Lau oilar daude Eusko Label ligan, eta horiek dira ohorezko txandaren jabe: Orio, Zierbena, Urdaibai eta Donostiarra. Horien artean, orain arte San Nikolas ontzia nabarmendu da denboraldi honetan, baina ez da hala izan gaurkoan. Donostiako Kontxan jokatu da ligako hirugarren estropada, eta etxeko taldeak irabazi du, aise: Donostiarrak. Erakustaldia emanda nagusitu da, gainera. 25 segundoren aldea atera dio bigarren sailkatuari, Urdaibairi, eta 34 segundorena Orio liderrari. Eta adi: ia minutu bat kendu dio Hondarribiari, bigarren txandako garaileari. Arraunlariek pozarren ospatu dute garaipena. Donostiarrek kutuna dute estropada eremua. Azken sei urteetan, lau aldiz irabazi dute Fabrika bandera: 2020an, 2022an, 2023an eta 2025ean. Eta gainera, gozatu egin dute gaurkoan. Bizi-bizi eta estu hasi dira ohorezko txandako lau ontziak, eta elkarrekin iritsi dira lehen ziabogara. Baina kito. Hortxe egin du ihes etxeko taldeak: Donostiarrak. Bigarren luzean, olatua hartu, eta tartea atera die lehiakideei. Ziztu bizian eskapatu dira. Hamar segundoren aldea atera die aurkariei di-da batean. Hortik aurrera, ez du etsairik izan. Lanean segitu dute, konfiantza hartuta, eta erritmo biziari eutsi diote bukaerara arte. Itsasoan, kanpo faktoreek eragina izaten dute: olatuek, korronteek, haizeak, egokitutako kaleak… Eta halaxe izan da gaur ere. Emaitzetan nabaritu da. Lehen eta hirugarren luzeak erabakigarriak izan dira talde askorentzat, olatuak hartzen asmatu dutenek segundo askoren aldea atera baitiete gainerakoei. Ontzi batzuk hobeto egokitu dira, eta beste batzuk okerrago. Onena, nola ez, Donostiarra izan da. «Itsasoak horrelako gauzak ditu, batzuetan aukera onak ematen ditu, eta aprobetxatu egin behar dira. Gaur oso ondo aprobetxatu dugu; oso pozik gaude», adierazi du Arkaitz Diaz taldeko patroiak. Oriok eta Urdaibaik, berriz, borroka polita izan dute hirugarren luzean. Ontzi erdi bat gorabehera ibili dira, jo eta su. Azkenean, ordea, Bou Bizkaia nagusitu da. Bermeo laugarren kalera joan da azken luzean, Donostiarraren kalera, eta Oriori tartea atera dio; baita horri eutsi ere. Zierbena izan da ohorezko txandan apurka atzean geratu dena. Hala ere, bigarren txandako irabazlea baino denbora hobea egin du: 20.59,44. Hondarribiak, berriz, 21.06,20. Dena dela, aipatzekoa da Ama Guadalupekoa-k eta San Juanek itsasoko lehen estropadan egindako lan txukuna. San Juan, lehiakor Goibel hasi zuen denboraldia San Juanek, erlojupekoan denbora kaxkarra eginda. Baina, gaur, burua altxatu du, bai altxatu ere. Lehen txandan lehiatu da, eta nagusi izan da. Erreka du izena ontziak, baina, oraingoz, itsasoan aritu da ondoen. Bigarren luzean hautsi du txanda. Lan erdietarako, 11 segundoren aldea atera dio bigarren ontziari: Cabori. Eta errenta horri eutsi dio bukaerara arte. Bigarren txandako hiru ontziren denbora hobetu du: Aresena, Getariarena eta Ondarroarena. Bukaeran, bestalde, Isuntzak aurre hartu dio Galiziako taldeari. Azken luze dotorea egin du Lekittarra-k. Lehia estua izan dute, ezin estuagoa, baina, azkenean, Isuntzak sartu du muturra azkarren, Erreka-tik hamabi segundora. Kaiku, berriz, larri eta ezinean aritu da. Ez du martxa hartu. Lan erdiak pasatxo egiterako, 30 segundoren aldea kendua zion San Juanek. Eta arrakala hori handitu baino ez da egin estropadak aurrera egin ahala. Azkenerako, minutu bat eta zazpi segundo atera dizkio. Leher eginda bukatu dute. Eta burumakur, azkenak izan dira eta. Gogor hasi dute lehia bigarren txandakoek ere, bizi. Hondarribia jarri da berehala buru, eta ziztuan egin dute arraun. Lan erdietan, bederatzi segundoren aldea zuen lehen txandako irabazlearekiko, San Juanekiko. Azkenean, zazpi segundo eta 54 ehunen azkarrago bukatu ditu lanak Ama Guadalupekoa-k. Ares ere ondo aritu da. Galiziako taldea atzean geratuko zela zirudien, baina bigarren ziabogan lehian sartu da berriro. Esperantza ontziarekin parez pare aritu da hirugarren luzean, eta laugarrengoan, aurre hartu dio. Ez hori bakarrik: arraun eta arraun, tartea zabaltzea ere lortu du. Hondarribiaren atzetik sartu da, hamahiru segundora, eta, Getaria, ia hemeretzira. Estropada hasiera samarretik lekutan geratu da Ondarroa. Antiguako Ama-k sufritu egin du gaurkoan, eta zazpigarren amaitu du. Kaikuk soilik egin du denbora kaxkarragoa. Bihar etxean ariko da Zierbena, han jokatuko baitute ligako laugarren estropada, 12:20an (ETB1). Aurrekoei mokoka egin nahi die, eta arraunlariak ez dira bakarrik izango: zaleek hauspotuko dituzte.

Egindako mehatxua bete egin du Donald Trumpek. Hitzez, behintzat. Baina hori benetan hala izango den ala ez abuztuaren 1ean jakingo da. AEBetako presidenteak larunbat honetan Bruselari jakinarazi dio egun horretatik aurrera %30eko muga zerga orokor bat ezarriko diela Europako Batasuneko esportazioei, aurretik merkataritza akordio bat edo horren trazak dituen tratu bat egiten ez badute, edo hori egin arte. Iragarrita zegoen Trumpek aste honetan halako ohartarazpen bat egingo zuela, eta larunbat honetan bete du; hala, agerian utzi du baldintzatu egin nahi dituela abian diren negoziazioak. Berak sortutako Social Truth sare sozialaren bidez esan du gutun bat bidali diola EB Europako Batasunari, eta Bruselak baieztatu egin du erabakiaren berri egun bat lehenago izan zuela. Kezkatuta mintzatu da Ursula von der Leyen Europako Batzordeko presidentea: «EBko esportazioei %30eko muga zergak ezartzeak izugarri kaltetuko lituzke hornidura kateak, eta horren eraginak Atlantikoaren bi aldeetako enpresek, kontsumitzaileek eta gaixo direnek nabarituko lituzkete». Negoziazioak bizkortzearen alde azaldu da, baina akordiorik ezean, EBk «erantzun irmoa» emango duela ohartarazi du. Trumpen arabera, Mexikori ere bidali dio gutun bat, eta hari ezarritako muga zerga orokorraren berri eman dio: %30koa da hura ere. Bi herrialde horiez gain, aste honetan beste 24k jaso omen dute antzeko abisu bat. Orain arte, AEBek birekin baino ez dute lortu aurretiazko akordio moduko bat: Erresuma Batuarekin eta Vietnamekin. Adibidez, %10eko muga zergak ezarri dizkie britainiarren ia esportazio guztiei. EBri ere horrelako muga zerga ezarriko dion ustea oso zabaldua dago Bruselan, jendaurrean inork halakorik onartu ez duen arren. Txinarekin ere abian ditu negoziazioak Etxe Zuriak. Hari ezarri asmo dizkio muga zerga handienak — %115eko tasa orokorra— , baina Pekinek neurri berean erantzun die orain arteko mehatxuei. Hala, bi aldeek su eten moduko bat hitzartu zuten maiatzean, Genevan. Abuztuaren 12an amaituko da Trumpek Xi Jinpingi jarritako epea. Hari, baina, ez dio gutunik bidali oraingoz. Arre eta so Etxeko Zuriko maizterrak aste honetan ezarri nahi zizkien muga zerga berriak gainerako herrialdeei. Trumpek apirilaren 2an hasi zuen merkataritza gerra mundu osoarekin. EBko esportazioei %20ko muga zergak ezarriko zizkiela iragarri zuen, baina erabakia behin-behinean eten, eta hiru hilabeteko epea jarri zuen merkataritza akordio berri bat negoziatzeko, aste honetako asteazkenera arte. Epea bukatu baino egun bat lehenago, abuztuaren 1era arte luzatzea erabaki zuen. Azkenean bere mehatxua beteko balu, apirilean iragarritakoa baino hamar puntu handiagoa izango litzateke muga zerga orokor berria. Gainera, Trumpek larunbat honetako mezuan ohartarazi duenez, EBk kontraerasora joko balu, %30etik gorakoa izango litzateke. Hala ere, akordio bat egiteko prest azaldu da mezu berean. Apirilean, Trumpek bere asmoen berri eman zuenean, Brusela erantzun bat diseinatzen hasi zen; horren arabera, 26.000 milioi euroren balioa duten AEBetako esportazioei muga zergak jarriko lizkiekete —besteak beste whiskia, motozikletak eta ehungintzako artikuluak zergapetuko lituzkete—. Etxe Zuriko negoziatzaileek plan hori baztertzeko eskatu diete Bruselakoei. EBk eta AEBek aste batzuk daramatzate negoziatzen, eta, jakin denez, muga zerga orokorra apaltzeaz gain, zerga batzuetan salbuespenak ezartzea eskatu du Bruselak. Adibidez, Alemania presio handia egiten ari da autoei eta autoen osagaiei dagokiena apaldu dezaten, eta gauza bera egiten ari da Frantzia sektore aeronautikokoekin. Gogoratu behar da zerga orokorrez edo elkarrekiko muga zergez gain AEBek badituztela beste muga zerga batzuk indarrean: autoen eta autoen osagarrien gainekoak (%25), eta aluminioari eta altzairuari jarritakoak (%50). Horrez gain, Trumpek mehatxu egin du beste hainbat salgairi sektoreko muga zergak ezarriko dizkiola, eta aukera hori ikertzen ari direla adierazi du. Aste honetan adierazi duenez, kobreari %50eko muga zerga ezartzea aztertzen ari da, eta sendagaiei, %200ekoa. Ikusi beharko da zer gertatuko den abuztuaren 1era bitarte. Trumpek epe muga hori jarri izanak badu arrazoi bat. Haren plana AEBetako botere judizialaren esku dago, eta epaileek uztailaren 31ra arteko epea dute legezkoa den ala ez ebazteko. Izan ere, larrialdietarako boterea erabiliz ezarri zituen muga zerga berriak AEBetako presidenteak, eta kongresuaren babesa beharko luke hori egiteko.

Euskadiko Traineru Txapelketa irabazi zuen Tolosaldeak, eta orduan eman zuen abisua: denboraldi honetan Arraun Lagunak-ek zailagoa izango zuen dena irabaztea. Euskotren ligako lehen bi estropadetan, Orio izan zen Lugañene estu hartu zuena, baina gaur, itsasoko lehen estropadan, Tolosaldeak eman du kolpea. Hura izan da traineru azkarrena, erakustaldia emanda, eta Nerea Perez patroiak astindu du IX. Fabrika bandera. Tolosaldeak maila nagusian lortu duen lehen bandera da. Gainera, bigarren ez, hirugarren amaitu du Arraun Lagunak-ek; hamasei segundo gehiago behar izan ditu lanak amaitzeko. Bigarren luzean geratu da lehiatik kanpo. Ziabogan egin du huts. Aurrekalariari arraunak alde egin dio ziaboga ematean, eta segundo gehiago behar izan dituzte handik ateratzeko. Hortik aurrera, Orio eta Tolosaldearen artean egon da bandera irabazteko lehia. Une batez, sei segundoren tartea ere atera dio Tolosaldeak Orioko traineruari, baina bukaeran estutu egin dute horiek, eta segundo batera ere jarri dira. Azkenean, baina, ez dute lortu harrapatzea. Bi segundo pasatxoren aldeaz nagusitu da Tolosaldea. Hala, Orio, beste behin, bigarren izan da. Donostiarrak dira oraindik lider, dena den. Puntu batera dute orain Orio, eta hirura Tolosaldea. Irribarretsu hitz egin du Nerea Perez patroiak estropada amaitutakoan: «Oso pozik gaude. Estropada gogorra izan da, haiek [Oriok] olatu bat hartzen zuten, guk beste bat; zortea izan dugu, olatu bat aurrerago gindoazelako. Irteeran atzean geratu gara, baina gero asmatu dugu. Gaur disfrutatzea tokatzen da». Zumaia izan da ohorezko txandako ontzirik makalena. Ondo ekin diote estropadari, bizi-bizi, baina, apurka, atzean geratu dira. Lehen ziaboga ematerako zortzi segundoko galera zuten, eta, hortik aurrera, sufritu egin dute. Azkenean, hamabi minutu behar izan dituzte, irabazleak baino 26 segundo pasa gehiago. Ez da makala, halere, Saregileak trainerua egiten ari dena. Euskotren ligara igo berri dira, eta ederki dabiltza maila gorenean ere, onenekin lehian. Hondarribia, bikain Lehen txandan, Hondarribia izan da nagusi, argi eta garbi. Dezenteko tartea atera die gainerakoei. Sailkapen nagusian azken postuan zela ekin dio estropadari, baina indartsu daudela demostratu dute gaurkoan. 11.53,80ko denbora egin dute, hau da, Zumaia baino azkarrago aritu dira. Hori dela eta, bihar ohorezko txandan lehiatuko da. Batez ere bigarren luzean hautsi du txanda Hondarribiak, nahiz eta bi luzetan aritu den ondo. Ia hamar segundora heldu da helmugara Hibaika, eta askoz motelago egin dute arraun Astillerok eta Donostiarrak. Hondarribia helmugaratu eta 26 segundora bukatu ditu lanak Kantabriako taldeak, eta 33 segundora etxekoak. Atzean estu ibili dira bi ontziak, baina bukaeran olatua aprobetxatu du Kantabriako taldeak, eta segundo batzuk jan dizkio Bantxa-ri. Fabrika banderan Donostiarra etxeko taldeak du inoizko denborarik onena; 2023an ezarri zuen marka: 10.44,90 behar izan zituen lanak bukatzeko. Gaur, ordea, kamuts aritu dira. Azken postuan amaitu dute. Miren Garmendia Hondarribiko patroia gustura geratu da: «Gozatu egin dugu. Aste honetan entrenamendu onak egin ditugu, eta gogotsu etorri gara. Irabazi izan bagenu bezala ospatu dugu; estropada borobila egin dugu». Saria ere badute, bihar Zierbenan (Bizkaia) ohorezko txandan ariko baitira. Itsasoan jokatuko da hori ere, 11:25ean (EITB1). Oriok begiz joa du estropada, azken lau aldietatik hirutan nagusitu baita han. Iaz Arraun Lagunak-ek kendu zion bandera, baina berreskuratu egin nahi luke. Horretan saiatuko da. Hiru aldiz segidan bigarren eginda, merezi du garaipena.

Jazarpena eta gozamena guztiz bateraezinak ez direlako froga izan da, nolabait. Baita obren izenburuei kasu handirik egin behar ez zaielako oroitarazpena ere, orobat. Izan ere, Iruñerriko bertso eskoletako kideek gidatuta, bertso poteoa egin dute eguerdian Zaldiko Maldiko elkarteko atarian. Bertso jazarpena izenez ageri zen iragarrita egitarauan, baina, izenburuak iradoki lezakeenaren kontrara, saio horretan inor ez zaio beste inori jazarri, eta oinazerik erakusten zuen aurpegirik ere ez da azaldu ingurura. Jolasa izan da nagusi, baita bertsolarien arteko konplizitatea ere. Eta euskara; Zaldiko Maldikon, nola ez bada. Iruñean, euskal giroko erreferentziazko gunea da Antsoleaga kaleko Zaldiko Maldiko; aspaldi da halaxe, bai Iruñeko eta bai kanpoko euskaltzaleentzat. Dena dela, umorea ere bada elkartearen izaeraren elementu inportante bat, eta, beraz, bertso bidezko eta batik bat gezurrezko jazarpen horretarako eszenatoki egokia da elkartearen ingurumaria. Bertso eskoletako kideek aitortu dutenez, saioaren izenburuak orain bi urteko anekdota batean du jatorria. Oroitu dutenez, oraingoaren gisako bertso poteo bat antolatu zuten —bazkaltzeko etena eginik, goizean eta arratsaldean aritu ziren kantuan—, eta jendeak ez zien arretarik jarri kantuei. «Kasik ematen zuen ihesean ari zirela, elkartetik sartu eta atera!», gogoratu du pozik Ainara Ieregik. «Horregatik pentsatu genuen: ‘Egin diegun hau bertso bidezko jazarpena izan da’». Norbere buruaren kontura irri egin izanaren arrastoa izan da izena, funtsean, plazaraino eramana. Eta, hain zuzen ere, barreek eta jolasek harilkatu dute poteoa oraingoan. Entzule gisara artean inor gutxi zelarik ekin diote kantuari, 13:00 aldera, baina kanpoko giroa berotu den abiada berean handitu da lagun taldea gero, eta dozenaka herritar izan dira azkenean bertan, adi. Zehazki, Joaquin Maia musika eskolako txistulari taldea hurbildu izanak ekarri du lehenbiziko entzule oldea. «Bertsotan aritu gara lehen/ nahiko larri eta estu/ txistulariei gutxienez ez/ diegu egingo txistu!», egin die harrera, zirika, Mikel Lasarte bertsolariak. Errimak bata bestearen atzetik txirikordatuz, bizi segitu dute bertsolariek. Librean aritu dira batez ere, baina kideek prestatutako gaiek ere nabarmen balio izan dute giroa alaitzeko. Esaterako, giri baten sandaliak izatea tokatu zaie ariketa batean; beste batean, uztailaren 14an siesta egiten hasi eta oharkabean handik bi egunera esnatu denaren rolean aritu dira. Eta entzuleekin jostatzen ere ahalegindu dira, gainera; adibidez, Antton Telleria telebista aurkezle eta umoristarekin, entzuleen artean baitzen. Hain justu, bi bertsolariri proposatu diete bata Telleria eta bestea haren pertsonaia Enekoach izateko. Pena, zein? Ordurako alde egina zela benetako Telleria. Espartinak jauzika Bertso jazarpena ez ezik, bestelako jarduera mordoa ere antolatu du Zaldikok egunotan. Uztailaren 7tik 13ra bitarte, egunero izaten da kantu edo musika dantzagarririk elkartean. Ez da halako egitaraua diseinatzen duten aurreneko aldia, baina aurten, preseski, lehenbiziko aldiz egin dute Espartinen Dantzaldia. Asteazkenean egin zuten, hilaren 9an. Funtsean, uztailaren 7tik 14ra bitarte Gazteluko plazako Casino Berria elkartean egiten den dantzaldiaren parodia gisako bat egin dute Zaldikon. Euskal parodia bat. «Esaten da inauteriak neguko sanferminak izan daitezkeela, eta, beraz, sanferminak ere izan daitezke udako inauteriak, mozorrotzeko eta», egin du gogoeta Ihitz Iriartek. Iriartek eta Oier Zuñigak antolatu dute batik bat dantzaldia, eta haiexek atera ziren oholtza gainera, hain justu, kantatzera. Iriarten arabera, kontua zen «ohi baino dotoreago» janztea —perlak eta eskumuturreko banderadunak aipatu ditu—, «halako festa zoldatsu bat Zaldikoko erara egitea, euskarazko kantu ezagunez betea». Argoitia anai-arreben kantuak aditu ahal izan ziren dantzaldian, bai eta jauzi, fandango eta arin-arinak ere. Eta jotak, euskarazkoak. Iriarten iritziz, berriz egiteko modukoa izan zen jaia. Falta diren egunetarako, jarduera hauek antolatu dituzte elkartean: bihar Egun Motelak DJa ariko da arratsaldean, 17:00etan hasita; etzi, igandean, bertso saioa izanen dute eguerdi partean —Sarai Robles eta Maddi Ane Txoperena ariko dira kantuan, librean—.

Astea mehatxuka pasatu du Donald Trumpek. Japonia eta Hego Korea izan ziren lehen jomuga nabarmenak; biek, beste herrialde batzuekin batera, gutun bana jaso zuten Etxe Zuritik, esanez negoziatzeko edo bestela abuztuaren 1ean oinarrizko muga zerga orokorra ezarriko dietela, %25ekoa —egiaz ez da gutunik bidali; AEBetako presidenteak bere sare sozialean plazaratu ditu—. Gero etorri da kobre inportazioen gaineko %50eko muga zergen mehatxua, zeinak lehengai hori garestitu duen merkatuetan, eta baita sendagaien gaineko %200ekoa ere. Eta, beste hainbat gutunen ostean (Bosnia, Libia, Irak, Filipinak, Malaysia…), mehatxuen azken txandan daude Brasil eta Kanada. Brasili %50eko muga zergak ezarri nahi dizkio Trumpek, Jair Bolsonaro presidente ohi ultraeskuindarra epaituko dutelako kolpe militarra egiten saiatzeagatik. Kanadari, berriz, %35eko muga zergak ezarriko dizkiola esan du Trumpek, baina ez du horretarako arrazoirik eman. Adierazpen eta mehatxuen atzean, praktikan, elkarrekiko muga zergak negoziatzeko epearen amaiera, uztailaren 9a, atzeratu egin du Trumpek, abuztuaren 1era. Ikusteko dago egun horretan benetan indarrean jarriko diren gutunetan ezarritako muga zergak. Azken adierazpenetan, Trumpek azpimarratu du merkatuek ez dietela kontrakotasunik erakutsi bere iragarpenei. Beharbada horregatik ausartu da iragartzera hemendik aurrera ezarriko dituen oinarrizko muga zerga orokorrak %15-20 izatea pentsatzen ari dela; oraintsu arte, %10 zen zerga hori. Europako Batasuna Hain justu gaur, Wall Streetek zenbaki gorriekin hasi du eguna. Zaila da jakitea seinale bat ote den ala ez. Eta zaila da jakitea, era berean, egia den ala ez Trumpek atzo iragarritakoa, hau da, AEBen eta Europako Batasunaren arteko akordio bat «gaur edo bihar» iritsiko dela. EBko iturriek gaur bertan adierazi dute pilota AEBen zelaian dagoela, eta ez dutela negoziazio bilerarik aurreikusten astebururako.

Israelek Gazako herritarrak Rafah hirian pilatzeak «kontzentrazio esparru masiboak» sortuko lituzkeela ohartarazi du UNRWAk, Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoak, gaur sare sozialetan zabaldutako mezu batean. Israelek plan hori martxan jarriz gero, «lehendik askotan desplazatuak izan diren milaka pertsona bultzatuko ditu gero eta hegoalderago, eta handik auskalo nora», esan du, gainera, Juliette Touma UNRWAko komunikazio zuzendariak, Al-Jazeerako telebista katean egindako elkarrizketa batean. Rafah Gaza hegoaldeko hiri bat da, eta Egipto du mugakide. Erabat suntsituta dago, Israelgo armadak azken 21 hilabeteetan egindako erasoen ondorioz. Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk maiatzean iragarri zuen gazatar guztiak zerrenda hegoalderantz bultzatzeko asmoa zuela. Baina, astelehenean, Israelgo Defentsa ministro Israel Katzek beste pauso bat eman zuen, eta Rafahn «eremu humanitarioa» sortzeko agindua eman zion armadari. Operazioa hasteko, Al-Mawasi errefuxiatu esparruan dauden 600.000 gazatar lekualdatuko lituzke Israelek Rafahra, eta, gero, gainontzeko herritar guztiak behartu suntsitutako hiri horretara joatera. Israelgo telebistako 12 kateak asteartean jakinarazi zuenez, Israelek Rafah inguruan bilduko du laguntza humanitario gehiena –janaria, botikak, erregaia…– gazatarrak mugiarazteko, herritarren aurkako presio militarra egiteaz gain. Israelgo armadak egunero behartzen ditu ehunka gazatar, bereziki Khan Yunisen, zerrenda hegoalderantz mugitzera, «gazatarren segurtasunagatik» dela argudiaturik. Iturri militar batek EFE berri agentziari jakinarazi dionez, palestinarrak eraman nahi dituzten eremu hori ez da segurua martxotik, ia egunero bonbardatzen baitute. NBE Nazio Batuen Erakundeak kaleratutako datuen arabera, 450.000 gazatar zerrenda hegoalderantz joatera behartu zituen Israelek ekainean. Bestalde, Palestinari buruzko NBE Nazio Batuen Erakundeko kontalari berezi Francesca Albanesek AEB Ameriketako Estatu Batuek inposatutako zigorren gainean hitz egin du Repubblica hedabideak gaur argitaratutako elkarrizketa batean. «Mafiaren estiloko metodoak erabiliz beldurtu nahi naute. Baina ez dute lortuko: nire lana harro egiten jarraituko dut», adierazi du Albanesek. AEBetako Estatu idazkari Marco Rubiok asteazkenean iragarri zuen zigor ekonomikoak ezarriko zizkiola Albaneseri. «Ameriketako Estatu Batuen eta Israelen aurkako gerra politiko eta ekonomikoko kanpaina» egitea leporatu zion, eta bere lana egiteko «gai ez» izatea. NBEko kontalari bereziak diskurtsoetan «antisemitismo argia, terrorismoari emandako babesa, eta AEBei eta Israeli dien mespretxua» adierazi duela gehitu zuen Rubiok, zigor horiek iragarri zituenean. Albanesek Rubioren hitzak gezurtatu ditu, eta azaldu txostenak egin dituela Israelek egindako krimenak ikertzea eta NZA Nazioarteko Zigor Auzitegiak esku hartzea eskatzeko. Elkarrizketan kontalari bereziak adierazi duenez, AEBek «alergia diote orain justiziari, eta, beraz, zigorrak ezartzen dizkiote auzitegiari edo legea aplikatzen saiatzen den edozeini, mafiaren teknikak erabiliz». Azken aipu horretan, Albanesek gogoan izan du AEBek NZAko lau epaile zigortu zituela ekain hasieran. Izan ere, Israelen «gerra krimenen» eta «Afganistango soldaduen» inguruan auzitegiak egindako ikerketei erantzuteko zigortu zituen Trumpen administrazioak lau epaileak. AEBek argudiatu zuten NZAk «ekintza bidegabeak» egin zituela Ameriketako Estatu Batuen eta Israelen aurka, eta auzitegiaren «politizazioari eta nagusikeriari» aurre egiteko ezarri zituztela neurriak. Eta horrekin guztiarekin lotuta, gaur hemeretzi palestinar hil ditu Israelek Gazan, Al-Jazeera hedabideak osasun iturriak aipatuz kaleratu duenez. Haietatik hamar, hain zuzen, GHF Gaza Humanitarian Fundationek Rafahn duen banaketa leku bakarrean hil ditu armadak. Gaur laguntza humanitarioa emateko guneetan hil dituztenen harira, UNRWAko komisario nagusi Philippe Lazzarinik «haur eta gosetien hilerri» gisa deskribatu du Gaza sare sozialetan. «Ez dago irtenbiderik, nola hil aukeratu behar dute: gosez edo tirokatuak izanik. Hiltzeko plan anker eta makiavelikoena da hau», gehitu du Lazzarinik bere oharrean.

Euskal Herriko Unibertsitateak iragarri duenez, datorren ikasturtean 32 ikaspostu gehiago eskainiko ditu euskaraz Medikuntza eta Erizaintza Fakultatean. EHUren Gobernu Kontseiluak hartu du erabakia, Medikuntza eta Erizaintza Fakultatearen batzarrak proposatuta, eta, azaldu dutenez, «Eusko Jaurlaritzak adierazitako konpromisoari esker» eta Osasun Sailarekin eta Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza Sailarekin izandako «elkarlanaren» ondotik gertatu da hori. Orotara, EHUk berrehun ikaspostu eskainiko ditu Medikuntza eta Erizaintza Fakultateko euskarazko lerroan, eta beste horrenbeste gaztelaniazkoan. Horrela konpondu dute azken asteotan EHUk eta Osasun Sailak izan duten desadostasuna medikuntzako euskarazko ikaspostu kopuruaren inguruan. Hasieran, EHUk adierazi zuen hamasei ikaspostu gehiago eskainiko zituela Medikuntza eta Erizaintza Fakultateko euskarazko lerroan, baina Osasun Sailak «kezka» azaldu zuen erabaki hori zela eta, gutxiegi zirela iritzita, eta Alberto Martinez Osasun sailburuak esan zuen hamasei ikaspostu horiek «beharrezkoak» zirela, baina ez «nahikoak». Jaurlaritzaren nahia zen EHUk berrogei ikaspostu gehiago eskaintzea euskaraz, baina EHUren iritziz eskaera hori ez zen bideragarria orduan zeuzkan baliabideekin: «Gaur egun euskaraz beste berrogei toki eskaintzea ez da errealista baldin eta kalitatezko irakaskuntza bermatu nahi bada euskaraz». EHUk txosten bat egin zuen, euskarazko eskaintza handitu ahal izateko beharrezko zituen neurriak zehazteko, eta orain, plazaratutako oharrean adierazitakoaren arabera, Jaurlaritzak konpromisoa hartu du txosten horretan agertzen ziren eskaerak aintzat hartzeko, eta bermatu egingo du azpiegiturei, giza baliabideei eta praktika klinikoei lotutako baldintzak betetzea. «Modu horretan, besteak beste, neurriak hartuko dira ikasleak graduko praktika klinikoa egitera iristen direnean eskolak euskaraz izan daitezen», azaldu du EHUk. Ekainaren hasieran, osasun arreta euskalduntzeko agiri bat plazaratu zuten EHE Euskal Herrian Euskaraz-ek eta Aintzat osasungintza euskalduntzeko mugimenduak. Han agertzen ziren zortzi eskabideetako bat zen medikuntza ikasketetan «euskara bermatu eta lehenestea».

Yeray Alvarez Athleticeko jokalariak positibo eman du UEFAren dopin analisi batean. Zehazki, Europako ligan Manchester Uniteden aurka jokatutako finalerdietako joaneko partidaren ostean egindako kontrolean eman zuen positibo. Kasua ikertzen ari dira, eta, bitartean, zelaietatik kanpo egon beharko du atzelari bizkaitarrak. Hark sare sozialetan adierazi duenez, duela aste batzuk izan zuen horren berri. Jokalariak esan du minbizia gainditu zuenetik alopeziaren aurkako tratamendua jasotzen ari dela eta orain jakin duela hartutako botika batek debekatuta dagoen substantzia bat duela: «Nahi gabe izan da; kolpea hartu dut, inoiz ez baititut debekatutako substantziak kontsumitu». Barkamena eskatu du, eta azpimarratu ahalik azkarrena itzuli nahi duela zelaietara. Horretarako lanean ari dela adierazi du, «klubaren laguntzaz». «Athletici hasieratik emandako babesa eskertu nahi diot; konfiantza dut justizian eta kirol instituzioetan», gaineratu du. Behin prozesua amaitutakoan azalpen guztiak emango dituela jakinarazi du Alvarezek. Athleticek babes osoa helarazi dio jokalariari, «giza akatsa» izan delako. Taldekideek ere babes mezuak idatzi dizkiote.

Joxepamundaren esku erraldoiari heldu eta pa eman dio Maddik. «Adio-adio» egin dio gero, eskua mugituz. Iruñeko konpartsako erraldoi guztien artean, hura da 2 urteko neskatoaren kutuna: Joxepamunda, Europako erregina. «Ea, Maddi, txupetea ere bai», gogorarazi dio amak. Horrek ez dio hainbesteko graziarik egin Maddi txikiari, baina, azkenerako, txupetea ere erraldoiaren eskutik zintzilikatu du, beste askorekin batera. Urrats bat atzera egin dute ama-alabek, eta erraldoiak dantzan hasi dira berriro, gaiteroen eta atabalarien doinura. Badoa Joxepamunda San Lorenzo karrikan gora. Badoa Maddiren txupetea ere. «Orain neskato handia zara, ez duzu txupeterik behar», gogorarazi dio amak. Erraldoiak, buruhandiak eta kilikiak, izan ere, ikuskizun edo denbora-pasa hutsa baino askoz gehiago dira Iruñeko haurrentzat. Izaki magikoak dira, betierekoak. Han ziren egungo belaunaldia jaio aurretik, baita haien birramonak eta birraitonak jaio aurretik ere. Pantailen eta ikus-entzunezko estimulu etengabeen garaiotan ere, erakarmen indar izugarria dute harri-kartoizko figura horiek. Haurtzaroaren ikur dira hiri buruzagian, eta baita haurtzaroa atzean uztearena ere: haur txikienek gurasoen besoetan ikusten dituzte erraldoiak hasieran, eta txupeteak uzten dizkiete, hazten ari diren seinale. Neska-mutikoak koskortu ahala, gurasoengandik aldendu eta erraldoien barrunbeak esploratzen dituzte, figuren gonapean sartuz; eta apur bat helduagoak direnek nahiago izaten dute Caravinagre edo Patata kilikiak zirikatu eta haien aurrean korrika ibili, erraldoien parean dantzatzeko garaia atzean utzita. Haurren Eguna ospatu dute gaur sanferminetan, eta udalak programazio berezia prestatu du haientzat: zezen gurpildunak, haurrentzako dantzaldia Gazteluko plazan, eta urteroko lore eskaintza santuari, San Lorenzo elizaren aurrealdean. Eta, hala ere, erraldoien eta buruhandien segizioa izan da jendetza handiena erakarri duena. Edozein adinetako haurrak Erraldoiak eta kilikiak dauden tokitik metro gutxira, Kondestablearen jauregian, Ramon Masatsek eginiko argazki historikoen erakusketa bat dago. Zuri-beltzezko irudietako batean, haur bat ageri da, kilikien aurrean korrika. Joaquin Martinikorena iruindarra da. Ez zituen 10 urte izanen argazki hori egin ziotenean, 1960ko hamarkadan. Gaur, bilobekin etorri da konpartsa ikustera. «Izugarria da erraldoiek eta kilikiek oraindik duten arrakasta», esan du. Gizon bat Toko-toko erraldoiaren panpina batekin, Toko-toko aurretik pasatzen den bitartean. IÑIGO URIZ / FOKU Martinikorenak uste du, dena den, masifikazioak kalte egin diola segizioari: «Gure garaian, lasai ibiltzen ginen kilikien aurrean korrika. Kale osoa genuen guretzat. Gaur egun, ezinezkoa da hemen ibiltzea, jendetza handiegia baita. Itogarria da batzuetan. Gainera, familia gehienak etortzen dira Caravinagrerekin edo Napoleonekin argazkiak egitera; haurrek jada ez diete beldurrik kilikiei. Xarma pixka bat galdu dute». Bestelako proposamenak Erraldoien konpartsaren segizioaz gain, Iruñeko Udalak hainbat ekitaldi antolatu ditu Haurren Egunaren karira: San Frantzisko plazan, esate baterako, zezen gurpildunak atera dituzte txikienen gozamenerako, eta Gazteluko plazan, berriz, dantzaldia eskaini dute hainbat taldetako dantzari txikiek. Horrez gain, udalak egunero antolatzen ditu haurrentzako eta gazteentzako jarduerak Hauek Festak Hauek, Birjolastu eta Kirolari guneetan. Eskaintza inoiz baino pluralagoa eta osoagoa da. «Garai batean, apenas zegoen haurrentzako ikuskizunik», gogoratu du Erkuden Aranburu iruindarrak. Haren aitak, Maxi Aranburu Oberena elkarteko kideak, haurrentzako zenbait jarduera antolatu zituen XX. mendearen erdialdean, egitarau ofizialean zegoen hutsunea betetzeko. Aranbururen ideia izan zen, besteak beste, Labriten haurrentzako ginkanak eta jolasak jartzea, eta San Ferminentzako lore eskaintza antolatzea: «Egungoaren oso bestelakoa zen: ekitaldi xume bat, jende gutxi erakartzen zuena. Asmoa zen San Ferminen figura ateratzea, haurrek ikus zezaten». Aranburuk, hala ere, ez du gustuko ekitaldiak azken hamarkadetan hartu duen kutsua: «Espainolismo erakustaldi hutsa da». Haurrentzako dantzaldiko partaideak, Gazteluko plazan. IÑIGO URIZ / FOKU

«Garaikidetasunak ez dio traizio egiten tradizioari». Hala esan du Irene Larrazak, Etxepare Euskal Institutuko zuzendariak. Bide horretan, hizlariek esan dute euskara mendeetan kontserbaturiko altxortzat hartzen dela askotan; exotikoa bezain tradizionala, akademikoa bezain informala, aspergarria bezain ulertezina. Modu askotara definitu daiteke euskara, baina bat falta da: modernoa. Nazioarteko irakaskuntza testuinguruetan euskararen inguruan egiten den kontakizunari buruz egin dute EHUren Bikaintasuna Euskal Ikasketetan XV ikastaroan, gaur. Nola kontatu nahi dugu euskara? mahai inguruan, bai Euskal Herrira, bai kanpora helarazten den euskararen irudiaren inguruan hausnartu dute Irene Larrazak, Estitxu Garai EHUko Bizkaiko Campuseko eta Komunikazio errektoreordeak, Beñat Muguruza EHUko irakasleak, Urtzi Odriozola Codesyntaxeko informatikariak eta Arkaitz Olea San Telmo Museoko bitartekaritza arduradunak. Nazio markarako estrategia bat beharrezkoa dela esanez hasi da Garai. «Nazioartean proiektatu behar dugu euskara bezalako hizkuntza bitxia, zaharra, exotikoa eta abar ez dagoela museo batean gordeta, erabilgarria dela», aldarrikatu du Garaik. Gainerako hizkuntza gutxituekin gertatzen den bezala, askotan «hain berezi» egiteak funtzionaltasuna kentzen diola azaldu du. Haren hitzetan, egiazkotasuna bai, baina erabilgarritasuna ere garrantzitsua da. «Nazioartean proiektatu behar dugu euskara bezalako hizkuntza bitxi bat ez dagoela museo batean gordeta, erabilgarria dela» ESTITXU GARAI EHUko Bizkaiko Campuseko eta Komunikazio errektoreordea EHUko errektoreordeak proposatu du «herri hitzarmen nazional» bat egitea, eragile bakoitzak komunikazio plan antolatu bat izan dezan, frogatzeko euskara aberasgarria dela zientziaren arloan, eta egun kultur sorkuntza askotarikoa duela, besteak beste. Erakundeek plana bere egin eta, hala, nazioartean euskarak bere marka izango lukeela egin du apustu Garaik. Bat egin du Oleak: «Kakofonia puntu bat dago. Denok norabide berean goaz, baina aniztasun oso handia dago eragileen artean». Bide beretik, arlo teknologikoan euskarak presentzia baduela onartu du Odriozolak. Hala eta guztiz ere, estrategia bat «funtsezkoa» dela argudiatu du: «Estrategia jakin bat balego, inguruko enpresa eragileek tresna batzuk izatea ahalbidetuko luke, eta lanak beste era batera bideratuko lirateke». Muguruza ere bat etorri da marka bat sortu behar dela, baina urrun ikusten du hori. «Nola aurkeztu nahi ditugu [Etxepare Institutuko] irakurle euskaldunak nazioartean? Exotiko bezala? Nazioartean homologatuta dagoen kultura bateko kide bezala? Edo erabat marjinatuta dagoen bat bezala?», galdegin du Muguruzak. Euskarak dituen estereotipoen artean aukeraketa bat egin beharko litzatekeela esan du orduan Garaik. Muguruzari, berriz, iruditzen zaio marka bakoitzak abantailak eta desabantailak dituela. «Euskararen zailtasuna azpimarratzeak ez du abantailarik. Jendeak euskara ikastea nahi badugu, geure burua hizkuntzaren zailtasunarekin justifikatzeari utzi behar diogu», defendatu du EHUko errektoreordeak. «Ez dago aisialdirako euskarazko erreferente garbirik» URTZI ODRIOZOLA Codesyntaxeko informatikaria Erresonantzia kaxa eguneratuak Sortzen diren hitz tekniko eta termino berriak jaso eta gordeko dituzten erresonantzia kaxen garrantzia azpimarratu du Muguruzak. Gehitu du, halaber, ezinezkoa zaiola zehaztea aipaturiko kaxa horiek etorkizunean nolakoak izango diren, egungo digitalizazio etengabearen ondorioz. San Telmo museoa eta Donostia bera erresonantzia kaxa egokiak direla iradoki du Oleak: «Museora gerturatzen diren asko atzerritarrak dira. Jendeak jakin-mina du; galdetzen du euskararen inguruan». Atzerritarrei euskararen inguruko jakin-mina sortzeaz gain, arreta euskal gazterian ere jarri behar dela uste du Odriozolak. «Gazteek askotan hika erabiltzen dute kalean, cool delako. Euskara batua ikasgelarekin lotzen dute, zerbait aspergarriarekin», esan du. Aisialdiarekin jarraitu du: «Gazteak prest daude euskarara itzulitako bideojokoekin jolasteko, haien helburua jolastea baita. Are gehiago, ikusi dute euskaraz ere ondo pasa dezaketela». Informatikariaren arabera, euskara gazteek egunerokoan erabiltzen duten teknologiarekin lotu ezean, gaztelerara joko dute berriro. «Ez dago aisialdirako euskarazko erreferente garbirik», bukatu du Odriozolak.