Duela urtebeteko baikortasunaren arrasto gutxi izan dira aurtengo udazkeneko Finantzen Euskal Kontseiluan. 120 milioi euro gehiago biltzeko iragarpena ustela izan da, 2.058 milioi gutxiago bilduko baitira. Baina azken kopuru hori ere ez da ziurra. Gaur-gaurkoz, ez dakigu zer gerta daitekeen datorren astean edo datorren hilean. Irekita egongo dira tabernak eta jatetxeak? Parisen eta beste hiri batzuetan zabaldutako etxeratze aginduak helduko ote dira gurera ere? Beste konfinamendurik izango ote da? Galdera zail horien erantzunaren menpe egongo da aurten bilketa gehiago ez amiltzea, eta 2021erako iragarpen nahiko baikorra betetzea.

Kontu publikoetan egiten ari den zuloa murrizketekin ez, zorrarekin estaliko dutela esan dute euskal erakundeek. Dirua merke mailegatzeko prest dauden finantza erakundeen eta merkatuen laguntza interesatua izango dute, eta austeritatearen dogmak ahaztu dituzten nazioarteko erakundeen bedeinkapena. Zor publikoaren aldarria egin du aste honetan Nazioarteko Diru Funtsak, baina gehiago ere esan du: zorrak ordaintzeko, aberatsenek zerga gehiago ordaindu behar dituztela, eta enpresek ezin dietela beren betebeharrei izkin egin.

«Orain, ez», erantzun diote Jaurlaritzak eta diputazioek NDFri. Baina unea iristen denerako munizio gehiago dute sozietate zerga erreformatu behar dela diotenek. Izan ere, historikoa izan bada bilketa orokorraren danbatekoa (-%13,3), zer esanik ez sozietate zergak jasandakoa (-%38,2). 805 milioi euro ditu biltzekoak aurten, iaz baino ia 500 milioi gutxiago. Erorikoaren zati bat atzerapenen ondorioz izango da, eta ez dirudi hori 2021ean berreskuratuko dutenik, 38 milioi eskas gehiago jasotzea espero baitute. Urte batean zein bestean, bilketaren %6. Enpresak itotzea eragotzi behar dela? Ados, baina gauza bera esan zitekeen 2009an, eta orduan zergen %11,4 ekarri zuen tasa horrek, 1.200 milioi euro.

Cybasque Zibersegurtasuneko Euskal Enpresen Elkarte eratu berriaren presidentea da Mitxelena (Donostia, 1962), eta ez argazkian agertzeko bakarrik, eskarmentu handia baitu sektorearen alde lan egiten eta eragiten. Euskal Herrian Interneteko eta segurtasun digitaleko enpresen sorkuntzan aitzindari ere izan da, adibidez, S21SECen sortzaileetakoa, eta, orain, Iberiarako Accenture Security Lead da. Hogei urte daramatza zibersegurtasunaren munduan, eta oraindik pasioz hitz egiten du sektoreaz.

Oraindik irabazten zaitu mundu honek.

Erabat. Orain segurtasunari heltzeko moduen bigarren edo hirugarren belaunaldian gaude. 1.0 eta 2.0 belaunaldietan modu erreaktiboan jardun gara, jada eraikita zegoen interpretatzen, arazoak ikusten. 3.0.-4.0 belaunaldietan, aldiz, segurtasuna diseinuaren kontzeptutik eraiki nahi dugu; pixka bat Euskadin kalitatearen kontzeptuarekin egin zen moduan. Kalitatean pasatu gara piezak egin eta haiei kalitate kontrola ezartzetik piezak kalitatez ekoiztera. Segurtasunean ere azken puntuan segurtasuna txekeatzea izan da kontua, oraintsu arte. Gainera, mundu guztiak egon nahi zuen Interneten, teknologia berrietan, eta abiada horretan ez ginen konturatzen arriskuei ateak zabaltzen ari ginela. Orain ulertu dugunean ziberdelinkuentzia dela Interneteko garaileetako bat…

Garaileetako bat?

Begiratu, zein izan dira garaileak Interneten? Multinazional handiak, haien azpiegiturekin; plataformak; gizateriaren etorkizuna maneiatu nahi duten gobernu zenbait, eta ziberdelinkuentziaren industria. Azken horiek dira, berrikuntza baliatuz esparru digitalean ekonomiarik onena eraiki dutenak. Gaiztoek 2021. urterako urtean sei bilioi dolar irabaziko dituztela kalkulatu zuen Cybersecurity Venturesek. Alderatu hori herrialde batzuen BPGarekin.

Baina delitu horiek orain gutxi atera dira argitara, ezta? Halako enpresari xantaia egin diotela, norbaiten posta helbidea ordeztu dutela…

Ezagun egin da hedabideek ziberkrimenari oihartzuna eman diozuenean. Lapurreta digitalak aspaldikoak dira, ezagunagoak gizartean, nire uste, Wannacryren ondorioz. Wannacryrena lehen pandemia digitala izan zen. Erasoak zehazki hamar ordu iraun zuen, eta jendeak munduaren akabera zela pentsatu zuen. 1.0 eta 2.0 zibersegurtasunak, gainera, ez zekien nola gelditu erasoa. Jendeak sistema itzali zuen. Orain COVID-arekin bezala.

Zertara dator eratu berri duzuen Cybasque?

Europako kontzeptutik dator. 2015ean Batasunak plan estrategikoa abiatu zuen transformazio digitalerako eta zibersegurtasunerako; elkarlan publiko-pribaturako erakunde bat, ECSO (European Cyber Security Organization) sortu zen, zeinetan euskal enpresa batzuk kide fundatzaileak garen. Eta hainbat ekinbide daude, etorkizuneko Europaren zibersegurtasuna sortzeko: talentua nola sortu, nola eraiki plataforman, nola egin zertifikatzeak… Berandu goaz, nik Jaurlaritzari proposamen bat egin nion 2005ean, baina ez zen atera. Orain, gauzak aldatu dira, eta uste dut Jaurlaritzak pauso bat eman duela aurrera. Zibersegurtasun Euskal Zentroa, eta beste aldetik Ziur sortu dira, eta paraleloan kontzeptu publiko-pribatua behar zen. Hori betetzera dator Cybasque, elkarte bat elkarlanerako puntu izateko, ingurune zibersegurtasunaren garapenerako, baina ez soilik sektore gisa ulertuta, baizik eta baita ekonomiaren abiarazle ere.

Sektore traktore bat izan dadin.

Bat ez. Sektore traktorea! Zibersegurtasunik gabe, ez dago transformazio digitalik. Transformazioa giltzarria da, digitala modua da, eta segurua izatea da abiarazlea.

Lehiakideen arteko elkarlana… Herri honetan, ez dakit ba…

Egia da, sektore atomizatua gara, lehiatzen badakiena baina elkarlanean ez dakiena. Nik uste dut lehenetsi behar dela kolaborazioa, hortik ere lehiakortasuna sortu, ez dugulako asmatu bikaintasuna lortzen, eta oraindik 2.0-n gaudelako. Eta oraindik asko falta dela alorraren profesionalizazi eraginkorrerako.

Talentu beharra asko aipatu duzue Cybasqueren sorreran. Arazo nagusia hori duzue?

Arazoetako bat da. Sektorean errotazio handia dago, talentu lapurreta asko, zentzurik gabekoa, hor ari gara atomizatzen. Uste dut, automatizazioa lagun, artisau eredu batera joan behar dugula, transformatu behar dela saltzeko eta erosteko modua. Egiazko talentuarekin, bezeroa konbentzitu behar dugu pentsatzeko hobeagoa dela talentua kontratatzea, enkantean giza orduak erostea baino, enkante ereduaren emaitza delako bezeroak ez duela irabazten, enpresak ez direla sendotzen, eta talentua ez dela hazten. Eta hori egin behar da administraziotik hasita, erosketa berritzailearen bitartez, ideia onak eta talentua sarituz.

Talentuaz ari garela, krisi latz honetan, zibersegurtasunaren alorrak badu etorkizuna.

Etorkizuneko eta oraineko lanbidea da. Hain zuzen, daukagun talentu falta aukera oso ona da talentua sortzeko. Herri txikia gara, baina zumitzak ditugu: honetan dabiltzan enpresa asko, soslai honetako langileak behar dituzten enpresa asko; zibersegurtasuneko lanbide heziketa dualean aitzindariak gara… Cybasquek bere ekarpena egin behar du hezkuntza aldatzeko, eskaera sortzeko, bai nazioartekotzerako beharrezko tamaina izateko bai berrikuntzarako elkarlana bultzatzeko…

Norbaitek lanbidea aldatu eta birziklatu nahi badu…

Zibersegurtasuna. Eta, gainera, ez da beharrezkoa teknologian aditua izatea, ni ere ez naiz. Baina ikusten dut lanbidea beste sektore guztietan eta maila guztietan gurutzatzen dela. Irteera profesionalik zirraragarriena izan daiteke, eta etorkizunik handienekoa.

EAEko hiru ogasunek 2.058 milioi gutxiago bilduko dute 2020an, COVID-19agatik. Eusko Jaurlaritzaren eta hiru ogasunen diru bilketa aurreikuspenak 2020an eta 2021ean.

Gotzone Sagardui Osasun sailburua, Osakidetzako grebari eta murrizketen inguruan. Ez ditu lanuzteak ulertzen eta ukatu egin du murrizketak daudela.

Joaquin Beltran bilatzeko lanak fase berri batean sartuko dira urriaren 15ean Zaldibarko zabortegian. Desagertutako langilea azkenekoz ikusi zuten lekura heldu dira.

Ordu erdi inguruko bilera bat nahikoa izan zen atzo Adegik eta sindikatuek azken egunetan negoziatutako aldaketak berretsi, eta akordioa egiteko: Gipuzkoako metalgintzaren sektoreak badu lan hitzarmena. Hamar urte pasatu eta gero, sektoreko 40.000 beharginek gutxieneko erreferentzia bat izango dute, eta enpresa itunik ez dutenek aldea igarriko dute, besteak beste, agiriak jasotako soldaten igoerari esker.

Adegik eta ELAk egindako akordioari bi aldagai berri gehitu dizkio patronalak falta zuen babes sindikala lortzeko. UGTk ez beste guztiek egin dute bat azkenean, eta, beraz, eragin orokorreko akordioa izango da. Patronalak berdintasun batzorde bat martxan jartzea eskaini du, egutegiarekin eta edukiarekin, eta LABek ontzat jo du aldaketa hori. Gainera, langileen osasun azterketak lanordu gisa zenbatuko dira aurrerantzean. «Gehiago» lor zitekeela uste du sindikatu abertzaleko CAFeko ordezkari Aitor Martinezek, «ELAk ez balu onartu publikoki Adegiren eskaintza, batasun sindikala hautsiz». Baina itunari ateak irekitzea erabaki du LABek, «egon diren aurrerakuntzak» tarteko. Sindikatu abertzaleen gehiengoa lortuta zegoela, CCOOk ere bat egin du; UGTk ez.

Horrenbestez, negoziazioa hasi eta zortzi hilabetera lortu dute eragileek hamar urtean erdietsi ez dena, lan erreforma bat eta pandemia bat tarteko. 2020-2022ko itunaren emaitza da arauak jarriko direla azken urteotako oihanean. Sektorean desberdintasun handiak sortu dira 2011z geroztik, azken hitzarmena erori zenetik. Enpresa batzuetan soldatak gaurkotu dituzte, eta beste batzuetan ez; langile batzuentzat bai, eta beste batzuentzat ez, hasi berrientzat sarri; kaos horri muga jarriko dio aurrerantzean Adegi, ELA, LAB eta CCOOren itunak. UGTk poliki azaldu beharko die ezetza beren afiliatuei, nahiz eta atzo bertan aurrerapen bat eskaini: «Adegiren proposamena adar jotze bat da».

ELA eta Adegi: «Historikoa»

«Itun historiko honen edukiak oso onak dira, erreforma kanpoan utzi dugulako, eta subrogazioa lortu dugulako, besteak beste», esan du ELAko Industria federazioko arduradun Unai Martinezek. «Akordio historiko honek erakutsi du badela tartea hitzarmen onak egiteko»; zaharren egoitzen lan gatazkarekin lotu du metalean lortutakoa. «Gizonok gehiengoa garen sektoreetan baditugu itunak: paperean, eraikuntzan, metalean… eta lotsagarria da ez edukitzea gure emakume lankideek, pandemiaren gordinean pertsonak zaintzen dituzten horiek. Gaurko akordioak dei egiten dio Gipuzkoako Diputazioari. Sektore pribatuan ahal bada, zergatik ezin da zaintzan dihardutenentzat?».

Adegi bat dator ELArekin metalgintzan lortutako ituna azaltzean: «Historikoa da». Patronalak azpimarratu du negoziazio prozesua «eredugarria» izan dela, «gatazkarik gabea, azkarra, eta konfiantza ariketa baten isla dela». Adegik gogoratu du esana zuela «enpresentzat eta pertsonentzat akordiorik onena» nahi zuela, «enpresa kultura berriaren oinarrietatik abiatuta». Gatazkarik ez zuela negoziatuko ere ohartarazi zuen: «Lortu dugun akordioa baldintza hori betez lortu da». Finean, Adegik argi dauka metalgintzaren akordioa «errespetuarekin eta bestearen aitortzarekin» eraiki dela: «Elkarrizketarekin eta kolaborazioarekin, eta konfrontaziorik gabe, negoziazio estilo moderno bati esker».

CCOOrentzat, gazi-gozoa izan da lortutako ituna, «ona den arren, gehiago lortu zitekeelako». ELAri egotzi dio patronalak mahai gainean jarri duen «lehen proposamena» onartu izana; «Beste sindikatuekin batera mobilizatzeko prest egon izan balitz, hitzarmen hobea lortuko genuen».

Bi bilera, gaur eta bihar. Aldaketarik egon ezean, hori da ITP Aeroko langile batzordeak enpresa iritziz aldarazteko duen tartea. Hilabete bateko negoziazio prozesuan aldaketa gutxi egon dira, eta zuzendaritzak, arrazoi produktiboak direla medio, Zamudioko (Bizkaia) plantako 194 langile kaleratzeko asmoz jarraitzen du. Sindikatuek, berriz, neurri ez-traumatikoak proposatu dituzte: aldi baterako erregulazioa luzatzea, egun dauden bezala. «Gure kalkuluen arabera, langile bakoitzari 35 eguneko aldi baterako erregulazioa ezarrita, kaleratzeak ez dira beharrezkoak. Eta hurrengo urterako ordutegietan malgutasun handiagoa onartzeko prest gaude. Baina alferrik da: ez dute erantzun ere egin, kaleratzeekin tematuta daude, eta hori, guretzat, marra gorri bat da». Azalpena Gaizka Aldazabalena da, ELA sindikatuak batzordean duen kideetako batena.

Langileek hiru eguneko grebaldia hasi zuten atzo, eta euri zaparradaren azpian manifestazioa egin zuten. Gaur eta bihar dituzte azken bilerak, eta ez da aldaketa handirik espero. Enpresak herenegun eman zuen pauso txiki bakarra, erretiro aurreratuak hartzeko adina 60 urtetik 59ra jaitsiz. Gauzak horrela, enpresaren kontuak hauek dira: behin-behineko 144 langile kaleratu, hogei finko ere bai, eta hogeita hamar erretiro aurreratu. «Erretiro horiek, baina, beharrezkoak dira», azaldu du David Gago CCOOko delegatuak: «Garbi esan dute. Ukatzen badira, langile horiek kaleratze arrunta izango dute, hogei eguneko kalte-ordaina urteko, eta asko jota urtebeteko soldata egin arte».

Delegatuak etsipenez mintzo dira bilerez, enpresak plan sozial gisa aurkeztu dien hori kaleratzez josita dagoelako. «Ez ditugu arrazoiak onartuko», aurreratu du Aldazabalek. «Gure sektorea aldakorra da: lan karga hilabete batetik bestera alda daiteke. Neurri traumatikoak ez dira beharrezkoak; azken bost hilabete hauetako egoera luza daiteke. Koronabirusaren txertoa aurkituz gero, eskaerek berehala egingo dute gora». ITP Aeron hegazkinen turbinak egiten dituzte.

Aeronautikak azken urteetan izandako osasun onaren seinale dira enpresak azken urteetan izandako irabaziak —260 milioi euro 2016tik 2019ra— eta kontrataturiko behin-behineko langile mordoa. Azken horiei egingo diete kalte handien kaleratzeek, hain zuzen. Aldazabal: «Gehienek bi urte baino gehiago daramate enpresan, eta dagoeneko finko beharko lukete. Gazteak dira, eta askok lana utzi zuten ITPn sartzeko». Lantaldearen %12 dira.

ITP Aero enpresa errentagarria izan da azken urteetan, baina salgai du aldi berean jabe eta bezero nagusi duenak, Rolls Roycek. Batzordeak asmo horren itzala ikusi du negoziazio epean. «Duela bi urte, Indrak erosi nahi izan gintuen, eta hamasei hilabete ibili ziren bueltaka. Rollsek ematen ditu lan kargak; hark dena baldintza dezake». Baina nola? Gagok erantzun du. «Soldaten kostua murriztu nahi dute, merkatu. Erakargarriago bihurtu nahi gaituzte erosle posibleentzat».

Bihar bukatzekoa da negoziazioa, baina partidak luzapena izan dezakeela uste dute batzordeko kide batzuek. Horretarako, baldintza bat ezinbestekoa da. «Inork ez dezala lan espedientea sinatu; tinko mantentzeko eskatu diegu beste sindikatuei», eskatu du ELAk. Espedienteak, baina, Zamudioko plantari ez ezik, Alcobendas eta Aljavirreko (Espainia) lantokiei ere eragiten die, eta langile batzorde bateratua osatu dute. Gagok argi du: «Erabaki traumatikoak badaude, ez dugu sinatzeko asmorik. Bilera handi bat egin behar dela uste dugu, eta guztien iritzia entzun». UGTk ere ordezkaritza du Zamudion.

Nafarroako Gobernua «harremanetan» dago Espainiako Industria Ministerioarekin eta CAFekin, hark Castejonen (Nafarroa) duen Trenasa planta itxi dezan eragozteko. Manu Aierdi Nafarroako Gobernuko Ekonomiaren Garapenerako kontseilariak azaldu duenez, itxiera «erabat onartezina» da, baina ardura ez dio egotzi enpresari bakarrik, ministerioak «rol garrantzitsua» jokatzen baitu trenbide sarearen garapenean.

Aierdik aitortu du gobernuan badakitela agian CAFen jarduna jaitsi egingo dela, baina, haren ustez, hori ez da nahikoa arrazoi Castejongo lantegia itxi eta 118 langile kaleratzeko: «Ekoizpenean beherakada badago, ondorioek proportzionalak izan behar dute. Ez dute zertan Trenasa itxi; murrizketa txikiak egin ditzatela beste lantegi batzuetan». Era berean, eta Industria Ministerioak CAFi esleitutako azken proiektuaz mintzatzean, kontseilariak nabarmendu du «bolumen txikikoa» dela, eta hori jakiteko aski dela CAFek munduan barrena mugitzen dituen kontratuak ikustea.

Trenasakoan ez ezik, egun lan gatazka ugari daude hainbat enpresatan ere. Atzokoan, esaterako, Matricerias Deusto eta GTSko langile batzordeek bigarren bilera egin zuten Gestampeko zuzendaritzarekin. Aurrenekoa izan zen Jaurlaritzak bi aldeen arteko artekaritza onartu zuenetik.

Alestisen, berriz, CCOO eta UGT sindikatuek erregulazio espedientea onartzeko aurreakordioa sinatu dute. Zuzendaritzak, baina, Espainiako plantetakoekin batera negoziatu ditu Miñaoko (Arabe) langileen baldintzak, eta LABek atzo akordio hori kritikatu zuen. Miñaon eginiko bozketan 124 langilek eman zuten boza —178 langile dira—, eta 105 aurka agertu ziren.

Azkenik, atzokoa Bilboko portuko zamaketarien grebako laugarren eguna izan zen, eta, Bilbo Estiba zama lanak kudeatzen dituen enpresak jakinarazi zuenez, lanuztea «kalte larriak» eragiten ari da portuko ohiko jardunean.

Adegi patronalak eta ELA, LAB eta CCOO sindikatuek iragarri dute Gipuzkoako metalaren sektoreko lan-hitzarmena berritzeko akordioa lortu dutela, 10 urteren ostean.

Cybasque sortu da, YZibersegurtasuneko 42 euskal enpresa biltzen dituen elkartea. Xabier Mitxelena buru duen elkarte berriak batzar eratzailea egin du Bilbon.