Gipuzkoan 2019ko martxoaren 21ean: Portugalgo hiru arrantza-ontzi atzitu dituzte Pasaiako portuan “antza, berdelaren harrapaketarako guneak hondatu dituztelako”.

Bi izanda, hiru seguru; Europako Batzordeak tenk eutsi dio isunaren sokari, beste muturrean Google egon ala ez. AEBetako konpainiak hirugarren isuna jaso du bi urte eta erdiko epean; oraingoan, 1.490 milioi eurokoa. Aurreko biak handiagoak ziren; ez alferrik, Bruselak inoiz jarritako isunik handienak izan dira: 2.420 milioi eurokoa 2017ko ekainean, eta 4.340 milioikoa iazko uztailean. Isunen zergatia, baina, ez da aldatzen: Googlek merkatuan duen nagusitasunaz abusatu izana lehiakideak oztopatzeko. Horrenbestez, Europako Batzordeak 8.250 milioi euroko zigor ekonomikoa ezarri dio Internet sareko bilatzaile ahalguztidunari, hiru isunen bidez.

Atzo zazpi jakin zen Google tasa Europako Batasun osoan ezartzeko beste saio batek porrot egin duela, eta 2021erako utzi dutela ahalegina. Atzo, berriz, garaipen horren ifrentzua ikusi zuen Interneteko atari famatuak. Margrethe Vestager Europako Batzordeko Lehia komisarioak ez du zalantzarik egin, eta beste kolpe bat eman dio AEBetako konpainiari. Publizitatearen merkatuan Komisarioak dio Googlek eragozpenak jarri dizkiela lehiakideei Adsense for search plataforma baliatuz. Vestagerrek atzo azaldu zuen «jarrera okerrak hamar urte baino gehiago» iraun duela, eta beste konpainiei eragotzi diela «lehiatzea eta berrikuntza egitea». Finean, Bruselak online publizitatean nagusikeriaz aritzeagatik zigortu du Google; merkatu horren ia %80 haren esku dago gaur egun.

Konpainiak bazekien iritsi berri den isuna bazetorrela, prozesu luze baten ondorio izan baita. Birritan akordio batera iristeko aukera egon zen, baina ez. Bruselak Googleren eskaintzak baztertu eta ikerketa ofiziala zabaltzea erabaki zuen 2016an; artean, Joaquin Almunia zen Lehia komisario. Europako Batzordeak dio Googlek esklusibotasun klausulak ezarri dituela 2006tik aurrera webgune askorekin egindako kontratuetan, eta iragarkiak monopolizatu dituela modu horretan. «Ez zegoen esklusibotasun horretarako arrazoirik; bere lehiakideak urrun edukitzea baino ez».

Helegitearen zain

Pentsatzekoa da Googlek helegitea jarriko diola isun horri ere, aurretik jasotako beste biei ere jarri baitie. 2017ko ekainean, Europako Batzordeak inoiz jarritako isunik handiena ezarri zion Internet sareko atari ezagunari: 2.420 milioi eurokoa. Ikerketak ondorioztatu zuen AEBetako konpainiak nagusitasuna zuela Interneteko bilaketetan, eta posizio hori gehiegikeriaz baliatu zuela bere produktu eta zerbitzuei lehentasuna emateko.

Handik urtebete pasatxora, 2018ko uztailean, Europako Batzordeak berriro zigortu zuen Google, eta orduan ere sekula jarri duen isunik handienarekin: 4.340 milioi euro. Sakelako telefonoen merkatuan lehia askea oztopatzeagatik ezarri zion kopuru hori, eta hari ere helegitea jarri zioten.

Googlek dio «aldaketak» egingo dituela Eurpako Batzordearen azken isunaren ostean; «urtero milaka aldaketa egiten ditugu gure produktuetan», esan zuen atzo. Merkatu «osasuntsuak» nahi dituela erantsi zuen, eta bere produktuak berriro gaurkotuko dituela. Ez zuen argitu, edonola ere, 1.490 milioi euroko isunari helegitea jarriko dion ala ez.

Etorkizunarekin kezkatuta daude Hondarribiko aireportuan. Iazko ekitaldia bidaiari kopurua handituz itxi bazuen ere —289.000 bidaiarirekin (+%2,7)—, Gipuzkoako aireportuari asko kostatzen ari zaio suspertzea AENAren murrizketek hasitako eta krisiak sakondutako moteltzetik. Aerodromoak oraindik urrun du 2007. urtean erdietsitako 466.000 bidaiarien errekorra.

Aurten, gainera, zaila izango du kopuruak askoz gehiago hobetzea: aireportuan lan egiten duten bi konpainietako batek, Iberiaren Air Nostrumek, Donostia-Madril lineako sei hegaldi bertan behera utziko ditu, apiriletik aurrera. Astelehenetik ostegunera, Madrilera egunero dozena bat joan-etorri egiten jarraituko du Air Nostrumek, baina zortzira mugatuko ditu ostiral, larunbat eta igandeetan.

Iberiaren AIG taldeko beste konpainia bat da modu egonkorrean Hondarribian aritzen den beste konpainia:Vueling. Bartzelonarako bidaiak egiten ditu, egunean lau joan-etorri. Madrilekin eta Bartzelonarekin dituenez gain, aurtengo udan ere Hondarribiak ez du beste aparteko loturarik izango. Halakoak Lutonera (Londres) eta Palmara (Balear Uharteak) egiten ziren aireportuan, baina bi hegaldiak bertan behera gelditu ziren 2017an, pista txikitu zenean.

Premiazko bilera

Hain zuzen, udarako hegaldiak lortzeko lan horretan aritu da Ortzibia, aireportua sustatzeko sozietatea —Donostiako, Hondarribiko eta Irungo udalek, Gipuzkoako Aldundiak, Gipuzkoako Ganberak eta Jaurlaritzak osatua—. Baina, oraingoz, hainbat aire konpainiarekin egindako saiakera guztiak antzu izan dira Ortzibiarentzat. Sozietateak esan du ez duela itxaropenik galtzen, eta hurrengo azoka nagusietan hegaldiak lortzeko saiatzen segituko duela.

Dena den, Ortzibia kezkatuta dago azken hegaldi murrizketarekin. Joan den asteazkenean plazaratu zuen agirian dioenez, presazko bilera eskatu dio Iberiari, Air Nostrumen hegaldien gutxitzeaz hitz egiteko.

Hondarribik zaila izango du, hala ere, aurreikusitako hegaldi kopurua handitzea, besteak beste, bere pistaren luzerarekin erabat baldintzatuta dagoelako eta, oraingoz, hura handitzea erabat bazterturik dagoelako.

Aerodromoak soilik turbohelizeekin dabiltzan hegazkinak har ditzake. Air Nostrumek, adibidez, ATR hegazkin kopurua mugatua du, eta hegazkin horiek beste zenbait hegalditarako ere erabiltzen ditu, esaterako, Bartzelona-Melilla egiteko.

Apirilaren 25etik aurrera Foronda 24 orduko aireportu izatera itzuliko da: astelehenetik ostiralera egun osoz hartu ahalko ditu hegaldi komertzialak, eta, asteburuetan goizaldeko orduetan soilik egongo da itxita —00:00etik 07:00etara—; orduan ere, bi orduko hegaldi tarteak zabaltzeko aukerarekin. Espainiakoaire nabigazioa kudeatzen duen Enairek jada emana du aldaketaren berri hegazkin pilotuentzako prestatzen duen agirian. Tramitazioan aurrera egiteko, orain, AENAren ingurumen inpaktuaren adierazpena faltako da.

2012. urtean galdu zuen Forondak 24 orduko ordutegia, AENak hainbat aireporturen baliabideak oinarri-oinarrizko mailan utzi zituenean, langileria 120 beharginetatik 30era txikituz, eta gaueko ordutegia praktikoki merkantzia garraiora mugatuz, hots, gauetara.

Azken zazpi urteetan gorabehera handiak izan dira Forondako aireportuaren orduetan, eskariaren araberako irekitzeekin eta abarrekin. Mariano Rajoyren gobernuaren 2018ko aurrekontuak babesteko EAJk PPrekin hitzartutako akordioan jaso zen Forondaren ordutegia handitzeko diru saila, baina aurrekontu haiek ez ziren aurrera atera, ezta 2019rako Pedro Sanchezenak ere. Gauzak horrela, azkenean Aenak jarri du dirua. Apirilaren 25etik aurrera, hamabost langile gehiago izango ditu aerodromoak —42 orotara—, hamar suhiltzaile, zentral elektrikorako hiru behargin eta eragiketetarako bi teknikari gehiagorekin.

Forondak atzean utzi ditu urterik okerrenak. Ryanairren etorrerak 2006. eta 2007. urte oparoak ekarri zituen, baina aire konpainia irlandarra joan zen, eta horri krisia gehitu zitzaion. 2013. urtean jo zuen hondoa: bidaiari kopurua ez zen 7.000 lagunera iritsi.

Ryanair

Baina, orain, nahiz eta 2007. urteko 173.000 bidaiariak ez dituen oraindik berreskuratu, Forondak azken hiru urteetan igoera ikusgarria izan du kopuruetan, iazko ekitaldia 140.000 bidaiarirekin ixteraino. Ryanairren itzulera dago horren oinarrian. Konpainia 2017ko martxoan itzuli zen, eta astean bitan hegaldiak egiten ditu Bergamora (Italia), Koloniara (Alemania), Sevillara (Espainia) eta Palmara; eta hirutan Tenerifera (Espainia). Horiei charter hegaldiak ere gehituko zaizkie Aste Santuan eta San Prudentziotan. Gero, ikusi beharko da, ordutegi zabalagoa izatea Forondari zenbateraino izango zaion baliagarri hegaldi gehiago erakartzeko.

ELA sindikatuak 27 greba egun deitu ditu Gipuzkoako zahar-etxeetan. Greba 2019ko apirilaren 1etik 12ra eta 26tik 30era eta maiatzaren 1etik 10era egingo dute.

Europako Batzordeak 1.490 milioi euroko isuna ezarri dio Googleri iragarkietan nagusitasunez aritzeagatik eta, hortaz, monopolioaren aurkako EBren arauk hausteagatik

Arabak urteekin beretu zuen patata landatzen den herrialdea izateko fama. Baina urteak dira beste landaketa batzuk aurreratu zaizkiola; tartean, azukre erremolatxa. 2016an, 1.659 erremolatxa hektarea landatu ziren; patatarenak, berriz, 1.182 hektarea. Produktua, ordea, ez dago bere garairik onenean. Saltze prezio finko bat izateari utzita, aldakorra du orain. Izan ere, azukrearen merkatuko prezioarekin lotu du bere balioa La Azucarera enpresak, bai zati bat behintzat. Nekazariak, ordea, ez daude konforme aldaketarekin: 2019-2020 denboraldiko uzta prezio berri horretan salduko dute, baina egoera irauli nahi dute 2020-2021 sasoirako. Ikusteko dago oraindik erremolatxa landatzen jarraituko duten Araban, salmenta balio berria lortu ezean.

Abenduan hasi zen katramila nekazarien eta La Azucareraren artean. Izatez, bost urterako zeukaten adostuta zein izango zen erremolatxaren prezioa. Enpresak, ordea, tratua haustea erabaki zuen, merkatuan dirua galtzen ari zela argudiatuta. Beste eskaintza batekin hurbildu zitzaien laborariei: aurreko prezio finkoa ordaindu ordez, gutxieneko kopuru bat bermatu nahi zien, eta gainontzekoa, azukrearen merkatuko prezioaren arabera. Eskaintza ez da nekazarien gustukoa izan.

Azukrearen salneurriak nahiko gorabehera izan du azken urteetan. Europako Batzordeak ebatzi zuen azukre kuotak kendu egin behar zirela; hots, ezin zela zehaztu zenbat azukre ekoitzi zitekeen gehienez urtean. 2017an aplikatu zen neurria, kolpetik. Horren ondorioz, Europako azukre produkzioak gora egin zuen: bi milioi tonako azukre defizita izan ondoren, lau tonako soberakina zuen. Era berean, urte bikaina izan zen azukre ekoizleentzat munduan, eta bereziki Brasilentzat.

Azukrearen merkatua

Munduko merkatua asebeteta aurkitu zuten Europako herrialdeek. Bertan behera gelditu zen soberakinak bertan saltzeko ideia. Besterik ezean, Europako periferiara jo zuten, izatez azukre produkzioan defizitarioak diren tokietara. Ondorioz, azukrearen prezioa jaitsi egin zen. 2017ko irailean kendu ziren kuotak; orduan 490 euro balio zuen tonak. 2018ko urtarrilerako, 371 eurora jaitsi zen. La Azucarera egoeraz baliatu zen salmenta eredu berria proposatzeko nekazariei.

«Argi azaldu genien laborariei egoera: diru asko galdu dugu, eta egoera ez da jasangarria», nabarmendu du Juan Luis Fernandezek, La Azucarerako kontseilari ordezkariak. «Eredua aldatzeko ordua da». Alemaniako eta Frantziako azukre industriara jo zuten adibide bila, eta baita aurkitu ere: azukre erremolatxaren prezioa azukrearen balioaren arabera moldatzea.

«2018-2019 denboraldian ez genuen proposamena egin, bagenekielako prezio horietan erremolatxa ez zela errentagarria izango nekazarientzat», argitu du Fernandezek. Hurrengo urterako adostua dute eredu berriarekin izango dela. Azukrearen prezioak gora egitea espero du La Azucarerak. «Guretzat oso garrantzitsua da eredu aldaketa etorkizunean ere erabiltzea. Azukreak beti izango ditu zikloak, eta, frantziarrekin lehiatzeko, eredu hau behar dugu».

Bestelakoa da, ordea, nekazarien ikuspuntua. Raul Beitiak zuzentzen du erremolatxen arloa UAGA Arabako Nekazarien eta Abeltzainen Batasunean. Ez dator bat enpresarekin: «Bost urterako akordio bat geneukan. Urtebete falta zela hautsi dute, eta prezioak jaisteko planteamendu batekin etorri zaizkigu». Administrazioarekin ere konpromisoa zeukatela nabarmendu du Beitiak, bost urtean erremolatxa landatzeko tratua eta, horregatik, nahitaez sartu behar zutela. «Gurekin jolasean ibili dira».

2018-2019ko uzta akordioan sinatutako balioarekin saldu zuten nekazariek. «2019-2020ko eredu berriarekin kobratuko dugu», zehaztu du zuzendariak. Hurrengo urterako, dena den, prezio berria negoziatzea dute helburu.

Eredu berria

Ereduak berak ez ditu gustura utzi Arabako nekazariak, ordainduko zaien zati finkoa ere ez zaielako nahikoa iruditzen. «Gutxieneko prezioarekin, gastuak ere ezin ditugu ordaindu». Azukre tona 400 eurotik behera baldin badago, ezingo dituzte berdindu landatzearen gastuak. «Ezin dute horren prezio txikiekin eredua aplikatzen hasi». Akordioan zeukaten salneurria adina lortzeko, ia 600 euroan egon behar du tonak. «Horrelakoetan tokatzen zaigun baino gutxiago lortuko dugu».

Maiatzaren bueltan hasi nahi dituzte negoziazioak 2020-2021 denboraldiko salneurriak adosteko. Beitiaren arabera, badute itxaropena, prezio finkoak lortzeaz gain, epe luzeago baterako tratua ere eskuratuko dutela. «Ezin zara urtero negoziatzen ibili. Inbertsio batzuk egiten ditugu; makinerian, esaterako. Ez badakizu hurrengo urtean zer izango duzun, ezin duzu inbertsiorik egin».

Baina, azukrearen balioa gora behera, kobratuko duten finkoa ere gai garrantzitsua da nekazarientzat. Tona bat erremolatxak 26 euro balio izatea proposatu die enpresak gutxieneko moduan. «30 eurotik gorakoa izan behar du berme horrek. 30etik ez gara jaitsiko».

Kontua da akordiorik lortu ezean eredu bera erabiltzea planteatuko duten edo bestelako konponbiderik daukaten buruan. «Akordiorik ez badago, guk ez dugu azukre erremolatxarik sartuko, eta La Azucarerak ez du uztarik izango».

Sustraituta dago landarea Arabako tradizioan, eta mantendu egin nahi dute. Erremolatxak, hala ere, beste produktu batzuk baino lan gehiago eskatzen du, eta ez daude prest aurrera eramateko errentagarria ez baldin bada. «Urte asko daramatzagu nekazaritzan», esan du Beitiak. «Makinak dauzkagu, eta uzta asko ezagutzen ditugu». Erremolatxarekin jarraitu nahi dute, baina, tratua lortu ezean, patata sartzeko aukera ere ikusten dute.

Ehunka manifestari elkartu ziren atzo Baionan, Frantziako Gobernuari politika alda dezala eskatzeko. Lansariak, enplegua, erosteko ahalmena eta kalitatezko zerbitzu publikoen aldarrikapena plazaratu zituzten Lan Burtsatik suprefekturara egindako manifestazioan. Sindikatu gehienek deitua zuten mobilizazioa, eta Jaka Horien ordezkaritza batek ere parte hartu zuen. LAB sindikatuak ekintza bat egin du Baiona eta Donibane Garazi arteko tren zerbitzua «ahulegia» dela salatu eta botere publikoei plan «koherenteago» bat eskatzeko.

Jaka Horien mugimenduari nola erantzun ez dakitela ari dira Frantziako sindikatuak azken hilabeteetan. Egun bateko mobilizazioak bultzatu dituzte orain arte, arrakasta handiagoz ala txikiagoz. Horietako bat izan zen atzo. Lanbide arteko grebara deitu zuten, eta sindikatu gehienek babestu zuten. Baionan, 1.200 pertsona inguru elkartu ziren.

«Beti bezala, lansariak, enpleguak, erretretak babestu nahi ditugu. Funtsean, el Khomry eta Macron legeak aitzin genituen aldarrikapen berak dira. Orduan, langileei erraten genien paretaren kontra gindoazela; orain horretan gaude», adierazi zuen Carl Andre CGTko Ipar Euskal Herriko idazkari nagusiak. «Jaka Horiek bat egin dute gurekin; jendea kontzientzia hartzen ari da Frantziako Gobernuak herrialdea gaizki tratatzen duela; alde guzietatik lehertzen ari da, zinez lehertzen. Eremu anitz ukitu ditu mobilizazioak, baina hasiera bat besterik ez da. Etorkizunerako baikor gaude, ez dugu amore emanen».

Batasun sindikala

LAB sindikatuak Baionako tren geltokian abiatu zuen eguna. Blusa gorriak jantziak zituztela, Baiona eta Donibane Garazi arteko tren zerbitzua hobetzeko eskatu zuten Barnealdea ez isolatu! Ingurunea babestu! eta Lurralde osoan behar ditugun garraio publikoak biziarazi pankartak eskuetan zituztela. «Iruditzen zaigu garraio publiko bat izatea dela modurik egokiena prekaritatearen kontra eta klimaren alde borrokatzeko», adierazi zuen Eñaut Aramendi LABeko koordinatzaileak. Manifestaziora batu baziren ere, kexu agertu zen gainerako sindikatuen jarrerarekin. Salatu zuenez, ez dituzte gonbidatu bilkuretara, eta azken egunetan jakin dute Baionan manifestazioa antolatzeko xedearen berri. «Espero dugu hurrengo aste eta hilabeteetan lortuko dugula intersindikala bera handitzea eta langileen interesaren defentsarako denek batera lan egitea». Maiatzaren 1erako deialdi bateratua egiteko, beste sindikatuekin elkarrizketan ari da LAB.