Siemens Gamesak 2021ean marjina positiboetara itzultzea aurreikusi du, eta horrek 2020an itxiko dituen galeretatik irteteko atea irekiko lioke ekoizleari.

Koronabirusa COVID-19: ELA, LAB, CC. OO. eta UGT sindikatuak, eskolarako bueltaz. ELA, LAB, CC. OO. eta UGT sindikatuek neurriak eskatu dituzte eskolarako bueltarako

Europako Batzordeak jopuntuan du Irlandako zerga sistema. Ez zaizkio arrazoiak falta; izan ere, Europako ekonomiarik handienek milioika euro galtzen dituzte egunero Irlandak, Herbehereek eta Luxenburgok multinazionalei ematen dizkieten erraztasun fiskalen ondorioz. Han aitortzen dituzte Europako Batasuneko gainerako herrialdeetan lortutako mozkinak, eta gai hori batzordearen lehentasunetako bat bilakatu da.

2018. urtean, Applek, Googlek edo Netflixek Amerikako Estatu Batuetatik kanpo lortu zituzten irabazien %52 zerga sistema malgua duten herrialdeetan aitortu zituzten. Deigarriak dira Europako datuak: AEBetako konpainia handiek Irlandan aitortu zituzten EBn eskuratu zituzten irabazien %47, ia 83.000 milioi euro. AEBetako Azterketa Ekonomikorako Bulegoak (BEA) joan den astean argitaratutako datuak dira, hango enpresek 2018an atzerrian lortu zituzten irabazien ingurukoak.

Multinazionalek, egoitza nagusiaz gain, filialak ezartzen dituzte Irlandan, eta sozietateak paradisu fiskaletan; hara bideratzen dituzte Europan lortutako irabazi ia guztiak, gehienak, irlatik kanpo eskuratutakoak. Irlandar bikoitza deitzen dioten sistema horri esker, ez dute ia deus ordaintzen. Irlandak hitzeman zuen 2020. urtean debekatuko zuela jardun hori, baina oraingoz ez dirudi aurrerapausorik eman duenik.

Bada modu bat herrialdeen arteko diru transferentziek zer garrantzia duten identifikatzeko. Azken datuen arabera, Irlandako langileak Europako errentagarrienak dira, nabarmen: AEBetako multinazionalek Irlandako langile baten soldatan inbertitzen duten dolar bakoitzeko, bederatzi dolarreko irabaziak lortzen dituzte. Datua erabat ezberdina da Europako beste ekonomia garrantzitsu batzuetan: Espainian 0,5 dolar lortzen dituzte soldatetan inbertitutako dolar bakoitzeko; Alemanian, 0,2; Frantzian, 0,15.

Irlanda, ordea, ez da kasu bakarra. Europako Batasunean badira fiskalitate malgua duten beste herrialde batzuk, eta haiek ere ageri dira BEAren txostenean: AEBetako multinazionalek EBn eskuratutako irabazien %14 Herbehereetan aitortu zituzten 2018an, %4 Belgikan eta %3 Luxenburgon.

Adituek horri aurre egiteko modu bat baino gehiago proposatu dituzte azken urteetan. Bat da Europako Batasuneko herrialde guztietan zerga berak ezartzea multinazional handiei. Guztiak ados jartzeak, ordea, ezinezkoa dirudi. Beste bat Google tasa ezartzea da, enpresa teknologikoei eragiten dien zerga bat. Oraingoz, halako neurriak onartu dituzten herrialdeek bertan behera utzi behar izan dute erabakia, besteak beste Donald Trump AEBetako presidenteak muga zergak igotzearekin mehatxatu dituelako neurri hori onartzen dutenak. Frantziak iaz onartu zuen GAFA tasa, baina 2020 hasieran izoztu zuen, zigorrak saihesteko.

Appleren kasua

Appleren auzia da Irlandak eta AEBetako enpresa handiek duten harremanaren erakusle nagusia. 2016an, Europako Batzordeak Apple derrigortu zuen 13.000 milioi euro ordaintzera Irlandari, hark legez kanpoko laguntza fiskalak eman zituelakoan. Hala, estatu kideak eta AEBetako konpainiak helegitea jarri zuten, eta EBko auzitegiak arrazoi eman zien joan den uztailean. Bertan behera utzi zuen diru kopuru izugarri horren ordainketa.

Bruselak dio multinazionalak laguntza publikoak jaso zituela urte askoan, eta barne merkatuaren lehia desitxuratu zuela horrek. Epaiketa horretan, asko zuen jokoan Irlandak. Batetik, halako zigor batek egoitza uhartean duten beste multinazional batzuk ikaratu zitzakeelako; eta, bestetik, 13.000 milioi euro horien zati bat eskatzen has zitezkeelako Europako beste herrialde batzuk. Zerga horiek, nagusiki, Applek EBko gainontzeko lurraldeetan duen jardunaren emaitza dira.

Bruselaren arabera, Applek ez zuen ia zergarik ordaintzen Irlandan. 2003. urtean, irabazien %1 ordaintzen zuen, eta kopuru hori urtetik urtera murriztu zen: 2014. urtean mozkinetatik %0,005 baino ez ordaintzea baimentzera iritsi zen uharteko ogasuna.

Langile gehienek astelehenean amaituko dituzte udako oporrak, eta euren lanpostuetara itzuliko dira. Baina haietako askok etxetik arituko beharko dute, eta berriz hasiko dira buruhausteak eta buruko minak. Telelanak eragiten dituen askotariko zalantzak argitze aldera, lege bat ari da lantzen Espainiako Gobernua, eta asteartean berriz ekingo die negoziazioei hango sindikatu nagusiekin eta enpresaburuen elkarteekin.

Mahai gainean beste testu bat izango dute. Berrikuntza handirik ez dakar, baina batek eragin du sindikatuen kexa: gobernuak aurreproiektutik kanpo utzi ditu administrazio publikoetako langileak —funtzionarioak ere bai, baina haiek beste zuzenbide baten menpe daude—. Administrazioko beharginen kasuan, gobernuak uste du haien egoera berariazko lege baten bidez arautu behar dela. Sindikatuak ez daude horrekin ados, eta horien egoera besteenarekin parekatzeko eskatu dute. Gobernuak, oraingoz, enpresa pribatuetarako soilik egin nahi du legea.

Testu berrian ez du ia aldaketarik sartu; uda aurretik izandako negoziazioetan jada zenbait asmo leundu zituen, batez ere enpresarien gustukoak ez ziren batzuk; hala nola kostuei buruzko aipamen batzuk. Aurreproiektuaren arabera, telelanak ez dio langileari bere jarduerarekin lotutako ekipo, erreminta eta bitartekoekin lotutako kosturik eragin behar; horiek enpresak ordaindu edo konpentsatu behar ditu. Baina nola? Zirriborroaren arabera, enplegatzaileak akordio bat sinatu behar du langilearekin, eta hor zehaztu, besteak beste, lanerako zein material behar dituen. Kostuen inguruan, berriz, gobernuak ez du busti nahi izan; uste du hori negoziazio kolektiboan adostu eta jaso behar dela, edo enpresa akordioetan. Sindikatuek zehaztasun gehiago nahi dituzte legean.

Langileen ordezkariak kexu agertu dira, halaber, gobernuak enpresarien elkarteen beste eskaera bat onartu duelako: beharginek benetan lan egiten dutela zaintzeko kontrol neurriak handitzeari buruzkoa. Oraingo testuak dio askotarikoak izan daitezkeela neurriok, ez soilik telematikoak, baina horiek «langileen duintasuna» eta datuen babeserako legedia errespetatu behar dutela. Horrez gain, egitasmoak jasotzen du lanaldi bakoitzaren erregistro bat egin behar dela, eta langileen deskonexio digitalerako eskubidea bermatu.

Borondatezkoa

Lege berrian jasoko diren neurriek telelanean aritzen diren langileei eragingo diete. Baina nork argudiatu ahalko du telelanean ari dela? Aurreproiektuaren arabera, «urrutiko lan harreman erregular» bat duenak, edo bestela esanda, hiru hilabeteko erreferentziazko epean lantokitik kanpo egiten duenak lanaldiaren %20 gutxienez, edo kontratuaren iraupenaren arabera, horren ehuneko proportzional baliokidea.

Horrekin batera, eta betiere lege aurreproiektuaren arabera, urrutiko lana borondatezkoa izango da langileentzat. Lanpostura itzuli ahal izango dira hala nahi dutenean, eta telelanera egokitzeko zailtasunak edo horri uko egitea ezingo da behargin bat kaleratzeko erabili edo haren lan baldintzetan funtsezko aldaketa bat egiteko arrazoi justifikagarri gisa erabili. Era berean, etxetik ari direnek aurrez aurre lan egiten dutenen eskubide berberak izango dituzte, eta neurri hori ezartzeak ezingo du eraginik izan haien lan baldintzetan, ordainsarietan, enpleguen egonkortasunean, lanaldietan, prestakuntzan eta barne promozioetan.

Airbusek doministiku egiten duenean, sektore osoa hoztu egiten da Europan. Horixe gertatzen ari da aeronautikan, kontinentean eta mundu osoan oro har, eta Euskal Herria ez dago salbu. Uda hasi zenetik, egunetik egunera jakinarazten ari dira kaleratzeak eta beste neurri batzuk, lan eskariaren jaitsiera handiari aurre egiteko. Aciturri taldea izan da gisa horretako albiste bat eman duen azkena. Asteon egin du: enplegua erregulatzeko espediente bat iragarri du, eta bere lantegi guztiei eragingo die. Beraz, kaleratze kolektiboak izango dira, baina zehazteko du orotara zenbat izango diren.

Euskal Herrian bi lantegi ditu, biak Araban: Berantevillan eta Gasteizko Miñaoko parke teknologikoan. Mugan beste planta bat du, Miranda Ebron (Burgos, Espania). Hirurak kontuan hartuta, 619 langile dira guztira.

Taldearenak dira hiru lantegiak. Miñaokoa Alestis enpresarena da, baina iaztik Aciturri taldearen barruan dago. Euskal Herritik kanpo ere lantegi ugari ditu konpainiak: Aciturrirenak eta Alestisenak kontuan hartuta, 4.500 behargin inguru. Bi enpresetako zuzendaritzek ez dute jakinarazi zenbat behargin kaleratuko dituzten, baina bai planta guztiei eragingo diela. Gutun baten bidez lantegi bakoitzeko ordezkari sindikalei jakinarazi diete erregulazio espedientea abiatuko dutela, eta elkarrizketak hasiko dituela haiekin, neurria nola ezarri aztertzeko.

Taldeak argudiatu du aire trafikoa murriztearen ondorioz aire lineek eskaera asko atzeratu eta bertan behera utzi dituztela, eta, ondorioz, fabrikatzaile nagusiek nabarmen murriztu dutela lana —%45 inguru—, hornidura kate osoari eraginez. Enpresak azpimarratu duenez, datozen urteetako aurreikuspenetara egokitzea izango du helburu, «konpainiak luzaroan irautea bermatzeko». Taldeak bereziki aeronautikarako dihardu, eta neurri txikiagoan autogintzarako ere bai. Lehen mailako hornitzaile kategoria du: besteak beste, Airbus, Boeing eta Embraer konpainientzat aritzen da.

Airbusen itzal handia

Berezia da Alestisen kasua. 2019an, Aciturrik erosi zuen —%76 berea du—, garai gatazkatsu bat pasatu ostean. 2009an sortu zuten, patzuergo gisa eta Euskal Herriko Alcor taldea akziodun nagusi moduan. 2013an, kaleratzeak izan ziren, Jundizeko lantegia (Araba) itxi eta Miñaora eraman zituzten hango langileak. Handik gutxira, hartzekodunen konkurtsoan sartu zen, eta Airbus egin zen enpresaren kargu: akziodun nagusia bihurtu zen, harik eta Aciturrik erosi zuen arte, iaz.

Alestisek orain duen egoera, beraz, ez da berria. Dena den, sektore osoa dago krisian. Asteotako iragarpenei batu behar zaizkie Aernnovak —Berantevillan dago hura ere— uztail amaieran jakinarazitakoa, Bizkaiko ITP Aerorenak eta Lapurdiko Lauak taldearenak —haiek ere ez dute zehaztu zenbat langileri eragingo dien neurriak—. Euskal Herrian, 50 enpresa eta 6.000 behargin inguru ditu sektoreak. Airbus da haien guztien bezero nagusietako bat, eta heren bat txikitu du ekoizpena, eskarira egokitzeko.

Aeronautikan ez bezala, autogintzan hasi dira argia ikusten, Nafarroako Volskwagenen behintzat. Behin-behineko 452 langile kontratatuko dituzte Landabengo lantegirako. Astelehenean hasiko dira, eta asmoa da kontratuak 2020. urtearen amaierara arte luzatzea. Wolfsburgeko (Alemania) zentraletik Polo modeloaren 5.000 unitate gehiago egiteko eskaria jaso dute. Igoera horrekin, urteko ekoizpena 247.000 ibilgailu ingurukoa izango da: 137.000 T-Cross eta 110.000 Polo.

Astelehenean hasi ziren hiru lan txandak osorik egiten, eta haiei gehituko zaiei larunbatekoa. Aste honetan aldi baterako erregulaziotik atera dituzte hala zeuden azken langileak —1.000 inguru; guztira, 3.800 behargin dira lantegian—. Hala, fabrika pandemia hasi aurreko jarduerara itzuliko da, egunero 1.581 auto ekoitziz, urte hasieran baino 44na gehiago goizeko eta arratsaldeko txandetan.

Enpresak azaldu duenez, beste 5.000 autoren eskaerak zerikusia du Polo eta T-Cross modeloek azken hilabeteetan izan duten salmenta onekin. Nabarmendu du hazkundea espero zutena baino handiagoa izan dela, eta urte amaierara arteko aurreikuspenak ere positiboak direla.

Suspertzea eragin duten arrazoien artean, azpimarratu ditu autoak erosteko Europako gobernuek bultzatutako planak eta herritar askok banakako garraioaren alde egin izana, COVID-19az kutsatzeko beldurrez.

Emilio Saenz Iruñeko lantegiko buruaren hitzetan, ekoizpena handitzea «albiste bikaina» da, baina zuhurtziaz jokatzeko deia egin du: «Langile guztien lan bikainari emandako saria da. Baina egoerak ezegonkorra eta ziurgabetasun handikoa da oraindik ere; beraz, etorkizun hurbilari begira, baikortasuna, lan apala eta zuhurtzia nahastu behar ditugu».

Euskaltel: PPko Galiziako Gobernuko kontseilari ohi bat izango du zuzendaritzan. Beatriz Mato Euskalteleko Kontseiluan sartuko da, 2020ko Batzarra eginda.

Alestis Aerospacek Miñaon (Araba) duen lantegian lan-erregulazioko espediente bat aurkezteko asmoa jakinarazi die formalki enpresa-batzordeei.

Nafarroako Volkswagenek 452 langile kontratatuko ditu Wolfsburgeko markaren eskaerari erantzuteko. 5.000 auto gehiago ekoiztea eskatu du. 2020ko abuztuaren 25a.

Zapi urdinik ez da ageri aurten Bilboko kaleetan. Aste Nagusia bertan behera utzi izanak jaiarekin zerikusia duten ikur guztiak ezkutatu ditu. Jairik ez izateak, baina, ez du esan nahi aldarrikapenak itzaltzen direnik, eta, iazko Aste Nagusian antolatu bezala, Bizkaiko Pentsiodunen Mugimenduak (BPM) manifestazioa egin zuen atzo hiriaren erdi aldetik. Pentsiodunek euren eskaera klasikoak plazaratu zituzten: pentsio duinak, babes neurriak, sistema publikoa, alargunen egora hobetzea… Baina aurten beste aldarri batek hartu du indarra: zahar etxeen egoera «dramatikoa» salatzeak. «Langileekin hitz egin dugu, eta esaten digute gainezka daudela, leher eginda, nekatuta… Egoera hori konpondu behar da», ohartarazi zuen Jon Fano BPMko kideak.

Zapi gorria da pentsiodunen mugimenduko ikurra, eta hark bete zuen urdinen zuloa Plaza Eliptikotik Areatzarainoko bidean. Antolatzaileen esanetan, «lau mila pertsonatik gora» elkartu ziren, adin guztietakoak. Bilboko Konpartsek euren egitarau guztia bertan behera utzi dute, baina ordezkaritza bidali zuten mobilizaziora, eta konpartsetako atorra batzuk ikus zitezkeen. Osasun neurri guztiak zaindu zituzten mobilizazioan. Manifestariek lau ilaratan banatuta egin zuten ibilbidea —burua Areatzara iritsi zenean atzeko muturra irteera puntutik oso gertu zegoen—, maskarekin, eta behar adina gel hidroalkoholiko eraman zuten.

«Gu gelditzen bagara, bihotza gelditzen zaigu. Pandemiak ezin ditu gure aldarriak gelditu, kalera atera behar ditugu arazoak», azaldu zuen Xabier Isasa BPMko kideak martxa hasi aurretik. Plazan zen Pentsio publiko duinak zioen pankarta handia zabaldu zutenean. Geroago manifestarien leloak iritsi ziren. Besteak beste, «lapurrak kanpora erakundeetatik» eta «terrorismoa hilabete bukaerara ez iristea da» oihukatu zuten. Kale Nagusiaren erdi aldera Bizkaiko Aldundiaren egoitza dago, eta orduan hasi ziren zahar etxeen egoera hobetzearen aldeko oihu ozenenak.

«Pandemia hasi eta sei hilabetera, menpekotasuna duten adineko pertsonen egoitzak oraindik ez dira toki osasuntsuak», salatu zuen Fanok. «Oinarrizko prebentzio neurriak hartu gabe jarraitzen dute. Langile egoiliar ratioak ez dituzte hobetu. Ez dituzte langile gehiago kontratatu, eta ez dituzte hobetu daudenen lan baldintzak». Pandemiaren bigarren olatua hasi zenetik, lau egoiliar hil dira Bizkaiko zahar etxeetan, eta atzo aurrenekoa hil zen Gipuzkoakoetan.

Pentsiodunen mugimenduak eta egoitzetako egoiliarren senideek bilerak eskatu dizkiete Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiei, zahar etxeen egoerari buruz hitz egiteko, baina ez dute jaso erantzunik. Bizkaikoak esan zien egoerari buruzko «txosten bat» egingo duela hiru aste barru. Uztailean, arartekoarekin bildu ziren eta fiskaltzak irailean hartuko ditu, Isasak aurreratu zuenez.

Itxialdiaren osteko bigarren mobilizazio handia izan zen atzokoa. Uztailean beste manifestazio bat egin zuten, eta irailaren 7rako kontzentrazio handi bat antolatu dute Donostian, beste bat Bilbon eta beste bat Gasteizen. «Gaur egun duela bi urte genituen arrazoi berak ditugu protesta egiteko. Gertuko erakunde publikoek arazo hauek konpontzeko eskumenak dituzte Madrilgo aurrekontuei itxaron gabe», nabarmendu zuen manifestazioaren ondoren Andrea Uña BPMko kideak.