Bezeroen negozioari lotutako aldagai guztiak hobetu ditu, bankuak berezkoa duen negozioak emandako sarrerak 1.057 milioi eurora igota (+%2 ). Eta zalantzazko aktiboak 500 milioi euro murriztu, eta berankortasun tasa txikia txikitzen jarraitu du, %3,86ra —inguruko entitateen artean txikiena—. Ondorioz, diru gutxiago jarri behar izan du zuzkiduretan: 185 milioi (-%57).
Emaitza onean zerikusia izan du ere bankuak gastuetan murrizketa handia egin duela. Gastu orokorrak %8,6 txikitu ditu, eta pertsonalean iaz baino %3,4 gutxiago gastatu du.
Maileguak ‘online’
Bezeroen negozioari dagokionez, produktu berrien salmentak handitu ditu bankuak, eta aseguruen negozioaren bilakaera bereziki ona izan du (+%10), marjina gordinera 136 milioi euroko ekarpena eginez. Bigarren urtez jarraian, Kutxabankek interes marjina ere hobetu egin du, Euriborrak urtea negatiboan itxi arren.
Etxebizitzen merkatua mugitzen ari den seinale, hipoteka maileguen kontratazio bolumena %22,6 handiagoa izatea lortu du Kutxabankek, eta, gaur egun, entitateak emanak dira Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako hipoteken %38.
Kontsumorako mailegu gehiago ere eman ditu, 474 milioi euroraino (+%19,8). Eta kontsumorako maileguen %23 online izenpetu dira. Kutxanbankeko hamar bezerotik lauk Internetez egiten dituzte euren eragiketak.
Bilakaera eskasena inbertsio funtsek, pentsio planek eta BGAEra egindako ekarpenek izan dute; positibo mantendu arren, %1,7 jaitsi dira.
Beste 74,8 milioi euro (+11,2), hainbat enpresatan dituen parte hartzeetatik etorri zaizkio Kutxabanki. Eta baita desinbertsioetatik ere. Kutxabankek urteak daramatza industrian dituen parte hartzeak saltzen. Natra, Itinere, NH Hoteles, Zeltia, Enagas, Informatica de Euskadi… luzea da Kutxabank akziodun izateari utzi dioten enpresen zerrenda. Arrazoietako bat da Europako Banku Zentralaren arauek kapital asko gordetzera behartzen dutela inbertsio horiek estaltzeko. Beste arrazoia da akzioen salmentek irabazien poltsa loditu dutela, eta horri esker elikatu ahal izan du Kutxabankek bere hiru akziodunen gizarte ekintza.
2018an, Kutxabankek Euskaltelen %1,22 saldu du, eta abenduan jakinarazi zuen Ingeteam ingeniaritza enpresa bizkaitarrean zuen zatia %29,18tik %15,9era jaitsi duela. 2019 hasieran, berriz, Jaurlaritzak jakinarazi zuen CAFen %1,24 erosi ziola bankuari.
Parte hartze industrialak ez ezik, lehen aipatu moduan, mailegu arriskutsuak ere gainetik kendu ditu. Abenduan ere 700 milioi euroren maileguak saldu zizkion Bain Capital funtsari. Emaitzetan «eragin handirik ez» zuen izan operazio horrek, baina berankortasuna puntu erdi jaitsi zion, eta kapitalaren erreserbak handitu.
Oraindik geratzen zaizkio partaidetza handiak, horietako batzuk Euskal Herriko enpresa handi eta esanguratsuetan. Horien artean daude Euskaltel (%20,13), CAF (%14,06), Petronor (%14), eta Iberdrola (%1,5).
Portaera «oso positiboa»
Kutxabankeko presidente Gregorio Billalabeitiak goraipatu egin du bankuak iaz izandako portaera, eta «oso baikorra» izan dela azpimarratu du; besteak beste, ekonomia moteltze zantzuak erakusten ari denean, interes tasek negatiboak izaten jarraitzen dutenean, tentsio geopolitikoen ondorioz merkatuen hedakortasuna handia dela eta ikuskaritzak baldintza oso zorrotzak jartzen dituela. Kutxabanken emaitzen sendotasuna ere nabarmendu du Kutxabankeko presidenteak.
Errotak mugiarazten dituen haizearen moduan, mende laurden gorabeheratsua izan du sektoreak. Aurreko hamabost urteetan izandako goraldiaren ostean, haize gabeko egunak iritsi ziren. Bi ekoizle handiak 2005ean hasi ziren nazioartera hedatzen, baina krisi ekonomikoak, lehenik, eta Espainiako Gobernuak kendutako diru laguntzek, gerora, areagotu egin zuten joera. Azken hamarkadan apenas ezarri den parke eolikorik. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, adibidez, 2005etik ez da ezer egin: aurreko hamarkadan Energia Eolikoaren Lurralde Plan Sektorialak hamabost parke sortzeko asmoa jaso bazuen ere, azkenean bertan behera geratu ziren guztiak. Ipar Euskal Herrian, berriz, ez dago haize errotarik, ezta jartzeko proiektu sendorik ere.
Hamar parke, baimenarekin
Hala ere, haizea alde jotzen hasi da berriro, eta Nafarroa da horren isla. Euskal Herrian ezarritako 45 parkeetatik 41 lurralde horretan daude, eta uneotan beste 650 MW gehitzeko hamasei proiektu daude bidean: horietatik hamarri jada baimena eman die Nafarroako Gobernuak, eta, ondorioz, 224 MW ezartzeko lehen urrats erabakigarria egin dute jada. Egitasmo horietako gehienak Mariano Rajoyk diru laguntzak kendu aurretik aurkeztu ziren, 2012an.
Adibidez, Enholek bost parke eraikiko ditu Erriberan: guztira, 166 MWeko potentzia izango dute, eta 146 milioi inbertituko ditu. Nabarmentzen den beste proiektu handia Iberdrolak eta Caja Ruralek bultzatuko dute, Renovables de la Riberaren bitartez: Valtierran, guztira, 198 MWeko bost parke ezarriko dituzte, eta 160 milioi inbertituko.
Proiektuoz gain, Iruñeko gobernuaren energia planak 2030erako 2.000 MWeko potentzia izatea jarri du helburu gisa. Bultzada horrek Europako Batasunak ezarritako gidalerroei erantzun nahi die: 2030erako, energia kontsumoaren %27 —eta ez soilik argindarrarena— energia berriztagarri bitartez lortzea. Nafarroako Gobernuak espero du 2020rako xede hori erdiestea, eta 2030erako energia kontsumoaren erdia berriztagarria izatea.
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, egoera bestelakoa da. Egun, energia kontsumoaren %7 besterik ez da energia berriztagarri bidezkoa, eta Eusko Jaurlaritzak eolikoaren zein fotovoltaikoaren instalazioak bikoiztea (%126) espero badu ere, 2030erako kontsumoaren %21 izatea jarri du helburu gisa. Eolikoari dagokionez, apustua bost bider indartzeko gertu dago Jaurlaritza: 153 MWetik 783 MWera. Energia Eolikoaren Lurralde Plan Sektorialean jasoko dituzte proiektuak.
Nafarroa urrats batzuk aurrerago doa, baina baditu zailtasun propioak. Erreniegako parkeaz gain, beste hamar parkek hogei urte beteak dituzte, eta beste hamaseiri oso gutxi falta zaie horretarako, 2000 eta 2003 artean sortu zirelako. Horrek esan nahi du iraungitzetik gertu daudela. Hala ere, Iruñeko gobernuaren plan energetikoak ondorioztatu du toki berean haize errota berriak jarrita potentzia %27 eta %64 artean handitu litekeela.
Dena den, parke horiek handitzeak zein parke berriak egiteak ingurumenari kalte egin diezaioke. Gobernuaren azterketen arabera, 6.979 hegazti hil ziren haize erroten eraginez 1996tik 2016ra bitarte; horietatik 144 arriskuan diren espezietakoak ziren; tartean, arrano beltzak, belatz handiak eta miru gorriak.
Eragin kaltegarri horren aurka, Gurelur elkarteak gutxienez hamar urtez parke gehiago jartzea debekatzeko eskatu du. Nafarroako Gobernuak uste du bai parke zaharretan erroten arteko distantziak handituta, bai berrietan kokaguneak ondo aztertuta —lurralde osoan mugatua da eolikoak ezar daitezkeen eremua— parkeak bideragarriak izan daitezkeela. Ingurumen baimenak lortzea ez da erraza, eta azken urteotan hamahiru parke jartzeko baimenak ukatu dizkiete Gamesari, Enholi, Acciona Energiari eta Eolica Navarrari.
2 Zer gertatu da? Herbehereetako Gobernuak aire konpainiaren akzioen %14 erosi ditu burtsan, inori ezer esan gabe, 744 milioi euroren truke. Erosketa oso gaizki hartu du Frantziak: «Oso harrigarria da, eta ez da batere lagunkoia».
3 Noski, ez du gustuko izan gobernu batek enpresa pribatu batean parte hartzea… Tira, ez zaio gustatu beste gobernu batek muturra sartzea Air France-KLMn, dagoeneko berak barruraino sartuta daukalako. Air France Frantziako konpainia publikoa zen; 1999an hasi zen pribatizatzen Lionel Jospinen gobernu sozialista, eta 2004an egin zuen bat KLM herbeheretarrarekin. Baina, ohitura duenez, Parisek parte hartze esanguratsua gorde zuen (%14,3), eta boto eskubideen %23 dituenez, botere handia du konpainian.
4 Zergatik sartu da Herbehereetako Gobernua konpainian? Ezohiko mugimendua da, Hagako gobernua oso liberala delako horrelako kontuetan, Frantzia ez bezala. Baina KLM eta batez ere Schiphol Amsterdamgo aireportua ikurrak dira herbeheretarrentzat. Eta Hagako gobernua beldur zen, Benjamin Smith zuzendariaren plan baten ondorioz, KLMk gaur egun duen autonomia galdu eta bigarren mailako konpainia bat ez ote zen bihurtuko, Air Franceren menpe.
5 Susmo horrek badu funtsik? Baietz dio Herbehereetako Gobernuak, eta ezetz Frantziakoak. Gogorarazi duenez, 2004ko batasun itunak esaten du Air France-KLMk ezin dituela hegaldiak Schipholetik Frantziara eraman. Berez, frantziarrek diote Amsterdamgo aireportuari egin diola mesede batasunak: 2004tik 2018ra 44 milioitik 71 milioira handitu da han bidaiarien trafikoa; Parisko Roissy-Charles de Gaullen, berriz, 51,2 milioitik 72 milioira.
6 Zer egin du Frantziako Gobernuak? Bere parte hartzea handitzeko tentaldiari eutsi dio, operazioa garesti aterako zitzaiolako, eta elkarrizketak hasi ditu. Ostiralean bildu ziren Parisen Bruno Le Maire Frantziako Finantza ministroa eta Wopke Hoekstra herbeheretarra (goiko irudian). Azken horrek onartu zuen operazioa ez zela «oso ortodoxoa» izan, baina krisia ez sakontzeko asmoa adierazi zuen. Lantalde bat osatuko dute, eta ekainean argitaratu nahi dute bi aldeak gogobeteko dituen plan bat.
7 Langileen artean izan du eraginik borroka horrek? Ez, akziodunen arteko gatazka bat baizik ez da izan. KLMko pilotuek eta beste langileek Air Francekoek baino baldintza hobeak dituzte gaur egun, eta, hala ere, batasunaren irabazien %80 haiek lortzen dituzte. Bake soziala txikiagoa da Air Francen: iaz hainbat greba egun egin zituzten udaberrian eta udan, eta horien ondorioz eman zuen dimisioa Jean Marc Jainallac orduko buruak. Urrian sinatu zuten soldatak igotzeko akordioa.
Behin Kongresua eta Senatua deseginda, 65 diputatuz osatutako Kongresuko Diputazio Iraunkorrak berretsi edo baztertu behar ditu dekretuok, 30 eguneko epean. PSOEk gutxienez 33 diputaturen babesa lortu behar du dekretuak berresteko; Sanchez presidentetzara eraman zuten alderdiek 38 eserleku dauzkate foro horretan. PDeCATek, esate baterako, iragarri du babestuko duela alokairuaren dekretua, nahiz eta «eztabaida falta» salatu.
Hauek dira atzo onartutako dekretu nagusiak:
Alokairuaren dekretuaren hasierako zirriborroan jasotakoa baino leunagoa da atzo ministroek onartutako araua. Gobernuak asmoa zeukan pizgarri fiskalak erabiltzeko alokairua sustatzeko, baina atzera egin du; beraz, ez da egongo %80ko hobaririk ondasun higiezinen gaineko zergan (OHZ) etxebizitzaren alokairu prezioa indizean jasotako prezioa baino merkeagoa denean.
Indizea da, hain justu, dekretuaren berritasunetako bat. Gobernuak zortzi hileko epea eman dio bere buruari etxebizitzen prezioak erregistratu eta indize bat osatzeko. Indize sistema horrek «erreferentzia» moduan balioko du, merkatuaren jarraipena egin ahal izateko, eta etorkizun batean «neurri fiskalak hartzen baldin badira» neurri horiek oinarri moduan erabiltzeko.
Hori bai, gobernuak zehaztu du prezioen indize sistema ez dela erabiliko alokairuen prezioak arautzeko. Horretan ere motz geratu da dekretua Unidos Podemosentzat, joan den abenduan alokairuaren prezioari mugak jartzeko eskatu baitzion PSOEri.
Bestalde, kontratu berriak berritzeko orduan alokairuaren prezioa ezingo da igo etxe jabearen nahiaren arabera: gehienez ere KPI kontsumo prezio indizea beste garestitu ahal izango da. KPIaren erreferentzia ez da derrigorra izango alokairua gaurkotzeko, baina gehienezko kopurua izango da.
Halaber, alokairuen kontratuen luzapena hiru urtetik bostera handitu du dekretuak —zazpi urte izango dira higiezinaren jabea pertsona juridiko bat bada; hau da, konpainia bat edo inbertsio funts bat —.
Carmen Calvo gobernuko presidenteordeak aitortu zuen alokairuari buruzko dekretuak ez duela konponduko etxebizitzaren eta alokairuaren arazoa, eta errua gainerako alderdi politikoei bota zien, 2019ko aurrekontuak ez onartzeagatik.
Azken bost urtean, batez beste %19 garestitu da alokairua Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, 983 euroraino: 2017an, adibidez, hamar etxe kaleratzetik ia zazpi alokairua ez ordaintzeagatik izan ziren.
Apirilaren 28an Espainiako Gorteetarako bozak egin orduko, Londresek zirt edo zart egina izango du, gaur-gaurkoz brexit-a gauzatzeko data martxoaren 29a baita. Haustura gogorraren aukera indarra galtzen ari da Westminsterren, baina oraindik posible da Europako Batasunaren eta Erresuma Batuaren arteko dibortzioa akordiorik gabe gertatzea. Horrelakorik gertatuz gero, kalteak ahalik eta txikienak izateko dekretu bat onartu zuen atzo Madrilgo gobernuak. Herritarren eskubideak, merkataritza eta finantzak babesteko neurriak dira. Helburua da orain arteko baldintzei ahalik eta kalte txikiena egitea.
Hala ere, gobernuak azaldu du dekretuko neurriek funtzionatzeko ezinbestekoa dela Erresuma Batuko Gobernuak ere elkarrekikotasunez arautzea; hau da, Londresek neurri berdinak onartu beharko lituzke, Madrilenak indarrean sartzeko bi norabideetan.
AMCESFI izeneko organismoa sortu zuen atzo gobernuak, finantzen egonkortasuna bermatzeko Makrozuhurtziaren Agintaritza deiturikoa. EBn herrialde gehienek daukate antzeko agintaritza bat. Espainiako Gobernuaren Ekonomia Ministeriori atxikitako elkargo bat izango da, eta haren kide izango dira Espainiako Bankua, CNMV eta Aseguruen Zuzendaritza Nagusia. Agintaritzak urtero igorriko du txosten bat gorteetara, finantzen arriskurako faktoreez ohartarazteko.
Espainiako Altxorrak Gizarte Segurantzari 13.830 milioi euroko mailegu bat ematea onartu du gobernuak. Mailegu hori beharrezkoa da ziurtatzeko Gizarte Segurantza gai izango dela aurten pentsiodunei bi aparteko ordainsariak ordaintzeko: udakoa eta Gabonetakoa. Jasotako mailegutik, Gizarte Segurantzak uztailaren 1a baino lehen erabili beharko ditu 7.500 milioi euro, 9,7 milioi pentsiodunek ekainean sari bikoitza kobratzeko. Gainontzeko 6.330 milioiak abenduaren 1a baino lehen erabili beharko ditu, abendurako sari bikoitza pagatzeko.
Irizar Ie Truck joan den astean aurkeztu zuten, Bilbon, hirigintza jasangarriari buruzko SUM kongresuan. Enpresako iturriek BERRIAri baieztatu diotenez, lanean hasi aurretik azken homologazioak jaso behar ditu prototipo bat aurkeztutakoa. Gaur egun beste prototipo bat ere ari dira prestatzen. Espero dute «hilabete gutxi barru» hasi ahal izango direla seriean ekoizten. Enpresa askoren interesa jaso dute dagoeneko, baina ez dute eskaririk baieztatu.
Irizar Ie Truck Adunako lantegian (Gipuzkoa) egiten dute, autobus elektrikoekin batera. Iazko maiatzean inauguratu zuten fabrika hori, eta orduan jada iragarri zuten 2019 hasierarako aurkeztu nahi zutela kamioi elektrikoa.
FCC Espainiako eraikuntza eta zerbitzu enpresa handiarekin batera garatu du ibilgailua Irizarrek. Izan ere, FCCk ematen duen zerbitzuetarako erabil daitekeen kamioia da, hala nola garbiketarako, zaborra biltzeko edo ureztatzeko. «Ez du inolako kutsadura atmosferikorik eta akustikorik sortzen. Ateratzen duen zarata txikia dela eta, gauez lanean aritzeko egokia da, eta zirkulazio handieneko orduetan trafikoa murriztea ahalbidetzen du», nabarmendu du Irizarrek. Baina kooperatibak ez du horretara mugatzea nahi. «Gaur egun existitzen diren karrozeria guztiak instalatzea baimentzen du, ia-ia egokitzapenik egin gabe».
Irizar Ie Truck-ek kooperatiba gipuzkoarrak autobus elektrikoetarako garatutako teknologia propioa erabiltzen du. Harenak dira trakzioa, energia biltzeko sistemak, kontrol elektronikoa, ibilgailua kargatzeko azpiegiturak… «Zerbitzu osoa emateko onena da guk geuk dena egitea, hornitzaileen menpe egon gabe», azaldu zuen Jose Manuel Orcasitas Irizarreko zuzendariak, iazko maiatzean Adunako lantegia aurkeztu zutenean. Fabrikak dituen 18.000 metro koadroetatik 3.000 gorde dituzte kamioiak egiteko.
Kabina hirian ibiltzeko diseinatu dute, eta igotzeko eskailera maila bakarra du gidariari eta laguntzaileei segurtasuna emateko. «Igotzeko altuera txikiena duen merkatuko ibilgailua da», azaldu du Irizarrek. Lau lagunentzako lekua du.
Bilbon aurkeztu zuen modeloa zortzi metro luze zen, eta hemezortzi tona garraiatzeko gaitasuna zuen. Badu beste berezitasun bat: hirian modu elektrikoan ibiliko da, baina autonomia handitzeko aukera ematen duen erreketa motor bat ere badauka, gas naturalarekin funtzionatzen duena. Bertsio guztiz elektrikoak ere prestatzen ari da Irizar.