Espainian 12 milioi langileri eragingo die lanaldiaren jaitsierak. 37,5 ordutik gorako lan astea duten enpresek 2025eko abenduaren 31era arteko epea izango dute neurria aplikatzeko.

«Merkataritza gerra ergelenaren ondorioak hasi dira». Batek pentsatuko luke Mexikotik edo Kanadatik agintariren batek egindako adierazpena dela, baina ez, The Wall Street Journal egunkari oso kontserbadorearen gaurko editorialaren izenburua da, Donald Trumpek uste baino jende gehiago dantzan jarri duen adierazle. Zenbaki gorriak burtsetan, dibisa eta zor merkatuak aztoratuta, petrolioa garestitzen… Gaur merkatu guztiak asaldatu dira, Trumpek asteburuan Kanadaren, Mexikoren eta Txinaren inportazioen gainean muga zerga orokorrak onartu ostean. Zergak indarrean gauerdian ezarriko dira. Baina ikusteko dago benetan hala izango den; gauza bat esan eta beste bat egiten abila baita AEBetako presidentea. Izan ere, gaur, muga zerga berriak indarrean sartu bezperan, Trump hizketan aritu da Mexikoko eta Kanadako agintariekin. Eta hasi da gidoia aldatzen. Mexikorekin «hilabete» bateko menia bat hitzartu du. Trukean, Claudia Sheinbaumen gobernuak iparraldeko mugara beste 10.000 soldadu bidaliko ditu berehala, Mexikotik AEBetara droga trafikoa eragozteko, bereziki fentaniloarena. Justin Trudeau Kanadako lehen ministroarekin ere hitz egin du Trumpek. Euskal Herrian 21:00ak zirela hitz egin dute bi agintariek, gaur bigarrenez. Ia bi ordutara eman dute elkarrizketan hitz egindakoaren berri: besteak beste, adostu dute Kanadak «fentaniloaren fluxua geldiarazteko baliabideak» areagotzea, eta, AEBek Mexikorekin hitzartu bezala, Kanadan ere ia 10.000 langile ariko dira «muga babesten», Trudeauk jakinarazi duenez. Azken orduko akordioak gorabehera, AEBetako agintariak irmo eusten dio muga zergak ezartzeko asmoari. Zergatik aztoramen hau guztia orain? Muga zergak Trumpen kanpainako mantra handienetako bat izan ziren. Eta hauteskundeak irabazi eta orain arte behin eta berriz aipatu ditu. Analista eta aholkularitza handi batzuek, ordea, uste zuten Trumpen mehatxua ez zela horren urrun joango. Alegia, presidentearen oilarkerien atzean, Trumpen administrazioan egongo zela zentzudunen bat gauzak baretzeko. Horren adibidea da JPMorgan Chase inbertsio bankuaren ustea, zeinaren arabera muga zergen ezarpena atzeratu egingo zen. Asteburuan jada aldatu behar izan zuen iritzia, Trumpek muga zergak sinatu baino lehenago. Horregatik, Trumpek asteburuan zergak sinatzeak ekarri du merkatuen aztoramena. Trumpen muga zergak errealitate bihurtzeak ondorio larri eta sakonak izan ditzake Kanadarentzat, Mexikorentzat, Txinarentzat eta Europako Batasunarentzat, baita, guztien gainetik, AEBetako ekonomiarentzat ere. Hala ere, orain analista askok uste dute edo pentsatu nahi dute muga zergen indarraldia laburra izango dela. Hala adierazi du gaur bertan Goldman Sachs aholkularitzak, nolabait iradokiz zentzu pixka batekin jokatuko dutela azkenean, edo hala espero dutela. Lerrook idazterakoan, badago oraindik ere pentsatzen duenik zergak ez direla indarrean jarriko, eta Trumpek, azkenean, akordioren bat antzeztuko duela muga zergen ezarpena atzeratzeko. Zein da Trumpen logika muga zergekin? Dani Rodrikek ekonomistaren irudia erabiliz, Trumpek uste du muga zergak labana suitzar modukoa direla. Erabili nahi ditu bere ustez desorekatuak diren harreman komertzialetan abantaila irabazteko, eta horrekin, teorian, AEBetako industria berpizteko. Baina muga zergak erabili nahi ditu AEBetako Gobernuaren diru sarrerak handitzeko ere. Haren ustez, haien bidez, aberatsenen gaineko zerga murrizketei eutsi ahal izango die, eta sozietate zerga txikitu ahal izango du. Eta nazioarteko gatazketarako arma indartsu ere badira muga zergak Trumpentzat. Dirudienez, nahiago ditu zigor ekonomikoak baino. AEBek jada erabili dute muga zergen mehatxua Kolonbiarekin, hara deportatutako immigranteen auzian. Beharbada, beste zerbait ere ezkutatzen ari da muga zergen hedatzearen kontu honekin. Ez ote da izango atentzioa desbideratzeko mugimendu bat, atentzioa beste ekintza larriago, kezkagarriago eta kritikagarriagoetatik aldentzeko? Adibidez, Elon Musken taldea AEBetako Altxorrean egiten ari den horretatik? Baina Trump beste argudio batzuk ari da erabiltzen muga zergak justifikatzeko. Bai, aurretik aipatutakoa litzateke Trumpen logika muga zergen gai honetan, baina beste batzuk dira ematen dituen argudioak edo arrazoiak: immigrazioa, fentaniloa… Argudio horien atzean muga zergak ezartzeko oinarri legalak daude. «Alien ilegalak» eta «gure herritarrak hiltzen dituzten drogak», halakoak esanez argudiatu du Nazioarteko Larrialdirako Botere Ekonomikoen Legearen beharra (IEEPA) muga zergak ezarri ahal izateko. Larrialdia deklaratuz gero, lege horrek presidenteari botere zabalagoak ematen dizkio. Justin Trudeau Kanadako lehen ministroa, artxiboko irudian. MARCIN OBARA / EFE Zer gertatu da Mexikorekin? Bihartik aurrera Mexikoko ondasunek %25eko muga zerga izan behar zuten AEBetan, baina azken orduko akordio batek gutxienez hilabete atzeratuko du neurria indarrean sartzea. Fentanilo trafikoa eta arautu gabeko immigrazioa, horixek dira Trumpek Mexikori leporatzen dizkion bekatuak muga zergak ezartzeko. Eta, hain justu, bi alor horietan akordioren bat egiteko, hilabeteko epea eman diote elkarri AEBetako eta Mexikoko gobernuek. Batetik, Mexikok iparraldeko mugara beste 10.000 soldadu bidaliko ditu berehala, droga trafikoa eragozteko. Bestetik, AEBek armen trafikoa eragozteko lan egiteko konpromisoa hartu dute. «Hemendik aurrera bi gaietan hasiko gara lanean: segurtasuna eta merkataritza», esan du Claudia Sheinbaum Mexikoko presidenteak. Muga zergak indarrean jarriz gero, auto industria izango da kaltetuena, eta inor gutxik zalantzan jartzen du luzaz irauten badute herrialdea atzeraldian sartuko dela. Zergatik muga zergak Kanadari? Kanadatik inportatutako ondasunek %25eko muga zerga izan behar zuten bihartik, baina azken orduko akordio batek saihestu egin du hori. Trumpek maiz aipatu du Kanadak AEBekin duen merkataritza superabita, baina superabit horretan pisu handia du petrolio kanadarrak. Haren ezaugarriak direla eta, AEBetako findegi askok petrolio mota hori soilik prozesatzen dute gaur egun; Venezuelaren petrolioa litzateke beste aukera bakarra.. Hala ere, esan bezala, Trump beste aitzakia batzuk ari da erabiltzen muga zergak arrazoitzeko. Fentaniloa da Trumpek Kanadaren kontra darabilen beste mantretako bat, baina egiaz, ez dauka oinarri handirik hori esateko; iaz, Kanadatik AEBetara pasatu nahian mugan atxiki zen fentanilo kopurua hamar kilo ingurukoa izan zen. Immigrazioari dagokionez, Kanada ez da, inondik ere, AEBetarako sarbide nagusia haien egoera arautu gabe iristen diren etorkinentzat. Hala ere, fentaniloaren eta migrazioaren kontakizuna bere egin du Trudeauk muga zerga 30 egunez atzeratzeko. Kanadak prest zuen erantzuna, ordea. %25eko muga zergak ezarri behar zizkien AEBetako inportazio jakin batzuei. Guztira 107.000 milioi dolarren balioa duten inportazioak zergapetzeko asmoa zuen. Lehen fase horretan elikagaiak (haragia, esnekiak, pasta…), edariak (ardoa, sagardoa, bourbona, pattarrak…), tabakoa, higienerako produktuak (perfumeak, xanpuak, xaboiak, komuneko papera…), pneumatikoak, poltsak eta maletak, egurrak, jantziak (berokiak, pijamak, elastikoak, barruko arropa…) eta beste produktu batzuk zeuden. Adituen arabera, muga zergak denbora luzean indarrean balira, baliteke Kanada atzeraldi ekonomikoan sartzea. Txinaren kasuan berdin jokatuko du? Txina ere ez da libratzen AEBetara fentaniloa sartzearen akusazioaz. Dena dela, nahiko argi dago Txinaren eta AEBen arteko botere borroka beste maila batean kokatzen dela, eta Pekin askoz ere etsai indartsuagoa dela Kanada eta Mexiko baino. Nola ez, AEBek Asiako erraldoiarekin duen merkataritza defizit handia arrazoi indartsua da %10eko muga zergak ezartzeko. Nola erantzungo dio Txinak Trumpi? Oraingoz, Txinak azaldu du Munduko Merkataritza Erakundera joko duela, baina oso neurri sinbolikoa da, MMEko apelazio batzordeak ez duelako funtzionatzen, AEBek ez duelako epailerik onartzen. Pentsa daiteke Xi Jinpingek badituela tresnak eta moduak Trumpen muga zergetatik libratzeko, edo haiek arintzeko. Edonola ere, «dagozkion kontrako neurriak» iragarri ditu Txinak. Trumpek gaur iragarri du 24 orduko epean Pekingo agintariekin hitz egingo duela. Kaja Kallas, Europako Batasuneko Kanpo Politikarako burua, gaur Bruselan. OLIVIER HOSLET / EFE Eta Europarekin? «Denbora kontua da». Igande gauean, Trumpek zalantzarako tarte gutxi utzi zuen esan ondoren denbora kontua dela AEBek Europako Batasunari muga zergak jartzea. Zenbat muga zerga, zeren gainean, hori ez dago horren argi. Horrez gainera, ez dago oso argi ere nola erantzun beharko liokeen Europako Batasunak. Petteri Orpo Finlandiako lehen ministro eskuindarra negoziatzearen alde azaldu da Bruselan, eta Olaf Scholz Alemaniako kantzilerrak muga zergei muga zergekin erantzuteko aukera aipatu du. Simon Harris Irlandako lehen ministroak Batasunak erantzun bateratu bat ematearen garrantzia azpimarratu du. Europako Batasuneko Kanpo Politikarako buru Kaja Kallasek adierazi du dagoeneko ari direla prestatzen erantzuna. Hala ere, Kallasek espero du merkataritza gerrari izkin egitea, «merkataritza gerretan ez baita irabazlerik». Zein izan daitezke Trumpen muga zergen ondorioak AEBetan bertan? Izan ere, Trumpek piztutako merkataritza gerra ondorioak izaten ari da dagoeneko AEBetan. Uste dute inflazioa handituko dutela, inportazioak, salgaiak, garestitu egingo direlako kontsumitzaileentzat. Hori aintzat hartu dute analistek, eta, esaterako, uztailetik irailera arte atzeratu dute Erreserba Federalak interes tasak jaisteko aukera. Dolar indartsuago batek —eta harekiko dolar kanadar, peso edo yuan ahulagoek— neurri batean konpentsatu dezake muga zergen garestitze hori, baina dolar indartsuak aldi berean kalte egiten die esportazio estatubatuarrei, haiek garestitzen dituelako, eta, horren ondorioz, lehiakortasuna murriztu. Uste dute horrek AEBetako industriari kalte egin diezaiokeela, eta enpleguak galaraztea ekarri. Adibidez, Erreserba Federalak kaleratu duen txosten batean diotenez, Trumpen lehen agintaldian indarrean jarritako tarifek industrian enplegua galtzea eragin zuten.

Frantziako Gobernuaren aurrekontu legea bozkarik gabe onarrarazi du François Bayrou Frantziako lehen ministroak. Frantziako Asanblean gaur arratsaldean hasi dira aurrekontu legea aztertzen, eta orduan esan du lehen ministroak konstituzioaren 49.3 artikulua erabiliko zuela. Hala, 2025eko aurrekontuek aurrera egingo dute baldin eta oposizioak aurkeztutako zentsura mozioa onartzen ez bada. Frantzia Intsumisoak ziurtatu du Bayrouren aurkako mozioa aurkeztuko dutela, baina PS Alderdi Sozialistak ez du babestuko. Ikusteko dago RN Batasun Nazionalak zer egingo duen. Duela bi hilabete, abenduaren 2an, modu berean jokatu zuen Michel Barnier orduan lehen ministro zenak (LR Errepublikanoak). Hark ere 49.3 artikulua erabili zuen aurrekontuak onartzeko, oposizioak zentsura mozioa aurkeztu zuen, eta kargutik kendu zuten. Haren antzeko egoeran dago orain Bayrou, baina badago desberdintasun argi bat: sozialistek esan dute ez dutela babestuko zentsura mozioa. Eskuin kontserbadoreko alderdia da LR, eta zentro-eskuinekoa Bayrourena, Modem. Gaurtik ostiralera arte, Gizarte Segurantzaren aurrekontua aztertzeari ekingo diote asanblean. «Hamar eguneko epean» bi aurrekontuak onartuak izatea da gobernuaren helburua. Arratsaldeko lauretan hasi da aurrekontu legearen azterketa, eta minutu gutxi barru hartu du hitza lehen ministroak. Atzo La Tribune du Dimanche astekarian iragarritakoa baieztatu du: «Herrialdeek ezin dute aurrera egin aurrekonturik gabe; are eta gutxiago Frantziak», adierazi du Bayrouk. Eta hala, diputatuek bozkatu gabe, 2025eko aurrekontuak onartu ditu. «Herrialdeek ezin dute aurrera egin aurrekonturik gabe; are eta gutxiago Frantziak» FRANÇOIS BAYROU Frantziako lehen ministroa Bayrouren gobernuko kideek aurrekontuen xehetasunak azaldu ostean, lehen ministroak berriz hartu du hitza. Orduan, jakinarazi du 49.3 artikulua erabiliko duela Gizarte Segurantzaren aurrekontuaren lehen zatia onartzeko ere. Are, espero izatekoa da gehiagotan ere erabiliko duela, aurrekontu horren gainerako zatiei bide emateko. Konstituzioaren artikulu hori erabiltzen duen aldiro, aukera ematen dio oposizioari zentsura mozioa aurkezteko. Hala eginen du Frantzia Intsumisoak, eta ekologistek eta komunistek ere babesa emanen diote. Sozialistek, haatik, ez dute babestuko; eta RN alderdi ultraeskuindarrak asteazkenean jakinaraziko du Bayrou kargutik kentzearen alde bozkatuko duen ala ez. Oposizioko alderdiek 24 orduko epea dute zentsura mozioa erregistratzeko, eta beste bi egunekoa bozketa egiteko. Mathilde Panot Frantzia Intsumisoaren talde parlamentarioko presidenteak esan du bi zentsura mozio aurkeztuko dituztela, 49.3 artikulua erabili duen aldi bakoitzeko bat. Horiek horrela, espero da asteazkenean izatea lehen bozketa. Ezkerra, zatituta Asanbleako saioa hasi aurretik kaleratutako ohar batean, Alderdi Sozialistak adierazi du ez duela Bayouren aurkako zentsura mozioa babestuko herrialdearekin eta herritarrekin duen «erantzukizunagatik». PSko Bulego Nazionalak bilkura bat egin du, eta kide gehienek bozketan abstenitzearen alde egin dute. Halere, posible da hainbat diputatu independentek Bayrouren aurka bozkatzea; hala gertatu zen egungo lehen ministroaren aurkako lehen zentsura mozioan. Oharraren arabera, sozialistak negoziatzen aritu dira gobernuarekin, eta zenbait kontutan aldaketak egitea lortu dute herritar zaurgarrienen mesederako. Halere, PSk ziurtatu du aurrekontu horiek ez direla ezkerreko gobernu batek proposatuko lituzkeen aurrekontuak. Bayrou lehen ministro izendatu zutenean, harekin ados jartzeko borondatea erakutsi zuten sozialistek, eta ez zuten haren kontrako lehen zentsura mozioa babestu, elkarrizketei bide emateko. Oraingoan ere, bide beretik jarraitu dute. NFP Fronte Popular Berriaren haustura islatzen du sozialisten erabakiak. Eta hori bera izan du hizpide Frantzia Intsumisoko diputatu Eric Coquerelek. NFPko alderdien artean Frantzia Intsumisoak du eserleku gehien asanblean. Honela mintzatu zaio Coquerel prentsari: «PSk François Bayrouren aurrekontua onar dadin uzten badu, hari laguntza ematen ari da gobernuan parte hartu gabe ere. Hautesleekin eta Fronte Popular Berriko kideekin hartutako konpromisoak hausten ari da. Diputatu sozialistei eskatzen diegu alderdiaren aginduak ez errespetatzeko». Eskuin muturraren jarrera erabakigarria izanen da beste behin. Sozialistak abstenituta, oposizioko alderdietako diputatu guzti-guztiek bozkatu beharko lukete Bayrouren aurka; hala, 289 boz bildu eta gehiengo absolutua izango lukete. Baina RNk oraindik ez du argitu zer jarrera hartuko duen. Azken egunetan, haiengana hurbiltzeko urratsak egin ditu Bayrouk, immigrazioaren kontrako adierazpen polemikoak eginda. Nahiz eta ez duten babestuko aurrekontuak bozketarik gabe onartzeagatik aurkeztutako zentsura mozioa, sozialistek erabaki dute aurrerago beste zentsura mozio bat aurkeztea, Public Senat telebista kateak kaleratu duenez. «Errepublikaren balioak» babesteko aurkeztuko du PSk «zentsura mozio espontaneo» hori, Frantziako Konstituzioaren 49.2 artikulua aplikatuta. Lehen ministroak immigrazioaren inguruan egindako adierazpenengatik aurkeztuko dute mozioa. Egoera ezegonkorra Uztailean hautatu zituzten Frantziako Asanbleako diputatuak, Emmanuel Macron Frantziako presidenteak asanblea desegin eta eperik laburrenean hauteskundeetara deitu ondoren. Ez zen gehiengo argirik atera, eta hiru bloketan banatu zen asanbleako indar harremana: ezkerreko alderdiek osatutako Fronte Popular Berria, zentro-eskuineko eta eskuin kontserbadoreko taldeak, eta eskuin muturreko Batasun Nazionalarena. Ordutik, ezegonkortasun politikoa eta instituzionala nagusitu dira Frantzian. Izan ere, oposizioak edonoiz irauli dezake gobernua zentsura mozio baten bidez. Hala gertatu zen udazkenean Michel Barnier lehen ministroarekin. Aurrekontuak onartzeko 49.3 artikulua erabiliko zuela iragarri zuen, eta zentsura mozio bat jarrita erantzun zion ezkerreko blokeak. Batasun Nazionalak ere babestu zuen mozioa, eta, hala, gobernua bota zuten. Handik egun gutxira izendatu zuten Bayrou —Macronek jarri zuen karguan—, eta gehiengoa lortzeko elkarrizketak abiatu zituen alderdi guziekin. Ezkerrak eskatu zion kontzesioak egiteko, hala nola erretreten erreformaren inguruan, baina, hitz egiteko prest zegoela adierazi bazuen ere, lehen ministroak ez zuen neurri argirik iragarri. Bayrouren gobernua eroriko balitz, krisi politikoa nagusituko litzateke Frantzian. Urte bakarrean bi gobernu erorita eta aurrekonturik gabe, inoiz ikusi gabeko egoera batean sartuko lirateke. Konstituzioaren arabera, presidenteak ekain bukaera arte itxaron beharko luke asanblea beste behin desegin ahal izateko, urtebeteko epea utzi behar baita. Dimisioa aurkeztea eta presidentetzarako hauteskundeetara deitzea litzateke beste aukera bat. Horren esperoan daude Frantzia Intsumisoan, besteak beste, baina oraingoz ez dirudi halakorik gertatuko denik.

Frantziako aurrekontu legea eta gizarte segurantzarako aurrekontuaren lege proiektua onartzeko 49.3 artikulua erabiltzeaz gain, gizarte segurantzako aurrekontuaren xehetasunen berri ere eman dute gaur. Catherine Vautrin Frantziako Lan eta Osasun ministroak eman ditu, eta adierazi «aurrekontu inperfektua» dela, baina «guztiak batzea» dela helburua. Hala, iragarri du —joan den astean egindako elkarrizketa batean aurreratutakoa baieztatuz— menpekotasunen bat duten adinekoen egoitzetako larrialdietarako funtsaren aurrekontua hiru aldiz handiagoa izanen dela aurrerantzean: 300 milioi euro. Are, funts hori zen, hain zuzen, Alderdi Sozialistaren kezka nagusietako bat François Bayrou Frantziako lehen ministroarekin egindako negoziazio bilkuretan. Horrez gain, gaitzetara bideratutako aseguru nazionalaren gastuaren xedea %3,3 handituko dute, eta ospitaleen aurrekontua ere bai: %3,8. Vautrinek erran duenez, ospitaleetarako 1.000 milioi euroko diru sail bat gordeko dute, eta horietan egiten diren esku hartzeendako edo botiketarako izanen dira. Gaur egun 3.500 milioi euro inguruko defizita dute herrialdeko ospitaleek. Frantziako ospitaleen federazioa lege proiektuaz mintzatu da ohar bidez, eta adierazi neurriak «alde bakarrez» hartu direla, eta «ondorio larriak» izan ditzakeela osasun etxe publiko anitzendako. Izan ere, ospitaleek finantzaketa handiagoa izanen duten arren, 2025 eta 2028 bitarte urtero hiru puntu eman beharko dituzte ospitaleetako langileen erretreten kotizazioarendako, joan den astean onartutako dekretu baten arabera. Gizarte segurantzaren defizitaz ere mintzatu da Vautrin, eta erran aurten 23.000 milioi euro ingurukoa izanen dela. Haren erranetan, gainera, aurrekontuaren lege proiektua ez balitz bozkatuko, defizita are handiagoa litzateke: 30.000 milioi euro ingurukoa. Pazienteendako tasak Lege proiektu horretan egonen den bertze elementuetako baten berri eman zuten joan den astean Parisien hedabidean, eta hautsak harrotu zituen. «Taxe lapin» (untxi tasa) deritzo, eta, erran zuenez, aurrekontuetan mantenduko dute. Tresna horren bidez, bortz euro kobratuko zaizkie beren hitzorduetara joaten ez diren pazienteei. Ez da gaia ateratzen den lehenbiziko aldia: 2024ko apirilean Frederic Valletoux zen Osasun ministro, eta, Gabriel Attal lehen ministroarekin batera, hark egin zuen proposamena lehenbizikoz. Helburua da «pazienteek beren erantzukizuna» hartzea, baita osasun sistemako lekuak «optimizatzea» ere. Gobernuaren helburua zen 2025eko urtarrilaren 1ean neurria indarrean jartzea Doctolib plataformaren bidez. Hasieran, baina, plataformak ezezkoa eman zuen, osasun langileei administrazio lan gehiago ezin zaiela eman eta osasun sistemarako sarbidea ezin dela oztopatu argudiatuta. Ordea, gobernu aldaketarekin bertan behera geratu zen proposamena, Vautrinek berriz ere gogora ekarri duen arte.

Trumpen muga-zergek zartakoa eragin dute burtsetan eta dolarrak gora egin du, Donald Trumpek Kanadari, Mexikori eta Txinari muga-zergak ezarriko diela iragarri osteko lehen saioan.

Izututa esnatu dira gaur Hernaniko alde zaharreko (Gipuzkoa) zenbait familia. Egurrezko egitura duen etxe bateko hirugarren solairuan sute bat hasi da 06:00ak aldera, berritu egin da 08:00etatik aurrera, eta euren etxeetatik atera behar izan dituzte 30 familia baino gehiago, Kale Nagusian. Hernaniko Udalak jakinarazi duenez, ez da zauriturik izan, baina kalte materialak «garrantzitsuak» izango dira. 36. zenbakidun atarian piztu da sua, goizaldean. Bizilagunek abisua emanda, suhiltzaileak 06:00ak alderako iritsi dira Kale Nagusira, eta ustez kontrolpean hartu dute sua. Baina egurrezko egiturak dituzte etxe horrek eta inguruko guztiek, eta 08:00ak aldera berriro indarra hartu du suak, eta inguruko etxeetara azkar zabaltzeko arriskua sortu da. Ordu erdian, egoera aldatu da: Kale Nagusiko 32. eta 44. atarien arteko etxebizitza guztiak hustu dituzte ertzainek eta udaltzainek; zazpi ataritatik, 30 bat familia baino gehiago atera dira kalera, soinean jantzita zutenarekin soilik. Donostia, Tolosa eta Zarauzko bospasei suhiltzaile unitate, anbulantziak eta polizia gehiago ere agertu dira, Nafar kalearen eta Plaza Berriaren arteko Kale Nagusiko zatia itxi dute, eta hiru bat ordu behar izan dituzte 36. atariko teilatuan garretan zegoen sua menderatzeko. 11:30 aldera kontrolatu dute, baina orduak behar izan dituzte egonkortzeko. Sutea hernaniko kaxkoan pic.twitter.com/4UmIOgETOx — gorka imaz aranzadi (@giorgio_hernani) February 2, 2025 Suhiltzaile gehienek alde egin dute ordutik aurrera, baina zaintza lanetan gelditu dira batzuk, eta han jarraitu dute arratsaldean eta gauean. Egurrean gar txikiek iraun dezakete, eta sua berriz ez pizteko lanean jardun dute. 36. atariko eraikinaren goiko aldea erabat kiskali eta suntsitu da: erori egin da teilatua, eta egitura kaltetua dago. Oraindik balorazioak egitekoak dituzte, baina kalte handiak ditu eraikin horrek. Ondoko atarietan, 34.enean eta 38.enean, kalteak zenbatekoak izan diren ikusi beharko da; suak 34. zenbakiko teilatuari eragin dio, eta urak kalteak eragin ditu 36. atariaren ondoko bi etxebizitzetan ere. Eguerdi partean, 14:00etatik aurrera, gutxi gorabehera, atari batzuetako bizilagunei beren etxeetara itzultzen utzi diete, haien eraikinetan kalterik ez zela bermatu ahala. Argindarra eta gasa eten dituzte, ur asko bota dutelako suhiltzaileek sua menderatzeko; arratsaldean berrezarri dituzte. Larrialdi zerbitzuek 36. atariko bizilagunei esan diete ezingo dutela itzuli etxera, eta aldameneko bi bizitzetako bizilagunek ere ezin izan dute itzuli etxera, oraingoz behintzat; guztira, hamahiru familiak lo egin beharko dute gaur etxetik kanpo. Udalak ostatua eman die bizilagun batzuei, hotel batean. Zauriturik ez Kalteak bai, baina zauriturik ez du eragin suteak. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailaren arabera, osasun zerbitzuek bi lagun artatu dituzte, emakume bat eta ertzain bat, baina ez dituzte ospitaleratu behar izan. Xabier Lertxundi Hernaniko alkateak adierazi du larrialdi zerbitzuek eta bizilagunek azkar esku hartu dutela, eta horri esker ez dela kalte handiagorik izan: «Azkar atera ahal izan dituzte etxetik sutean kaltetutako eraikinetan bizi ziren pertsonak, eta ez da inor zauritu». Udaleko arduradunak eta teknikariak egoera aztertzen ari diraa, kaltetutako bizilagunen beharrei erantzuteko. Kale Nagusiaren atzealdeko karkabara ere erori dira erretako etxeko teilatu puska eta errautsak, eta gauean oraindik itxita zeuden alde zaharreko parte batzuk. Oraingoz ez dute argitu zerk eragin duen sutea.

Nekez liteke gizona txakurrago ehizan baino. Zer suma dabilelarik, berotu egiten du harrapakinaren izuak, erakutsi nahi dio nor den nagusi mugen jokoan. Ezer izatekotan, botere erakustaldia baita migrante-ehiza. Nik irizten diodanean hasiko zara hanka-jokoan eta ez duzu lorik egingo, daukazun apurra galduko duzu, seme-alabengandik bereiziko zaitut eta gutxien espero duzunean, atzeman eta espetxe ilun batean sartuko zaitut, jakizu non. Horretan dabil Donald Trump, Kapitolioan eskua bi Bibliaren gainean zin egin zuenetik. Esaneko kristaua da, agindutakoa betetzekoa. Eta hala irudikatzen dugu ehiztaria, gizontto laranja barregarria, baina erotuta dago, hondamendira darama mundua eta gizateriak orain arte lorturiko guztia. Irudietan, polizia migranteak atxilo hartzen ospitaleetan, ikastetxeetan, non ez. «Hasi da ehiza», diote albistegietako lerroburuek. Ehiztaria bihotz-beltz ager dakigun, ordea, ez dugu demokratak agintean egon direneko daturik emango. Urrun barik, 2022an 2,15 milioi etorkin atxilotu zituen poliziak Mexikoko mugan (Euskal Autonomia Elkarteko biztanle guztiak ia). 1,7 milioi izan ziren 2021ean. Legez kanpo sartzen direnak AEBen interesen kontra ari direla, Bidenek bota zuen Migrazio lege berria aurkeztu zuenean. Han-hemen, zenbait estatuk euren ehiza-arauak jarri zituzten indarrean: 314 legea Arizona artean demokratan, esaterako. Baina betikoa, akordatzea ahaztu! Eta susmo gaiztoak hartu nau. Azken beltzean, ez ote dugun pailazo nazia karikaturizatuta auzia bera ere karikaturizatzen. Alegia, Trumpengan zentratua guztia, ez ote dugun desitxuratzen auzia, ez ote ditugun beste asko eta gehiago ardura larrietatik salbuesten.

Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Donostiako Belodromoan, 1993ko abenduan. Iluntzean, bakarka ari zen Aritz Lopategi. Kantuan ari zela, suziri hots bat. Entzuleen marmarra. Handik gutxira bigarren suziri hotsa. Eta entzule askoren poz oihua, bat-batekoa, pentsatu gabea, bertsolariari sustoaren sustoz jarduna eteterainokoa. Batzuek ulertzen zuten zer ari zen gertatzen. Besteek, Aritz barne, ez. Belodromotik metro gutxira, Anoeta zelai estreinatu berrian, Reala eta Real Madril ari ziren ligako partida jokatzen. Donostian ohitura bat bazen aspaldikoa, oraindik dirauena. Kanpotarren gola suziri batez iragartzen da; etxekoena, bi botata. Irratirik eta sakelakorik ez zen garaietan, lehorretik hurbil zebiltzan arrantzaleek futbol emaitzaren berri izan zezaten asmaturiko xixtema zen… Getarian, udalak erabaki du atzendua zegoen ohitura zahar bat berreskuratzea. Garai batean, moilara arraina sartzean, sirena hotsaren bidez jakinarazten zitzaien herritarrei. Sirena hots bakarra, antxoa. Bi sirena hots, beste arrain klaseren batzuk. Kanpandorrean jarriko dute sirena, eta haren hotsak adieraziko die herritarrei arrainik sartu den eta zer den sartu den arraina. Ginena ere bagara, eta ideia polita iruditu zait. Norbaitek esan dezake gaur egun ez duela eraginkortasunik. Baina ze ederrak diren eraginkortasun nabarmenik gabeko gauzak!

Aise irabazi dute Unai Lasok eta Martxel Iztuetak binakako txapelketako hamabigarren partida, eta, hala, erakutsi dute txapelketako bikote onenetako bat osatzen dutela, Ezkurdia eta Rezusta berdindu baitituzte garaipenetan. Jose Javier Zabaletaren eta Aitor Elordiren aurka jokatu dute, Idiazabalen (Gipuzkoa), eta 22-11 irabazi. Zabaletak ezohiko irudia erakutsi du, huts asko egin baititu; Urdinek ere hori aipatu dute irabazi ostean. «Josek [Zabaleta] huts asko egin ditu, normalean egiten ez dituenak», esan du Lasok; Iztuetak, berriz, azaldu du bikote gorriaren kontra jokatu zuten lehen partida «gogorra» izan zela, eta espero zutela gaurkoa ere halakoa izatea. Emozio handirik gabe hasi da partida, tanto gehienak hutsen ondorio izan baitira, eta ez joko onaren emaitza. Horretan Zabaleta izan da izarra: markagailua 8-2 zela hartu dute lehen atsedenaldia eta ordurako sei huts egin ditu, horietako gehienak pilota gora botata. Laso eta Iztueta tantoak azkar eginda iritsi dira 5-1ekora, eta orduan izan da lehen tanto ona, Elordik ezker gantxo ederra egin eta zabalera bidali baitu pilota: 5-2. Hurrengo tantoa ere bikaina izan da; urdinena, ordea: frontisetik gertu, Lasok atze-atzera bidali du pilota eskuin sotamanoz; Zabaletak salto eginda eman behar izan dio pilotari, eta huts egin du. Urdinak tantoak egin eta egin aritu dira atsedenera arte. Iztuetak lan gutxi izan du lehen zatian, eta jo behar izan dituen pilotakadak ondo eraman ditu, segurtasunez. Atsedenetik bueltan egin dute partidako tanto luzeenetako bat, eta Elordik ezker gantxo kaskar bat jota, 10-2koa jarri dute urdinek. Elordik azkar konpondu du hutsa, goxo-goxo utzi baitu pilota bat zabalean, ustekabean, eta Laso ez da iritsi: 10-3. Haserre atera da Laso huts horren ostean, eta hark erantzun die gorrien pilotakada ia denei, oso indartsu eta oldarkor. Zabalean zela, horma-biko gogor batekin berriro lortu du iniziatiba. Antzeko beste tanto bat eginda iritsi dira bigarren atsedenaldira (12-3). Itzuleran, Zabaletak goiko txaparen gainetik bidali du pilota berriro, baina Elordik segituan berdindu du partziala, tanto bikain batekin. Beste tanto bat ere egin dute gorriek (13-5), eta gerturatzen hasi dira. Hurrengo jokaldian, Zabaleta Iztuetaren eta pilotaren artean sartu da, eta errepikapenean Iztuetak gora bota du pilota: 13-6. Hala ere, urdinek berehala zapuztu dituzte Elordi eta Zabaletaren ametsak, eta Zabaletaren hutsekin eta Lasoren tanto onekin 18-7kora iritsi dira hurrengo eta azkenengo atsedenera. Azken tantoa deigarria izan da, Zabaletak lurrean eseri baita, bizkarra paretan finkatuta eta eskuak aurpegian. Ikusleek animatu egin dute, baina ez du lortu bere bertsio onena erakusten horren ostean. Atsedenaren osteko lehen bi tantoak atzelarien hutsen ondorio izan dira, Zabaletarena lehena eta Iztuetarena bigarrena. Hala ere, ezker gantxo eder bati eginda, Lasok 20-8koa jarri du markagailuan. Hurrengo tantoan, Lasok eta Iztuetak gaizki-ulertu bat izan dute, eta ez da inor iritsi pilota eramatera: 20-9. Hurrengo tantoa ere gorriena izan da, baina, horren ostean, Zabaletaren beste huts batengatik, 21-10 jarri dira urdinak. Gorriek beste tanto bat egin dute, Iztuetak pilota behera botata, baina Lasok bikain amaitu du partida, pilota ezker paretaren ondoan goxo-goxo utzi eta gero. 22-11 amaitu da partida. Gauzak ez daude guztiz erabakita oraindik, baina Lasok eta Iztuetak aukera asko dituzte finalerdietarako zuzenean sailkatzeko, eta Elordik eta Zabaletak, ziurrenik, kanporaketak jokatu beharko dituzte fase horretara iristeko. Jaka eta Imaz Labriten izan da arratsaldeko beste jaialdia, eta Jakak eta Imazek 22-18 irabazi dute Peio Etxeberriaren eta Martijaren aurka. Etxeberriak eta Martijak azken postuan jarraitzen dute. Jakak eta Imazek, garaipen horri esker, aurreratu egin dituzte Peña II.a eta Albisu, eta bosgarren postura igo dira ligan. Hala ere, urrun dute laugarren postua, Elordi eta Zabaletarena, ligaxka amaitzeko bi jardunaldi falta diren honetan bi garaipenen aldea baitute, eta lehen partida Elordik eta Zabaletak irabazi baitzuten. Altuna III.ak eta Bikuñak bihar jokatuko dute, Artolaren eta Mariezkurrena II.aren aurka, Bilbon (ETB1, 17:15); Altuna III.arentzat eta Bikuñarentzat hil ala biziko partida da kanporaketa fasera pasatu ahal izateko. Artolarentzat eta Mariezkurrena II.arentzat ere oso partida garrantzitsua da, gertu baitute finalerdietarako zuzen sailkatzeko aukera.

«Ehiza jarduera ez da gai basurdeen eta orkatzen populazioen kontrol teknikoa egiteko». Uste hori dute Ekologistak Martxan taldeko kideek, eta, gaur hedabideetara zabaldu duten ohar baten bidez, ozendu egin nahi izan dute mezua. Berriki jakin da Gipuzkoako Foru Aldundiak hitzarmen bat egin duela ehiztariekin uxaldiak berriz martxan jartzeko; are, baimenduta daude gaurtik hasita, eta horren ondorioz egin nahi izan dute ohartarazpena. Bide batez, abisua eman nahi izan dute usu uxaldiek eragiten dituzten istripuen gainean ere, eta gogora ekarri dute, hain justu ere, 2023ko abenduan Deban emakume bat hil zela uxaldi batean ari ziren ehiztarien bala batek zaurituta. Ikerketa bat abiarazi zuten zer gertatu zen argitzeko, eta uxaldiak gerarazi egin zituzten. «Ehiza ez da irizpide teknikoetan oinarritutako jarduera bat, aisialdiko jarduera bat baizik, eta ehiztariek ez dute prestakuntza egokirik basoko populazioak teknikoki kudeatzeko», esan dute ekologistek. Azaldu dute uxaldi horiek «kontrako efektua» ere izaten dutela, eta hainbatetan animaliak «hiri eremuetara» joaten direla ehiztarien jazarpenetik ihesi. Ekologistak Martxan-en arabera, orain diputazioak eta ehiztariek hitzartu duten baimenak baditu «hobekuntza batzuk», baina uxaldiek eragiten duten «arriskua» ez da guztiz desagertuko. «Zoritxarrez, ehiza istripuak nahiko ohikoak dira, segurtasun neurri eskasak hartzen dira eta», salatu dute. Ekologisten ustez, ehiza sektorearen «presioari» amore eman beharrean, aldundiak bestelako lanketak egin behar lituzke: esaterako, pentsatzen dute basurde eta orkatzen populazioei buruzko zentsu eta azterketa «serioak» egin beharko lituzkeela, eta araubideak ezarri behar lituzkeela populazio horiek gehiegi handitzeko bidea ematen duten arrazoiak ezabatzeko edo murrizteko.