Edonola ere, Afrikako herrialdeek oraindik ere pauso asko dauzkate emateko helburua lortzeko, oraingoz 23 herrialdek bakarrik berretsi baitute iaz AfCFTA ituna sinatu zuten 52etatik.
Merkataritza itun horri esker, ondasunen eta zerbitzuen merkatu batasuna sortuko dute kontinentean, eta baita aduana batasun bat ere, zeinaren bidez zirkulazio librea izango baitute kapitalek eta herritarrek herrialde sinatzaileen artean. Su txikian egosiz joan den lankidetza baten emaitza da. ABko kideek 2012an jarri zuten martxan merkatu batasunaren proiektua, eta hiru urte eta zortzi negoziazio erronda behar izan dira merkatu bakarra martxan ikusteko. Ituna indarrean sartzeko baldintza zen hura iaz Kigalin sinatutako 52 estatuetatik gutxienez 22k berrestea, eta 30 egun igarotzea; hala, gaur sartuko da indarrean, eta uztailaren 7an ituna berretsi duten herrialdeetako gobernuburu eta estatuburuek goi bilera bat egingo dute, ituna indarrean jarri eta geroko lehenengoa.
ABk merkatu batasuna sortu du beharrizan handia ikusten duelako kontinente barneko merkataritza sustatzeko. Afrikako herrialdeen arteko merkataritza kontinentearen merkataritza fluxuen %18 baino ez da. Kopuru oso apala da, beste kontinente batzuetako barne merkataritzaren fluxuekin alderatuta: Asian, %59ko pisua du bertako herrialdeen arteko merkataritzak, eta Europan, %69koa. Itunari esker, ABk espero du Afrikako barne merkataritza %52 handitzea 2022rako.
Afrikaren barne merkatu ahula kolonialismoaren herentzia da, merkataritzarako azpiegitura gehienak metropoli ohietara lehengaiak eta erregaiak esportatzeko eginda baitaude; gainera, herrialdeetako ekonomiek menpekotasun handia diete lehengai eta erregai horien prezioen gorabeherei. Hori aldatzen hastea da AfCFTAren helburua: ABk eta Afrikako Garapenaren Bankuak, esaterako, Aljer eta Lagos (Nigeria) lotu nahi dituzte 4.500 kilometroko autobide transaharar batekin. Gakoa izango da barne merkataritza bizitzeko azpiegiturak sortzea.
Merkatu batasunarekin, herrialdeek muga zergak ezabatuko dituzte euren arteko salerosketetarako produktuen %90entzat. Adostu dute produktuen gainontzeko %10 sektore estrategikoetakoak direla, babestu beharrekoak, eta horietan mantendu egingo dituzte muga zergak. Gaur egun, batez beste, %6,9ko muga tarifak ordaintzen dituzte Afrikako konpainiek kontinenteko herrialdeen arteko salerosketetan.
Albert Muchanga ABko Merkataritza komisarioaren esanetan, merkatu batasunak «eskala handiko inbertsioak» erakarriko ditu, eta bertako ekonomien produktibitatea handituko du. Hiru herrialde bakarrik daude ituna sinatu gabe, tartean Afrikako ekonomiarik handiena: Nigeria. Hango presidentea sindikatuekin eta patronalarekin ari da negoziatzen, merkataritzaren liberalizazioaren kalte posibleak aztertzen. Afrikako ekonomia oso heterogeneoa da, eta kontraste handiak daude herrialdeen artean garapen industrialari dagokionez; herrialde askok aldebiko merkataritza hitzarmenak dauzkate, eta hainbat estatuk eskualdeko itunak ere badituzte. Afrikako sindikatu nagusiek bilera egin zuten duela bi aste Johannesburgon (Hegoafrika), eta langileen eskubideak errespetatzeko eskatu zioten AfCFTAri; gogoratu zuten ez dietela laga parte hartzen merkatu batasunerako negoziazioetan.
Nazioartean gerra komertziala nagusi den honetan, AEBak eta Txina zein baino zein muga tarifak handitzen ari direla, Afrikako herrialdeek merkatuak liberalizatu nahi dituzte. Muchangak azaldu du zergatia: «Afrika integraziorako bidean ari da; noiz, eta mundua kontrako norabidean doanean. Kontua da Afrikan zatiketaren historiak ez digula inolako onik egin. Beste batzuek pentsa lezakete jada ez zaiela komeni lankidetza aldeaniztuna, baina Afrikarentzat ezinbesteko garrantzia dauka».
Zuzendaritzak ez du adierazi murrizketak eraginik izango ote duten konpainiak Euskal Herrian dauzkan plantetan: Bizkaiko Sestaon, Etxebarrin, Basaurin eta Derion; Gipuzkoako Olaberrian, Bergaran eta Hernanin; eta Nafarroako Lesakan, Legasan eta Berriobeitin.
Indiako multinazionalak ohar bat argitaratu du, eta idatzian bi arrazoi aipatu ditu Europako lantegietan produkzioa jaistea argudiatzeko: «Merkatuaren eskari ahula eta Europaren altzairu inportazio handia». Horiei, konpainiaren ustez, argindarraren faktura garestiegia gehitu behar zaie. Joan den maiatzaren 6an jada iragarri zuen Europan urtero hiru milioi tona altzairu gutxiago ekoitzi nahi dituela, eta Asturiasko fabrikan 700.000 tona gutxiago ekoitziko dituela.
Atzo produkzioa txikitzeko planaren xehetasunak eman eta gero, ArcelorMittalen akzioek %5etik gorako galerak izan zituzten, eta akzio bakoitzaren balioa 13,36 euroraino jaitsi zen.
Enpresako kontseilari Geert van Poelvoorde ordezkariak adierazi du «aldi baterako erabakia» dela, eta «merkatuko baldintzak hobetu ahala» ohiko produkzio mailetara bueltatuko direla Arcelor Mittalen plantak. «Beste erabaki zail bat izan da» produkzioa aldi baterako murriztea, kontseilariaren esanetan, baina uste du «erabaki zuhurra dela, merkatuaren ahultasuna kontuan hartuta». Altzairuaren sektorea 2014az geroztik ari da salatzen Txinaren altzairu inportazio merkeak Europako altzairutegiak itotzen ari direla.
Gero eta murritzago
Euskal Herriko lantegiei dagokienez, murrizketa handia 2016an egin zuen ArcelorMittalek: itxi egin zituen Zumarragako lantegia —315 behargin zituen— eta Sestaokoa —346 langile zituen—, nahiz eta gero Zumarragako planta txatarra banatzeko zentro bilakatu eta Sestaoko ACB oso su txikian jarri berriz ere martxan, lantalde erdia ingururekin eta produkzioaren %14an.
LABek dagoeneko 2017an salatu zuenez, Indiako Mittal konpainiak 2007an Arcelor bereganatu zuenetik hamarkada batera 1.758 lanpostu desegin zituen Euskal Herriko lantegietan, tokiko bertako langileen %51.
Bada, Pekinek erantzun du dibisaren balioa ezartzen duen sistemak berdin jarraituko duela. «Txina ez da dibisa manipulatzaile bat; zentzu onak esaten du, eta nazioarteko adostasunak ere bai. Espero dugu AEBek errespetatu egingo dituztela merkatuaren legea eta aldagai objektiboak; eta dibisaren gaia ez duela politizatuko». Trumpengandik hori espero duela esatean, Pekin esaten ari da ia segurua dela AEBetako presidentea dibisaren auzian buru-belarri sartuko dela berriro. Lu Kang Atzerri ministroak, atzo, erantsi zuen jarraituko dutela dibisaren balioa ezartzen duen tasa aldaketaren erreformarekin. Tasa aldaketa berdin jarraituko duela esateko beste era bat.
Lur arraroen mehatxua
Baina dibisa ez da gerra komertzialean baliatzen ari den munizio bakarra azken orduetan. Lur arraroak zer diren arratsalde bateko ikastaro batean jakin behar izan dute askok Txinako Alderdi Komunistaren egunkarian mineral baliotsu horien inguruko mehatxu zuzena iragarri eta gero.
Trumpen muga zergen politika oldarkorra giroa berotuz joan da Txinan, baina Xi Jinpingen gobernuak orain arte zuhur jokatu du adierazpenen atalean, tarifa bereziei tarifa bereziekin erantzun dien arren. Alderdiaren hedabide ofiziala beste gauza bat, ordea. «Ez esan ez genizuela abisatu», zioen berripaperak atzo, lur arraroak AEBei saltzeari uztea aukera oso erreala dela azaltzen zuen albistean.
Lur arraroak hamazazpi elementu kimiko dira, goi teknologia duten gailuetan ezinbestekoak. Txinak dauka lur arraro gehien munduan, eta haien salneurria garestitzea edota zuzenean AEBei saltzeari uztea beste urrats bat litzateke potentzia bien arteko gerra komertzialean. Pekingo gobernuak ez du esan orain arte horrelakorik egitekoa denik, baina mehatxua hor dago, eta egunkari ofiziala aho bilorik gabe ari da gaiaren inguruan.
Besteak beste, Huawei smartphone-ak egiteko baliatzen dira lur arraroak. Gerra komertzialaren zurrunbiloan jarraitzen du Txinako teknologiaren ikurrak, Texasko epaitegi batera jo du-eta Trumpen betoaren aurka. Eskaera bat egin dio justiziari Defentsa Nazionalerako Baimen Legea konstituzioaren aurkakoa ote den ebazteko. «AEBetako Gobernuak ez du frogarik erakutsi Huawei segurtasunarentzat mehatxu gisa azaltzeko. Ez dago ez pistolarik, ez kerik: espekulazio hutsak dira», esan zuen Song Liuping konpainiako zerbitzu juridikoetako buruak, atzo.
«Zibersegurtasuna aitzakiatzat hartuta Huaweiri betoa ezartzeak ez du lagunduko segurtasuna hobetzen sareetan». Songek gaineratu zuen Etxe Zuriak «nazio oso baten indarra baliatu duela enpresa pribatu baten aurka joateko»; «hau da ez normala; kasik ez da inoiz ikusi historian».
Enpleguaren alorrean «albiste onekin» iritsi ziren Adegiko arduradunak patronalaren Batzar Nagusiaren bezperan. 2019. urtean 5.500 enplegu garbi sortuko direla uste dute, enpresa bazkideei egindako ohiko inkesten datuak aztertu eta gero. Gipuzkoan %2,2-2,6 haziko da ekonomia, eta hazkunde horrek, enpresek enplegu sorkuntzari begira emandako erantzunekin batera, patronaleko adituak eraman ditu aurreikustera 5.500 enplegu inguru sortuko direla. «Datu horrek erakusten du ongien Gipuzkoako ekonomiaren egonkortasuna sendoa dela», esan zuen Eduardo Junkera presidenteak.
Izan ere, enpresen %92k esan dute enplegua handituko dutela datozen hilabeteetan, edota dutenari eutsi egingo diotela. Soilik %8k erantzun dute enplegua murriztuko dutela. Datu horiek bat datoz salmenten inguruan emandako erantzunekin. %85ek uste dute merkatuaren egoera «normala dela edo susperraldian dagoela», eta bakarrik %14,5ek diote merkatua «atzeraldian» dagoela.
Kezkak ere bai
Fakturazioa %0,9 igo da azken hiruhilekoan; alegia, moteldu egin dira salmentak, hala barne merkatuan nola atzerrian. Baina datu eskas horren ifrentzua eskari zorroa da, %1 egin du gora eta. Enpresen %73k diote eskari maila handia edo normal dutela, eta %74tik gora dira eskari zorroa handituko dutenak edo egungo mailari eutsiko diotenak. Gainera, enpresen produkzio gaitasunaren erabilera maila %83koa da.
Bestalde, Gipuzkoako patronalak ez zuen ahaztu enpresarien kezkak zerrendatzea. Nabarmentzekoak dira, haren arabera, «salmenten errentagarritasunak izan duen beherakada; lan kostu handiak eta soldata igoerak; nazioarteko eta Espainiako ekonomiaren ahultasuna; eta langile kualifikatuak kontratatzeko zailtasuna».
Horiek horrela, Gipuzkoako enpresari askok, esportatzaile petoak izaki, kezka handia dute Trumpen politikak direla eta. Brexit-ari ere ez diote begirik kentzen, eta ez zuten ezkutatu «mundu mailako gerra komertzialak» eragina baduela. Horrek eraman ditu enpresariak konfiantza apaltzera. 2018ko errekor erakusleak atzean geratu dira, mundu mailako ziurgabetasunak gora egin duelako.
Bestalde, Gipuzkoan azken egunetan izandako lan istripu hilgarriak direla eta, lan osasunari buruzko eztabaida Adegiren egoitzara iritsi zen. Horri buruzko hausnarketa bat egiteko eskatuta heldu zion gaiari Junkera presidenteak. «Oso gertaera kezkagarria da, begien bistakoa denez», hasi zen Junkera; «lanean jarraitu behar dugu gure eskuetan dagoen heinean halakorik gerta ez dadin». Enpresa bazkideei horixe bera helarazten dietela adierazi zuen. «Ezbehar deitoragarriak dira».
Lan istripuak
Jose Miguel Aierza zuzendari nagusiak gaineratu zuen epe motzera oso gertakari negatiboa dela lan istripu hilgarrien gorakada, baina «epe luzera» egin beharko liratekeela azterketak, eta gogoratu zuen azken hamarkadan «nabarmen» gutxitu direla lan istripuak.
Hauteskundeen inguruko iritzia eskatu ziotenean, berriz, Aierzak berak gogoratu zuen «Adegik ez duela balorazio politikorik egiten», baina erantsi zuen beren mezua argia eta ezaguna dela maila politikoan: «Aberastasunaren iturri nagusia enpresa da, enplegu iturri oparoena. Hori horrela izanik, administrazio guztiek jarri beharko lukete beren estrategiaren erdian enpresa, enpresa lehiakorrak behar ditugulako». Ohar hori eman eta gero, «egonkortasun politikoa» baloratzen dutela ere garbi utzi zuten Adegiko bozeramaileek.