Lan merkatuak beste urrats bat egin du krisi aurreko mailara itzultzeko, baina oraindik ez da iritsi. Langile kopurua inoizko handiena da Nafarroan, Gizarte Segurantzako kotizazioetan neurtuta, baina beste hiru lurraldeetan oraindik koska bat handitu beharko du enpleguak maila horretara iristeko. Langabeziak jaisten jarraitzen du —ekainean, 3.417 langabe gutxiago zenbatu ditu SEPEk—, baina oraindik duela 11 urte baino 40.000 langabe gehiago daude.

Datuen analisi positiboa egin dute Nafarroako Gobernuak, Eusko Jaurlaritzak eta Confesbakek, baina gozotik baino gazi gehiago du sindikatuenak: enplegua handitzen ari da, bai, baina oso baldintza kaskarreko enplegua ari da nagusitzen.

LANGABEZIA

Erritmoari eusten dio

Hego Euskal Herrian, bosgarren hilabetez jarraian gutxitu da langabeen kopurua. 141.719 lagun ageri dira lanik gabe Lanbideko eta Nafar Lansareko bulegoetan. Maiatzean baino 3.417 gutxiago dira, eta 2018ko ekainean baino 10.820 gutxiago. 2013. urtearen hasieraz geroztik ari da langabe kopurua txikitzen, eta jada 2013ko martxoan baino 94.000 lagun gutxiago daude lanik gabe.

Langabe kopurua nabarmen apaldu ondoren, jaitsieraren erritmoa motelduz joan da, baina nahiko egonkor dago iazko udazkenaz geroztik, 9.500-11.000 gutxiago urte batetik bestera. Horrela, aurtengo ekainean iazko ekainean baino 10.820 langabe erregistratu gutxiago zeuden.

Langabezia tasa ere jaisten ari da, baina poliki-poliki, urtero puntu portzentual bat inguru. 2013ko martxoan goia jo zuen —%17,7 zeuden lanik gabe—, eta %10,5 ziren ekainean. Tasa horretatik gora jarraitzen dute Bizkaiak (%11,8) eta Arabak (%11,5), baina behera Nafarroak (%9,8) eta Gipuzkoak (%8,5).

Sektore guztietan egin du behera langabeziak, baina batez ere zerbitzuetan (-2.089), udan ohikoak baitira turismoarekin eta oporrekin lotutako kontratazioak. Horrek azaltzen du aurretik enplegurik gabekoen artean gertatu den langabeziaren jaitsiera handia ere (-778); funtsean, lehen enplegua duten gazteak dira. Hilabete pattalagoa izan da, berriz, industriarentzat (-283) eta eraikuntzarentzat (-253). Edonola ere, Confebaskek ohartarazi du enplegu asko sortu direla industrian: 1.426 afiliatu gehiago Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan.

Luzaroan lanik gabe egon direnen artean ere langabezia jaitsi dela nabarmendu du Beatriz Artolazabal Eusko Jaurlaritzako Enplegu sailburuak: «Ekonomiaren suspertzea aukerak ematen ari da langabe kronifikatuenei».

Aukera horiek handiagoak dira gizonentzat. Berriro ere, gehiago urritu dira langabeak haien artean (-2.116) emakumeen artean baino (-1.301), eta are gehiago handitu da bi sexuen arteko arrakala: langabeen %58,4 dira emakumeak , eta %41,6 gizonak. Langabezia tasaren aldea ere, noski, gero eta handiagoa da: gizonen %8,4 daude lanik gabe, baina emakumeen %12,7.

AFILIAZIOAK

Beste 7.000 falta dira goiko mugara iristeko

Ekainean, batez beste, 1.262.627 lagunek kotizatu zuten Gizarte Segurantzan, maiatzean baino 4.213 gehiagok. Datu ona da, normalean hilabete horretan 2.000tik behera egoten baita afiliazioen hobekuntza; berez, 2007ko maiatzera arte egin behar da atzera kopuru handiagoa aurkitzeko (6.156).

Maiatzean gainditu zuen afiliatuen kopuruak 2008ko iraileko muga —orduan piztu zen krisiaren okerrena—, eta ekainean beste urrats bat egin du inoizko kopururik handienera iristeko: 1.269.581, 2008ko uztailean. Zazpi mila baino gutxiago falta dira, eta enplegu sorrerak erritmoa galtzen ez badu, baliteke urtearen amaieran iristea.

Sektoreka, uzta askoren bilketa garaia iritsi dela antzeman da, nekazaritzak 562 afiliatu batu baititu.

KONTRATAZIOAK

Egunean 4.000 kontratu

Egunean ia lau mila kontratu egiten dira Hego Euskal Herrian, baina haietako gehienak laburrak dira, egun edo aste gutxikoak. Datu horrek lan merkatuaren prekaritatea agerian uzten duela nabarmendu dute sindikatu guzti-guztiek. «Prekaritate zantzu batzuk» ere badirela onartu du Miguel Laparra Nafarroako Eskubide Sozialetarako jarduneko lehendakariordeak ere, baina gogorarazi du krisia hasi zenetik kontratazio mugagabea urte onenetan bigarrena izaten ari dela. Guztira, 9.788 kontratu mugagabe egin ziren ekainean Hegoaldean, kontratu guztien %7,64.

LANGABEZIA SARIA

Estaldura txikia

Langabeziaren estaldurak oso maila kaskarrean jarraitzen du. Azken datuak maiatzekoak dira, eta erakusten dute 84.413 langabek ez dutela jasotzen beren lan egoerarekin lotutako saririk (%58). Datua are okerragoa zen urtebete lehenago (%62,3), baina sindikatuek ez dute arrazoirik ikusten alarma hotsak itzaltzeko. Are gehiago, LABek ohartarazi du langabeen egoera okertu egingo dela baldin eta EAJk eta PSEk Eusko Legebiltzarrean DSBE diru sarrerak bermatzeko errenta erreformatzeko aurkeztutako lege proposamenak aurrera egiten badu.

Gipuzkoako Auzitegiak atzera bota du Fagor eta Edesako langilek ohiek Ordaindu eta Eskuratu elkarteen bidez Mondragon Korporazioaren aurka jarritako demanda.

Zer egin grebak nire hegaldiari eragiten badio. Konpainiak itxaronaldian zehar beharko dituzten elikagai guztiak eman behar dizkie kaltedunei.

Eusko Jaurlaritzaren Aurrekontuak 2020: Iker Casanova EH Bilduklo legebiltzarkideari elkarrizketa, Radio Euskadin. b

Sei urtez gora egin ondotik, beheranzko bide garbia hartu du autoen merkatuak. Urtearen lehen erdian 26.800 auto matrikulatu dira Hego Euskal Herrian, iazkoan baino %7,4 gutxiago. Jaitsiera are handiagoa izango zatekeen baldin eta Eusko Jaurlaritzak ez balu indarrean ezarri auto berriak erosteko laguntza programa bat. Horrela, bere menpeko hiru lurraldeetan %4,3 jaitsi dira salmentak, eta Nafarroan, laguntzarik gabe, %17,2.

Renove plana indarrean jarri zutenean, auto saltzaile batzuek ziurtatu zuten jarritako dirua motz geratuko zela eta ez zuela eragin erabakigarririk izan. Zenbakiek erakusten dute eragina mugatua izan dela. Guztira 2.411 autok baliatu zuten Jaurlaritzaren 2.000 eta 3.000 euro arteko laguntza: urte osoan Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan saldutako autoen %11,5. Badira diru publikoz lagundutako autorik saldu ez duten kontzesionarioak ere, beren ibilgailuak ez baitziren agertzen Jaurlaritzaren zerrendan.

Merkatuaren erorialdia oso-osorik lotuta dago dieselaren amiltzearekin. Urtarrilaren 1etik ekainaren 30era gasolioa erretzen duten 6.344 auto saldu dituzte, iragan urtean baino %35,8 gutxiago. Dieselaren kuota %34tik %23,6ra jaitsi da urtebetean. Beste mende batekoa dirudi lau autotik hiru diesel ziren garaia, baina 2010ean izan zen, eta 2017ra arte merkatuaren erditik gorakoa izan zen haren kuota.

Gora doa, berriz, gasolina autoen merkatu kuota: %59,6 izan zen iazko lehen sei hilabeteetan, eta %65,8ra iritsi da. Kopuru osoetan, igoera txikiagoa da: 17.648 saldu dituzte, iaz baino %2,3 gehiago.

«Etorkizuna elektrikoa da»

Merkatu kuota gehien handitu dute gasolina eta gasolioa ez beste sistemak darabiltzaten autoek: %6,2 ziren iaz, eta dagoeneko %10,4 dira. Urtarriletik ekainera 2.808 matrikulatu dira, iaz epe horretan baino %55 gehiago. Alternatiboen artean, hibridoak dira nagusi, hau da, motor elektriko batez gain gasolioa eta gasolina erretzen duen beste bat dutenak.

Auto elektriko hutsak, oraindik, salmenten zati txiki bat dira. Hego Euskal Herriko daturik ez dago oraindik, baina Espainian, aurten salmentak bikoiztu egin diren arren, %0,7 baizik ez dira (5.459).

Autowag auto saltokiko iturriek baieztatu dute salmentak oraindik txikiak direla atal horretan. «Prezioen diferentziak oso handiak dira. Asko hitz egiten da ekologiaz, baina poltsikoak agintzen du. Gasolina autoenekin berdindu arte, jendea ez da erosten hasiko. Jendea ez dago prest ingurumenarengatik hamar edo hogei mila euro gehiago ordaintzeko».

Edonola ere, sektoreak uste du etorkizuna elektrikoa dela. «Une jakin bat iristen denean, asko handituko da auto elektrikoen kopurua, motor elektriko bat egitea diesel bat egitea baino merkeagoa baita fabrikatzailearentzat. Hemendik hamar urtera baino gutxiagora, autoen %95 elektrikoak izango dira», adierazi dute Autowageko iturriek.

Eusko Jaurlaritzaren Renove planak, esate baterako, soilik lau auto elektrikoren salmenta lagundu du, harentzat izan arren laguntzarik handienak, 3.000 eurorenak. Kontua da aldi berean jarri dela martxan Espainiako Gobernuak emandako 6.500 euro arteko diru laguntza ematen duen plan bat (Moves), eta hara jo dute auto elektrikoetan interesa zeukatenek.

Dieselaren gainbehera ez da Euskal Herriko kontua bakarrik. Europako Batasunean, 2017an baino 1,2 milioi diesel auto gutxiago saldu ziren iaz, eta joera horrek jarraitu egin du aurten —merkatu kuotaren %32 izan dute lehen hiruhilekoan—. Bigarren urtez jarraian, gasolina erretzen duten autoenak izan dira salmenten erdiak baino gehiago. Dieselaren krisiak ondorio garbi bat izan du, ACEA autogileen Europako patronalaren arabera: %1,8 karbono dioxido gehiago isuri zen iaz.

ACEAk ziurtatu du gasolinaren eta gasolioaren CO2 isurketen aldea txikitzen ari dela, baina artean «esanguratsua» dela dio, eta horregatik eskatu die bezeroei ez ditzatela alboratu «belaunaldi berriko» dieselak.

Bezeroek, ordea, dieselari bizkarra emateaz gain, CO2 isuriak handitu dituen beste joera bati eusten ari dira: noranahiko itxurako autoak saldoka erosten ari dira, SUV deitutakoak. Iaz EBn saldutako autoen herenak baino gehiago izan ziren mota horretakoa, eta hortik gora merkatu askotan. Hego Euskal Herrian eta Espainian, esaterako, aurten saldutakoen %45 izan dira. Auto arruntak baino handiagoak dira, pisutsuagoak eta aerodinamika gutxiagokoak, eta, oro har, erregai gehiago kontsumitzen dute.

Praktikan, erabakia hartuta iritsi zaie gainerako herrialdeei LPEE Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundean: Saudi Arabiak eta Errusiak jada larunbatean —Osakako G20aren goi bileran— iragarri zuten ados zeudela petrolio ekoizpenaren murrizketekin jarraitzeko. Kontuan izanda Saudi Arabia dela, alde handiz, LPEEko ekoizlerik handiena, atzo Vienan (Austria) egindako bilkuran beste ezer esateko tarte gutxi gelditu zitzaien LPEEko gainerako beste hamahiru bazkideei.

Ahots kritiko bakarra Iran izan da. Biyan Zanganeh Irango petrolio ministroak gaitzetsi egin zuen Saudi Arabiaren jarrera. «LPEEk bizirik jarraitu nahi badu, erabakiak LPEEren barruan hartu beharko dira, eta ez kanpotik datozen argibideen arabera. Ez gaude hemen kanpoan hartutako erabakiak zigilatzeko». Irango petrolio ministroak ukatu egin zuen bere herrialdeak LPEE uzteko asmorik duela, eta esplikatu zuen ez duela arazorik produkzio murrizketa luzatzeko ere. «Hemen arazoa aldebakartasuna da», esan zuen, eta ohar garbia egin: «LPEE hil egingo da prozesu honetan».

Bi handiak

2016. urteaz geroztik, LPEEko hamalau herrialdeak beste talde baten parte ere badira, beste hamar aliaturekin batera. Garai batean, guztiak ados jarri ziren ekoizpenak egokitzeko. Helburua zuten txikitzea upela merkeegi egotera bultzatzen zuten petrolio erreserba handiak.

LPEE hedatu horretako adiskide berrietako bat da, hain zuzen, Errusia, munduko petrolio esportatzailerik handienetan bigarrena. Eta lehen arerio handienak zirenak, Saudi Arabia eta Errusia, gero eta gehiago dabiltza elkar harturik, adibidez, Iranen haserrerako.

Dena den, Saudi Arabiako petrolio ministroak, Khalid al Falihek, bazuen atzo erantzuna Irango ordezkariarentzat: «Hemen inork ez dio inori ezer agintzen; hau guztia kontsultetan eta analisi partekatuetan oinarritzen da», esan zuen, eta argudio pisutsua eman zuen bere jokaera defendatzeko: «Mundu guztia errespetatzen dugu, baina kontua da Saudi Arabia eta Errusia munduko ekoizlerik handienak direla».

Gauzak horrela, Vienako eztabaidak funtsean zera erabakiko du: zenbat denboraz luzatu upel ekoizpen txikiago hori —beste urte erdi ala bederatzi hilabete—. Saudi Arabiak eta Errusiak bat egiten dute horretan ere: murrizketa 2020ko martxora arte luzatzearen alde daude biak, besteak beste, horren mende ez egoteko LPEEren urte bukaerako ohiko bileran.

LPEEko herrialdeek eta beste hamar herrialdek, Errusia barne, urte erdi daramate ekoizpena murriztuta, orotara eguneko 1,2 milioi upel gutxiago merkaturatzen. Horrekin lortu dute aurre egitea AEBetako frackingeko petrolioaren eskaintza handiak egindako presioari, eta upela eta 54 dolarretik 65-70 dolar ingurura igotzea.

Atzo, bi dolar garestitzen hasi zuen eguna, baina gero indarra galdu eta 65 dolarrean geratu zen.

Sakrifizioa

Baina ikusteko dago murrizketari eustea nahikoa izango den upelari 70 dolarretan eusteko. AEBetako petrolio ugariaren presioari beste hainbat aldagai gehitzen ari zaizkio eskariaren aldetik. Esate baterako, ikusi beharko da zer gertatzen den Txinako eta Indiako ekonomiekin, geldotzeko zantzuak baitituzte, eta bi herrialdeak baitira petrolio kontsumitzaile oso handiak.

Hori bai: azken datuen arabera, oraingoz ekoizpen murrizketan ez dute sakrifizio handirik egin behar izan, ez Saudi Arabiak, ezta Errusiak ere. Bloombergen arabera, LPEEren ekoizpen txikiagoak gehienbat Venezuelaren krisian eta Iranek jasaten dituen zigorretan du jatorria.

Loiuko aireportuan grebak izango dira 2019ko uztailaren 1etik irailera 1era bitartean. Gida honetan eskuragarri dituzu noiz eta ze ordutan izango diren lanuzteak.

3.525 auto eta lur orotarako ibilgailu matrikulatu zituzten ekainean Euskadin, iaz baino % 15,4 gutxiago. Nafarroako datua: % 27,7 auto gutxiago (980 ibilgailu).