Baina bat da asmoa eta bestea eraginkorra izatea ekinbidean. Onartzekoa den lanaldiaren erregistroaren legea gai izango ote da langileen ordutegi errealak islatzeko eta gehiegizko lanaldien abusuari etena jartzeko? Itxura guztien arabera, ez. Eta argumentu sendoak dituzte sindikatuek esateko Pedro Sanchezen gobernuak onartu duen dekretua «erabat urardotu» dela azkenean. Lehen-lehenak derrigortasunarekin dauka lotura. Idatziak ez du ezarri erregistro sistema zurrun bat; negoziazio kolektiboaren esparruan enpresak eta sindikatuek adosten dutenari eman dio lehentasuna. Aldeen akordio horiek ezarriko dute, beraz, erregistro hori egiteko modua. Esaterako, lanaldien erregistroa fitxatzeko sistema fisiko baten bidez egingo ote den (argazkikoaren antzera) edo beste sistema baten bidez, adibidez, langileek orri batean sinaturik maiztasun jakin batekin. Baina PPren azken lan erreformaren izpirituari leial, akordiorik ez badago, enpresarien esku utzi du erabakitzeko gaitasuna PSOEren dekretuak.
Orri bat sinatzeko
Alegia, erregistro horren derrigortasunari izkin egiteko aukera handiak egon daitezke enpresa gehienetan. Zergatik? Irati ahalezko zerbitzariak onartu badu lau orduko kontratuarekin sei inguruan aritzea, nekez pentsa daitekeelako gaindituko duela halako egoera onartzera eraman duen beldurra, orri batean bere sinadura jartzea eskatzen diotenean noizean behin. Orri horretan, jakina, azalduko da kontratuarekin bat datorren lanaldia, egia izan ala ez. Horregatik, tramite huts bihur daiteke kontua.
«Sanchezen gobernuak uko egin dio lan erreformaren alde okerrenak kentzeari. Testuinguru horretan ulertu behar da dekretu urardotu hau», dio Pello Igeregi ELAko negoziazio kolektiboko arduradunak. «Ordu estrak kobratzeko arazo larriak daude, eta hori gertatzen da prekaritatea legeztatu dutelako». Igeregik azaldu du enpresek beren aldeko malgutasuna lortzeko erraztasun handiak izan dituztela 2012ko lan erreformaz geroztik, lanaldi partzialak bolo-bolo baliatu dituztela, eta horiek direla bide ematen dutenak lanaldien inguruko lege urratzeak egunero gerta daitezen. «Eremu batzuetan oso orokorra da lanaldi partzialeko kontratuak egin, eta gero ordu gehiago egin beharra. Krisiaz geroztik ,izugarri handitu dira lanaldi partzialeko enpleguak, eta ez da kasualitatea».
Maiatzaren 12an indarrean sartzekoa den legeak zigorrak ezartzen dizkie lanaldiaren erregistroa egiten ez duten enpresei, lege hauste larritzat jotzen delako. Baina isunaren kopuruak malguak dira, 626 eurotik 6.250 eurora artekoak, eta sindikatuek aurreikusi dute hainbat enpresak nahiago izango dutela isunak ordaindu, merkeagoa aterako zaielako. «Ordu estrak ez ordaintzea erabat zabaldurik dago, eta langile gehienek beldur diote hori salatzeari», dio ELAko zuzendaritzako kideak. «Langile asko daude beren lanordu asko doan ematen dituztenak, eta egoera hori ez da aldatuko lege berri honengatik». Zergatik uste duen hori Pello Igeregik? «Jasotzen den erregistroa enpresak berak kontrolatu ahal izango duelako; sindikatuekin ez dutelako zertan adostu».
Eta konparazio bat egiten hasita, kamioilariena aipatu du sindikalistak. Uste du takografoaren kasuan inori ez zaiola burutik pasatu metodologian askatasuna ematea. «Hori behar bezala kontrolatzen dela jakiteko modu zorrotza ezarrita dago; lanaldiaren kasuan, berriz, ez dago bermerik». Kontua da hainbat sektoretan oso nabarmena dela legea hausten dela; esaterako, eraikuntzan. ELAk bertatik bertara ikusi ditu urraketa horiek azken urteetan. «Horregatik, administrazio publikoei sarritan eskatu diegu tornuak jartzeko obren sarreretan». Baina ez da bakarrik eraikuntza. Ostalaritzan eta merkataritzan ere asko gertatzen da, eta bankaren esparruan ere bai, Igeregik dioenez.
Patronala ez dago alde
Patronalak ez du begi onez ikusi lanaldiak erregistratu beharra, «konplexua eta garestia» delako enpresarientzat. Cebek Bizkaiko patronalak uste du ez datorrela bat lan egiteko modu berriekin. Gogoratu du gero eta sarriago gertatzen dela leku jakin batean egon behar ez izatea lanorduetan; etxetik lan egitea, adibidez.
Argi dago enplegu desberdin asko daudela, eta haiek gauzatzeko baldintza anitz, eta batzuetan errazagoa izan daitekeela ordutegien kontrola edukitzea besteetan baino. Dena den, soldatapekoek musu truk eman behar izaten dituzten ordu asko sektore jakinetan gertatzen dira, eta haiei muga jartzeko irtenbide teknologiko ugari daudela gogoratu dute Lan Ikuskaritzan.
LABeko Ekintza Sindikaleko idazkari Xabier Ugartemendiak esan dio BERRIAri propaganda hutsa ere izan daitekeela Sanchezen gobernuaren dekretua, «ikusteko dagoelako oraindik onartuko duten ala ez». Hainbat eta hainbat gai erdibidean utzi ditu Sanchezek hauteskundeetara deitu aurretik, eta lanaldiaren erregistroa ere hauteskunde kanpainari begira egindako «propaganda huts bihurtu daiteke» Kongresuko Diputazio Iraunkorrak ez badu onartzen. Dena den, Ugartemendiak uste du erregistroa egiteko modua zehaztu gabe ematea «iruzurra» dela. «Ez dute arautu nola egin, ez dute esan digitalki egin behar dela, adibidez, eta nahi duenak iruzurrean jarraitzeko formulak izango ditu». LABeko kideak dio «langileek ordutegiak paper batean sinatzearekin» nahiko izango dutela enpresek legea betetzeko, eta ohartarazi du «ostalaritzan, adibidez», arrisku handia dagoela horrela egiteko. Finean, «dena oso inprobisatua» dela uste du.
Ugartemendiak gogoratu du akordiorik ez bada, patronalak erabakiko duela, «inposatuko duela», eta negoziazio kolektiboa sektore askotan blokeaturik dagoela. «Patronalaren borondatea ez da negoziazioa irekitzea, eta, guk ez badugu bultzatzen mobilizazioen bidez, ez dira negoziatuko hainbat hitzarmen handi».
Horrelako testuinguru batean, begien bistakoa da lanaldiaren erregistroa adostu dezatela aldeei eskatzeak izango duen eragina: eskasa baino eskasagoa.
2. Nerabe lotsagabe hori! Baina, baina… ez dakit zer den eta.
3. Filmak alokatzeko dendak, noski. Eta zertarako nahi dugu hori Netflix badago?
4. Bada, horregatik galdetzen nuen, streaming-ak desagerrarazi egin dituelako. Ez denak, ez pentsa, Oregonen (AEB) Blockbuster kate ahaltsua izan zenaren azken bideoklubak eutsi egiten dio inbaditzaileari.
5. Baina ez al duzu esan ez dakizula zer diren bideoklubak? Eta zuk sinetsi egin duzu, inuzente hori… VHS eta DVD zer diren ere badakit, baita euskarri batetik bestera pasatu zenean bideoklubek eutsi egin ziotela ere. Baina streaming plataformak iritsi zirenetik bideoklubak iraganeko kontuak dira.
6. Eta zer da Oregonen zabalik dagoen bideoklub horrena, argiuste hori? Blockbuster bideokluben konpainiarik handiena izan zen munduan 1990eko hamarkadan. 9.000 denda baino gehiago izan zituen, eta ba al dakizu zenbat gelditzen diren?
7. Bakarra esan duzu, ezta? Ez, bi geratzen dira.
8. Adarra jotzen ari zara berriro? Pixka bat… Oregongo dendaren arduradunak kontatu du Twitterren Australiako azken Blockbusterrak itxi egingo duela egun batzuk barru, eta, bai, egun gutxian bakarra izango da, baina oraindik bi dira. «Gure Blockbusterra da munduko azkena», idatzi du estatubatuarrak.
9. Eta 9.000 denda baino gehiago izan zituela esan duzu? Bai, eta horietan 84.300 langilek jarduten zuten, harik eta 2004an gain behera joan zen arte. Urte horretan merkaturatu zuten lehen smartphone-a; Youtube jaio zen, Facebook eta Twitter, eta Netflixek bazituen milioi bat bezero.
10. Eta nolatan ez zuen jakin Blockbusterrek merkatu berrian lehiatzen? Saiatu zen bideoklub bat on line jartzen, baina pare bat urte geroago Amazon video iritsi zen, eta, ordutik, streaming bidezko kontsumoa igo eta igo besterik ez da egin, eta bideoklubak eta zinema aretoak itxi eta itxi baino ez dira egin.
11. Erromantizismo guztia galdu du zinemak… Zuretzat erromantizismoa eta niretzat streaming plataformen erosotasuna. Ikusiko dugu etxean zeinen erromantiko jartzen zaren Games of Thrones-en azken denboraldia hasten denean hamabost egun barru.
12. Albiste txarrak dauzkat zuretzat… Zer?
13. HBO go plataforman emango dute, eta ez Netflixen. Hurrengo batean hobeto aukeratu zuk eta zure lagunak, kar-kar-kar… Tira, hori ez da izango arazo handia nerabe azkarrontzat. Berdin zaigu HBO go, Netflix, Amazon Prime Video edota serieen negozioaren gurdira igo nahi duen azkena: Apple Tv+. Guk badakigu mugitzen sarean. Zuk ere bai…? Kar-kar-kar.
13. Ez dut beharrik ere, zu nire etxean bizi zaren bitartean… Ongi da, amore ematen dut: nahi dituzun serie guztiak jarriko dizkizut ikusgai, baina zuk ez utzi Netflixen kuota pagatzeari, e?
Bigarren urtez jarraian amaitu dute urtea galerarik gabe Gasteizko eta Iruñeko gobernuek, baina bada aldea 2017aren eta 2018aren artean. 2017an, batek zein besteak diru kopuru gehigarri bat jaso zuten Madrildik, kupoari eta ekarpenari buruzko negoziazioak haien aldeko akordio batekin itxi zituztelako. Aurten ez da aparteko ordainketarik izan, baina zerga bilketa uste baino hobeto joan da, eta uste baino diru gehiago sartu da kutxetan.
Gainera, bada beste faktore bat superabita azaltzeko: Egonkortasun Legearen atal batek, gastu arauak, muga handiak jartzen dizkie gastua handitzeko, horretarako dirua dagoenean ere, lege horren helburu nagusia baita zorra txikitzea. Esaterako, 2017ko superabitaren erdia baino pixka bat gehiago gastatzeko asmoa adierazi zuen Nafarroako Gobernuak, 113 milioi euro; Espainiakoak, ordea, 35 milioi gastatzeko baimena baizik ez zion eman. Jaurlaritzak jada esan du superabitaren zati handiena zorra txikitzeko baliatuko duela.
Diputazioek ere gutxitu dute zorra: 2.995 milioi zor zituzten 2018 amaieran, urtebete lehenago baino 202 milioi gutxiago, eta 2017 hasieran baino 1.100 milioi gutxiago.
Atzoko bileran, Madrilgo gobernuak dekretu bat onartu zuen superabita izan duten administrazioei baimena emateko diru horren zati bat «finantza aldetik jasangarriak diren inbertsioetarako» erabiltzeko. Osasuna, hezkuntza, babes zibila, kultur ekipamenduak eta segurtasun kontuak aipatu ditu horien artean.
Espainia, prozeduratik at
Espainiako Erresumak, berriz, aspaldiko partez lortu du defizit publikoa %3tik behera uztea. Zehazki, bere kutxetan sartu baino 31.805 milioi euro gastatu ditu, BPGaren %2,63. Udalak eta tokiko beste erakundeak izan dira beren zenbakiak txukuntzea lortu ez duten bakarrak, baina haiek aspaldian dute superabita, gastua oso zorrotz kontrolatzen dietelako. Hain zuzen ere, Madrilgo gobernuaren esku dauden erakundeak dira defizit gehien sortzen dutenak: administrazio zentralak 18.121 milioiko defizita izan du (%1,5), kalkulatu zuena ia halako bi; pentsioetan gastua gorantz egiten ari dela-eta, Gizarte Segurantzak 17.088 milioiko zuloa egin du (%1,41). Haiekin alderatuta, txikia da erkidegoen zorra (2.810 milioi), nahiz eta haiek egiten duten gastu sozialaren zati handiena.
Defizita %3tik jaitsita, Espainiak atera ahal izango du gehiegizko defizitaren prozeduratik. Hura zen gainbegiratze egoera horretan zegoen azkena, Frantzia jada atera zelako —aurten %2,5era jaitsi du defizita—.
Edonola ere, Madrilek berriro huts egin du bere promesetan. Bruselari %3,1etik %2,2ra jaitsiko zela agindu zion Mariano Rajoyren gobernuak, baina udan helburua %2,7ra igo zuen Nadia Calviño Ekonomia ministro sozialistak, aurreko defizita lortzea ezinezkoa zela ikusita.
Aurten %1,3ra jaistea zen asmoa, baina kopuru hori auzitan dago. Pedro Sanchezek legegintzaldia amaitu du 2019ko aurrekontuak onartzerik ez zuela ikusita, eta kontu horietan diru gehiago biltzeko agertzen ziren neurriak —Google tasa, esaterako— ez dira indarrean jarri, baina, bai, ordea, gastu publiko gehigarri batzuk. Atzo, helburu berria %2 dela esan zuen Monterok.
Behar horiei erantzunez, borondatezko gizarte aurreikuspeneko erakundeek 887 milioi euro banatu zituzten iaz erabiltzaileen artean, 2017an baino %4,16 gehiago. Azken bost urteetan 4.450 milioi euroraino iritsi da kopurua. «Kopuru horiekin, gure ingurunearen babes sozialaren bermatzaile gara», esan zuen Etxeberriak. Bazkideen kopuruak ere %1,18 egin zuen gora, eta 2018. urte amaieran 1,1 milioi pertsonak zeukaten pentsio osagarri bat. Haien ekarpenak 796 milioi eurorenak izan ziren, 2017an baino %1,9 gehiago.
Pentsio osagarriei buruz ez ezik, pentsio publikoei buruz hitz egin zuten Etxeberriak: «Pentsio publikoen existentzia ez dago zalantzan; beste gauza bat da zenbatekoak izango diren». Esan zuen gaur egun erretiroa hartzen ari direnen estaldura tasa %80an dagoela, eta, horregatik, garrantzitsutzat jo zuen pentsio osagarri bat edukitzea. «Lan hitzarmenetan txertatu beharko lirateke, eta gazteen artean ere kontzientzia zabaldu beharra dago». Haren arabera, pentsio osagarriak edukitzeko kultura sustatu beharko litzateke belaunaldi berrien artean.
BGAEak bultzatzeko ohiko bidea zerga kenkariak eskaintzea izan da, baina Etxeberriak uste du azken urteetan erakunde publikoek mezu kontrajarriak eman dituztela horien inguruan. «Jendeari konfiantza mezu bat helarazteko, zerga eremuan egonkor- tasuna behar dugu; ezin da egun batean kenkari batzuk eskaini eta hurrengoan bestelakoak». Sektoreko eragileen iritzia aintzat hartzeko eskatu zien erakundeei.
