Abuztua hil eskasa izaten da enplegu sorrerari dagokionez, baina aurtengoa bereziki eskasa gertatu da, lan merkatuaren susperraldia seko geratu duelako. SEPE Espainiako enplegu zerbitzuaren arabera, 156.313 lagun daude lanik gabe Hego Euskal Herrian: uztailean baino 3.678 gehiago. Turismoak abuztuan gora egin duela helarazi du sektoreak, eta erakusle batzuek berretsi dute jarduera suspertu dela, baina uztail penagarriak abuzturako utzi ditu datu txarrak kontratazioari begira. Uztailean langabeziaren kopururik txikiena lortu zen 2020ko otsailaz geroztik, hau da, konfinamendua ezarri aurreko hilabetetik. Enplegu bulegoetako erregistroetatik 6.378 langabe atera beharko lirateke orain koronabirusaren agerraldiaren aurreko egoerara itzultzeko. Baina, alderaketa pandemia aurreko azken abuztuarekin egiten bada, 9.000koa baino handiagoa da koska: 9.152koa, hain zuzen.

Afiliazio datuak ere txarrak dira gogoz. 11.000 afiliatu inguru galdu ditu sistemak uztailetik abuztura Hego Euskal Herrian. Konparazio baterako, konfinamendu handiaren osteko abuztuan 1.624 galdu ziren, iaz. Baina lan merkatua normalizatzen ari delako ikur ere izan daiteke galera hori, 2019ko abuztuaren antzekoa baita: orduan 13.000 baino gehiago galdu ziren. Alegia, uda guztietako ohiko galera bat badago, eta hezkuntza sektoreko milaka langile oporraldian lanik gabe geratzeak eragiten du, hein batean. Lanpostu horiek, normalean, irailean eta urrian berreskuratzen dira. Iazko afiliazio datuak izan ziren ohiz kanpokoak, konfinamenduaren irteerak baldintzatuta. Eta udako zamen artean beste bat argi islatu du abuztuak: sortzen diren lanpostu gehienak aldi baterako dira. Abuztuan sinatutako kontratuen %6,25 besterik ez dira mugagabeak izan.

Nafarroa da salbuespena

Dena den, lan merkatuaren abuztuko eboluzio txar horretatik lurralde bat salbuetsi behar da: Nafarroa. Langabeziak behera egin du han, 620 langabe gutxiagorekin, eta, gainera, afiliazioak gora egin du, 894 afiliatu gehiagorekin. Nafarroak seigarren hila segidan egin du langabezia jaisten, eta Carmen Maeztu Gizarte Eskubideen kontseilariak esan du pandemiaren aurreko kopuruetan dagoela berriro lurraldea.

Eusko Jaurlaritzako Enplegu sailburu Idoia Mendiak, berriz, nabarmendu du pandemiaren krisiak deuseztatutako enpleguaren %82 berreskuratu dela dagoeneko, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta abuztuko datu eskasak ekonomien egitura desberdinek azaltzen dituztela. Susperraldiak «egonkorra eta etengabea» izaten jarraitzen duela uste du Mendiak, 11.800 afiliatu galdu diren arren bere eskumeneko lurraldeetan.

Sindikatuek oso bestelako interpretazioa egin dute abuztuko datuak oinarri hartuta. «Batzuek susperraldi ekonomikoaz hitz egiten duten arren, enpleguak berriro ere atzerakada bat izan du Hego Euskal Herrian», esan du ELAk ohar baten bidez. «EAEn 3.058 pertsona gehiago daude lanik gabe, eta Nafarroan, berriz, seigarren hilabetez jaitsi da langabezia, oraingoan 620 langabe gutxiagorekin». Langabezia tasa %11,7ko tasara igo dela gogorarazi du ELAk; «berriro, Europako batezbestekoaren oso gainetik». Sindikatua mobilizatzeko beharraz aritu da, balizko greba orokor bat aipatu gabe. «Udazken honetan biziko dugun ziurgabetasun egoeraren aurrean, ezinbestekoa da mobilizazioa»,

LAB ere oso kritiko azaldu da egoerarekin, eta esan du abuztuak datozen hilabeteetako joera zein izan daitekeen aurreikusteko balio duela. «Iazko urtea enpleguari begira desastre hutsa izan zela kontuan izanik, ez da pozik egoteko motiboa urte arteko tasa hobeak egotea orain. 2019ko datuekin alderatuz, langabezia %6,22 handiagoa da, eta gazteena muturreraino igo da, %22,62ko hazkundearekin». LABek ere abisu argia utzi dio Jaurlaritzari: «Mobilizatzeko garaia dugu, langileriak kaleak hartzea ezinbesteko baldintza izango baita geure beharrizanak agenda politikoaren erdigunean kokatzeko».

CCOOk azpimarratu du langabeziaren «sasoiko igoerak» erakusten duela susperraldia «prekaritate ereduari jarraituz» egiten ari dela. Afiliazioak izan duen galerak agerian uzten ditu «enpresen praktika txarrak», sindikatu horren ustez, eta lan merkatuaren prekarizazio prozesua eteteko lan erreforma «lehengoratu» behar dela, dio, gutxieneko soldata igotzearekin batera.

Argindarraren prezioak behera egin du, baina bere bigarren maximo historikoa du halare. Egoera horri aurre egiteko, Podemosek energiako enpresa publiko bat sortzeko lege proposamena aurkeztu du Kongresuan, “Espainiar Produkzio Elektrikoa” delakoa.

Tubos Reunidosek Trapagarango altzairutegia itxi eta langileak Amurriora eramango ditu. Halaber, Iruñeko tenkagailuen lantegia ixtea eta Tubos Reunidos Industrial, Productos Tubulares (Trapagaran) eta Acecsa (Iruñea) bateratzea aurreikusi du.

Gasteizko Mercedes-Benz lantegiak geldirik jarraituko du datorren astean. Hornidura falta da ekoizpena gelditzeko arrazoia, zuzendaritzak langileei jakitera eman dienez. Aste honetan gertatzen ari den moduan, etenaldiak hiru produkzio txandetan izango du eragina.

LAB sindikatuak greba orokor baten premia berretsi du. «Lantokietan eta kaleetan zabalik dauden borrokak bultzatu» eta haiek bateratzeko «beharrezkoa» litzakeela aldarrikatu du Garbiñe Aranburu LABeko idazkari nagusiak. Euskal gehiengo sindikalak egitasmoa babesten duela nabarmendu du, eta deialdiak «Euskal Herritik eta Euskal Herrirako» izan behar duela; alegia, «Madrilgo Elkarrizketa Sozialeko Mahaiaren erritmoaren baitan egon gabe». Datarik ez du zehaztu, ezta aurten edo 2022an izango den ere, baina berandu jota neguan beharko luke.

LABek egoera sozioekonomikoa aztertzeko eginiko agerraldian nabarmendu du greba deialdiaren beharra. Sindikatuak Maiatzaren Lehenean plazaratu zuen grebara deitzeko asmo,a eta azken hilabeteetan ELAk eta Pentsiodunen Mugimenduak ere esan dute begi onez ikusiko luketela. Aranburuk onartu du harremanetan daudela haiekin, eta greba orokorra «eraso» gisa planteatu behar dela, enpresei aurre egin, «gobernu autonomikoak» interpelatu eta Madrilgo gobernua presionatzeko.

Madrilera begira jarrita, Aranburuk kritika zorrotza egin dio Elkarrizketa Sozialerako Mahaiaren egiturari, «negoziazio kolektiboa zentralizatu» nahi duelako eta «ia erabateko boterea» ematen dielako enpresei: «Urtez urte, erreformaz erreforma, mahai horrek lege bermea eman dio prekaritateari». Era berean, UGTri eta CCOOri egotzi die «nahikoa presio sozial» ez egitea.

Mahai horren baitan daude lan eta pentsio sistemen erreformak, baita gutxieneko soldata handitzea ere. Azken eskaera horren harira, Aranburuk gogoratu du LABen proposamena zein den: «Batez besteko soldataren %60, 1.400 euro». Beste bi erreformak abenduaren 31rako egin beharra dauzka Espainiak. Europako Batzordeak jarritako epemuga da Europako funtsen bigarren ordainketa jaso ahal izateko. Ikusteko dago atzerako kontaketa horrek eraginik duen greba orokorraren egunaren hautaketan.

Pentsioak erreformatzeko proposamenean sakondu du Aranburuk, dagoeneko hainbat xehetasun ezagunak baitira. Haren ustez, KPIaren igoera hutsak ez du pentsio duinik bermatzen, eta, ondorioz, «eskasa da». Erreforma proposamenaren lehen zatia onartu da, baina hainbat xehetasun argitzeke daude oraindik. Alde horretatik, sindikatuak susmoa du iraunkortasun faktorea delakoa ez dela desagertuko: «Ematen du izena aldatuko diotela eta antzerako beste adierazle bat sortuko dela».

Enpatia eskaera, «txantxa»

Egunerokotasunari buruzko beste gai batzuk ere aztertu ditu. Esaterako, Tubacexek langileek enpresarengandik jasotako azken eskaintza baloratu du, eta hark negoziatzeko duen «borondaterik eza» kritikatu. «Langileek esan dute edozer gauza baloratzeko prest daudela epaiketako ebazpena errespetatzen bada». Era berean, Jaurlaritzari egotzi dio beti zuzendaritzaren alde jokatzea.

Argindarraren garestitzea ere aipatu du. «Eskandaluzkoa» dela iritzi dio, eta energiaren moduko sektore estrategikoak esku publikoetan egon beharko luketela. «Argindar enpresei enpatia soziala eskatzea txantxa bat da», nabarmendu du. Aranburuk gogoratu du energia enpresa hauek Europako funtsen diruaren eskale pribaturik handienak direla, eta bide horretatik diru publiko gehiago jasoko dutela.

Pedro Sanchezen «inor atzean ez uzteko» asmo jatorraren letra txikian gutxieneko soldataren igoera apal bat irakur daiteke. Espainiako Gobernuak urte osoan galarazi duena martxan jartzea erabaki du orain, eta lanbide arteko gutxieneko soldata urtea amaitu aurretik igoko du, dekretuz, eragile sozialekin egin beharreko errondaren ostean, eta patronalaren akordioarekin edo gabe. Baina Lan Ministerioak mahai gainean jarritako lehen proposamena ez litzateke nahikoa 2021eko inflazioa orekatzeko.

Hamabost euroko igoera egin nahi du Madrilek urtea bukatzeko geratzen diren hilabeteetarako; hau da, %1,6 inguruko igoera. 2021eko Espainiako KPIa %3 ingurukoa izango dela aurreikustea ez da zaila; beraz, gutxieneko soldata 965 eurora igotzeak ez luke %3 horren garestitzea estaliko. Horregatik jaso du sindikatuen ezezkoa jada, «ez delako nahikoa»; patronalaren ezetza ere badu Lan Ministerioak, harentzat gehiegi delako, eta datorren astelehenean elkartuko dira berriro aldeak.

Sanchezen gobernuak, gainera, 2023. urtera arteko bide orria helarazi die CCOO eta UGT sindikatuei eta CEOE eta Cepyme patronalei, Elkarrizketa Sozialerako Mahaian. 2022rako beste 23 euro igo nahi du gutxieneko soldata, eta 2023rako, beste hainbeste; alegia, legegintzaldia amaitzerako. Horrek esan nahiko luke PSOEren eta Unidas Podemosen gobernuak ez lukeela beteko gutxieneko soldatari lotutako bien arteko akordioa: Espainiako batez besteko soldataren %60 ezartzea 2023rako. Izan ere, 1.154 euro dira 2020ko batezbestekoaren %60 —behera egin zuen iaz, aldi baterako erregulazio masiboak tarteko—, eta 2023rako 1.027 euroko gutxieneko soldata proposatu du Yolanda Diazen Lan Ministerioak.

Euskal gehiengo sindikala

ELAk eta LABek osatutako euskal gehiengo sindikalak sarritan azaldu du erreferentzia horiek guztiak ez direla balekoak euskal langileentzat. Batetik, batez besteko soldata dezente handiagoa da Hego Euskal Herrian, bizitza garestiagoa delako, besteak beste. Bestetik, ordezkaritza gehien duten sindikatuek 1.200 euroan ezarri zuten duela urte batzuk gutxieneko soldataren erreibindikazioa. 1.027 euroko gutxienekoa urrun geratuko litzateke sindikatu abertzaleen helburutik, eta are gehiago 2023. urterako, ordurako inflazioak neurri batean edo bestean bizitza garestituko duelako. Euskal langile gehienak lan hitzarmen baten babesean aritzen dira, baina badira milaka batzuk gutxieneko soldatari lotuak.

Yolanda Diaz Espainiako Lan ministroa (Unidas Podemos) aspaldian ari da eskatzen igoera hori, baina gobernuaren barruan beste kide batzuek altoa eman diote, batik bat Nadia Calviño Ekonomia ministroak. Bada, orain gobernuak badu erabakia hartuta, eta lehenbailehen gauzatu nahi du: Pedro Sanchez presidenteak «berehalako igoera» iragarri du. «Inor ezin da atzean geratu», esan du; «ez da susperraldirik egongo ez bada bidezkoa».

2020. urteko hasieran iritsi zen azken akordioa eragile sozialen artean, eta gutxieneko soldata %5,5 igo zuten, 950 eurora arte; hamalau ordainketa dira urtean: 13.300 euro urtean. Orain mahairatu den hamabost euroko igoera gauzatuko balitz, 13.510 euroan ezarriko lukete. Madrilek 2018an igo zuen aurretik gutxieneko soldata; orduan ere, Pedro Sanchez (PSOE) zegoen gobernuan, eta Unidas Podemosekin hitzartu zuen igoera, aurrekontuak babestearen truke. 900 eurotan jarri zuten, %23,3 igota —1977tik izandako igoerarik handiena—.

Garamendiren erabakia

Azken gobernu akordioaren negoziazioetan 1.000 eurora igotzeari buruz hitz egin zuten bi aldeek, baina, gaur-gaurkoz, 950ekoa da, laster igoko duten arren. Hori bai, gobernu itunean jasota dago legealdi amaierako igotzea batez besteko soldataren %60ra: 1.154 euro, 2020ko erreferentzia kontuan hartuta. Ikusi egin beharko da, azken saioan bezala, gobernuak CEOEren oniritzia lortzen ote duen. Antonio Garamendi presidentea pandemiari erreparatzen ari zaio igoera hori ukatzeko; atzo bertan esan zuen ez dela «momentu egokia»gutxieneko soldata igotzeko: «Urte eta erdi izugarri batetik gatoz». Garamendik oniritzia eman zion azken igoerari, Unidas Podemoseko ministro batekin adostu eta gero, eta Espainiako eskuinak eta eskuin muturrak oso estu hartu zuten. Ez du ematen Sanchezi beste lorpen politiko bat oparitzeko prest dagoenik orain.

UGT sindikatuak, berriz, jakinarazi du 25 euroko igoera proposatu duela 2021erako, 975 euroraino. Igoera handiagoak nahi ditu datozen bi urteetan. Sindikatuen eta gobernuaren artean ez dago alde handirik, eta ados jarriko direla aurreikus daiteke, agian hogei euroko igoera batetik hurbil.

Argindarraren prezioak goraka eta marka guztiak hausten segitzen du Espainian. Ostegun honetan, irailaren 2an, 140,23 euro ordainduko dira megawatt orduko.

Espainiako Gobernuaren Lan Ministerioak abiatu egin du gutxieneko soldata igotzeko negoziazioa, ekainean aditu talde batek proposatutako batez besteko 15 euroko igoera oinarri hartuta.

LABek greba orokorra deitzea proposatu du, gobernuei presioa egiteko. Garbiñe Aranburu idazkari nagusiak baieztatu du sindikatuak beste gizarte-eragile batzuekin harremanetan daudela greba honen data eta eskaera zehatzak adosteko.