«Lan harremanekin eta babes sozialarekin lotutako kontuak funtsezkoak dira jendeari bizitza duina bermatzeko. Horregatik jarraituko dugu lanean gai soziolaboraletan eskumen osoak izango dituen estatus berria lortzeko». Garbiñe Aranburu LAB sindikatuko idazkariak horrela aldarrikatu zituen atzo bere sindikatuak lana eta babes soziala «koma» egoeratik ateratzeko diseinaturiko bi lege proposamenak: Euskal Herriko lan kodea eta gizarte segurantzaren lege propioa.

«Estatus berria» izendatu zuen Aranburuk, eta kontzeptu teoriko hori lurrera jaitsi zuen bi proposamenak aletuz BEC erakustazokan bildutako sindikatuko 500 delegatuen aurrean. Euskal Herriko lan kodea «lan harremanek behar duten eraldaketa sakonerako» proposamen bat da. Kode horrek «lan guztiak» aitortu beharko lituzke, zaintza lanak berrantolatu, eta zaintzarako baimen bereziak sortuz. «Langile klase osoa» aintzat hartuko luke, erregimen orokorretik kanpo gelditzen diren langileak ere araututa. «Etxeko langileak, rider-ak, ekonomia ezkutuan ari direnak, eta ekonomikoki menpekoak diren langileak» izendatu zituen.

Kodeak «enplegu duina bermatu» beharko luke, baina nola? Lau oinarri errespetatuz: kontratu mugagabea izango da arau orokorra; gutxieneko eta gehiengo soldatak arautuko ditu; lanaldi partzialen erabilera mugatuko du; eta kaleratze librerik ez da izango. Oro har, lan harremanak «demokratizatzeko» proposamena da kodea, «patronalaren aldebakartasuna amaitu» eta langileen ordezkariak eta negoziazio kolektiboa indartuz.

Gizarte segurantzarako legeari dagokionez, azken urteetako erreformak atzera botatzea da lehen pausoa, eta, ondoren, euskal lege propioa onartzea. Lege horrek pentsio sistema publiko duina bideratuko luke, babes sozial sistemak izango dituena. «Langile guztiei bermatu behar zaizkie etxebizitza edo elikadura bezalako behar sozialak», aldarrikatu zuen Aranburuk. Administrazioari egokituko zaio herritar orori enplegu duina bermatzeko ardura, eta horrela egin ezean, oinarrizko errenta jasotzeko eskubidea izango dute herritarrek.

Aranbururen ustez, legezko marko berri hori «eredu zaharretik berrirako» trantsizio bat da, eta hor ezarri du LABek hirugarren lehentasuna: «Zerbitzu publikoa indartu eta sistema publikoa eraikitzea». Herritarrek kalitatezko hezkuntza, osasuna eta zerbitzu publikoak jasotzeko eskubidea dute, eta, horretarako, besteak beste, azken urteetako murrizketak «atzean utzi» behar dira, langileen baldintzak hobetu eta zerbitzuak publiko bihurtuz.

Haren ustez, alde horretatik «Iñigo Urkulluren eta Maria Txibiteren gobernuek» askoz gehiago egin dezakete, kontzertu eta hitzarmen ekonomikoek modua ematen dutelako. Halere, ez du ikusten zerga erreformarako borondaterik: «Diru gehiago bildu behar da, baina ez BEZa eta halako zeharkako zergekin. Gehiago irabazi behar da kapitalaren errentak eta enpresen irabaziak are gehiago zergapetuz».

Ondorioz, «erronkaz beteriko» garaiak datoz, eta horri aurre egiteko «indarrak metatu» behar direla nabarmendu zuen mezu argi batean. Horretarako fronte soziosindikalak antolatzea da apustua: «Borrokaren helburuetan bat egiten dugun sindikatu guztion artean, Bizkaiko metalean edo orain hezkuntzan, osasungintzan eta azpikontratetan egiten ari garen bezala».

Gehiengoa alde

Idazkari nagusiak LABek bere historian antolaturiko lehen Biltzar Arteko Batzarrean eman zuen hitzaldia, sindikatuak hainbat gai bozkatzeko baliatu zuena. Biltzarkideen %90ek babestu zuten azken hilabeteetako txostena. Aurrera begirako ildoei dagokienak, berriz, Aranbururen hitzaldiaren muina zena —sindikatuen arteko elkarlana barne—, bozen %93,4 jaso zituen. Sektorializazioaren aldeko apustuak %66ren babesa jaso zuen, eta zuzendaritza aldaketek, %97rena. Sindikatuaren datuen arabera, LABek egun ordezkaritzaren %19,5 du EAEn, eta %17 Nafarroan.

Nafarroako Gobernua ez da salbuespena izan, eta bere azpiegitura proiektu handiena sartu du Europako Batasuneko dirua jasotzeko hautagaien artean: Nafarroako ubidea. «Baliabide hidrikoak arrazionalizatzeko ekosistema» da ubidea, Maria Txibite Nafarroako lehendakariaren hitzetan.

Geroa Bairen galdera bati erantzunez, Nafarroako Gobernuak prestatu duen lehen zerrenda bateko proiektu batzuk aipatu ditu Txibitek, parlamentuan. Nafarroako ubidearekin batera, Iruñeko gobernuak Next Generation planeko dirua eskatuko du Berrikuntza Digitaleko Polo bat sortzeko. Lurraldeko enpresen eraldaketa digitala laguntzeko gune bat izango litzateke, eta bete-betean bat egingo luke EBren asmoekin, Interneten erabilera zabaltzea baita funtsen helburuetako bat, trantsizio energetikoa sustatzearekin batera.

Gobernuaren hirugarren proiektu kuttun bat Ebro Food Valley izenekoa da, batik bat Erriberan biltzen den elikagai industria indartzeko saio bat.

Etxebizitza parkea eta hondatutako zenbait eremu berritzeko, laguntzak ere eskatuko ditu Nafarroako Gobernuak. «Nafarroako Green Deal» ere aipatu du Txibitek, energia berriztagarriak sustatzeko ekinaldi publiko-pribatu bat.

Hidrogeno berdea

Enpresa pribatuek aurkeztutako proiektuak ere izango dira Nafarroaren lehen zerrendan. Horien artean daude hidrogeno berdea ekoizteko proposamen bat —energia berriztagarriek sortutako hidrogenoa—, eta eraikuntzan material berriak sustatzeko beste bat.

Proiektu horiek eta beste batzuek osatuko du te Nafarroako Gobernuak Espainiakoari bidaliko dioten lehen zerrenda bat, eta hori da Europako Batzordeak jasoko duena datorren astean, Madrilek bere suspertze plana aurkezten dionean. Baina Bruselak plan hori ontzat hartuz gero, proiektu gehiago aurkezteko aukera izango dute Nafarroak eta beste euskal erakundeek.

Pedro Sanchez Espainiako presidenteak zeresan handia izango du diruaren banaketan, Moncloako bere bulegotik gidatuko dutelako proiektuen kudeaketa eta erabileraren gaineko kontrola.

Sanchezek arauak aldatuko dituela agindu du, burokraziak EBren diruaren erabilera oztopa ez dezan. Nafarroan ere gauza bera egiteko eskatu dio gobernuari Uxue Barkos Geroa Baiko bozeramaileak. Txibitek erantzun dio aztertzen ari direla trabak non sor daitezkeen.

Lan-istripua Lapuebla de Labarcan: Bi langile hil dira Lapuebla de Labarcako upategi batean mahats depositu batera erorita, 2020ko urriaren 7an.

Adegik berretsi egin du Gipuzkoako ekonomiak % 8 edo 10eko beherakada izango duela eta 10.000 lanpostu inguru suntsituko direla 2020an, COVID-19aren pandemiagatik.

Jokin Bildarratz Hezkuntza sailburuari elkarrizketa egin diote Radio Euskadin. Esan du sindikatuekin bilera akordioarekin bukatu zela, “mahai sektorialak osatzea”.

Hurrengo aurrekontuak prestatzeko bidean, lehen harria jarri du Nafarroako Gobernuak. Atzoko kontseiluan, 4.464,6 milioi euroko gastu muga ezarri zuen, eta, horrenbestez, aurtengo aurrekontuetan baino %5 gehiago izango du gastu eta inbertsio publikorako. 208 milioi euroko hazkunde hori pandemiaren ondorioei aurre egiteko eta susperraldi ekonomikoa bultzatzeko baliatu nahi du. Elma Saiz Nafarroako Ekonomia eta Ogasun kontseilariak gogorarazi zuen «munduan inoiz ikusi gabeko egoera bat» eragin duela pandemiak, eta, horregatik, parlamentu talde guztiei «erantzukizunerako dei berezia» egin zien. Gobernua sostengatzen duten lau indarrak gutxiengoan direnez, EH Bilduren edo Navarra Sumaren babesa beharko du ezinbestean. Gobernuaren asmoa da urtarrilaren 1erako aurrekontuak onartzea.

Onartutako gastu muga horretatik, 240 milioi euro Tokiko Ogasunen Funtserako izango dira, udalen eta tokiko erakundeen artean banatzeko. Halaber, gaur egun jasota dago estatuari 560 milioi euroko ekarpena pagatuko diola Nafarroak. Dena den, datozen bost urteetarako (2020-2024) ekarpenaren kalkulua negoziatzeko du Madrilgo gobernuarekin, eta, horren arabera, diferentzia likidatu beharko dute bi aldeek. Negoziazioari begira, hartu-eman «iraunkorra» dutela adierazi zuen Saizek, baina ez zuen argitu noizko egon daitekeen akordioa. «Mahai gainean gauza asko daude, eta lehenago edo geroago helduko diogu horri».

Saizek azaldu zuen datozen urterako %6ko hazkundea aurreikusi duela Nafarroako Gobernuak, eta Airef Erantzukizun Fiskaleko Agintaritza Independenteak berretsi duela datu hori. Dena den, kopuru hori aldatzeko tartea «handia» dela iritzi dio.

Finantza arlokoak ez diren diru sarrerak 3.964 milioi eurorenak izango dira. Eztabaidari begira, hainbat taldek, tartean EH Bildu, aldarrikatu dute zerga arloan aldaketak egin beharko liratekeela. Horri buruz galdetuta, Saizek erantzun zuen ez dutela planteatu «zerga igoera orokorrik». Era berean, estatuarekiko doikuntzak 28,5 milioi eurorenak izango dira, eta, aurreko egunetan zehaztu bezala, datozen urterako defizit muga barne produktu gordinaren %2,2 izango da. Hala hitzartu zuten Espainiako Gobernuak eta Nafarroakoak aurreko astean.

ELAren azterketa kritikoa

Akordio horren harira, ELA sindikatuak uste du «onartezina» dela Nafarroako Gobernuak bere gastu ahalmenari muga bat ezartzea. Sindikatuaren ustez, akordio horrekin autogobernuari uko egiten dio, eta «gizartearen beharra asetzeko borondaterik eza» erakusten du. Gogorarazi du defizitaren eta zorraren helburuak eta gastu arauak politika publikoetan doikuntzak ezartzera behartzen dituela administrazioak.

Europako berreraikitze funtsetik 1.020 milioi euro lortzea espero du Gipuzkoako Foru Aldundiak. Eider Mendoza bozeramaileak adierazi duenez, Eusko Jaurlaritzari «behin-behineko zerrenda» bat bidali dio 31 proiekturekin, eta ziurtatu du Bruselak ezarritako ildoekin «erabat lerrokatuta» daudela. Funtsean, pandemiaren aurretik Etorkizuna Eraikiz programaren jasotako egitasmoak dira gehienak. Horien artean daude Adinberri eta Naturklima programak. Lehenaren helburua da zahartzaro osasungarriaren esparruan eragina izan dezaketen jarduerak babestea eta bereziki arreta emateko modu berriak sustatzea. Bigarrenak, berriz, klima aldaketari buruzko institutu bat sortu eta haren inguruan trantsizio ekologikoarekin loturiko jarduerak garatzea du xede. Horrez gain, zerrendan beste zentro batzuk sartu ditu aldundiak: Mubil elektromugikortasunekoa, ZIUR industria zibersegurtasunekoa, LABe gastronomia digitalekoa, 2deo euskarazko ikus-entzunezkoak sustatzekoa, eta Koldo Mitxelena kulturunearen erreforma, besteak beste.

Mendozak ziurtatu duenez, segurua da proiektu horiek gauzatuko direla , Europatik babesa jaso zein ez, aldundiak «lehentasunezkotzat» jo zituelako COVID-19a dela-eta aurrekontuak berregokitu zituenean. Baina azpimarratu du Bruselaren laguntza jasoz gero «indartu»egingo liratekeela, eta exekuzio epeak murriztuko.

Programa eta zentro horiez gain, digitalizazioarekin loturiko beste egitasmo batzuk jaso ditu aldundiak: adibidez, banda ultra azkarra Gipuzkoako baserri guztietara hedatzeko proiektua eta 4.0 administrazioa garatzeko egitasmoak. Mugikortasun jasangarriaren alorrean, berriz, errepideen ingurumena hobetzeko eta bidegorrien sarea hedatzeko egitasmoak sartu dituzte. Lehiakortasuna eta lurralde kohesioa hobetzeko atalean, berriz, zenbait azpiegitura: adibidez, N-I eta A-15 errepideen arteko Andoaingo lotunea, Azkoitia-Urretxu errepidea hobetzekoa, eta Donostiako 27. poligonoko sarbidearena.

EH Bilduren eskaera

Jaurlaritzako Ogasun Sailak espresuki sortutako bulego batek aztertuko ditu egitasmoak, eta hark Espainiako Gobernuari igorriko, Madrilek izango baitu azken hitza. Datorren ostegunean emango dio behin-behineko zerrenda, 11.600 milioiren kostua duten egitasmoekin. Dena den, Pedro Azpiazu sailburuak azpimarratu duenez, prozesua luzatu egingo da, Europak hainbat baldintza zehazteke dituelako; hortaz, proiektu gehiago aurkeztu ahal izango dituzte.

Horren harira, EH Bilduk jakinarazi du udal mailako batzuk bidaliko dizkiola Jaurlaritzari, Eudelen bidez. Europako funtsen %30 udalerri mailako egitasmoentzat izatea galdegin du.

Gaitz guztien konponbidea bilakatzen ari da Europako Batasunaren Next Generation plana, koronabirusaren krisia gainditzeko formula magikoa. Haren zain daude Hego Euskal Herriko erakundeak beren proiektu kuttunak aurrera ateratzeko, baina galbahe handi bat igaro beharko dute aurretik: Espainiako Gobernuarena. Pedro Sanchez presidenteak berretsi egin du Moncloako bere bulegotik gidatuko dutela diruen banaketa eta erabilera. Hori bai, agindu du autonomia erkidegoekin eta udalekin ere elkarlanean arituko dela, baina baita enpresekin ere, haien proiektuak ere finantzatuko dituztelako.

Espainiako gobernuburuak atzo aurkeztu zuen EBren funtsak jaso ahal izateko Bruselari hilaren 15a baino lehen erakutsi behar dion Suspertze Plana. Krisiari aurre egiteko eta «Espainiako ekonomiaren bigarren modernizazioa» abian jartzeko egitasmoa dela esan zuen Sanchezek, bere ministroen, enpresaburuen, sindikalisten eta enbaxadoreen aurpegiak erakusten zizkioten pantailak aurrean zituela.

Hitzaldi luzea eginagatik, zenbaki asko eman baitzituen Espainiako presidenteak, iragarpen zehatz gutxi eman zituen. Horien artean, haren gobernuak 2021-2023ko urteetan 72.000 milioi euro gastatuko dituela suspertze plan horretan, Bruselak agindutako 140.000 milioi euroren ia erdiak. Dirua aurreratzeko prest dago Madril, «ekonomia biziberritzeko eta modernizazioa bizkortzeko». Lehen 27.000 milioi euroak 2021erako aurrekontuetan agertuko direnez, dei egin die alderdi politikoei arduraz jokatzeko eta kontu horien onarpena ez trabatzeko. Hasiera batean, EBren asmoa zen lehen sosak aurten bertan ematea, baina funtsari lotutako baldintzekin katramilatu dira estatu kideak, eta orain dio 2021eko erdialdera helduko direla.

Diruaren %37 trantsizio energetikorako eta ingurumenaren aldeko neurrietarako erabiliko da —EBk finkatutako gutxieneko kopuru bat da hori—, eta %33, berriz, ekonomia eta gizartea digitalizatzeko —EBk %20ko gutxieneko muga jarri du—. Genero berdintasuna eta lurraldeen arteko desberdintasunak txikitzea izango dira beste ardatzak. Ingurumenarekin eta azpiegiturekin lotutako proiektuek ez ezik, hezkuntzak, zientziak, kulturak eta kirolek ere jasoko dute dirua. Espainiako Gobernuak kalkulatu du 800.000 enplegu sortu ahal izango direla diru horri esker eta eragingo duen inbertsio pribatuari esker.

Kontrolerako neurriak

Europako dirua gastatzeko gaitasunarekin ere badu kezka Espainiako Gobernuak, historikoki nahiko kudeaketa eskasa egin izan duelako Bruselatik iritsitako diruekin, eta kasu askotan ez delako gai izan guztia gastatzeko. Alde horretatik, bi iragarpen egin zituen Sanchezek. Batetik, esan zuen diruaren gaineko kontrola areagotuko duela, eta laguntzak banatzeko administrazioak sortu ohi dituen «trabak» kenduko dituela. Legeak aldatu behar badira, aldatuko dituela ere zehaztu zuen. «Burokraziak ezin ditu oztopoak jarri».

Lan-istripua Lapuebla de Labarcan: Bi langile hil dira Lapuebla de Labarcako bodega batean mahats depositu batera erorita, 2020ko urriaren 7an.

Hezkuntza: Patxi Xabier Aizpurua Eusko Jaurlaritzako Administrazio eta Zerbitzuetako sailburuordea sindikatuetako ordezkariekin bildu da 2020ko urriaren 7an.