Babesik gabe. Horrela sentitzen dira Sopelan (Bizkaia) kokatuta dagoen Troquelmain XXI enpresako 80 beharginak. Aste honetan jakin dute lantegia ixteko asmoa duela hartzekodunen konkurtsoko epaileak, eta, horregatik, erakundeengana jo dute euren egoeraren berri ematera. «Enpresa bideragarria da, eta, horregatik, inbertitzaile bat topatzen laguntzeko eskatzen diegu erakundeei». Javier Urkizarenak dira adierazpen horiek, langile batzordeko kidearenak. Atzo lantegiaren parean bildu ziren enpresako hainbat behargin, pankarta eskuan, euren egoeraren berri hedabide aurrean ere emateko.

80 lanpostu galtzeko arriskuan legoke lantegia. Joan den urtetik, hartzekodunen konkurtsoko epaileen esku dago enpresaren geroa, eta, duela bost aste, lan erregulazio txostena aplikatu zitzaien, eta, aste honetan, ixteko asmoaren berri jaso dute. «Albo batera utzi gaituztela sentitzen dugu, ez gaituztela aintzat hartzen», zioen Urkizak. Dover taldeak trokelak egiten zituen Sopelako Dismodel enpresa zena bereganatu zuen 2016. urtean, eta, Santanderreko beste lantegi batekin batera, Troquelmain XXI taldea sortu zuten 2017an. Bat egiteak urtebete besterik ez zuen iraun, ordea, iaztik hartzekodunen konkurtsoan baitaude, eta beharginek salatu zuten zuzendaritzak, egoera horretan, Santanderko lantegia lehenetsi duela.

Lan erregulazio txostena bi lantegietan ezarri den arren, Santanderkoan «opor egunak kitatzen ari dira», eta horregatik zioen Urkuizak lehentasuna han dagoela; aldiz, Sopelakoa ixteko asmoa azaldu die epaileak. «Enpresaren geroa bermatzeko hemengoaren kalterako erabakia hartu dute. Baina bat egite horrekin, asko galdu genuen: hemengo lantegia deskapitalizatu dute, baina, era berean, erabakiak hartzeko gunea lekuz aldatu dute». Urkizak zioenez, Troquelmain XXI enpresa sortu denetik enpresak ez du inongo inbertsiorik egin Sopelako lantegian, «eta horrela ezin da aurrera egin». Horregatik, langileak mobilizatzen hasiko dira, enpresa bideragarria delako euren arabera, eta lan karga berriz Sopelara itzul dadin ahalegina egingo dute.

Automozioaren krisia

Troquelmain XXIek automoziorako trokelak egiten ditu, eta Urkizak uste du azken urtean sektoreak duen ezegonkortasunak eragina izan duela. «Automobil ekoizleek ez dakite zein erregairekin egin autoak, eta horregatik ez dira ari modelo berriak egiten». Baina sektorea krisian baldin badago ere, negozioa beste eremu batzuetan bilatu daitekeela azaldu zuen. Adibide gisa jarri zuen aeronautika: «Sektore horrentzat ere lan egin izan dugu. Lantegi handia da, eta pieza handiagoak egin ahal izateko makinak baditugu; horregatik diogu gure egoera ez dela automozioaren krisiaren ondorioa bakarrik; hartu diren bestelako erabaki batzuen eraginez iritsi gara egoera honetara».

Troquelmain XXI enpresa sortu aurretik ere trokelen arloan aritzen ziren Sopelako lantegian. Orduan, Dismodel izenarekin. Gestamp autogintzako enpresarentzako lan asko egin izan dute, eta eurentzako hornitzaile nagusia izan da urteetan. Baina azken boladan eskaerarik ez diete egin, eta, horregatik enpresarekin ere batzekoak direla azaldu zuen Urkizak: «Jakin nahi dugu ea Gestampen aldetik betorik ba ote dagoen gure kalterako». Izan ere, hemendik aurrera ere eurekin lan egiten jarraitu nahi dute, baldin eta inbertitzailerik topatzen badute.

Lanean jarraitzeko borondatea erakutsi zuten agerraldian, eta langile batzordeko kideak argi utzi zuen ho beharginek daukaten balio gehigarria: «Trokelgintzan lan asko egiten da eskuz, eta, horregatik, ez du edonork balio bertan lan egiteko; lana fin egin behar da, eta, gurean, kualifikazio maila handiko jendea dago. Langileen batez besteko adina 40-45 urte da, eta hamabost eta hamazazpi urte arteko esperientzia daukate». Balio gehigarri hori baliatzen ahaleginduko dira etorkizuna bermatzeko.

Inbertitzaileak topatzeko aukera eduki dezaketela uste du Urkizak, baina erakundeen babesa beharrezkotzat jo zuen hori lortzeko. «Egoera zein zen ikusita, konkurtsoko epaileari galdetu genion ea beste inbertitzailerik topatzeko aukerarik izan genezakeen, eta erantzun zigun begi onez ikusiko lukeela salmentaren aukera». Hitz horiek entzunda, konpainiako langileek aurreikusten dute Troquelmain XXIen geroak norabide hori har dezakeela.

Cebek patronalaren batzarra: “Erakundeetan egonkortasuna” mantentzeko konpromisoa hartu du Iñigo Urkullu lehendakariak enpresaburuen aurrean. 2019ko maiatzak 15.

Lan-eskaintza publikoen frogak hobetzeko neurriak onartu eta urritik aurrera indarrean sartuko dituela iragarri du 2019ko maiatzaren 15ean Osakidetzak.

Sindikatuek Sopelako (Bizkaia) Troquelmain XXI lantegiaren itxiera eta 80 langileen kaleratzea salatu dute. Lantegiak Kantabrian dauka bere egoitza.

Ohiko irudia izan da azken egunetan Hego Euskal Herriko dendetan, enpresa txikietan, bulegoetan eta beste hainbat lantokitan: langileak orri batean idazten zer ordutan sartu diren lanera eta zer ordutan aterako diren. Beste lantoki batzuetan sistema modernoagoak erabili dituzte, hala nola hatz marka digitala, espresuki prestatutako aplikazio informatikoak edo, enpresa handiagoetan, lanaldia neurtzeko ohiko sistema, fitxatzeko makina. Baina era batera ala bestera, milaka lantokitan nola edo hala betetzen ari dira igandeaz geroztik indarrean dagoen lanaldiaren nahitaezko erregistroaren legea. Aparteko orduak beltzean ez ordaintzea eta gehiegizko lanaldiak murriztea da helburua, Espainiako Gobernuaren arabera. Sindikatuek eszeptizismoz ikusi dute neurria, eta patronalak ere ez daude oso pozik. Arauak badu sorburuko akats bat: «Gehiegizko orduen arazo puntuala eta ezohikoa» konpondu nahi du «jende guztiak bete beharreko arau orokor batekin», Francisco Javier Azpiazu Cebek Bizkaiko enpresaburuen elkarteko idazkari nagusiaren hitzetan.

Bilbon atzo egindako agerraldian, Cebekek denbora gehiago eskatu zuen lanaldiaren nahitaezko erregistroa bete ahal izateko. Onartu egin zuen enpresak «galduta» daudela eta zalantza asko dituztela, eta eskatu zion Lan Ikuskaritzari «irizpide batzuk» emateko legea betetzeko moduei buruz.

Azpiazuk azaldu zuenez, «zaila» da lanaldia erregistratzeko modu bakar bat jartzea, lan egiteko modu oso desberdinak daudelako orain. «Araua ohiko lanpostu bati dagokio, leku batean mugitu gabe egiten zeneko horri, baina hori dagoeneko ez da ohikoena zerbitzuetan». Lan «tipologia desberdinak» erregistratzeko moduak asmatzeko denbora eskatu zuen Azpiazuk.

Malgutasuna

Cebekeko presidente Iñaki Garcinuñok, berriz, ukatu egin zuen Magdalena Valerio Espainiako Lan ministroak esandakoa, hau da, enpresek ez dutela «serio hartu» erregistroarena: «Serio hartu dute, baina bi hilabete gutxi dira indarrean jartzeko».

Ministroak ildo horri eutsi zion atzo. «Gauzak beste baterako uzteko joera dugu», esan zuen, baina enpresa batzuek dagoeneko erregistroa sortu dutela gaineratu zuen. Nabarmendu zuen enpresei askatasuna eman diela erregistratzeko sistemak erabakitzeko. «Ez gaude denei fitxatzeko sistema zurrun bakar bat ezartzeko bezain eroak[…] Badakigu pertsona batzuk ez daudela egun osoa beren lanpostuan».

Malgutasun hori da sindikatuek salatzen duten puntuetako bat. «Ateak zabalik uzten dizkie iruzurrari eta manipulazioari. Adibidez, eskuz eginez gero, langile prekarioenek ezin diote aurre egin, ez dutelako aukerarik benetan egindako lanaldia agerrarazteko», salatu du LABek. Agiri baten bidez, sindikatu horrek tresna digitalak eta elektronikoak eskatu ditu lanaldia erregistratzeko, «patronalak bere onerako manipulatu ezin dituenak».

Eusko Jaurlaritzak, Josu Erkoreka bozeramailearen bidez, babesa eman dio lanaldia derrigorrean erregistratzeari —«zentzuzkoa da»—, eta erregistratzeko moduak sindikatuekin adosteko eskatu die enpresaburuei.

EBko justiziaren epaia

Kasualitatea izan ala ez, garaiz iritsi da Espainiako Gobernuak bultzatutako erregistroa. Izan ere, atzo zabaldutako epai batean, Europako Batasuneko Justizia Auzitegiak ebatzi zuen «derrigorrezkoa» dela langileen lanaldia «sistema objektibo, fidagarri eta eskuragarri baten bidez» erregistratzea. Espainiako Auzitegi Nazionalak eskatutako argibidea eman du horrela Luxenburgoko Auzitegiak. CCOOk lehenik eta UGTk gero Deutsche Banken aurka jarritako salaketa bat zuen oinarrian Auzitegi Nazionalaren eskaerak. Epaia txalotu dute bi sindikatu horiek.

Urte hasieran Beasaingo CAF tren konpainiako langileek zuzendaritzari eskatutakoa erabaki du Frantziako Alstom konpainiako zuzendaritzak: ez du parte hartu nahi Jerusalemgo tranbiaren linea berria eraikitzeko lanetan, eta, beraz, ez da aurkeztuko lanetarako lizitazio publikora. Electronicintifada.net atariak argitaratu duenez, Israelgo Dan eta Electra konpainiek eman diote Alstomen erabakiaren berri Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroari, herenegun bidalitako gutun baten bidez. Maco kazetaren arabera, Israelgo bi konpainiak Alstomen kontrako salaketa jartzea ari dira aztertzen.

Tranbiaren linea berria egiteko proiektua dago jokoan. Linea berriarekin, Israelek Zisjordaniako eta Jerusalem ekialdeko lurralde okupatuak lotu nahi ditu. Nazioarteko legediak Israeli aitortzen ez dizkion lurraldeetan egin nahi du azpiegitura, eta Mendebaldeko herrialdeetako gero eta tren konpainia gehiago ari dira uko egiten proiektuan parte hartzeari.

CAFeko langileek lehia uzteko eskatu zioten zuzendaritzari urtarrilean; aho batez hartu zuten erabakia, ondorengo argudioarekin: «Ez dugu nazioarteko legezkotasunaren aurka doazen lanetan parte hartu beharrik». Alstomen zuzendaritzak ere argudio bera erabili du lizitaziora ez aurkezteko, lanak egiteko sortutako partzuergoko bere bi bazkide israeldarrek —Danek eta Electrak— Netanyahuri azaldu diotenez.

«Ostiralean harriduraz jaso genuen Alstomen jarrera ofiziala, zeinarekin ez baitie lizitazio publikora aurkezten uzten Electrari eta Dani, eta bihar da aurkezteko azken eguna», diote Israelgo bi konpainiek Netanyahuri bidalitako eskutitzean. Azaldu diote Frantziako konpainiak atzera egin izanaren arrazoia «Israelen eta Palestinaren arteko gatazka» dela, eta uste duela «begi bistakoa dela [tranbiaren proiektua] giza eskubideen kontrakoa izan daitekeela». Alstomek bere bi bazkideei azaldu dienez, Jerusalemgo tranbiaren proiektuan parte hartzea «Frantziako legediaren aurkakoa» ere izango litzateke, nazioarteko legediaren kontrakoa den heinean.

Lehiakideak, erdira

Hasi baino lehen ere, sekulako zailtasunak izaten ari da Jerusalemgo tranbia handitzeko proiektua. Alstom ez da proiektuan parte hartzeari uko egin dion bakarra, eta, gainera, haren ezezkoak beste batzuk ere parte hartu ezinik lagako ditu: esate baterako, Bartzelonako Moventia konpainia, zeina Alstomek, Electrak eta Danek osatzen duten partzuergo bereko kide baita.

Alstomek baino lehen, joan den astean beste partzuergo batek ere lizitazioan ez parte hartzea erabaki zuen; Kanadako Bombardier zen partzuergoko bazkide nagusia. Australiako Macquarie inbertsio funtsak atzera egin eta gero baztertu zuen bere burua Bombardierrek.

Alemaniako Siemensek gidatutako beste partzuergo batek ere adierazi du ez duela parte hartuko tranbiaren lizitazio publikoan, «Israelgo okupazioari lotutako arriskuengatik».

Zalantzan dago CAFek Israelgo Shafir markarekin sortutako partzuergoaren parte hartzea ere, Beasaingo konpainiako langileek argi utzi baitute ez dutela nahi proiektu horretan parte hartu. Palestina Askatzeko Erakundeak esker ona adierazi zien CAFeko langileei, erakutsitako jarrerarengatik. Airean dago, halaber, Greziako GEK Terna konpainiaren eta Stasy enpresa publikoaren partzuergoaren parte hartzea ere, finantzaketa arazoengatik.

Horrela, hasieran proiektuaren lanak bere gain hartzeko lehiaketara aurkezteko zortzi hautagai edo gehiago bazeuden ere, baliteke bi edo lau baino ez aurkeztea, Calcalist Israelgo kazeta ekonomikoaren arabera.

Lehiakideak erori ahala, Txinako CRRC trengileak aukera handiagoa izan dezake Jerusalemgo tranbiaren proiektua eraikitzeko lanak bereganatzeko. Arazoa da Txinako konpainia Iranen ere hainbat trenbide azpiegitura egiten ari dela, Israelen etsairik minenarekin elkarlanean. Gainera, AEBak Israel estutzen ari dira Txinaren inbertsioak neur ditzan, Washington beldur baita segurtasun eta espioitza arrazoiengatik.

BAIONA. Frantziako trantsizio ekolokigo eta solidarioaren ministerioak argindar hornitzaile ofizial gisa identifikatu du Enargia enpresa. I-Ener kooperatibaren ildotik sortua, %100 berriztagarria den argindarra proposatu die hemendik aitzina Ipar Euskal Herriko herritarrei. Heldu den udan abiatuko dute zerbitzua.

Osakidetzako Lehen Arreta zerbitzuko lan-gatazka. Mahai Sektorialaren bilera inolako akordiorik gabe amaitu da eta sindikatuek greba deialdiari eustea erabaki dute.

Lan erregulazioko espedientea: 3.700 lanpostu deuseztatzeko eta 1.150 bulego ixteko asmoaren berri eman die Santander bankuak sindikatuei. 2019ko maiatzak 14.