Itunpeko ikastetxeetako gatazka: Sindikatuek bilera deitu dute 2019ko maiatzaren 30ean Lan Harremanetarako Kontseiluan, Kristau Eskolarekin eta Hezkuntza Sailarekin.

Duela hiru hilabete aukera bat zela zioten, baina orain baieztatu egin du Agustin Markaide Eroskiko presidenteak: «Kooperatibak dituen negozio adar guztietan sartu ahal izango litzateke bazkide berriren bat». Ñabardura bat egin zuen gero, ez baitu bazkiderik bilatzen taldeko bihotzean, Eroski kooperatiban, ezta bidaia agentzietan ere. Hau da, prest dagoela Capraboren, Forum Sporten, optika denden, gasolindegien edo beste negozio batzuen zatiak saltzeko, industria sektoreko bazkideei edo finantza arlokoei. Salmenta errazteko, holding batean sartuko ditu 40 filialak, eta negozioen eta eremuen arabera sailkatu.

Oraindik inork ez die informazio eske deitu, baina aukera hori zabalik dago, bankuekin duen zorra txikitzeko moduetako bat baita. Besteak dira taldearen mozkinak eta «estrategikoak ez diren» zenbait hipermerkatu saltzea. Gaur egun, bazkide bakar bat du Eroski taldeak.

Martxoan, bost banku hartzekodun nagusiekin 1.538 milioi euroren zorra birfinantzatzeko akordioa lortu zuen Eroskik. Itun horrek behartzen du 2024ko uztailerako 455 milioi euroren zorra amortizatzera.

Orain, zorraren laurdena duten beste hamalau bankurekin negoziatzen ari da Eroski, hartzekodun handiekin sinatutakoarekin bat egin dezaten. Negoziazioa uztailerako itxiko dela uste du Markaidek, eta hari esker taldea gai izango dela bere negozio plana garatzeko. 2010etik 1.800 milioi euroko zorra kitatu du bankuekin, horietatik 187 milioi euro joan den urtean.

Irabaziak, bigarren urtez

Iazko datuekin gustura azaldu da Eroskiko presidentea. 2007-2016 epean urtea joan urtea etorri galerak izan ondoren, bigarren urtez jarraian Eroskiren kontuak positiboan amaitzea lortu dute: 1,59 milioi euro irabazi zituen. 2017an baino %94 gutxiago da —33 milioi euroko mozkina izan zuen—, baina Markaidek ziurtatu du bi datuak ez direla «konparagarriak», kontabilitatean aldaketak izan direlako —lokalen alokairua pasibo gisa zenbatzen da orain—, eta finantza gastuak «nabarmen» handitu direlako.

Azken emaitzari bainoago, etekin operatiboari begiratu dio Markaidek, hau da, salmentek emandako irabaziari. Zortzigarren urtez jarraian hobetu du Eroskik, eta 163,6 milioira iritsi zen: 2017an baino %19 gehiago. Ebitda 250 milioira heldu da (+%3,8).

Salmentetan, ordea, %2 egin zuen behera Eroskik, 5.393 milioi euroraino. Baina beherakada horrek badu bere arrazoia, salmenta postuetan 60.000 metro koadro gutxiago izan baitzituen iaz. Hau da, era guztietako amortizazioak egin ditu taldeak zorra ordainduz joateko, eta, horregatik, Eroskik 2017an zuen salmenta eremua baino %4,3 txikiagoa izan zuen iaz. Kontrara, sektoreko beste supermerkatuei %4 hazi zitzaizkien euren salmenta eremuak.

Eroskik Espainia erdialde eta hegoaldean saldu ditu supermerkatu horietako gehienak, eta penintsula iparraldean bildu du bere negozioa. Eta hor indartsua da taldea. Hego Euskal Herrian, Galizian, Katalunian eta Balearretan merkatu kuotaren %14 dauka. Etxean, are handiagoa da: Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan merkatuaren %29 du, eta Nafarroan, %15. Mercadonaren eta Amazonen lehiari garrantzia kendu dio Markaidek.

Eroskik 61 denda berritu zituen iaz —45 Eroskikoak eta 16 Capraborenak—, eta aurten Kataluniako saltokiak berrituko dituztela aurreratu du Markaidek. Izan ere, «zenbakiek erakusten digute behin dendak berritu ostean salmentak hobetu egiten direla». 2019. urtean negozio eredua hobetzeko 90 eta 100 milioi euro artean inbertituko ditu Eroskik.

Diru gutxiago joango da denda berriak irekitzera. Iaz 21 saltoki ireki zituen, eta 37 frankizia. Aurten antzeko kopuruak espero ditu Markaidek.

Zurekin eredua, indartzen

Azken urteetan, lekuan lekuko produktuei lehentasuna eman die banaketa kooperatibak. Eroskik tokiko 21.000 produktu kudeatu zituen iaz, eta 2.500 ekoizle txikirekin egin zuen lan. «Lan handia dakar horrek berarekin, baina horrek balioa ematen dio gure eskaintzari». Elikagai freskoen %12 lekuan lekuko ekoizleenak izan ziren joan den urtean.

Bi digituko hazkundeari eusteko beharrezkoa duen errentagarritasuna hedapen prozesu batekin batera bilatzen ari da CAF, konplexurik gabe eta bere lehiakide erraldoien eremu klasiko batean, gainera: Europa zaharrean. Beasaingo konpainiak atzo jakinarazi zuen Suediako enpresa bat erostea erabaki duela mantentze lanen negozioan aurrerapauso bat emateko. Euromaint hautatu du, Suediako konpainia handi bat. Mila behargin aritzen dira harentzat gaur egun, eta 150 milioi euroko fakturazioa izan zuen 2018. urtean. Hori da CAFek oso-osorik erosi duen enpresa, Suediako liderra bere sektorean, eta salneurriak apustuaren neurria ematen du, 80 milioi euro inguruko inbertsioa baita. Uztail bukaeran jakingo da kopuru zehatza, operazioa erabat ixten duenean.

Bidaiarientzako trenetan, tren makinetan eta tren ibilgailu industrialetan mantentze lanak egiteko negozioan, merkatuko kuotarik handiena dauka bere herrialdean Euromaintek. Bere jarduera nagusiak dira, besteak beste, flota handien mantentze lanak egitea eta Suediako operadore nagusiak hornitzea tren arloko osagaien gama zabalarekin. Euromaintek Europako iparraldeko herrialde osoan banatuak ditu hemezortzi lantoki, eta horietan egiten ditu mantentzeak. Merkatuan hazteko aukera eta lidergo posizio argia eman dio sare horrek.

Negozio berrietarako atea

CAF taldeari eskarien zorroa are gehiago handitzea ekarriko dio erosketa horrek, eremu horretako kokapen sendoa dela-eta zorroa handitzeko aurreikuspenak baititu Suediako enpresak. Begien bistakoa da operazio horrek indartu egingo duela, halaber, CAFen lekua Europan, osagaien hornikuntzarekin eta mantentze lanekin lotutako jardueretan. Kontuan hartu behar da negozio mota horietako enkarguak gauzatzeko epe luzeak behar izaten direla, eta, horrenbestez, Beasaingo konpainiak salmenten egonkortasun handiagoa izango du epe ertainera eta epe luzera begira.

Gainera, Euromainten bezero kopuru handiari esker, CAFek uste du aukera berriak sortuko zaizkiola Eskandinavian beste era bateko proiektuak garatu ahal izateko. Erosketen arloan eta tren arloko ekipamenduen eta osagaien fabrikazioan eta hornikuntzan sinergiak lortzeko aukera ikusi du, era berean, Beasaingo trengileak.

Horiek horrela, konpainiaren negozio klasikoari lotutako erosketa handia egin du CAFek aurten; trengintzari lotua, alegia. Aurreko urtean, berriz, Solaris erosi zuen, Poloniako autobus elektrikoen ataleko enpresa bat. Erosketa biak enpresaren 2020rako Plan Estrategikoarekin lerrokaturik daude. Beste hainbat helbururen artean, plan horrek apustu argia egin du material gurpildunaren eta zerbitzuen negozioan hazteko.

Andres Arizkorretak gidatzen duen konpainiak sendo hasi du 2019. urtea. Lehen hiruhilekoan, zergak ordaindu ondorengo emaitza garbia 14,1 milioi euro izan da, 2018ko epe berean baino %20 gehiago. Baina CAFek hazteko tarte handia dauka, eskari zorroa baita enpresaren egungo altxorra; apiril hasieran 8.522 milioi eurorena zen poltsa hori. Iazko emaitzak hobetzeko helburu argia dauka Beasaingo konpainiak. 2018an, 2.048 milioiren salmentak egin zituen, %39 gehiago, eta irabazi garbia 43 milioikoa izan zen, aurreko urtean baino %2 gehiago. Ebitda marjina 144 milioi eurokoa izan zen.

Aurrez aurre daude Bizkaiko metalgintzako sindikatuak eta patronala azken urte eta erdian, eta atzo aurkakotasun hori handitu egin zen. «Bizkaiko metala, borrokan!» oihukatu zioten sektoreko milaka langilek FVEMen egoitza barruan zeudenei, eta sindikatuen itsasgarriak jarri zizkioten atarian. Metalgintzan deitutako bost greba egunetako lehena izan zen, eta balorazioa egiterakoan ere aurrez aurre egon ziren alde biak: sindikatuen arabera, grebak %70-80 inguruko erantzuna izan zuen, eta patronalaren esanetan, %26koa. Lanuztearen arrakastaz mintzatu ziren batzuk, eta alferrikakoa izan zela esan zuten besteek. Ekainaren 3an mahaiaren bueltan elkartuko dira bueltan, hitzarmena lortzeko akordioaren bila. Bi aldeek diote itun duin bat nahi dutela.

Patronalaren jarrera mugiarazteko egin zuten lanuzte bateratu baterako deia ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuek duela bi aste. ESK-k, LSB-USOk, CNTk eta CGTk ere bat egin zuten grebarekin, eta sektorean azken urteetan ikusi ez den batasun irudia eman zuten. Haien arabera, 50.000 langile inguruk egin zuten planto, eta horietatik 10.000 Bilboko kaleetan mobilizatu ziren eguerdian. Azken egunetan lanean hildakoak gogoan izan zituzten.

Patronalaren egoitza parean jarri zuten agertokitik negoziazio mahaian proposamenak egin ditzala eskatu zioten FVEMi. «Urte eta erdian, patronalak ez du inongo ekarpenik egin negoziazio mahaian, eta, azken bileran,ez zuen ezer jakin nahi izan sindikatu denok batera egindako eskaerei buruz».

Ohar bidez erantzun zien patronalak: «Hitzarmen duin bat sinatzeko determinazioa daukagula esan behar dugu berriz ere; negoziazio mahaian gaude hasieratik, eta lehenengo proposamenetik aldaketak egin ditugu, gainera». Sindikatu batzuek, kontrara, negoziazio mahaia utzi dutela gogorarazi zuten, eta besteren batzuk negoziazio mahaian eseri zirenetik proposamenik ez dutela aldatu leporatu. Alegia, hemeretzi bilera egin ondoren, eta hogeigarrenaren atarian, alde bien jarrerak urrun daudela oraindik.

Azken bileraren ostean, patronalak esan zuen ekainaren 3ko bileran emango ziela sindikatuei egindako proposamenaren erantzuna. Hala ere, ekainaren 6, 7, 20 eta 21 egunetarako greba deialdiek indarrean jarraitzen dute.

2011tik itunik gabe

Sektoreko azken ituna 2011n iraungi zen, eta orduz geroztik daude metalgintzan hitzarmenik gabe. Lan Harremanen Kontseiluko (LHK) iturrien arabera 58.188 pertsonak egiten dute lan Bizkaian dauden 3.832 enpresetan. Enpresako itunak badaude, ordea, eta 18.240 langileri eragiten diote. Hala ere, enpresa mailako akordioak egon behar dutela uste du Borja Sota LHKko idazkari nagusiak, nahiz eta horiek azkenean itun ez bihurtu. «Sektoreko enpresetan, oro har, akordioak lortzeko joera egon ohi da, eta horregatik iruditzen zait zerbait egon beharko dela; 40.000 langile daude itunik gabe, eta metaleko enpresak irabaziak izaten ari dira».

Eroski Taldeak ia bi milioi euroko irabazi garbia izan zuen 2018an; 2017ko datuekin alderatuta, % 2ko galera izan du. Fakturazioa, berriz, 5.393 milioikoa izan da.

Hauteskunde kanpaina betean eta kartelak pegatuz gizarteratu zuten atzo, Bilbon, alderdiak, sindikatuak eta eragile sozialak uztartu dituen ezkerreko plataforma berri bat. Euskal Herriak Kapitalari Planto taldeak salatu zuen alderdi batzuk «elkarlanean» ari direla «kapitalaren alde» Euskal Herrian, eta politika horiek egiteari uzteko eskatu zieten. EH Bilduk, EAEko Ahal Dugu-k, ELAk eta LABek bat egin dute plataforma berriarekin. Haiekin batera, Steilas, CGT, Hiru, Ekologistak Martxan eta beste hainbat eragile sozial eta sindikal daude. EAJk «Euskal Herrira datozen enpresa handien aldeko politika» egiten duela esan zuten plataformako bozeramaileek, Sabin Etxearen aurrean egindako agerraldi batean.

«Sarritan alfonbra gorria jartzen diete erakundeek, interes orokorren aurka». Hizlariak nori buruz ari ziren garbi zegoen, are gehiago haien atzean EAJren hainbat hautagairen argazki handi bat zegoela kontuan hartuta. Juan Mari Aburto Bilboko alkategaia, Unai Rementeria ahaldungai nagusia eta Izaskun Bilbao Europako parlamentarigaia azaltzen dira EAJk bere egoitzan jarritako hauteskunde kartel handi horretan.

«Botere korporatiboen ezarpenaren aurka gaude, edozein dela haren forma: nazioarteko itunen bidez, multinazionalen gehiegikerien bidez edota finantza ekonomiaren erasoen bidez». Plataformaren manifestua irakurri zuten bozeramaileek, tximino maskarak jarritako hiru pertsona Txinako hiru tximinoen mitoa keinuez gogoratzen zuten bitartean: ez ikusi, ez aditu, ez esan. Tximino horietako bakoitzak alderdi politiko bat ordezkatzen zuen gibelean zituzten kartelen arabera: EAJ, PSE eta PP.

«Kapitalismoaren oldarraldiari erantzun soziala emateko» jaio da Kapitalari Planto plataforma. Taldeak erantzun hori koordinatu, egituratu eta areagotu nahi du, «aniztasun politiko eta sozialetik abiatuta». «Kapitalismoak gizateria eraman du aurrekaririk gabeko egoera batera, desberdintasunari, agintekeriari eta jasangarritasunik ezari dagokienez», dio plataformak bere manifestuan. Eta azaldu du multinazionalek, «tokian tokiko oligarkiaren laguntzaz», oztopo geografiko eta politiko guztiak «aurrean eraman» nahi dituztela, merkatu globalaren mesedetan; «gure bizitzak mehatxatzen ditu larriki».

Plataformak dio gaur egun «dena» bihurtu dutela negoziorako gaia: «hezkuntza, osasuna, ura, energia, lurra, zaintza, inbertsioa…». Enpresa handien aldeko «teknokrazia» aipatu dute idatzian, Europako Batasunari eta merkataritza itunei erreparatuta. «Sasidemokrazia prekarizatu bat daukagu, herri subiranotasunak izan behar duenaren aurkakoa, hain zuzen». Nazioarteko Diru Funtsa eta Munduko Bankua moduko nazioarteko erakundeak gogor kritikatzen ditu taldearen manifestuak; «haiek desegiten lagunduko dugu Euskal Herritik, eta are gehiago beren ekitaldiak hemen egiten dituztenean».

Ongizatea, «arriskuan»

Etxera etorrita, EAJ alderdian jarri zuen mira berriro plataformak, «pribatizatzeko politikak egin dituelako». «Gehiengo sozialen ongizatea» arriskuan jartzen dituzte politika horiek, Kapitalari Planto taldearen arabera. Sinatzaileek esplikatu zuten «euskal korporazioen eragina» aztertzeko asmoa dutela, baita Euskal Herrian kokatzen diren nazioarteko konpainiena ere.

«Aste dramatikoa». Hitz horiek erabili ditu CCOO sindikatuak azken egunetan izandako lan istripuak baloratzeko, eta hala izan da: atzo beste bi lagun hil ziren lanean ari zirela, eta astelehenean zendutako beste bi gehitu behar zaizkie horiei. Are dramatikoagoa da astea kontuan hartuz gero amiantoak sortutako gaixotasunek beste hiru biktima eragin dituztela azken egunetan. Horietako bat, Felix Vazquez Irungo CAFeko langile ohia, herenegun hil zen, baina atzo eman zuten bere heriotzaren berri.

Azken istripua atzo arratsaldean gertatu zen, Aceros Olarran (Loiu, Bizkaia). Ertzaintzak jakinarazi zuenez, garabi batean lanean ari zen langile batek ezbeharra izan zuen, eta berehala hil zen. Langileak 46 urte zituen, eta Beroa enpresako langilea zen. Olarrak Beroa azpikontratatu ohi du altzairutegiko labeetan muntaketa lanak egiteko.

Aceros Olarrako langileek 24 orduko geldialdia hasiko dute gaur goizean, eta fabrikaren aurrean elkartuko dira 10:00etan, istripua salatzeko. CCOOk bat egin du protesta horiekin.

Ordu batzuk lehenago, 11:40an, bi kamioik elkar jo zuten Barazargo mendatean, Zeanurin (Bizkaia). Kamioi bateko gidaria hil egin zen, eta beste ibilgailukoa, berriz, arin zauritu. Ibilgailu batek su hartu zuen, eta ondoren garrak bestera ere hedatu ziren. Garbiketa lanak iraun zuten bitartean N-240 errepidea itxi behar izan zuten, eta trafikoa Dimatik eta Urkiolako gainetik bideratu zuten.

Astelehenean beste bi

LABen kontaketari erreparatuz gero, atzoko biekin jada hogei lagun hil dira aurten lanean ari zirela. Hamazazpigarrena eta hemezortzigarrena astelehenean bertan zendu ziren, biak Gipuzkoan: basomutil bat Zestoan, mozten ari zen zuhaitza gainean erorita; eta eraikuntzako langile bat Zarautzen, garabi batetik erorita. Jarraian, garabia bera erori zen, eta beste pertsona bat zauritu zuen.

Istripu horiek salatzeko eta hildakoen gertukoei elkartasuna adierazteko, kontzentrazio bat egin zuten atzo ELAk, LABek eta beste sindikatu batzuek, Azpeitiko plazan.

Iaz 68 langile hil ziren beharrean, betiere LABen kontaketaren arabera. Zerrenda horretan, ordea, ez dira ageri laneko gaixotasunen ondorioz hildakoak. Gaixotasun profesional horien artean, amiantoak egin ditu biktima gehien, minbizia eragin baitezake material horren hautsa arnasteak. Atzo jakin zenez, beste langile ohi bat ere hil da horregatik: Felix Vazquez, 63 urtekoa, eta Irungo CAFeko langile izandakoa. Enpresa batzordean ESK-ko ordezkaria izan zen. CAFeko langileak kalera atera ziren lankideari omenaldia egiteko eta kalte-ordainen funts bat eskatzeko amiantoaren biktimentzat.

LABek azaldu duenez, gaur ordubeteko geldialdia egingo dute, eta lantegiaren atarian batuko dira. Sindikatu horren arabera, Vazquez Irungo CAFen amiantoaren ondorioz hildako hirugarren langilea da, baina beste 37 hil dira Beasainen eta 49 Zaragozan (Aragoi, Espainia). Asviamieren datuek diote aurten hamabi langile hil dituela amiantoak; 2.400etik gora 1993tik.

ORDIZIA. Gipuzkoako kooperatibak atzo jakinarazi zuen Italiako Gruppo Giordano konpainiaren kapitalaren %45 bereganatu duela, eta erosketarekin «ingeniaritza elektronikoaren negozioan» indartu nahi duela. Gruppo Giordano konpainia 2004an sortu zuten, Veronan (Italia); 160 langile dauzka, eta 20 milioi euro fakturatu zituen iaz. Konpainiak produkzio planta bat dauka Errumanian.

«Gruppo Giordanorekin, Gipuzkoako kooperatiba, mundu osoan gas segurtasunaren liderra dena eta erreferente dena maila globalean ur berokuntzaren eta Home Confort sektorean, bete-betean sartu da elektronikaren negozioan», azaldu du Mondragon taldeko kooperatibak. Azaldu duenez, Italiako enpresak kontrolerako sistema elektroniko berritzaileak diseinatu eta fabrikatzen ditu, besteak beste, berokuntza, aireztapen eta aire egokituko sistemetarako (HVAC), bizitegietako energia kudeatzeko eta OEM errekuntza kontrolatzeko sistemetarako.

Orklik espero du bien arteko sinergiek lagundu egingo dutela produktuaren soluzio berritzaileak garatzen, eta, horri esker, bezero eta merkatu berriak lortuko dituztela bi enpresentzat. Orklik urteak daramatza aliantzen eta erosketen bidean: 2015ean, Italiako Valmex enpresaren %40 erosi zuen, eta lankidetzak garatzen ditu Bayreuth eta Mondragon Unibertsitateekin eta Fraunhofer institutuarekin. Orklik 1.100 langile ditu, Ordizian, Italian, Txinan eta Brasilen banatuta.

Bost langile hil dira EAEn. Heriotzak hiru egunetan gertatu dira. Lau behargin lan istripuan hil dira eta beste bat amiantoaren ondorioz. 2019ko maiatzak 22.

Irungo CAF enpresako langile bat hil zen 2019ko maiatzaren 21ean amiantoak jota. Guztira 39 behargin hil dira amiantoagatik CAF konpainian, Irunen eta Beasainen.