Energia Klusterrak adostutako neurriak eskatu ditu faktura elektrikoa murrizteko. Klusterraren arabera, Espainiako Gobernuaren neurriek “bidegabeki zigortzen” du energiaren sektorea, eta arriskuan jartzen dituzte berriztagarrietan, elektrifikazioan eta eraginkortasunean egindako inbertsioak.

Pandemia osteko susperraldiak inflazioaren gorakada handia ekarri du azken hilabeteetan, besteak beste, energiaren eta lehengaien eskaera izugarri handitu delako itxialdien depresioaren ondoren. Prezioen gorakada orokorraren agertokian erraza izaten da langileek erosteko ahalmena galtzea, sektore askotan ez delako bizitza garestitzen den bezainbeste igotzen lansaria, ez bada itunean jaso soldata KPIa bezainbeste igoko dela. Arlo publikoan, Espainiako Gobernuaren esku dago soldata igoera zenbatekoa izango den erabakitzea, eta Madrilek jakinarazi du langile publikoek %2ko igoera baizik ez dutela izango 2022rako. Horrek esan nahi du Hego Euskal Herriko langile publikoek erosteko ahalmena galduko dutela.

Batetik, Eusko Jaurlaritza eta Nafarroako Gobernua Madrilek markatutako bidetik joango direlako gertatuko da hori, eta langile publikoen soldata igoera %2 baizik ez delako izango, hortaz; bestetik, 2021. urteko inflazioa %2tik gorakoa izango delako galduko dute erosteko ahalmena. Espainiako INEk jakinarazitako KPIaren azken datua, irailekoa, %4koa izan da. Hego Euskal Herriko inflazioa datorren astean ezagutaraziko dute, eta %4ko langa horretatik gertu geldituko da. Beraz, inflazioaren erdia baino ez luke parekatuko langile publikoen soldata igoerak, 2021eko KPIa %4 izango balitz. Baliteke abendurako apalagoa izatea, litekeena delako Madrilgo gobernuak hartu berri dituen neurriek bridatzea gora eta gora ari den argindarraren prezioa; baina, edonola ere, segurutzat jo daiteke inflazioa %2tik gorakoa izango dela.

Sindikatuen salaketa

Sindikatu abertzaleek gogor salatu dute Pedro Sanchezen gobernuak egin nahi duen «inposizioa». Madrilgo Administrazio Publikoen Mahai Orokorrean parte hartu ondoren, ELA sindikatuak proposamen horiek ez betetzeko eskatu die Euskal Herriko alderdi politikoei. «Sektore publikorako, austeritate, esku hartze eta zentralizatzeko politikarekin jarraitzen du Madrilek», esan du ohar batean. ELAk ohartarazi du langile publikoek erosteko ahalmen handia galdu dutela Atzeraldi Handia hasi zenetik. «Soldatak %2 igotzeko proposamena betetzen bada, %13tik gorakoa izango da langile publikoek azken hamarkadan metatutako galera».

LAB sindikatuak ere dei egin die Hegoaldeko gobernuei «inposizioa» bazter dezaten. «Hego Euskal Herriko administrazioetan izango den soldata igoera Madrilek inposatzea ez dugu onartzen. Argi eta garbi, negoziazio kolektiboaren eskubidearen kontrako neurri bat da, onartezina». LABek argi dauka Espainiako Gobernuak langile publikoak «pobretu» nahi dituela.

Hegoaldeko langile publikoen soldatak Espainiako Gobernuak erabakitzea Atzeraldi Handiaren ondorioz orokortu zen. Defizit publikoa murrizteko, 2010ean Jose Luis Rodriguez Zapateroren gobernuak erabaki zuen langile publikoen soldata %5 txikitzea, eta hurrengo bost urteetan, 2011-2015eko epean, soldatak izozturik izan zituzten; 2012an, gainera, Gabonetako aparteko saria kendu zieten, ondoren berreskuratu zuten arren. 2016. urtean itzuli ziren soldata igoerak; 2020an %2koa izan zen, eta 2021ean, berriz, %0,9koa.

Soldata igoera bakarrik ez, erretiroa hartzen duten langile publikoak ordezkatzeko tasa ere jakinarazi du Espainiako Gobernuak Administrazio Publikoen Mahai Orokorrean. Izan ere, Zapateroren gobernuak eta haren ondoren Mariano Rajoyren gobernuak hartutako beste erabaki bat zera izan zen, erretiroa hartutako langile publikoak ez ordezkatzea. Horrek asko handitu du lanpostu publikoen behin-behinekotasuna, eta, ondorioz, arlo batzuetan langileen %50 aldi baterakoak dira.

Bada, ordezkatze tasa orokorra %110ekoa izango da; %120koa funtsezko sektoreetan, eta %125ekoa segurtasun indarrei dagokienez. «Pandemiak argi erakutsi du zerbitzu publikoak indartzeko premia larria dagoela», esplikatu du ELAk: «Madrilen proposamena, ostera, kontrako bidean doa». Espainiako Gobernuak «zer zerbitzu publiko behar eta nahi ditugun erabakitzeko eskubidea» aitor dezan nahi du sindikatuak. Horretarako, ordezkapen tasak kentzea eta, aldi berean, «LPEen premiazko aldaketa» exijitu du, «sektore publiko osoan enplegua egonkortzeko».

LABentzat, berriz, ordezkatze tasei eustea «oso larria» da. «Zerbitzu publikoen pribatizazio estrategia hauspotzea da euskal administrazioetan deialdi publikoak mugatzea», azaldu du. «Negoziazio kolektiborako eskubidea gauzatu dadin», Jaurlaritzari eta Nafarroako Gobernuari Mahai Orokorretara deitzeko exijitu die, «Madrilek ezarritako mugak gainditzeko».

Pandemia garaian eginiko kaleratze kolektiboen inguruko ebazpenak irteten hasiak dira Auzitegi Gorenean. Atzo indargabe utzi zituen Zener Plus Erandioko (Bizkaia) telekomunikazio enpresak iazko udaberriko itxialdian eginiko kontratu eteteak. EAEko Auzitegi Nagusiak gauza bera ebatzi zuen iazko azaroan, CCOO sindikatuak hasitako auzibideari arrazoia emanez. Enpresak helegitea jarri zion ebazpen horri, eta Gorenak ez du onartu. Horiek hala, enpresak kaleratu asmo zituen 65 langileek beren eskubideak aldarrikatu ahal izango dituzte.

Tubacexeko eta PCBko lan erregulazioen kasuek jarri zuten lupa Auzitegi Gorenaren gainean. Hala ere, haiena ez zen izan EAEko Auzitegi Nagusiak indargabetu zuen pandemia garaiko lehen kaleratze kolektiboa. Aurretik, besteak beste, Zener Plusek lantaldean eginiko murrizketa epaitu zen, eta ia 11 hilabete geroago iritsi da Auzitegi Gorenaren berrespena. Zener Plusek banakako 65 kaleratze egin zituen itxialdiaren lehen bi asteetan, eta, epaileen ustez, erabaki hori «neurriz kanpokoa» eta «bitxia» da. Are gehiago, ebazpenaren arabera, kaleratze horien arrazoia frogatzen ere ez zen saiatu enpresa.

Zener Plus 180 langileko enpresa bat da, eta Masmovil eta Vodafone komunikazio enpresei ematen die zerbitzua: haien sareen instalazioa eta mantenua egiten du. Iaz, martxoaren 16a eta apirilaren 3a bitartean, 65 langile kaleratu zituen, eta banaka-banaka eman zuen haien berri. Gogoratzekoa da Espainiako Gobernuak ezarritako itxialdia martxoaren 15ean hasi zela, eta ekainaren 21era arte iraun zuela. Bada, itxialdiko lehen bi asteetan, kontratu mugagabedun 34 langile kaleratu zituen diziplina arrazoiengatik, froga garaian zeuden 25 langileren kontratua ez zuen berritu, eta behin-behinean zeuden sei langileren kontratua behar baino goizago eten zuen.

Iturri sindikalen ustez, ezkutuko erregulazio bat egin zuen, eta data haietan ezin zen halakorik egin. Are gehiago, iazko apirilaren 2an Zenerrek aldi baterako erregulazio bat jarri zuen indarrean, eta langileak kaleratzen jarraitu zuen. CCOOk apirilean izan zuen banakako kaleratze andanaren berri, eta salaketa jarri zuen kaleratze kolektibo gisa tratatu behar zelakoan. Hasieran akordio bat lortu zuen enpresarekin, hala nahi zuten kaleratuak itzul zitezela adostuz, baina, hori betetzen ez zela ikusita, CCOOk aurrera jarraitu zuen auzibidearekin.

Eta orain zer?

65 kaleratuek, orain, beren eskubideak aldarrikatu ditzakete. 30 inguru azaroan itzuli ziren lanera, EAEko Auzitegi Nagusiaren ebazpenaren ondoren, eta, ondo bidean, beren lanpostua ziurtatuta izan beharko lukete. Besteek ez zuten itzuli nahi izan, hainbat arrazoirengatik. Iturri sindikalen arabera, guztiek tramitazio garaiko soldatak eta langabezia ordainsariak erreklamatu ahal izango lituzkete, bai behintzat azarora artekoak. Espainiako Gobernuak ere gauza bera egin dezake, SEPEk ordaindu baitzuen kaleratuen langabezia saria.

GASTEIZ. Next Generation funtsetatik eratorriko diren inbertsioek «herri honen etorkizuneko garapen ereduaren oinarriak finkatuko» dituztela azpimarratu zuen atzo Maddalen Iriarte EH Bilduko legebiltzarkideak. Horregatik, haren ustez, ezinbestekoa da lehenbailehen Eusko Jaurlaritzak «espazio bat irekitzea» funts horiekin finantzatu nahi diren eskualdeko proiektu estrategikoen inguruan adostasunak bilatzeko, Espainiako Ekonomia ministro Nadia Calviñok bi asteko epea eman dielako erkidegoei haiek aurkezteko.

Bere proposamenean, Espainiari aurkeztu beharreko proiektu estrategikoetarako Euskadi Next programaren bigarren bertsioan zerrendatutako bederatzi proiektuetatik hiru lehenestea nahi EH Bilduk: «Gizarte kohesioaren atalean, gizarte zerbitzuen eraldaketa zaintzen sistema publiko bat sortzeko; trantsizio ekologikoari dagokionez, itsas jatorriko energia berriztagarriak, eta trantsizio digitalean, adimen artifiziala, zibersegurtasuna eta zerbitzu aurreratuak».

Iriarteren ustez, «garai historiko» honetan ezinbestekoa da indarrak batzea herri proiektu argi baten inguruan. Guztiok arduraz jokatzeko garaia dela nabarmendu du, legitimoak diren interes elektoralak alde batera utzita: «Adostu dezagun zein diren herri gisa ditugun lehentasunak, marraztu ditzagun arnasa luzeko estrategiak lehentasun horiek garatzeko, erabaki dezagun elkarrekin nola eta zertan inbertitu Europako funtsak».

Datorren urtean administrazio publikoetako langileen soldata % 2 igotzea proposatu du Espainiako Gobernuak. Eusko Jaurlaritzak baieztatu du igoera hori aplikatuko zaiela Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako langile publikoei ere, baldin eta proposamen horrek aurrera egiten badu.

Edu Ibernia: “Doikuntza arrazoizkoak eta onargarriak” dira. Lantalde erdia lanera itzuli ostean, Tubacexeko enpresa batzordeburuak “baikortasunez” begiratzen dio etorkizunari. “Denok jarriko dugu gure aldetik”, esan du.

Tubacexeko langileen erdiak lanera itzuli dira 236 eguneko grebaren ondoren, 2021eko urriaren 5ean. 340 dira lanean hasi diren beharginak enpresak ezarritako aldi baterako lan erregulazioko espedientea tarteko.

“Berreskuratu dezagun gure baliabideen kontrola!”. Esaldi horrekin aldarrikatu eta laburbildu dute Hernani Burujabe-ren oinarria. Ostiralean aurkeztu dute egitasmoa Hernanin, ekonomia desmerkantilizatu baterantz eta demokrazia sakonagorantz egiteko helburuz.

Autonomia estatutuen esparrua «hilda» dagoela eta «euskal estatu independente» baten aldeko urratsak «alde bakarrez» egin behar direla aldarrikatu du ELAk. Atzo azaldu zituzten sindikatuaren helburu estrategikoak, heldu den azaroaren 24an eta 25ean Bilboko Euskalduna jauregian eginen duten XV. kongresuaren aurkezpenean.

Kongresu horretan eztabaidatuko duten txostenean jasotako bost ardatzetako bat da Estatu independentearen alde, kultura errepublikanoaren alde izenekoa. Bertan, sindikatuko arduradunek lehentasuntzat jo dute euskal estatu burujabe bat osatzea, eta «errepublika burujabe eta independente baten alde» lan egingo dutela adierazi, «nazio eta klase emantzipaziorako horizonte gisa».

Bestalde, dosierrean argi eta garbi azaltzen dute zein izan beharko litzatekeen hura eskuratzeko bidea: «Alde bakarreko prozesu subiranista soziala». Izan ere, ELAren ustez, azken urteetan argi geratu da Espainiako Gobernua ez dagoela «prest eskuduntzen hobekuntza bat negoziatzeko, are gutxiago gure erabakitzeko eskubidea aitortzeko». Hortaz, sindikatuaren irudiko, geratzen den bide bakarra da «alde bakarreko indar metatzeari ekitea».

Agirian, elkarte sindikalak dio oraingoz ez dagoela «gehiengo instituzional nahikorik» estatus politiko berri bat lortzeko: «Gaur ez daukagu nahikoa indar estatuarekin hausteko, ezta gure aitortza nazionala lortzeko negoziazio politiko bat behartzeko ere». Horregatik uste dute aldebakartasuna dela «abiapuntu errealista eta egingarri bakarra».

Prozesu subiranista hori, beraz, «gutxiengoena» izanen da, ELAren irudiko, «atxikimendu zabalagorik lortu ezean eta beste eragileen posizioa mugiarazi arte». Halaber, izaera «soziala» izan beharko luke: «Alde bakarreko prozesu subiranista sozial batek klaseko bektorea, euskararena, bektore feminista, ekologista, demokratikoa, dekoloniala… bilaka ditzake indarrak metatzeko funtsezko bektore».

Txostenean irakur daitekeenez, «klase herrikoien beharrizanak» aintzat hartzeak «dinamika erakargarri bihur dezake subiranismoa, oinarri sozial zabal eta hedakorrentzat». Izan ere, ELAko idazkari nagusi Mitxel Lakuntzaren esanetan, «estatu propio eta independente baten aldeko arrazoiak» pilatu egin dira azken urteetan: «Krisi bat pairatzen dugun bakoitzean, autogobernua higatzen da. Estatua etengabeko zentralizazio prozesuan da, eta gero eta argiago erakusten du bere izaera errepresiboa. Arrazoi politikoak, demokratikoak eta kulturalak ditugu estatu propio baten alde egiteko».

ELA bera «autonomismotik» datorrela esan zuen Lakuntzak, «baina, honezkero, pantaila guztiak gainditu ditugu, eta geure buruari galdetu diogu: nora joan nahi dugu?». Galdera horren erantzuna iraganean bainoago egungo errealitatean dagoela uste du: «Herri honen etorkizuna ez dago 1839. urteko foraltasun horretan; herri honen etorkizuna errepublika batek ematen dituen eskubideetan dago».

Subiranistak, geldialdian

Egungo egoerari buruz, ELAren dosierrak dio Euskal Herriko erakunde subiranistak geldialdian daudela «auzi nazionalari dagokionez». Hori paradoxa bat dela aipatu dute, ETAk 2011. urtean ekintza armatua utzi zuenetik «zenbait gertakarik itxaropena piztu baitzuten autogobernu eta erabakitzeko ahalmen handiagoa izateko».

Espainiako eta Frantziako estatuek ordutik izandako jarrera gaitzetsi du sindikatuak, baita Eusko Jaurlaritzak hartu duen joera errepresiboa ere, «bereziki Ertzaintzak gatazka sozial eta laboralei ematen dien tratuari dagokionez».

Indar abertzaleek hauteskundeetan arrakasta izan arren, ELAren ustez nabarmenak dira haietan gertatzen ari diren aldaketa «ideologiko eta programatikoak». Aldaketa nabarmenenak «agintean den nazionalismoan» sumatu ditu sindikatuak, eta gaineratu du EAJrentzat autonomismoa dela gaur-gaurkoz «hipotesi politiko bideragarri bakarra». Hain zuzen, autonomismoa eta neoliberalismoa «txanpon beraren bi aldeak» direla azpimarratzen da agirian.

Kritikak, baina, ez dira horretara mugatzen. Ezkerreko indarrei «kemen handiagoa» eskatu die ELAk, «nazioaren eta klasearen auzian». 2017ko irailean ELAk eta LABek sinatutako Aldebakarreko prozesu subiranista sozial baten alde izeneko agiria aipatzen da dosierrean. ELAren ustez, baina, dokumentu horretan zehaztutako eskaeretatik «oso urrun» geratu da «EH Bilduren jokabide instituzionala».

Zehazki, «Uxue Barkosen gobernua osatzeko ituna, Maria Txibiteren gobernuari egonkortasuna emateko akordioa, Eusko Jaurlaritzari aurrekontuak adosteko egindako proposamenak eta Madrilen Pedro Sanchezen aurrekontuei eta Europako Funtsen Errege Dekretuari emandako babesa» txarretsi dituzte, besteak beste.

Tubacexeko langileak gaur goizeko 06:00etan itzuliko dira Laudio eta Amurrioko plantetara (Araba). 236 eguneko grebaren ondoren, atorra lodiak jantziko dituzte berriz. Langile batzordearen gehiengoak eta enpresak akordioa sinatu zuten atzo eguerdian, Bilbon. Protokolo azkarra izan zen, batzordeak langile guztien artean bozketa egitea baztertu baitzuen goizean. CCOOk babesa emateko jarritako baldintza zen, eta, esana zuen bezala, ezezko batek ez zuen bere erabakia baldintzatuko. Itunaren alde agertu zen ostiralean, eta alde agertu zen atzo. Are gehiago, itunak espero baino babes handiagoa izan zuen, ATAL sindikatu independenteak jarrera aldatu eta sinatu egin baitzuen. Horiek hala, langile batzordeko hamahiru kideetatik zortzik sinatu zuten: ELAko laurek, CCOO hiruk eta ATALekoak. STATek eta LABek, aldiz, ez zuten izenpetu.

Eusko Jaurlaritzak egin ditu artekari lanak enpresaren eta langile batzordearen arteko azken bileretan. Enpresak hala eskatuta, Lan Sailak esku hartu zuen, eta Jaurlaritzak Bilbon duen egoitzan antolatu zuen sinadura ekitaldia. Sindikatuek, baina, ez zuten argazkirik nahi izan, eta kameren begiradatik kanpo sinatu zuten. «Langileek izan behar dute protagonismoa orain, ez kanpoko eragileek. Gatazka hau lehenago konpon zitekeen enpresak eta Jaurlaritzak borondatea izan balute», salatu zuen Edu Ibernia Tubacexeko langile batzordeko presidenteak (ELA).

Patua, izan ere, apetatsua da askotan. Atzo akordioa sinatu zuten eraikinaren alboan egin baitzen enplegu erregulazioaren negoziazio prozesuko azken bilera, atetik hamar metro eskasera. Hotel batean izan zen, martxoaren 10ean, eta egun hartan Ertzaintzak miatu egin zituen bilera hartara sartu ziren batzordeko kide guztiak. Sindikatuek tratu hura salatu zuten, eta atzo ez zioten argazkia oparitu nahi izan Jaurlaritzari.

Gas sektoreko eskariak

Ituna hain bizkor sinatzea goizeko bileraren ondorio izan zen. Gai bakarra zuen: iragan ostiralean ELA eta CCOOk sinatu zuten ituna langileen artean bozketa bidez berretsi behar zen edo ez. ELAk aurka egin zuen, galdeketa ordurako egina zegoela argudiatuta. STATek ere ez zuen onartu. LABek, berriz, asanblada eskatu zuen. Ondorioz, CCOOk eta independenteek bakarrik egin zuten bozketaren alde, hamahiru ordezkarietatik lauk.

Hortik aurrerakoak arrapaladan gertatu ziren, eta, eguerdirako, hiru aldeak Bilbon ziren. Itunaren xehetasunak ostiraletik ziren ezagunak: 129 kaleratzeak gelditu, soldatak izoztu, 40 lanordu gehiago… Enpresaren izenean, Celes Danis Arabako plantetako zuzendariak sinatu zuen: «Pozik nago akordioarengatik. Trantsizio energetikoaren erronkei lehiakortasunez ekitea ahalbidetuko digu». Neurriekin dirua aurreztea espero du Tubacexek, baina oraingoz ez du kenduko indarrean dagoen aldi baterako erregulazioa. Era berean, onartu zuen gasarekin zerikusia duten eskariak jaso dituztela.

Iberniak ere ontzat jo zuen: «Langile borrokaren eredu izan gara, grebek duten ahalarena. Aurretik inork lortu gabeko zerbait egin dugu: enpresa batek Auzitegi Gorenean jarritako helegitea kendu du». Enpresak uztailean jarri zuen helegitea, 129 langilerentzako lan erregulazioa indargabetu ziotenean.

Jaurlaritzaren izenean, Elena Perez Barredo lan sailburuordeak hitz egin zuen. Negoziazioaren garrantzia nabarmendu zuen: «Gatazka gogor bat amaitu da. Akordioa langileek eta enpresak nahi zutenaren erdibidean dago». Tubacexen izandako rol ekimentsua aurrekaria izango den ez zuen zehaztu, lan gatazka bakoitza ezberdina delako, eta gehienak sindikatuen eta enpresen artean konpontzen direla esan zuen.