Sindikatuek «ideia-sorta batekin» azaldu ziren bilerara, enpresak egin asmo dituen 129 «nahitaezko kaleratzeak» saihesteko. Helburua da «neurri traumatikorik» ez hartzea: hala nola, aurretiazko erretiroak edo «borondatezko beste formula» batzuk proposatu dituzte. «Azken helburua da kaleratzerik ez egotea». Horrekin batera, zuzendaritzari eskatu diote enpresen azpikontratazioari uko egiteko. «Batzordearen lehentasuna greba berehala bertan behera uztea da; aipatutako helburuak beteko balira, hala egingo genuke», adierazi zuten sindikatuek ohar batean.
Zuzendaritzak, berriz, esan zuen borondatezko bajak eta aurretiko erretiroak adosteko prozesu bat irekitzeko asmoa duela, lan erregulazioren ondorioak murrizteko. Baina Espainiako Auzitegi Gorenean jarritako helegiteari eutsiko diola azpimarratu zuen. Sindikatuentzat ezinbesteko baldintza da hori kentzea.
Uztail hasieran, EAEko Auzitegi Nagusiak indargabetu egin zituen Amurrioko eta Laudioko plantetako kaleratzeak, baina zuzendaritzak erabaki zuen soldatak ordaindu bai, baina langileak ez zirela lanpostuetara itzuliko. Legez auzibidea amaitu arte behintzat egin zezakeen hori, baina, aurreko astean, batzordeak grebari eutsiko ziola erabaki ostean, enpresak beharginak modu mailakatuan lanean astea onartu zuen. Haietako batzuek atzo zuten lehen lan eguna, baina haien itzulera bermatu nahi dute sindikatuek. Gogoratu dutenez, irailetik aurrera enpresak ezarri nahi duen enplegua aldi baterako erregulatzeko espedientea negoziatu behar dute oraindik.
Etxebizitzetan eta beste eraikinetan zaharberritzeak egiteko baimenak hazi egin dira urtea hasi denetik: 2019ko datuekin alderatuta, %0,2 handitu dira aurtengo lehen hiruhilekoan, eta %23,9 bigarrenean. Arkitektoen Elkargoak uste du kopuru horiek handitu egin daitezkeela, Next Generation planak dirua gordetzen duelako eraikinetan lanak egiteko haien eraginkortasun energetikoa handitzeko.
Goibelagoa da panorama etxe eta eraikin berrien eraikuntzan aritzen direnentzat. 2019arekin alderatuta, baimenak %17,6 txikitu ziren 2021eko lehen hiruhilekoan, eta %3,1 bigarrenean. Etxe berrien kasuan, erorikoa %2,5ekoa da.
Euskal Herrian Euskaltelekin gertatutakoa izan daiteke adibiderik ezagunena. Masmovilek erosi berri du. Espainiako merkatuko lau operadoreetako bat da Masmovil, Telefonica, Orange eta Vodafonerekin batera. Gazteena. Sortzez Euskal Herrikoa, baina iaztik inbertsio funts handien esku dagoena. 2016an sartu zen laukoan, Yoigoren sarea erosita. Azken urteetan azkarren mugitzen ari den konpainia da. Euskaltelez eta haren sareaz jabetuta, Hego Euskal Herrian bezero gehien duen operadorea da (%30 inguru).
Legez, gehienez lau operadore horiek gehi Euskaltelek (zuntzean) jardun dezakete Hego Euskal Herriko sarean. Beren marka propioez gain, beste hainbat dituzte, kostu txikikoak. Eta horiei guztiei batu behar zaizkie operadore birtual edo alternatiboak, konpainia nagusien sareak araututako prezioan alokatuz funtzionatzen dutenak. Ipar Euskal Herrian ere gauza bera gertatzen da. Lau sare operadore daude: Bouygues Telecom, Free, Orange eta SFR, haien kostu baxuko markak, eta berrogei bat operadore birtual edo alternatibo.
Azken urteetako joera merkatuaren dibertsifikazioa izan da, konpetentzia handiagatik. Zerbitzuaren kalitatearen ikuspegitik, konpainiek denbora asko zeramaten ezer bereizgarririk eskaini gabe, eta bezeroak erakartzeko modu bakarra prezio politika oso oldarkorra izan da.
Baina horrek izan ditu bere ondorioak: kalkulatzen da azken hamarkadan diru sarreren heren bat inguru galdu dutela konpainia handiek. Iaz, %5 inguru txikitu zituzten Movistarrek, Orangek eta Vodafonek. Oso bestelakoak izan dira Masmovilen emaitzak: %16 handitu zituen. Zergatik?
Batzeko, dibertsifikatu
Adituen arabera, sakoneko mugimendu bat gertatzen ari da sektorean. Kontzentraziorako joera nagusitzen ari da, eta operadore handien kostu baxuko markek, besteak beste, helburu hori izango lukete: alternatiboetara joandako bezeroak berreskuratzea. Prozesu horretan, Masmovilek aurrea hartu die gainerakoei. Gaur egun operadore asko badaude ere, gero eta esku gutxiagotan pilatzen ari dira.
Aipatutako joera horren aldeko apustua erakutsiko luke, halaber, uda honetan operadore nagusiek ia batera egin duten mugimendu bereziak: prezioak igo dizkiete telefonoaz gain haiekin beste zerbitzu batzuk kontratatuak dituztenei: hala nola telebista. Kontraesanezkoa irudi dezakeen erabaki horrek badu bere logika. Konpainia handiek kostu txikikoen aurrean balio erantsi gisa saldu zituzten telebista paketeak azken urteetan, baina aurrera begira produktu horrek ez du etorkizunik: gero eta bezero gutxiagok ikusten dute operadoreen eskaintza, eta nahiago dituzte aparte kontratatu telesailen plataformak edo futbolekoak; besteak beste, merkeago izaten delako horrela. Konpainien asmoa litzateke premium bezeroak euren kostu txikiko marketara erakartzea konpetentziarenera joan aurretik.
Eskaintzan ez ezik, kontzentraziorako joera badago goragoko maila batean ere. Apirilean, zenbait iturrik ia egintzat eman zuten Vodafoneren eta Masmovilen arteko fusioa, eta, azkenean gauzatu ez zuten arren, atea ez dute erabat itxi. 2022rako espero dira mugimendu gehiago, Europak berak bide eman baitie bat egiteei. Orain arte, lehiari buruzko legedi gogorrak oztopatu egin ditu, baina Eurpako Batasuneko Auzitegi Orokorrak berriki emandako ebazpen batek erraztu egin ditu.
Datuen negozioa
Sakoneko aldaketak datoz sektorera. Operadoreak behartuta sentitzen dira inbertsio handiak egitera, 5G teknologia dela eta. Horregatik, eta konpetentzia basatiagatik, irabazi handiak edukitzeko tartea murriztu zaie. Horiek hala, zer egiten ari dira lehengo bidera itzultzeko? Bestelako negozio esparru batzuetan hasiak dira: txikizkako bankan, aseguruetan, energietan…
2017an, Orangek Frantziako Groupama bankua erosi zuen, eta Orange Bank jarri zuen martxan Pirinioen bi aldeetara. Telefonicak akordioa egin du Caixabankekin kontsumorako kredituetan aritzeko eta Prosegurrekin alarmak merkaturatzeko. Bi operadore horiek eta Vodafone ere mota guztietako aseguruak saltzen hasi dira. Masmovil da alor horretan aktiboen dabilena: Cetelem eta Caser konpainiekin hitzarmenak ditu aseguru eta finantza zerbitzuetako produktuak eskaintzeko. Eta pauso bat gehiago eman du: energia merkaturatzeko enpresa bat jarri du martxan: EnergyGo. Operadore handienen artean lehenengoa da sektore horretan.
Zerbitzu anitzeko enpresa bihurtzea da telefono operadoreen helburua. Baina, haiena bezala, baita beste sektore batzuena ere. Bankuena, adibidez. Adituak aspalditik ari dira esaten big data edo teknologia berrien bidez enpresek euren bezeroei buruz lortuko duten informazioa eta ezagutza izango dela etorkizuneko negozioa. Telekomunikazioen sektoreak esku-eskura du hori, eta ez du alferrik galdu nahi.
Urtebetean 17.000 bezero lortu dituzue, Hego Euskal Herriko merkatuaren %1,5 inguru. Asko ala gutxi da?
Pandemian hasi ginen, eta Europa osoko merkaturik lehiakorrenean: hogeitik gora operadore daude hemen. Beste edozein merkatutan operadore berri batek urtebetean lortzen duenaren oso gainetik gaude. Baina, zenbakietatik haratago, gauzak egiteko beste modu bat dagoela erakutsi nahi dugu: negozio eredu gardena eta zintzoa da gurea: zerbitzu on bat eskaini nahi dugu; ez gara prezioen lehian sartzen, ez dugu telefono bidezko kanpaina astunik egingo. Sektore honetan aritzeko beste modu bat dagoela sinesten dugu, eta bideragarria dela erakusten ari gara.
Guuk Masmovil da, ezta?
Guuk Masmovilen beste marka guztien aurka lehiatzen den proiektu independente bat da. Masmovil akziodun nagusia da, eta berak agintzen du kontseiluan, baina gainerako %40 bertakoen esku dago : Dominion, Elkargi eta Nafarroako Rural Kutxa.
Bertakook bertakoentzat sortutako egitasmoa dela diozue. Ezin da esan Masmovil Euskal Herriko enpresa bat denik gaur egun, ezta Dominion ere.
Ez dut eztabaida antzuetan sartu nahi. Dominion oso ongi ezagutzen dut. Masmovili buruz, jakin beharko genuke baloratzen Andoaingo harategi batean sortu zen operadore txiki bat noraino iritsi den: telekomunikazioen alorreko erraldoietako bat da egun. Herri honetan asko kostatzen zaigu halakoez poztea.
Masmovilek kontseiluan agintzen badu, Guuken estrategia ere berak markatuko du, ezta?
Masmovili eskatu diogu guk nahi dugun proiektua egiten uzteko, jakin badakigulako hemengo jendearekin gai garela aurrera egiteko. Guuken bertakook agintzen dugu, gure langile guztiak hemengoak dira, zuzendaritzako kideak eta call center-etakoak, denak; langileak hemen bizi dira, eta hemengo hizkuntzak erabiltzeko gai izan behar dute. Sortzen dugun enplegu guztia hemen sortzen dugu.
Taldean Euskaltelek du bezero gehien: %83 inguru harenak dira. Masmovilek Euskaltelen markari eutsiko dio. Guukek zer leku izango du taldean?
Taldeko besteekin elkarbizitzan eta lehian ariko gara, orain arte bezala. Gauza bat azpimarratu nahi dut: Masmovil gure kideetako bat da; Euskaltel, berriz, %100ean da Masmovil. Guri ez digu horrenbeste eragiten Masmovilen merkataritza estrategiak. Guri taldean egoteak mesede egiten digu haren sarea erabiltzen dugulako. Gauza bera Elkargiko enpresekin eta Rural Kutxako bulegoekin.
Baina pentsatzekoa da zuen lehiakide zuzena Euskaltel dela.
Ez du zertan. Eta, egia esan, gure negozio ereduak oso ezberdinak dira. Euskaltel, egun, Masmovilen beste marka bat da, besteen antzekoa, haren estrategiaren menpekoa; haren zerbitzuek gutxi dute euskal-etik.
Elkargi eta Nafarroako Rural Kutxa zuenean sartu izanarekin ere bilatzen duzue errotze hori?
Finantzen alorreko halako bi erakundek parte hartzeak asko pozten gaitu, halako operazioak egin aurretik oso sakon aztertzen dituztelako negoziorako aukerak. Guuken bideragarritasuna erakusten du horrek. Elkargik enpresa pribatu batean egiten duen lehen inbertsioa da, gainera. Horrekin, autonomoen eta enpresa ertain eta txikien esparrua landu nahi dugu. Rural Kutxarekin, bi kontu: Nafarroa ere gure eremua da, eta, bestetik, finantza entitateei erakutsi nahi diegu beren ohiko jardunetik haratago beste batzuetan aritu daitezkeela: telekomunikazioetan, adibidez.
Bankuak telekomunikazio zerbitzuak saltzen, eta telefono operadoreak, berriz, kredituak, etxeko energiak… Zer gertatzen ari da?
Badakit jendea harrituta dagoela. Baina hemen garrantzitsuena sinesgarritasuna da. Zerbitzu on bat ematen baduzu, bezeroak ondo artatzen badituzu arazo bat dutenean, eta, gainera, zintzoa eta gardena bazara, beste produktu batzuk saltzeko preskriptorea bihurtzen zara. Merkatua oihan bat da, eta jendeak erraztasunak nahi ditu; ahalik eta zerbitzu gehienak faktura batean biltzen badituzu, hobe. Horretara goaz.
Zuek ere bai?
Momentuz, nahikoa lan daukagu egiten duguna ondo egiten, baina euskal gizartean lortzen dugun balorazioaren araberakoak izango dira gure aukerak. Gauza bat argi daukagu: hemengo jendearekin ezin badugu egin, ez dugu egingo. Baina ez hemengoak direlako, egin behar duguna egiteko onak direla uste dugulako baizik.
Babesletzari garrantzi berezia ematen diozue, baina egungo eredua «agortuta» dagoela diozue. Zer proposatzen duzue?
Elastiko edo kartel batean marka jartzeagatik dirua emateak ez du proiektu horien bideragarritasuna ziurtatzen. Babesletzatik lankidetzara pasatu nahi dugu. Guk gure ezagutza eta gure baliabideak eskaintzen dizkiegu, adibidez, plataforma digitalak sortuz taldeen zuzenekoak-eta emateko. Horren bitartez bazkideak lor ditzakete, sare bat ehundu inguruetako eragileekin… Balioa. Horren trukean zer eskatzen diegu? Gure lanaren berri ematea ingurukoei.
Izan ere, Novaltia farmazia produktuak banatzeko enpresa kooperatiboa da, eta haren bazkideak farmaziak dira. 2019. urtean, enpresa hitzarmena etetea erabaki zuen zuzendaritzak, ELAren esanetan, eta estatuko hitzarmena aplikatzen hasi zen; hark lan baldintzak asko okertu zituen, beste hainbat sektoretan gertatzen den moduan. «Negoziatzeko borondaterik ez zegoenez, langileek greba egitea erabaki zuten urte bereko uztailaren 22an, hitzarmena berritzeko».
Zer eskatzen zuten beharginek 2019ko udan abiarazi zuten protestarekin? Batetik, soldata eskala bikoitzik ez egotea: kontratu berrietan, %35 gutxiago pagatzen zuen kooperatibak; ELAk dioenez, «Novaltiako soldata apalenek ez dituzte gainditzen 950 euroak»; alegia, lanbide arteko gutxieneko soldatatik oso gertu daude. Bestetik, «erabateko malgutasunari» muga jartzea zuten helburu, igande eta jaiegunetan ere lan egiten baitute. Horrez gain, «kanporatzeak eta kontratazio prekarioak» buka zitezela eskatu zuten.
Negoziaziorik gabe
Azken bi urteotan, Novaltiak ez ditu aintzat hartu lantaldearen eskaerak; ELA sindikatuak dio enpresak nahiago duela «grebarako eskubidea etengabe urratu». Iazko azaroan, ordea, Bilboko epaitegi batek ustezko lege urratze hori ez epaitzea erabaki zuen, eta sindikatuak bi helegite jarri zituen epai horren aurka. Izan ere, ELAk dio Novaltiak aldi baterako laneko enpresak kontratatu dituela grebalariak ordezkatzeko; «eta greban parte hartu ez dutenak saritu egin ditu, hilean 300 euro gehiago ordainduz». Lanuztea bukarazteko estrategiarekin lotu du, era barean, «hamalau grebalari kontratua iraungitzeko erregulazio batekin mehatxatu izana».
Lan Ikuskaritzaren «konplizitateari esker» jokatu du modu horretan enpresak, atzoko protestan parte hartu zutenen ustez. «Ikuskaritzak nahiago izan du ez ikusiarena egin, eta bere eginkizunak ez bete. Adibidez, bederatzi hilabete behar izan dituzte txostenak egiteko. Ikuskaritzak hogei hilabete daramatza enpresara joan gabe, greba eskubidearen inguruan egindako salaketak egiaztatu gabe».
Egoera hori izanik ere, hogei grebalariek asmoa dute greban jarraitzeko, eta farmazien aurrean mobilizatzen segituko dute, «batez ere Bilbon, Portugaleten, Markina-Xemeinen eta Gasteizen dauden Kontseilu Errektoreko bost botika kideen aurrean». Grebalariek laguntza jasotzen dute erresistentzia kutxetatik, eta ELAk berretsi du sindikatuaren «babes osoa» dutela.
Eustatek 108.600 langabe zenbatu ditu, aurreko hiruhilekoan baino 7.100 gutxiago. Langabezia tasa %10,3 da hiru lurraldeetan, 2021eko lehen hiruhilekoan baino 0,8 puntu txikiagoa. Pandemia hasi aurretik %9,8 zen. Enplegu sorreraren oinarriak industriak eta zerbitzuen sektoreak ezarri dituzte. Hazkunde erlatibo handiena fabriketan gertatu da: azken hiru hilabeteetan %2,2 handitu da, hau da, 4.400 lanpostu gehiago. Zerbitzuen sektorean, berriz, %1,4 hazi da, 9.300 langile gehiago. Lehen sektorean 400 lanpostu sortu dira, eta eraikuntzan, 300.
Puntu beltzak
Ohi denez, gazteenak dira krisiaren ondorioak gehien nabaritzen ari direnak. Adinak behera egin ahala, handitu egiten da langabeen kopurua. 45 urtetik gorakoen artean %7,5ekoa da, eta 25-44 urtekoen artean, %11,8koa. 16-24 urtekoetan, berriz, lanean aritu nahi duen lau gaztetik bat (%25) langabezian dago. Haien artean bakarrik handitu da langabezia tasa azken hiruhilekoan, +%0,6.
Lan kontratuetan ere nabari dira aldeak. Landunen %81,8 soldatapekoak dira, eta sortutako lanpostuetan gehiago izan dira aldi baterako kontratuak egin dituztenak (+11.800 langile), kontratu mugagabeak egin dituztenak baino (+2.900).
Halaber, gora egin du pertsona aktibo guztiak langabezian dituzten familien kopuruak: 900 familia gehiago dira, 35.900 guztira. Hamar familiatik seitan, pertsona aktibo guztiak lanean daude, aurreko hiruhilekoan baino 4.000 gehiago.
Langilearen sexuaren arabera, proportzio berean egin du behera langabeziak (-%0,8): %10,5 da emakumezkoen artean, eta %10,1 gizonezkoetan. Okupatuen tasa %70,5ekoa da gizonezkoen artean, eta %64,9koa emakumezkoetan.
Ikasketa mailari dagokionez, nahiko homogeneoa izan da jaitsiera: handiena bigarren mailako ikasketak eta erdi mailakoak dituztenen artean gertatu da, -%0,9, eta langabezia tasa % 12,5ean dago; goi mailako ikasketak amaitu dituztenen artean %0,7 jaitsi da, eta % 6,6an dago orain; eta lehen mailakoak eta maila txikiagokoak dituztenen artean, %0,5 jaitsi da, eta %13,8 da langabezia tasa.
Lurraldeka, ohi bezala Bizkaiak du langabezia tasarik handiena: %11,4. Apiriletik %0,7 egin du behera, eta 3.100 langabe gutxiago daude. Gipuzkoan (28.300 langabe), 3.000 gutxiago daude, eta tasa puntu bat jaitsi da, %8,2raino. Araban, 1.000 langabe gutxiago daude, eta langabezia tasa %11,1 da; hau da, aurreko hiruhilekoan baino 0,7 puntu txikiagoa.