako daturik okerrena da hori ere.

Espainiako Gobernuak ezarritako baldintzek ez zituztela kikilduko jakinarazi zuten joan den ekainean BBVAko arduradunek: erabaki horri jarraituz, Espainiako Auzitegi Gorenean helegitea aurkeztu du jatorria Bilbon duen bankuak. Praktikan, Madrilek eragotzi egin du hiru urtez BBVAk eta Sabadellek bat egitea, eta epe hori bost urtera luza daiteke. Hori dela eta, BBVAk epaileengana jo du babes eske. Erabaki hori «errespetatu» egiten dutela adierazi diote Espainiako Ekonomia Ministerioko iturriek. Dena dela, gaineratu dute «une oro araudi nazionalak agintzen duenaren arabera» jokatu dutela, horixe bera ziurtatzen baitute Estatuaren Abokatutzaren txostenek. Ekainaren bukaeran, BBVAk Sabadell erosteko eskaintza baimendu zuen Espainiako Ministroen Kontseiluak, baina hainbat baldintza ezarri zituen: hiru urtez izaera juridiko desberdina izan beharko lukete bi bankuek, ondarea batu gabe eduki, eta, gainera, bien kudeaketak independentea izan beharko luke. Gainera, epe hori bost urtera luzatzeko arriskua egongo litzateke. Horrekin guztiarekin, nabarmen murriztuta geratuko litzateke edo behintzat atzeratu egingo lirateke BBVAk erosketa operazioa egiteagatik espero zituen 850 milioi euroren sinergiak; espero zitekeen besteak beste enplegu erregulazioetatik etortzea diru hori. Horri ikusirik, uztailaren 15ean aurkeztu zuen helegitea BBVAk, Auzitegi Gorenean, EFE albiste agentziak baieztatu duenez.

Kontsultatu hemen Bilboko Aste Nagusiko egitarau osoa, egunez egun. Konpartsek antolatutako ekitaldiak ere ikus daitezke, egitarau ofizialaz gain. iFrameResize({ log: true },’#donosFest’);

Hamabost minutu eskas falta dira kontzertua hasteko. Betaurreko galaktikoak jantzi ditu Sarak kamerinoan. Metalezko jaka lotzen lagundu dio Paskali. Lurrera eroritako maskararen zilar koloreko tela zati bat eman dio Paskalek Juleni. Merina Gris taldeko kideak dira, eta Donostiako Aste Nagusian jotzear daude, Flamenkan. Lurrera begira, kontzentrazioaren eta urduritasunaren arteko oreka bilatu nahian igo dute oholtzarako aldapa, eta erritu bihurtua duten besarkada eman diote elkarri. «Orain, gozatzera!». Hasi da kontzertua, eta harrera beroa egin diete Flamenkan, aho batez kantatuz: «Lotu zure txakurrak». Merina Gris taldekoak, besarkatuta, kontzertua hasi baino lehenago. ANDONI CANELLADA / FOKU Prestaketa askoz ere lehenago hasi da, ordea. 17:25. Furgoneta zuri bat iritsi da Donostiako Martutene auzoko 27 Poligonora. Maletategia ireki dute Paskalek eta lantalde teknikoko beste hiru kidek, eta entsegu lokalean prest dituzten kaxak sartzen hasi dira: MG siglak dituzte inskribatuta, taldearen ohiko tipografiarekin. Musikarien tresnak dira, eta kontzerturako beharrezkoak diren argien ondoan egin diete lekua, gero deskargatzeko. «Gaur, furgoneta etxean geneukanez, jende gutxiago elkartu gara lokalean, Flamenkara furgoneta bakarrean iristeko», azaldu du Paskalek. Berehala abiatu dira Flamenkarantz, azken egunetako pasadizoak elkarri kontatuz. Eszenatokiaren atzeko alderaino sartu dira furgonetan, eta atzerako martxan aparkatu dute, hozkailuen, energia sorgailuen, kamerinoaren eta garagardo upelen artean lekua eginez. Orduantxe agurtu dituzte Donostiako Piratetako musika lantaldeko kideak; kamerinoa zein izango den azaldu diete, eta kaxak furgonetatik eszenatokira igotzen hasi dira, denborarik galdu gabe. «Beti bezala, furgoneta kargatu ez dutenak berandu datoz», esan du Paskalek, barrez. Merina Gris taldeko kideak oholtza prestatzen, atzo arratsaldean. BERRIA Handik gutxira agertu dira Julen eta Sara —taldeko kideek ez dute abizenik ematen—, eta taldekideak agurtu orduko hasi dira haiek ere muntaketa lanetan, hara eta hona. Alfonbrak, bateria, teklatua. Kableak hemendik eta kableak handik. Nork bere zeregina du oholtza gainean, Paskalen hitzetan: «Normalean, bakoitzak bere instrumentua muntatzen du, eta laguntza izaten dugu, beste kide bat etortzen baita gurekin. Ordu eta erdi edo bi ordu igarotzen dira iristen garenetik dena muntatzen dugunera arte». Ordutegiak zorrotz Ohartzerako, hasia da atzerako kontaketa, ordutegi zehatza izaten baitute taldeek eszenatokia muntatzeko eta soinu proba egiteko. Horixe da Piratetako musika lantaldearen zeregin nagusietako bat, bertako kideek azaldu dutenez: ordutegiak betearaztea. «Ordutegi batzuk ditugu taldeentzako, eta, ez badira errespetatzen, dena berandutzen da. Taldeei aurrez bidaltzen diegu, eta esaten diegu nahitaez bete behar dela. Teknikarien baldintzak bermatzeko modua ere bada, ordu asko ematen baitituzte hemen, eta deskantsatu egin behar dute». Zazpi kideko lantaldea da musikarekin loturikoa, baina bina pertsona egoten dira egunero arduradun, txandaka. Gutxi gorabehera, 16:00etan hasi eta 04:00ak arte egiten dituzte txandak. Izan ere, soinu probak hasi baino lehen joaten dira gunea bezperatik nola geratu den ikustera eta hura pixka bat txukuntzera, eta haiek ixten dute gunea, musika taldeek dena jaso eta alde egin ondoren. Orduan ere erlojuari begira aritzen dira zorrotz, baina bestelakoa da arrazoia: «Nahiz eta txanda eduki, gero parranda egin nahi dugu, beraz…». Abendu eta urtarril aldean hasten dira lanean, lehen proposamenak egiten, eta, pixkanaka, taldeekin harremanetan jartzen, egitaraua osatzeko. Zenbait irizpide kontuan hartzen saiatzen dira: «Taldeak euskaldunak izatea, emakumeen presentzia bermatzea ehuneko handi batean, donostiarrak izatea, oholtza gainean etxeko giro hori sortzeko… Eta, noski, hori guztia ekonomikoki zer muga ditugun kontuan hartuta». Urtarrilean hasten dira, bai, baina azaldu dute hurrengo urterako jada kontzertu batzuk hitzartuta dauzkatela. Hasi dira lehen bateria kolpeak. Eta mikrofonoa ere badabil: bat, bi eta hiru; probatzen. Soinu proba hasi da, eta tarte horretan beste furgoneta bat iritsi da —grisa oraingoan— oholtzaren atzeko aldera. Bengo taldekoak dira; beren materiala dakarte. Haiek joko dute Flamenkan Merina Grisen aurretik. Hala izaten dela azaldu dute: kontzertua azkena ematen duenak egiten du soinu proba lehenik. Merina Grisen oholtzako prestaketak, atzo. BERRIA Hortaz, oholtza prestatu eta gutxira desegin behar izaten dute dena berriro taldekideek, hurrengo taldeari lekua uzteko. Inguruko txoko guztiak aprobetxatzen dituzte, leku aldaketa ahalik eta erosoena eta azkarrena izan dadin denentzat: gitarrak kamerinora, tarima bat eszenatoki ertzera, eta argiak oholtzapera, bertara igotzeko aldaparen albora. «Okerrena ez da gero berriz muntatu behar dugula, okerrena da kontzertu aurreko tentsiopean egin behar dugula berriz dena, argi gutxiago dagoela… Antzerki obra bat egin aurretik jendeak zu ikustea bezalakoa da. Magia pixka bat kentzen dio, baina, bueno, ohituta gaude», aitortu du Julenek. Eta dena ez da kontzertuarekin batera amaitzen, noski. Merchandising postura joan behar dute, jendearekin egon, eta dena jaso. Rolak banatzen dituzte horretan: Julen eta Sara joaten dira diskoak eta arropa saltzera, eta zaleekin hitz egitera, «oraindik adrenalina eta euforia hori» presente dutela, Julenen hitzetan. Paskalek, berriz, nahiago izaten du dena jasotzen eta furgonetan sartzen hasi, bukatu orduko jendearekin egotea gehiago kostatzen baitzaio. Ordu eta laurden ingururen buruan izaten dute furgoneta kargatua, eta orduan hasten dute itzulerako bidaia; lokalean materiala gorde, eta etxera. «Beste bi edo hiru ordu, erraz». Etxeko oholtzan Esfortzuak esfortzu, berezia dute kontzertua —atzo egin zuten—, etxean joko baitute. Donostiarrak dira, eta aurrez arituak dira piraten mugimenduan. «Hemen txandak egiten hazi gara gu; batzuk beste batzuk baino gehiago, baina gure plaza da hau», esan du Paskalek. «Ni urduriago nago etxean jotzeagatik, eta lotsa ere agian presenteago daukat gaur, baina, era berean, zureen aurrean jotzeak ere ematen dizu harrotasun puntu bat, eta ilusio berezia egiten du, zalantzarik gabe», onartu du Julenek ere. Musika lantaldeko kideek gustura entzuten dituzte halakoak. «Talde askok hemen jo nahi izaten dute. Hiriko antzokien egoera ikusita —Doka itxita dago; Dabadaba irekita, baina ez da oso handia…—, talde askorentzat hau da diskoa aurkezteko oholtzarik onena. Eta, horrez gain, badakite nora datozen: badakite ez dela udalaren programazioa, herri mugimenduarena dela, autogestionatua… Gutxieneko baldintza batzuk bermatuta, denok jartzen dugu geure aldetik pixka bat; horri esker eramaten dugu hau guztia aurrera, eta oso eskertuta gaude». Merina Grisen kontzertua, jendez lepo, atzo. ANDONI CANELLADA / FOKU Asteburuetan soilik izaten dituzte kontzertuak Merina Grisekoek, eta haien denbora librearen zati handi bat hartzen du birak. Baina horixe da gakoa, taldekideen ustetan: aisialdia ere horren parte izatea. Soinu probak bukatuta, piratek prest utzitako patatak, gominolak eta fruitu lehorrak jaten hasi dira. Paskalentzat, esaterako, une hori da kuttunena. «Afaldu arteko tarte hori daukagu lasai egoteko, pultsazioak jaisteko. Gaur [atzo] piratekin, besteetan beste edozein tokitako jendearekin. Jendea ezagutzen duzu, eta gustura egoten zara». Julen ere bat dator. Asteburu osoa «hipotekatu» arren, lagunekin egoteko modu bat da kontzertuen bira. «Niri galdetuko balidate ea nahiago izango nukeen kontzerturako bakarrik etorri, ezetz esango nuke. Merezi du prozesu guztia bizitzea, —ondo egonez gero—: bandarekin furgonetan sartzea, hizketan aritzea, beste taldeekin edo antolakuntzarekin harremanak izatea… Ez dut kontzertu bat imajinatzerik hori gabe». Hamabost minutu eskas falta dira kontzertua hasteko. Betaurreko galaktikoak jantzi ditu Sarak kamerinoan. Metalezko jaka lotzen lagundu dio Paskali. Lurrera eroritako maskarako zilarrezko zati bat eman dio Paskalek Juleni. Lurrera begira, kontzentrazioaren eta urduritasunaren arteko oreka bilatu nahian igo dute oholtzarako aldapa, eta erritu bihurtua duten besarkada eman diote elkarri. «Orain, gozatzera!». Hasi da kontzertua, eta harrera beroa egin diete Flamenkan, aho batez kantatuz: «Lotu zure txakurrak». Ordu eta laurdeneko kontzertua eman dute, eta pare bat ordu gehiago izan dira dena jaso eta etxera iritsi direnerako, hori guztia baitago kontzertu baten maskararen atzean; baina «merezi du».