Negoziazio betean ari dira alderdi politikoak, eta argazki hori mugitzen ari da; horregatik ez da erraza aurreikustea PPren 2012ko erreforma ordezkatuko lukeen araudia indarrean jarriko den ala ez. Dena den, gaur-gaurkoz garbi dago blokeo egoera bat dagoela: PSOEk ez du ukitu nahi testua, beharbada CEOErekin konpromiso bat duelako haren baietzaren truke, eta estatuko lan itunen nagusitasuna bere horretan utzi nahi du, entzungor eginez Euskal Herriko eta Kataluniako alderdi abertzaleen eskaerari.
Erreformaren aurka bozkatzea «2012ko erreformaren alde bozkatzea» dela helarazi die PSOEk ezkerreko alderdiei, alde batera utzita gobernuak PPren lan araudia baliogabetzeko promesa bete duen ala ez, eta eztabaidan sartu gabe ezkerrak aukera historiko bat galdu ote duen. Kalkulagailua atera eta kontuak egiten hasiz gero, ordea, ezinezkoa ematen du erreformak aurrera egitea, alderdi bakoitzak jarri dituen baldintzei eusten badie behintzat.
Erreforma dagoen moduan onartzeko prest daudenek ez lukete gehiengo osoa, baina beharrik ere ez, beste zenbaitek abstentziora joko balute. PSOEk eta Unidas Podemosek 155 boto dituzte, eta horiei beste zenbait talde txikirenak gehituko zaizkie seguruenik. Kontua da Mas Pais, Koalizio Kanariarra, Teruel Existe eta Compromis baiezkora batuko balira ere ez litzatekeela nahikoa izango; are, Kantabriako PRC alderdi erregionalista baiezko taldean sartuta ere, gobernuak ez luke babes nahikorik izango erreforma aurrera ateratzeko.
Abertzaleak giltzarri
Izan ere, PPk eta Voxek jakinarazi dute aurka bozkatuko dutela (140 boto), eta, nahiz eta Ciudadanosek bere burua eskaini duen negoziatzeko, haren bederatzi diputatuekin ere ez litzateke babes nahikorik lortuko. Ez, behintzat, gainontzeko alderdiek aurka bozkatuko balute. Gobernua 170 botoren langan geldituko litzateke, gehiengo osoa iritsi gabe.
Hortaz, ERC, EAJ eta EH Bildu dira giltzarria Espainiako Gobernuaren lan erreformak aurrera egin dezan, eta, beste maila batean, PDeCAT (lau diputatu). Horien baietza edo abstentzioa lortu beharko du gobernuak lehenbailehen, otsailaren 7an bukatuko baita erreformaren dekretua berresteko epea. ERCko hamahiru diputatuen pisua funtsezkoa da berriro Pedro Sanchezen gobernuarentzat, eta Kataluniako independentistek negoziaziorako eskaini dute beren burua, baina «txeke zuririk gabe».
Beste hainbeste egin du EAJk, baina garbi utzita euskal lan itunen lehentasuna ez bada bermatzen ezezkora egingo dutela bere sei diputatuek. Jeltzaleek, ordea, bizitzeko gutxieneko diru sarreraren transferentzia egin gabea aipatzen dute erreformaz galdetzen dietenean, eta kontu horrek bere garrantzia eduki dezake azkenerako.
EH Bilduk, berriz (bost diputatu), oso garbi utzi du herrialdeko sektoreko itunak izan behar duela nagusi lan araudian, eta ez estatukoak; baina, horrez gain, beste zenbait baldintza jakinarazi ditu, eta horien berri eman zion Lan Ministerioari atzo. Kaleratze errazen eta merkeen araudia aldatu nahi du; kalte ordainak 2012ko erreformaren aurreko mailara lehengoratzeko eskatu du, eta kaleratze kolektiboak egiteko enpresek bete behar dituzten baldintzak zorrozteko. Gainera, lan agintaritzaren baimena derrigorrezkoa izatea exijitu du, PPren erreformaren aurretik zen moduan. 2020ko maiatzean, koalizioak itun bat egin zuen gobernuarekin lan erreforma baliogabetzeko, eta itun hori ez da bete.
Beraz, aurreikus daiteke EH Bilduk ezezkora joko duela, ELA eta LAB sindikatuek eskatu dioten moduan, eta EAJrekin eta ERCrekin bilatu beharko duela akordio bat Madrilek, eta erreforma itunen lehentasunari dagokion puntuan ukitu, haien baiezkoa edo abstentzioa lortzeko.
Kontakizuna eraikitzen
Baina erreforma dagoen moduan geratuko dela adierazi du gobernuak gaur arte, CEOE eta Brusela begira dituen bitartean. Aritmetikaren egiak aldaketak egongo direla islatzen du, ordea; hortaz, Sanchez bere kontakizuna osatzeko lanetan dabilela pentsa daiteke. CCOO eta UGT sindikatuekin eta CEOE patronalarekin egindako akordioan pitzadura handia eragin dezake azken testuan zenbait aldaketa sartzeak; are, CEOEk ituna utz dezake. Hala gertatuko balitz, gobernuak ahal duen guztia egin duela esateko tartea luke egunotako jarrerari erreparatuta. Segurua baita erreforma aurrera ez ateratzea porrota litzatekeela PSOE eta Unidas Podemosentzat, eta hori eragoztea dutela lehen helburua.
LABek eman zuen Ikaztegietako istripuaren berri. Hertell fabrikan gertatu zen, aire ponpak, balbulak eta antzeko aparailuak egiten dituen Mondragon taldeko kooperatiba batean. UGTk zehaztu zuenez, J.E.U. Hertellen eta haren ondoan dagoen Epak S.A. enpresaren fabrika hustuak partekatzen duten sailean zegoen, kutxatilak garbitzen. Une batean, «zabaldu ez dituzten arrazoiak direla medio», gaztea pabiloi hustuaren fibrozementuzko teilatura igo zen, eta handik erori.
Asteartean mota horretako beste istripu bat izan zen, El Buston (Nafarroa). Garabi baten saskian zeuden bi langile hamar metroko altueratik erori ziren, eta bizkarra eta hankak zauritu zitzaizkien.
«Kasualitatea izan da?»
LABek erorikoen larritasunaz ohartarazi du: «Norbaitek sinets al dezake kasualitatea izan dela? Lan istripuei eta lanbide gaixotasunei aurre egiteko berehalako neurriak, kontrol handiagoa eta politika zehatzak eskatzen dizkiegu administrazioei». Zehazki, altuerako lanetarako plan espezifiko bat eskatu die sindikatuak erakundeei, «neurri egokiekin eta benetako prebentzio politikekin, eraikuntzarako eta industria nabeen eta pabiloien berritze eta mantentze lanetarako. Datuak oso gogorrak dira, eta zifra bakoitzaren atzean izenak, familiak eta lagunak daude. Lanetik etxera itzultzen ez diren langileez ari gara».
ELAk ere antzeko deia egin du, «egoera larria» dela uste baitu. Eusko Jaurlaritzari eta patronalari exijitu die berehala ezar ditzatela prebentzio legeriaren ez-betetzeak kontrolatzeko eta jarraipena egiteko neurriak. «Ezinbestekoa da osasuna eta bizitza erdigunean jarriko dituzten erabakiak hartzea, urtero 50 langile baino gehiago hil ez daitezen».
UGTk, berriz, enpresei dei egin die, langileei tresnak eman diezazkieten segurtasunez lan egiteko eta jarduera bakoitzaren arriskua «modu sakonean» neurtzeko. UGT eta CCOO, bakoitza bere aldetik, Gasteizen batu ziren atzo, asteleheneko istripu hilgarria salatzeko. ELA, LAB, ESK, Hiru eta EHNE sindikatuek gauza bera egingo dute gaur, Arabako hiriburuan. Ikaztegietako istripua, berriz, Hertellen egoitzaren aurrean salatuko dute, bihar.
Iaz laneko 62 heriotza zenbatu zituen LABek, eta 63 ELAk.
Ricardo Txokarro Aernnovako kontseilari ordezkariak ziurtatu du Evorako lantegiak osagarriak direla gaur egun taldeak dituenekin. Fabriketako batean hegazkinen egiturak egiten dituzte, eta konpositezko osagaiak bestean. Taldeko ekoizpen gune nagusia bilakatuko da Evora, lantegiek 37.100 eta 31.800 metro koadro baitituzte, hurrenez hurren.
Lantegi horietarako lana bermatua du Aernnovak, Embraer hornitzeko kontratu bat sinatu baitu hurrengo hamar urteetarako. Gaur egun, Airbusentzat eta Boeingentzat ere lan egiten du Aernnovak, baina Embraer izan zuen lehen bezeroa, 1993an, Gamesaren adar aeronautiko gisa sortu zenean.
Mitxel Lakuntza ELAko idazkari nagusiaren ustez, oraindik ez da beranduegi Espainiako Gobernuak eginiko lan erreforma indargabetu eta «berriz zerotik hasteko». Aurka dauden sindikatu eta erakundeek azken hitza esateko dute, eta «ahalik eta erantzun sendoena» antolatzen saiatuko direla iragarri du. Mobilizazioen bitartez, azaldu nahi dute erreforma proposamen hau «iruzurra» dela, eta beste sindikatuekin negoziazioak hasi dituzte protesta horiek noraino eraman daitezkeen aztertzeko.
Baina, iazko urte amaieran LABekin izandako desadostasunen ondoren posible al da greba orokorrerako deialdia? Baietz dirudi. «Ez gaude epez kanpo. Urtarrila lan hilabetea da. Beti izan dugu aukera hori presente. Greba orokorra hamar eguneko epearekin deitu behar da, eta abenduaren 28az geroztik ezagutzen ditugu xehetasunak. Gainera, ikusteko dago zenbat irauten duen film honek». Film hori proposamena onartua izateko negoziazioak dira, eta Espainiako Gobernuak otsailaren 7ko epea du dekretua bozkatzeko.
Bozketa horretan datza ELAren itxaropena, Espainiako Gobernuari babesa eman dioten hainbat alderdik ezetz bozkatuko dutelakoan. Hala eskatu die EAJri eta EH Bilduri, eta, aitortu duenez, etengabeko harremana du haiekin. Dena den, ez daki biek aurka egingo ote duten: ELAren arabera, EAJk gustuko du erreforma, eta lan itunen estatalizazioa da haren iritzia baldintzatzen duen aldagai bakarra. «Horiek hala, koherentziaz, aurka bozkatu beharko luke, baina haiei egin beharreko galdera da hori». Elkarrekin Podemos ere hartu du hizpide, eta kritika zorrotza egin dio Lakuntzak: «Bere usteei uko egin die. Akordioari garrantzi handiagoa eman dio erreformaren muinari baino». Alde horretatik, gehitu du patronalak pozik egoteko arrazoiak dituela, «erraztasun osoz kaleratzen» jarraitu ahal izango duelako.
Elkarrekin Podemosi eginiko kritika Espainiako Gobernura luzatu du, hiru ardatz hartuta. Batetik, egotzi dio ez duela hauteskunde programa bete, eta gezurretan ibili dela. Bestetik, «fribolitatea» leporatu dio, bere hitza bete ez eta alderdi subiranistei babesa eskatu dielako. Eta, azkenik, «jokatzeko modua», elkarrizketa sozialaren mahaia eta dekretuaren bidea erabili dituelako, parlamentuko eztabaida saihestuz. «Eta nola izan da hori posible?» galdetu du Lakuntzak: «Bada, elkarrizketa sozialaren mahaiaren bitartez. Mahai hori tranpa da sindikatuentzat, altxorra patronalarentzat eta koartada ezkerreko alderdientzat».
EAJ, «negoziatzen»
Lakuntzak EAJren inguruan esanikoa berretsi du Josune Gorospe alderdi jeltzaleko diputatuak. Aitortu du Espainiako Gobernuarekin negoziatzen ari dela, eta baita beren jarrera argitu ere: «Autonomia mailako lan itunen lehentasuna babestu ezean aurka bozkatuko dugula esan diogu». Gorospek, gainera, eskatu du «espresuki» sar dadila lehentasun hori: «Hain garbi badago zergatik ez den babes hori gehitu, oso erraza izango da eranstea. Gure eskuduntza alorretan atzera egiterik ez dugu onartuko».
