Hala islatzen du Eustat Euskal Estatistika Erakundeak asteazken honetan argitaratutako azken txostenak. Osasun-gastuak administrazio publiko guztiek egindako gastu arrunta neurtzen du, bai eta nahitaezko eta borondatezko osasun-aseguruak eta etxeetako zuzeneko ordainketak ere.

Sumendi bat erupzioan, Guatemalako Volcan de Fuego sumendia zehazki, eta laba eta su jario haren erdian, irudiak besterik iradoki badezake ere, bi kilometro urrunago, mendiko txirrindulari bat, hura ere su batean maldan behera. Irudi hori da Bilboko Mendi Film zinemaldiaren 17. ekitaldiko kartela, Jean-Baptiste Liautard frantsesaren argazkia. Egokia aurtengo festibala nola datorren eta zer izango den adierazteko: sumendi bat erupzioan. [articles:2134005] Gaur aurkeztu dute Bilboko Mendi Film jaialdiaren 17. ekitaldia erakunde babesleetako ordezkariak bertan zirela: Leixuri Arrizabalaga (BFA), Koldo Bilbao (BBK), Ruth Lopez (WOP), Begoña de Ibarra (BFA), Joselu Blanco (ETB), Iñaki Lopez de Aguileta (Bilboko Udala), Iñigo Iturrate (Euskalduna Bilbao), Sabin Astorkiza (Japan Car), Alberto Iñurrategi (Ternua), Ibon Mujika (Deia), Argiñe Areitio (SUA edizioak) eta Jabier Baraiazarra Bilboko Mendi Film jaialdiaren zuzendaria. Erakunde babesleetako ordezkariak eta Jabier Baraiazarra jaialdiko zuzendaria, aurkezpen ekitaldian. ENRIQUE MORENO ESQUIBEL / MENDI FILM Berezia eta zirraraz betea izango da abenduaren 6ko hasiera ekitaldia, Euskaldunan. Hasteko, WOP Mendi Film saria emango diete Euskadiko eta Nafarroako mendi federazioei haien mendeurrenean. Ondoren, Nuptse. L’Inaccessible absolu filma proiektatuko da. Baraiazarraren hitzetan, «hamar urteotako film onenetakoa: goi mailako alpinismoa erakusten du; publiko zabalarentzat ere pelikula aproposa da; gidoi oso ona du, eta protagonistetako bat bertan egongo da: Helias Millerioux, urrezko pioleta jasotako alpinista eta komunikatzaile aparta». Azkenik, hil osteko oroitza eta aitortza egingo zaie aurten K2n hil diren Kazuya Hiraide eta Kenro Nakajima alpinista japoniarrei. Hiraide birritan izana zen Mendi Filmen, azkena iazko abenduan, Tirich Mir mendiaren ipar horman eginiko igoerari buruzko Rope filma aurkeztera etorri zenean. «Etxekotzat daukagu, eta hala sentitzen zen bera ere», adierazi zuten zinemaldiko arduradunek doluminak emateko adierazpenean. Aurtengo jaialdiko irekieran, Bilbon izango dira Shoko Etoh, Kazuyaren emaztea, eta bien seme-alabak. Gau Magikoa izango da aurtengo jaialdiaren beste berrikuntzetako bat, abenduaren 14an, larunbatez, 12:00etan. «Etxeko txikientzako ez ezik, gurasoentzako eta amama-aititentzako, familia osoarentzako ekitaldia izango da. Gasteizko Les Bobe-Bobe konpainiako kideek antzezlan baten bidez harilkatuko dute saioa, ipuinez, musikaz, filmez eta umorez osatutako emanaldi berezia». Lau film labur proiektatuko dira emankizunaren barnean: Leizeta dokumental laburra, eta animaziozko Chimborazo, Fallin’ eta Spring. Aurten 226 pelikula inskribatu dira, inoiz baino gehiago, eta horietatik 49 film hautatu dira proiektatzeko, 40 Sail Ofizialean eta 9 Zabalaundin, lehiatik kanpo. «Aurtengoa ederra dator. Egiazko harribitxiak daude filmen artean. Ikusleari begira zenbait berrikuntza izango dira: nagusietakoa, bi asteburuetan, abenduaren 6-8-9 eta 13-14-15, Euskalduna jauregia bihurtuko dela kanpaleku nagusia, han izango baitira jaialdiko 20 emanaldietatik hamasei. Eta ohiko zinema ekitaldiez gain, bestelakoak ere bai: liburu aurkezpenak, erakusketak…», jakinarazi du Jabi Baraiazarrak, Mendi Filmeko zuzendariak. Aste barruko zortzi emanaldiak, berriz, BBK aretoan izango dira. «Kanpaleku nagusi kutuna dugu areto hori ere, Mendi Film Gasteiztik Bilbora etorri zenetik urteroko egoitza, 2012tik etenik gabe», nabarmendu du Baraiazarrak. 2024ko Mendi Film jaialdiaren aurkezpeneko trailerra Pelikulez gain, aurten hiru erakusketa ere izango dira. Bilboko metroko lau geltokietan dagoeneko ikusgai daude CVCEPhoto 2024 argazkilaritza lehiaketako 20 lan sarituak. Euskaldunan, berriz, bi hauek atonduko dira: batetik, Gailurretan izan gaitun, mendi federazioek Emmoa fundazioaren laguntza ezinbestekoarekin antolatutakoa, emakumeek euskal mendizaletasunean izan duten presentzia nabarmenari buruz; eta, bestetik, Tximist espedizioaren inguruko erakusketa, Emmoak berak atondutakoa. Lau liburu aurkezpen berezi ere egingo dira, eta egileak bertan izango dira: Silvo Karo, Thomas Huber, Karlos Aretxabaleta Txapel eta Sebastian Alvaro. Huberren Mendia eta askatasuna eta Aretxabaletaren Izarrak eta Haitzak, euskaraz argitaratu dira, Sua argitaletxearen eskutik. «Gero eta ikusle eta industriako profesional gehiago biltzen da. Topagune bihurtu da. Helburu hori jarri genion aspaldi geure buruari, eta sendotze bidean goaz» JABI BARAIAZARRA Mendi Filmeko zuzendaria Hamar egunetan hainbat zinegile, ekoizle eta alpinista elkartuko dira jaialdian, erakusleiho ez ezik topagune bihurtu baita urteen joanean zinemaldia. Entzute handiko protagonisten artean, honako hauek izango dira Bilbon: Helias Millerioux alpinista frantziarra, 2018an Nuptseko hego aurpegiko igoeragatik urrezko pioleta irabazitakoa, eta aurtengo bi pelikuletan protagonista (Nuptse. l’Inaccessible absolu eta Les jours sauvages); Erri de Luca idazle, poeta eta eskalatzaile italiarra, L’Età sperimentale filmaren protagonista; Aniqa Bano emakume ekintzaile pakistandarra, Flying Hands filmeko protagonista; Eiza Kubarska zinemagile eta alpinista poloniarra Wanda Rutkiewicz alpinista aitzindariari buruzko The Last Expedition filmarekin datorrena; Davina Beyloos Rosset eta Seb Montaz Rosset zinemagile frantziarrak, Mendi Filmen askotan saritutakoak; arestian aipatutako Silvo Karo, Thomas Huber, Sebastian Alvaro… Mendiko zinemagintzaren industriaren inguruko jardunaldi bat ere antolatu da aurten, sektorean lan egiten duten profesionalentzat eta industria horretan murgildu nahi duten zaleentzat: Mendi Pro. Abenduaren 13an izango da, Euskaldunan, 09:00etatik 13:30era. «Jaialdia erabat errotuta eta sendotuta dago, bai etxean eta bai kanpoan; erreferentzia da nazioartean, eta, 17 urteotan egindako bidearen erakusle, urtetik urtera gero eta ikusle gehiago biltzen da, baita mendiko zinemagintzako gero eta profesional gehiago ere. Topagune bat bihurtu da industriako eragileentzat. Helburu hori jarri genion aspaldi geure buruari, eta sendotze bidean goaz», nabarmendu du Baraiazarrak. 2024ko Mendi Film jaialdiko kartela. Mendi Filmek 24.800 euro banatuko ditu 12 saritan. Irabazleek, diruaz gain, Iñigo Aristegi eskultoreak landutako Eguzkilore garaikurra jasoko dute. Aurten, honako hauek izango dira Sail Ofizialeko epaimahaiko kide: Michael Dillon, zinemagile australiarra, birritan jaialdiko sari nagusia irabazitakoa; Joni Cooper, Banff eta Doxa-Vancouver zine jaialdietako zuzendari izandako kanadarra; Oscar Gogorza, euskal kazetari eta mendi gidaria; Toon Hezemans, Dutch Mountain Film Festivaleko zuzendari herbeheretarra eta Haizea Huegun, euskal musika konpositorea. Egitarau osoa eta saioetako sarrerak eskuragarri daude jaialdiaren webgunean eta Euskalduna eta BBK aretoko salmenta gune eta plataformetan.

Jabi Baraiazarra Mendi Film festibaleko zuzendariak adierazi du jaialdiak eragin nabarmena duela: «Gurean aurkezteaz gain, International Alliance for Mountain Film sareko beste jaialdietara ere bideratzen dira euskal produkzioak, eta, beraz, dena lotuta dago: horregatik aurkezten dira gero eta pelikula gehiago eta kalitate hobekoak gure leiho horretara. Flyng Hands dokumentala, adibidez, Bilboko Al Borde Films eta Labobiografia ekoiztetxeek ekoitzia, dokumentalen jaialdi handietan izango da, eta ziur nago oso bide oparoa izango duela sarietan eta ikusleek harrera oso ona egingo diotela. [articles:2134057] SAIL OFIZIALA ‘FLYING HANDS’ Marta Gomez eta Paula Iglesias Abenduak 7, 19:45, Euskalduna Pakistango Karakorum mendilerroaren bihotzean, Aniqa Bano alaba gor batez erditu zen: entzumenik gabe jaio zen Narjis. Neska horienganako arbuioa eta estigma handia da han. Aniqak, ordea, alaba jaio arte ez zuen errealitate gordin horren berririk. Hamasei urte geroago, Narjisek amaren egunerokoak irakurri, eta jakingo du zer oztopo gainditu behar izan dituen. Baltistan eskualdean barrena lagunduko gaituzte ama-alabek: gorrentzako eskola eta etxea eraiki ditu han Aniqak. Narjisek amaren bizitza aldatu zuen, eta Aniqak, alabaren patua. ‘ZAZPI’ Mikel Lizarralde Asurmendi Abenduak 8, 12:00, Euskalduna Euskal Herriko probintzia bakoitzeko mendi garaienak lotuko ditu Mikel Lizarraldek, eta, bidean, esklerosi anizkoitzaren diagnostikoa jaso eta gaitzarekin bizitzea zer den kontatuko du. Bizitza normala izan nahi duen optimista burugogor baten erronka eta 300 kilometro pasatxoko bidaia, 11 etapatan. ‘HAIZE LERROAK’ Janire Etxabe Abenduak 8, 17:00, Euskalduna Haize lerroak lanean, lau urtean Euskal Herriko mendi eta baso esanguratsuenetan egindako dantza lerroak dokumentatzen ditu Janire Etxabek. «Amets batek, sentimendu batek aldatu dezake paisaia? Dantza bertikala probatu nuenetik argi izan nuen bide honetan jarraitu gura nuela. Geure etxean, mendietan, hegaz, zintzilik». ‘HIRU HAUNDIAK. TAUPADAK ETA GAILURRAK’ Ander Salsamendi Arbizu eta Aitor Intxaurraga Abenduak 13, 17:00, Euskalduna Hiru Handiak Euskal Herrian egiten den lasterketa bat da, lehena, handia, mitikoa, entzutetsua… geurea. Gaur egun gure mendietan korrika dabiltzan milaka mendizale ernarazi dituen hazia aspaldi erein zen, eta indartsu ernamuindu. Espiritu askeak, ameslariak, naturarekin bat egiten dutenak. ‘MODO AVIÓN’ Iciar Casatmitjana, Garazi Sanchez Abenduak 10, 19:30, BBK aretoan Garazi Sanchez surflari profesionala Mexikoko hondartza urrun batera itzuli da, duela hamabost urte bake aterpe izan zuen tokira. Sakelakoarekiko eta pantailekiko adikzioaren loturetatik askatu nahirik, hamabost egun «hegaldirako moduan» pasatzea erabakiko du, bere gailu elektroniko guztiak itzalita eta oraina biziz. ‘THE LITTLE CANOE’ Iñigo Grasset Abenduak 9, 17:30, BBK aretoa Mentawai uharteen bihotzean (Indonesia), antzinako herri bat bizi izan da mendez mende, naturarekin harmonian. Natxo Gonzalez tarteko dela, film labur honek uharteen edertasun naturala ez ezik bertako herrien arima ere zaintzearen garrantzia nabarmendu nahi du, surfaz harago. ‘UNA MIRADA ATRÁS. EL ARTE DE EQUIPAR’ Alfonso Garcia Abenduak 7, 12:00, Euskalduna Eskalatzaileen %1ek baino ez du jarduten bide berriak ekipatzen. Ekipatzaileen lanari buruzkoa da filma, Euskal Herriko lau eskalatzaile bidelagun direla: Aritz Aparizio, Guillermo Bañales, Iñaki Marco eta Juan Manuel Hernandez. ZABALANDI ‘ERRO’ Amaia Lejarreta Abenduak 9, 17:30, BBK aretoa Amaia Lejarreta artista plastikoak bodypainting-a eta Janire Etxaberen dantza bertikala uztartzen ditu Jon Mendizabalen kameraren begiradapean. Proiektu honen bidez, Amaiak hainbat kontzeptu islatzen ditu: lurraldea, espazioa/denbora, memoria, identitatea eta gorputzaren bizi zikloak. ‘GLAZIARRAK AGURTZEN: ANETO – AIREA’ Iker Larrañaga Abenduak 13, 19:45, Euskalduna Eñaut Izagirre Estibaritz glaziologoaren eskutik Pirinioetako lau glaziar aztertzen dituen dokumental sorta: Aneto, Infernuak, Monte Perdido eta Vignemale. Pirinioetako paisaia ederrak eta errealitate areagotua nahasiz, denboran atzera eta aurrera dabiltza dokumentalak. Saio honetan Anetoko glaziarra izango da aztergai, eguraldiko aurkezle Arnaitz Fernandez bidelagun. ‘MOVING HIMALAYAS’ Julio A. Valero Abenduak 13, 16:30, Euskalduna Nepalen, haur askok zail izaten dute hezkuntza jasotzea; maiz ikasketak utzi behar izaten dituzte, edo hasteko aukerarik ere ez dute izaten. Iñaki Otxoa de Olza mendizalearen ondareari jarraituz, SOS Himalaya erakundeak errealitate hori hobetu dadin lan egiten du. ‘NOIE’ Dani Castillo Abenduak 7, 12:00, Euskalduna «Noie», esan zion Ainhize Belarrek aitari, oinak lurretik altxatu eta Iñi Ameriketan (9a+) proiektu handiari ekitean. Pentsamenduen eta ziurgabetasunaren baitan egindako bidaia da filma. Hitza da soka, ez dago irudirik. Haitzuloaren belztasunean, Ainhizeren burutazioak, Baltzolako haitzuloko oihartzunak, esfortzuaren soinuak eta pultsu bizkorra nahasten dira. ‘PELIGRO. NO ASOMARSE’ Daniel Cascales Granados Abenduak 14, 17:00, Euskalduna Nerbioiko ur jauzia, 200 metro baino garaiagoa, Iberiar penintsulako handiena da. Arroila izugarri bat, Nerbioi ibaiaren sorburutik oso gertu. Oso motibatuta dagoen highliner talde bat ia kilometro bateko lerroa gurutzatzen saiatuko da lehen aldiz.

Heldu da eguna: gaur egin dira EHU Euskal Herriko Unibertsitateko errektorea hautatzeko bozak. Goizean eman dute botoa bi errektoregaiek. 10:30 pasatxo zirenean eman du botoa Joxerramon Bengoetxeak, unibertsitatean bere-berea duen eremuan, Donostiako campuseko Zuzenbide fakultatean. Bere taldeko kideak izan ditu ondoan, eta hainbat ikasle ere hurbildu zaizkio ingurura, agurtzera. Eva Ferreirak geroago eman du botoa, 11:30 aldera, Bibon, Sarrikon, Ekonomia eta Enpresa Fakultatean. Katedraduna da bertan, Ekonomia Aplikatuan. Bere taldeko kideak ondoan izan ditu berak ere. 18:00ak arte egon da botoa emateko era. Itxita daude ja hautetsontziak. Emaitzak 20:30 alderako espero dira. Bizkaia Aretoan agerraldi bat egingo da, eta han jakinaraziko dira. Bengoetxeak nabarmendu du hauteskunde kanpainan zehar unibertsitateko eragile guztiek izan dutela hautagaitza bakoitzaren «proposamenak» ezagutzeko era. «Eta uste dut bozkatuko dutela jakinda zeren alde bozkatzen duten. Guk espero dugu gure alde izatea, baina edozein kasutan unibertsitatea da prozesu honetatik irabazle aterako dena». Parte hartzeko deia egin dute bi hautagaiek; Bengoetxeak %10eko langa gainditzea espero dutela nabarmendu du. Egunotan igarri du mugimendua, gaur goizean goizetik ere bai, eta hori parte hartze datuetan igarriko den itxaropena du. «Espero dut sumatuko dela, eta kemena hartuko duela unibertsitateak energia honetatik». Ondoren, gaur iluntzean ikusiko diren datuak aztertuta, hausnarketa egingo beharko dela esan du. «Unibertsitatean gaude, azterketak egiten dira, eta hau da gure azterketa, eta, neurri batean, unibertsitate osoaren azterketa ere bada, zein neurritaraino nahi duen inplikatu eta eragin bere botoen bitartez». Boz hauetan bi hautagaitza egon dira, aurrekoan ez bezala; 2020an Eva Ferreira izan zen hautagai bakarra. Lehiak orain onura agerikoa ekarri duela uste du Bengoetxeak. «Auzi garrantzitsuen inguruan eztabaidatzeko era egon da». Lehiaz harago, hitz eta salaketa gordinak ere egon dira kanpainan. Deigarriena izan zen Eva Ferreiraren taldeko kide Guillermo Quindosek dimisioa aurkeztu behar izan zuela kanpaina betean; jakin zen kontu anonimo bat sortu zuela sare sozialetan horren bidez mezu iraingarriak zabaltzeko Bengoetxearen hautagaitzaren inguruan, eta hori izan zen dimisioaren motiboa. Eztabaida publikorako bideak-eta mugatu nahi izana ere egotzi diote Ferreiraren taldeari. Alde horretatik, oso mugitua izan da kanpaina. Joxerramon Bengoetxea, gaur, botoa ematen. MAIALEN ANDRES / FOKU Lohi horietan ez du sartu nahi izan gaur Bengoetxeak kazetarien aurrean egin dituen adierazpenetan. Jendea botoa ematera agertzea nahi du, baina esan du ez lukeela nahi albiste horien inguruan sortu den oihartzuna izatea horretarako motiboa. «Baizik eta proposamenengatik, eta hautagaitza bat baino gehiago daudelako». Izan ere, zalaparta sortu duten albiste horiek guztiak zenbaitentzat mobilizaziorako akuilu izan badira ere, beste zenbaitentzat uxatzaileak izan daitezkeen susmoa du. Eva Ferreirak ere hauteskundeen garrantzia nabarmendu nahi izan du, eta mezu bat plazaratu du horretarako. «Gaur oso egun garrantzitsua da unibertsitate komunitatearentzat. Datozen sei urteetarako euskal unibertsitate publikoaren etorkizuneko programa eta lidergoa erabakiko ditugu», azaldu du. Botoa ematera deitu du, eta «errespetuz eta lasaitasunez» aritzera. Eva Ferreira, gaur, botoa ematen. JAIZKI FONTANEDA / FOKU Bide batez, «unibertsitateko balioen» goraipamena egin nahi izan du, eta horiek «gezurretatik eta salaketa faltsuetatik» urrun daudela gogoratu du. «Euskal Herriko Unibertsitatea da euskal gizarteak ondoen baloratzen duen erakundea. Horrela izatean jarrai dezala da gure apustua». Errektoretza lortu zuen Ferreirak 2020ko azaroan: boto haztatuen % 66,2 alde izan zituen hauteskunde haietan. Parte hartzea %7,7koa izan zen. 2016koarekin alderatuta, apala; orduan %12koa izan zen. Boto haztatua 50.590 pertsona daude botoa ematera deituta gaur EHUn. Ikasle, irakasle eta bestelako langile: denek eman dezakete botoa. Denen botoak ez du, ordea, berdin balio; boto haztatua da. Unibertsitatearekin lotura iraunkorra duten 2.326 irakasle doktoreen botoak %56ko pisua du emaitzetan. Botoa eman dezaketen ikasleak 42.827 dira; haien botoek balio dezente txikiagoa du, %22koa. Atzetik, unibertsitateko gainerako kategoriak datoz, oraindik ere ehuneko apalagoekin. [articles:2134094]

Bi finantza-erakundeek ziurtzat jotzen zuten Bruselaren ebazpen hori Europako Batzordeak eragiketa aztertuko zuela jakin zenetik.

EH Bilduk eta Eusko Jaurlaritzak aurrekontuen inguruan akordioa lortzeko lanean jarraitzen dute. PP eta Sumar negoziazio mahaitik altxa ostean, politika publikoek “anbizioa” handiagoa izan dezaketela uste du koalizio subiranistak.

PPk osoko zuzenketa aurkeztuko dio Eusko Jaurlaritzaren 2025eko aurrekontu proiektuari. Javier de Andres Euskadiko PPko presidentearen iritziz, EAJk eta PSE-EEk EH Bildurekin lortu nahi dute akordioa.

Thyssenkruppek 11.000 lanpostu murriztuko ditu altzairuaren arloan, langileen % 40

Mugimendu Feministak Euskal Herriko kaleak hartu ditu Indarkeria Matxistaren Kontrako Egunaren karietara, eta, emakumeek pairatzen dituzten indarkeria mota askotarikoak salatzeaz gain, aukera baliatu dute «konponbidea izan beharrean arazo» diren eragile eta erakundeei interpelazio zuzena egiteko. Bereziki, gizonezkoei, hedabideei eta instituzioei igorri diete mezua: «Konponbidea ez bazarete, arazoa zarete». Adibidez, Bizkaiko Mugimendu Feministak salatu egin ditu «isiltzen diren gizonak, lankideak geldiarazten ez dituztenak, komentario misoginoak onartzen dituztenak eta erosotasun hutsez beste aldera begiratzen dutenak». Antzeko mezua eman du Nafarroako Mugimendu Feministak: «Gizon askok aitzakia bezala diozue ez duzuela indarkeriarik eragiten, baina zeuek ere arazoa zarete gure hitza zalantzan jartzen duzuenean, errua erasoa pairatu duen emakumearen bizkar jartzen duzuenean, erasotzailea salatu bai baina zeuen jarrerak aztertzen ez dituzuenean, inolako erantzukizunik hartzen ez duzuenean». Antzera mintzatu da Gipuzkoako Mugimendu Feminista, eta Gasteizkoak ere gizonei bidali die mezua: «Gizon gehienek konplizitatea, justifikazioa eta indarkeria matxistak desagerrarazteko eta salatzeko konpromiso falta duzue oraindik. Arazoa zarete arazoa ez zaretela uste baduzue». Hedabideen jarrera ere salatu dute Euskal Herriko hiriburuetan egindako manifestazioetan: «Hedabideak ere arazo zarete indarkeria matxistaren erreprodukzioan, errua erasoa pairatu duenari egozten diozuenean, kasu bakoitzaren detaile morbosoak ematen dituzuenean eta terrore sexualari buruzko kontakizunak eraikitzen dituzuenean», azaldu dute Iruñean. Bizkaian, berriz, hedabideek eta sare sozialek «bortxaketaren kultura sustatzeko eta sexu indarkeriari garrantzia kentzeko» jokatutako rola gaitzetsi du Bizkaiko Emakumeen Asanbladak. Donostian ere bat egin dute hedabideei egindako kritika horretan, eta gogorarazi dute azken bolada honetan komunikabideak eta sare sozialak «arrazakeriaz» jantzi direla. Gogor salatu dituzte «indarkeria matxistaren aitzakian zabaltzen eta indartzen ari diren jarrera eta diskurtso arrazistak». Eta erantsi dute indarkeria «molde berriak» hartzen ari dela sare sozialetan: «Mezu faltsuak modu azkarrean zabaltzeko, iraintzeko, gorputzen gaineko kontrolerako bide ere badira». Azkenik, erakundeak ere jarri dituzte jomugan feministek. Haien «ekintza eta jarrera falta» salatu du Bizkaian Bilgune Feministak. Donostian, Gasteizen eta Iruñean, eskatu diete inbertsio gehiago egiteko prebentzio programetan, hezkuntzan, profesionalen prestakuntzan eta eraso egin dieten emakumeentzako baliabideetan. Horren ordez, inbertsioak kontrol neurrietan egiten dituztela nabarmendu dute: «Ez dugu polizia gehiago behar segurtasunaren izenean», adierazi dute Iruñean. Askotariko indarkeriak Manifestazioetan salatu dute indarkeria matxistak ertz asko dituela, eta zuzeneko eraso fisikoa baino askoz gehiago dela. Sexu erasoak, emakume migratuei ezarritako trabak, gorroto diskurtsoen gorakada, zaintzen banaketa desorekatua, sare sozialetako «misoginia eta jazarpen anonimoa» eta abar indarkeria matxistaren adierazpentzat jo dituzte. Gasteizen, esaterako, pentsiodunek salatu dute «adineko emakumeei ezarritako prekaritatea, utzikeria eta bakardadea ere indarkeria» direla. Eginaren Eginez Arabako emakume elbarrien elkarteak «non, nola eta norekin bizi erabakitzeko eskubidea» aldarrikatu du, eta AEZLE Arabako Etxeko eta Zainketako Langileen Elkarteak gogorarazi du indarkeria eta sexu jazarpena ohikoak direla «gutxietsita eta prekarizatuta dauden lanpostuetan». Indarkeria matxistak alde ugari izanik ere horiek guztiek «erro bakarra» dutela nabarmendu dute feministek: «Guztiak lotuta daude, eta emakumeen mendekotasuna betikotzen duen egitura heteropatriarkal, kapitalista, kolonial eta kapazitista bati eusteko balio dute», esan dute Bilbon. Horren aurrean, «aliantza feministak, antolakuntza eta borroka» proposatu dituzte konponbidetzat. «Erreakzio misoginoaz» ohartarazi dute: «Gizonek arriskuan ikusten dituzte euren pribilegioak, eta jarrera gero eta oldarkorragoak hartzen ari dira». Horregatik, ezinbestekotzat jo dituzte antolakuntza eta militantzia feminista: «Asko gara, eta askoz gehiago izango gara». Ardurak hartzeko eskea Bilbon, Jesusen Bihotza plazatik abiatu da manifestazioa. Aurretik, Bilbo Feminista Saretzen plataformako kide Irati Sienrak eta Amanda Verronek mobilizazioaren nondik norakoak azaldu dituzte. Esan dutenez, aurten sexu indarkeriaren arazoa nabarmendu nahi izan dute Bilbon kasuak ugaldu direla ikusi dutelako. Gizonei «erantzukizuna» hartzeko deia egin diete: «Gizon askok urruneko zerbait izango balitz bezala ikusten dituzte erasotzaileak, baina eraso egitera iritsi badira, hori da lehenago inork ez dielako bidea moztu». Erantzukizunak hartzeko esan diete; «batez ere, beraiek nagusi diren eta emakumeoi ukatzen zaizkigun esparruetan». Salatu dute orain erasotzaile askok «biktimaren rola» hartzen dutela «izenaren garbitasunaren izenean», eta lotsa «beste aldera» igaroko dela iragarri dute. Manifestazioa 19:00etan abiatu da, Bortxaketaren kulturaren konplizeak zarete esaldia idatzita zeraman pankarta zabaldu ostean. Atzean, emakume ugari zihoazen, eta horietako askok, gazteenek batez ere, kartelak zeramatzaten, zenbait lelo eta esaldirekin. Maria Diaz de Haro kalearen parean, Feminista Abolizionisten Koordinakundeak deitutako emakumeak bildu dira, eta, manifestazioa handik igaro denean, mobilizazioarekin bat egin dute aparteko multzo batean, Prostituzioaren abolizioa eskatzen zuen pankarta baten atzean. Aurrerago, Indautxu, Errekalde eta beste auzo batzuetatik etorritako emakumeak batu dira manifestaziora, eta Plaza Eliptikoan ere multzo handi bat gehitu da, batukada eta guzti. Apurka-apurka, mobilizazioa gizenduz joan da, eta, azkenean, Kale Nagusi osoa hartu du. Manifestazioaren ibilbidean zehar, zenbait ekintza egin dituzte, aurtengo mobilizazioaren ideiak azpimarratzeko. El Correo egunkariak Kale Nagusian duen bulegoan eraso matxisten inguruko albisteak zekartzaten orriak itsatsi dituzte; Bizkaiko Foru Aldundiaren jauregiaren aurrean pankarta bat zabaldu dute, Arreta psikologiko duina orain leloarekin, eta justizia jauregiaren parean beste pankarta bat zabaldu dute feminista gazteek, bozgorailuetatik grabazio batek epaileen «konplizitatea» salatzen zuen bitartean. Kasu guztietan bengalak piztu dituzte ekintzei ikusgarritasun handiagoa emateko. Udaletxean amaitu da manifestazioa, eta, hara iritsi bitartean, etengabeak izan dia oihuak: Erasorik ez erantzunik gabe; Erasoen aurrean ekintza zuzena; Kaleak, gauak, geureak dira; Autodefentsa feminista; Gora borroka feminista; Konponbidea ez bazara, konplizea zara eta antzeko leloak oihukatu dituzte. Baionan, ehunka lagun Ehunka jende bildu da Baionako karriketan mugimendu feministaren deiari erantzunez, indarkeria matxistaren kontrako nazioarteko eguna kari egin duten mobilizazioan. Aurten Euskal Herrian izan diren bost erailketa matxistak salatu dituzte, eta urte bakarrean Ipar Euskal Herrian izan diren datuak oroitarazi: «Bi hilketa; dakigunez, hamahiru sexu eraso Baionako bestetan; hainbat bortxaketa salaketa; erasotzaile bat hemen, Baionako herriko etxean; eta beste hainbat eta hainbat isilean direnak», adierazi du Elaia Hegik. Askotariko oihuak entzun dira manifestazioan, borroka feministaren alde eta mota orotako erasoen kontra. Laurehun pertsona elkartu dira Baionako herriko etxetik abiatu eta Patxa plazaraino egin duten ibilbidean. Aña Iriarte Sutan taldeko kideak aurten izan diren erasoen berri eman du. [image or embed] — Ekhi Erremundegi (@ekhierremundegi.bsky.social) 25 novembre 2024 à 18:53 Gizonei mintzatu zaizkie mugimendu feministako kideak, «arazoa» beraiek direla erranez, eta erantzukizunak hartzeko eskatu diete: «Gizon gehienek konplizitatea, justifikazioa eta indarkeria matxistak desagerrarazteko eta salatzeko konpromiso falta duzue oraindik. Zuentzako mezu zuzena da; sistema bidegabe honen parean, argi dugu: ez bazarete konponbidea, arazoa zarete!», erran du Maddi Kintanak Ipar Euskal Herriko erakundeei dagozkien erantzukizunak betetzeko eskatu diete, eta gizarteari eskatu diote indarkeria bere forma guzietan borrokatu dezala. Hedabideentzat ere izan dute hitzik, betetzen duten rola eta zabaltzen dituzten diskurtsoak zalantzan emanez. «Jasaten dugun indarkeriari aurre egiteko tresnak birpentsatu beharko ditugu, kolektiboki». Gasteizen, San Anton plazatik abiatu da mobilizazioa; Donostian, Bulebarrean hasi da, eta Iruñean, berriz, Gazteluko plazan.

«Indarkeria matxistaren aurkako borroka lehen lerroan jarri, eta matxismoa amaituko duen antolakuntza politikoa aldarrikatu nahi dugu». Itaia emakumeen antolakunde sozialistak aldarrikapen hori egin du gaur arratsaldeko mobilizazioetan, Indarkeria Matxistaren Kontrako Egunaren harira. Azaldu dute «enpresek eta instituzioek aurpegia zuritzeko» baliatzen dutela gaurko eguna, baina Itaiako kideendako «borroka eguna» dela. Halaber, gogora ekarri dituzte Euskal Herrian aurten eraildako bortz emakumeak ere, eta azpimarratu «urgentziazkoa» dela «matxismoaren aurkako borroka indartzea». Bertzalde, erran dute eskuin muturrak baduela eraginik Euskal Herrian, eta alderdi horiek zabaltzen dituzten «ideia atzerakoiek» dakartela, hain zuzen, «matxismoa normalizatzea». Azaldu dute 2008ko krisi ekonomikoaren ondorioz ezkerreko ideiek indarra hartu zutela, baina, orain, alderdi horiek «porrot» egin dutela: «Estatu kapitalista administratzen eta enpresari handien interesak lehenesten» ari direlakoan azkenean. Hortaz, uste dute orain «ideia erreakzionarioak» direla nagusi gizartean, eta horiek «emakumeen eta kolektibo zaurgarrien aurkakoak» direla. Horren haritik, gehitu dute alderdi horiek zabaltzen dituzten ideiek matxismoa ukatzen dutela. «Emakumeok, ordea, egiturazko zapalkuntza jasaten dugu: gizarte kapitalistaren barruan emakume langileok bigarren mailako subjektuak gara. Hortaz, matxismoa ukatzeak matxismoa indartzen eta normalizatzen du», adierazi dute. Jarrera horiek dituztenek diskurtso arrazistak zabaltzeko darabilte indarkeria matxista, erasotzaileak atzerritarrak direla azpimarratzen baitute, Itaiak erran duenez. «Errealitateak erakutsi digu, ordea, erasotzaileak hainbat sektore eta jatorritakoak direla. Hori horrela, beharrezkoa da erasotzaile ororen inpunitatearen aurka borrokatzea». «Politika autoritarioak» Adierazi dute «oldarraldi erreakzionarioen eta kultura matxistaren zabalpenari» aurre eginen diotela, eta «nazkatuta» daudela «politikari profesionalen hitzontzikeriez eta itxurakeriez»: «Alde bateko eta besteko alderdiak gero eta politika autoritarioagoak aplikatzen ari dira. Gainera, promes faltsuak egin dizkigute, kaleko mobilizazioa instituzionalizatu dute, eta estatuko instituzioetan akomodatu dira». Hortaz, aldarrikatu dute «zapalkuntzarik gabeko gizarte baten alde borroka egin behar» dela «matxismoa betikotzen duen gizarte kapitalista» alde batera uzteko: «Matxismoa behin betiko amaitzeko berme bakarra sozialismoa eraikitzea da».