Maiatzaren 26ko hauteskundeak: Hego Euskal Herriko pentsiodunek manifestazioa egingo dute berriro 2019ko maiatzaren 11n, Gasteiz, Bilbo, Iruñea eta Donostian.

Merkataritza gune handiak ezartzea mugatuko duen lege-proposamena tramitatzen hastea onartu du Eusko Legebiltzarrak 2019ko maiatzaren 9an.

Urtea bide onetik hasi dute Bizkaiko metalgintzako enpresek. Gainditutzat jo dute iaz urte amaieran jasotako «sustoa», eta Jose Luis Lopez Gil FVEM Bizkaiko metaleko patronaleko presidenteak iragarri du epe erdian beste 1.447 lanpostu sortzeko moduan daudela. Are gehiago, zenbait lanpostu betetzeko langileak falta zaizkiela onartu du. Hori bai, langile berriak lan hitzarmen eguneraturik gabeko sektore batean hasiko dira beharrean, ituna berritzeko negoziazioak ez aurrera ez atzera daudelako.

Iragan urtea kezkatuta amaitu zuten FVEMekoek. Urtea ongi zihoan, urtarriletik irailera arte 1.148 langile batu zirelako Gizarte Segurantzaren metalgintzaren alorrera. Baina urteko azken hiruhilekoan estu ibili ziren hainbat enpresa, eta 629 langile galdu zituen sektoreak. Beherakada horri itzulia eman diote dagoeneko Bizkaiko metalgintzako enpresek: 2019ko urtarriletik martxora 986 lanpostu gehitzeko gai izan dira, eta uste dute hurrengo hilabeteetan ere joera horrek jarraituko duela.

Atzo Bilbon egindako agerraldian, Lopez Gilek nabarmendu zuen 2015. urtetik 5.283 enplegu berri sortu dituela sektoreak, eta hemendik abendura bitartean beste mila gehi ditzakeela. Edonola ere, onartu egin zuen «urrun» ikusten duela 2008. urteko kopuruetara iristea.

Iragarpen horiek metaleko patronalean izena emanda dauden 180 enpresaren artean egindako inkesta batetik atera dituzte. Enpresa horietatik %75ek diote espero zuten jarduera edo handiagoa izan dutela 2019ko lehen hiruhilekoan; aurrera begira, %30ek espero dute salmentak handitzea. Iragarpen hori ez betetzeko arriskuak «betikoak» dira, Lopez Gilen esanetan: brexit-a, AEBren eta Txinaren arteko gerra komertziala, eta Donald Trumpen gobernuak muga zerga bereziak ezartzea Europako autoen edo osagaien inportazioari.

FVEMeko kideak «kezkatzen» dituen beste kontu bat ere aipatu dute: langileak kontratatu nahi dituzten hiru enpresatik bik zailtasunak dituzte kualifikazio egokia duten pertsonak aurkitzeko. Zehazki, ingeniariak, galdaragileak eta soldatzaileak falta zaizkie. «Giza kapitala eta talentua nabarmendu beharreko balioak direla iruditzen zaigu, eta pertsona kualifikatuak erakartzeko lan egingo dugu». Horren haritik, industriaren eguna egingo dute bigarren aldiz, azaro inguruan. Iaz 600 gaztek hartu zuten parte.

Ituna, geldirik

Bizkaiko metalgintza lurraldeko industria garrantzitsuena da, 50.000 langile enplegatzen baititu. Langile horiek, ordea, ez dute lan hitzarmen berriturik. Indarrean duten azkeneko lan ituna 2011. urtekoa da, eta patronalak eta sindikatuek hemezortzi bilera egin dituzte azken urtean hitzarmena negoziatzeko. Baina orain arte ez dute emaitzarik ekarri: «Ez dugu ezertan aurrera egiten, eta guk ere hitzarmen duin bat sinatu nahiko genuke, baina jakin nahiko genuke zer den itun duin bat, baina ez sindikatu batentzat, gehiengo sindikalarentzat baizik», esan zuen Lopez Gilek.

Hitz horiekin, LABek joan den astean bidali zuen oharrari erreferentzia egin zion patronaleko buruak. Sindikatu abertzaleak jakinarazi zuen prest zegoela grebara deitzea «lan itun duin» bat lortzeko. «Baina, gaur-gaurkoz, sindikatuak ez dira ados jartzen hurrengo bileraren eguna zehazteko ere. Horrela zaila da».

Hitzarmena ez berritu arren, iaz sektoreko enpresen %62k beren langileen soldatak igo zituzten.

«Ideia on bat ere ez gelditzea enpresa bihurtu gabe, aholkularitzarik edo finantzaketarik ez izateagatik». Hori da Gaztenpresaren eginkizuna, Laboral Kutxa- ren enplegu fundazioko lehendakari Ibon Urgoitiren arabera. Iaz aurkitu zituen «ideia on» horietako batzuk, urte osoan 415 enpresaren eta 815 lanposturen sorrera lagundu baitzuen.

2018ko balantzea egin zuen Urgoitik, atzo, Bilbon. Han nabarmendu zuen Gaztenpresaren balio bereizgarria zein den: ekintzailetzaren ziklo osoan laguntzen duela: bideragarritasun azterketan, negozio planean, tramiteetan, diru laguntzetan, finantzaketan eta finkapenean.

Lau programa

Gaztenpresak lau programa ditu ekintzailetzaren fase guztiak laguntzeko, Inma Ramos zuzendariak azaldu duenez. Sortzeari dagokionez, 1994az geroztik fundazioak 5.325 enpresa sortzen lagundu du, eta enpresa horien bidez 9.566 lanpostu sortu direla.

Finantzaketari dagokionez, Ramosek esplikatu zuen 2018an 13,5 milioi euroren maileguak eman zituela, eta 2018ra arteko maileguen kopuru metatua 152 milioi euro dela. Bestalde, 2018ko datuen arabera, enpresa berriak abian jartzeko egindako batez besteko inbertsioa 70.452 euro izan zen. «Zenbatekoen erdia ekintzaileen baliabide propioen bidez bete da, eta gainerakoa, banku finantzaketaren bidez».

Negozioa finkatzeko Gaztenpresak Consulting Pro zerbitzua eskaintzen du: iaz 432 kontsulta artatu zituen, eta 75 tailer eta mintegi antolatu.

Laugarrenik, Mentoring programak 27 harreman formal ezarri zituen 2018an. Programa horren bidez, Gaztenpresak plan pertsonalizatua egiten du laguntza behar duten proiektuei laguntzeko. «Ekintzailetzan eta enpresa kudeaketan esperientzia duen profesional aditu batek lagundu, egiaztatu eta erabakiak hartzeko indarra ematen dio ekintzaileari bere kudeaketa trebetasunak hobetzeko».

Europako Batasuneko Justizia Auzitegiak ebatzi du Espainiako araudia, lanaldi partziala daukaten langileen pentsiorako kalkulua erregulatzen duena, legez kanpokoa dela, baldin eta frogatzen bada «bereziki kaltegarria» dela kalkulu hori emakumeentzat. Sexu diskriminazioaz ohartarazi du Luxenburgoko epaitegiak, eta badaude zantzuak analisi hori babesteko; Hego Euskal Herrian, esate baterako, lanaldi partzialen %80 inguru emakumeek egiten dituzte, Emakunderen eta Nafarroako Gobernuaren datuen arabera. Dena dela, legediak sexu diskriminazioa dakarren ala ez erabakitzea Espainiako Justiziaren esku laga du Luxenburgok: zehazki, Gaztela eta Leongo Justizia Auzitegi Nagusiaren esku.

Espainiako auzitegi horrek egindako galdera bati erantzunez eman zuen ebazpena, atzo, EBko Auzitegi Nagusiak. Gaztela eta Leongo herritar batek inpugnatu egin zuen Gizarte Segurantzak bere pentsioa zehazteko egindako kalkulua; auzitara jo zuen, argudiatuz zeharkako sexu diskriminazioko kasu bat zela berea, lanaldi partziala duten langileek eta lanaldi osoko langileek tratu ezberdina jasotzen dutelako pentsioaren kalkulua egiterakoan, eta lanaldi partzialean diharduten behargin gehienak emakumeak direla.

Gaztela eta Leonek du hitza

Gaztela eta Leongo Justizia Auzitegi Nagusiak ontzat eman zuen salatzailearen argudioa, aitortuz Espainiako legediak zeharkako sexu diskriminazioa dakarrela emakumeen kaltetan. INEren 2017ko datuen arabera, Espainian lanaldi partziala zeukaten langileen %75 emakumeak ziren. Nolanahi ere, auzitegiak Luxenburgora igorri zuen kontsulta.

Pilota berriz ere Gaztela eta Leongo auzitegiaren gainean jarri du Luxenburgok, adieraziz hari dagokiola ebaztea ea zeharkako sexu diskriminaziorik badagoen ala ez. Edonola ere, EBren irizpideak argi utzi dizkio: legez kontrakoa da «itxura batean neutroa dirudien irizpide batek» sexu jakin bateko pertsonak desabantaila egoeran uztea. Eta zehaztu du desabantaila egoera hori gertatzen dela «araudi batek proportzionalki nabarmen kalte handiagoa egiten dienean sexu jakin bateko pertsonei».

EBren irizpide argiak

Luxenburgoko auzitegiak gogora ekarri du araudiaren helburua sistema kontributiboan oinarritutako gizarte segurantza bermatzea dela; beraz, kalkulua egiterakoan lanaldiaren partzialtasuna aintzat hartuta erretiro pentsioa «behar baino gehiago murriztea» ezingo da «objektiboki justifikatu».

Zuzeneko zein zeharkako sexu diskriminazioa detektatzeko irizpideak zeintzuk diren azaldu eta gero, Luxenburgoko auzitegiak uste du Gaztela eta Leongoari dagokiola ebaztea ea «balekoak, adierazgarriak eta esanguratsuak» diren errekurtsoa aurkeztu duen herritarrak aurkeztutako datu estatistikoak, zeintzuek erakusten baitute zer proportziotan ari diren lanaldi partzialean gizonezkoak eta emakumeak.

Luxenburgok gaineratu du ezen, Gaztela eta Leongo auzitegiak ondorioztatzen badu Espainiako legediak emakumeak diskriminatzen dituela, EBko araudiaren aurkakotzat jo beharko duela, «baldin eta ez badago objektiboki justifikatuta».

Expovacaciones azokaren 40 edizioa Barakaldoko BEC-en izango da 2019ko maiatzaren 10etik 12ra arte. Aurten, ‘Joerak eta Esperientziak’ gunea gehitu da azokan.

Lan gatazka: Gipuzkoako polizia etxeetako eta epaitegietako garbitzaileek Eusko Jaurlaritza egin dute gatazkaren errudun, eta esku hartzeko eskatu diote.

Bizkaiko metalaren enpresen jarduera hobetu egin da lehen hiruhilekoan eta aurreikusitakoa baino lanpostu gehiago sortuko dituzte epe laburrean: 1.400 baino gehiago

Zegonak beste pauso bat eman du Euskaltelen kontrola hartzeko. Euskal telekomunikazio enpresaren akzioen %21 eskuratu ondoren, funts britainiarrak aldatu egin du Euskalteleko administrazio kontseiluan zuen kidea, Robert Samuelson, eta pisu handiko beste exekutibo batekin beteko du haren lekua: Jose Miguel Garciarekin. Kontseilari berria Jazztel telekomunikazio konpainia espainiarren kontseilari ordezkaria izan zen bederatzi urtez (2006-2015), Orangek hura erosi arte.

Garcia administrazio kontseiluko kide arrunt bat izango da, baina Zegonaren helburua da goiz ala berandu mahaiburua izatea, eta gaur egun Alberto Garcia Erauzkin konpainiako presidenteak edo Francisco Artetxe kontseilari ordezkariak betetzen dituzten aulkietan esertzea.

Azken horrek diplomaziaz hartu du Garciaren izendapena. «Berri ona» iruditu zaio Zegona administrazio kontseilura itzultzea, azken sei hilabeteetan ez baitu bileretan parte hartu, konpainiaren akziodun nagusi bilakatzeko estrategia garatzen zuen bitartean. Analistekin izandako bilera batean, Artetxek ziurtatu du «trantsizio epe bat» zabalduko dela orain Euskaltelen, eta horretan Garcia elkarlanean arituko dela beste kontseilariekin, gaur egungo plan estrategikoa garatzeko. Artetxek espero du epe horren ondoren Garciak «bere ideia propioak» aurkeztu ahal izango dituela.

Baliteke ideia propio horiek talka egitea Euskalteleko oraingo gidarien estrategiarekin. Garcia Erauzkinen gidaritzapean, Derioko telekomunikazio enpresak urratsez urratseko hedapena hautatu du: Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan zabaldu zen lehenik, 2015ean Galiziako R Cable erosi zuen, eta 2017an, berriz, Asturiasko Telecable. Iaz Nafarroan hedatzeari ekin zion, eta aurten Katalunian, Errioxan eta Leonen ere hasi da zerbitzuak eskaintzen. Anbizio handiagoa du Zegonak: Espainiako merkatu osora zabaldu nahi du, ziurrenez Virgin markarekin —haren maileguak jaso ditu Euskaltelen akzioak erosteko—.

Plan horiek aurrera ateratzeko, Euskaltelek bi aukera ditu. Bata da oraingo zuzendaritza proiektu horretara batzea; bestea, berriz, administrazio kontseiluan gehiengoa lortzea oraingo taldea alde batera uzteko. Oraingoz, ordezkari bakarra du Zegonak.

Lehen hiruhilekoa, «zaila»

Euskaltelek CNMVra bidalitako jakinarazpenean eman du Garciaren izendatzearen berri. Agiri berean, Euskaltelek jakinarazi du urtarriletik martxora diru sarrera txikiagoak izan dituela iaz epe berean baino: 171,7 milioi eurorenak (-4,9 milioi). Konpainiaren EBITDA —interes, zerga, balio galeren eta amortizazioen aurreko irabazia— 81,1 milioi eurora apaldu da (-3,1 milioi). Artetxek ziurtatu du datuak ez direla esanguratsuak, hedapena finantzatzeko gastuak sartu dituztelako barruan eta Nafarroako bezero berrien diru sarrerak baizik ez dituztelako zenbatu. «Bagenekien 2019ko lehen hiruhilekoa urteko zailena izango zela».