Iragarpen guztiak bete egin dira, eta Ukrainako gerrak energiaren garestitze handi bat ekarri du. Gasaren prezioa %60 ere igo da, nahiz eta Errusiak artean ez dion utzi Mendebaldea hornitzeari. Petrolioak 110 dolarren muga hautsi du, eta haren eragina nabarmena da Euskal Herriko gasolindegietan ere, egunez egunen markak hausten ari baita erregaien prezioa. Asko garestitzen ari dira garia eta artoa ere, Errusia eta Ukraina esportatzaile handiak direlako.

Errusiaren aurkako zigor ekonomikoak hartzeko orduan, tentuz jokatu dute Europako Batasunak eta AEBek. Energiaren alorra zigorretatik kanpo utzi dute, Europak Errusiaren gasaren eta petrolioaren menpekotasun handia duelako: gasaren heren batetik gora eta petrolioaren laurdena lortzen du Errusiatik.

Baina Errusian hidrokarburoak erostea debekatuta ez dagoen arren —eta horretan aritzen diren banku errusiarrek SWIFT sisteman jarraitu arren—, iturri hori agortzen ari da. «Errusiako petrolioaren %70ek ez du nork erosi. Europako konpainia handiak ez dira ukitzen ari Errusiako petrolioa, eta soilik Europako findegi eta artekari gutxi batzuk daude oraindik merkatuan», azaldu du Energy Aspects enpresako analista batek. Erabaki politiko bat ez ezik —Errusiarekiko loturak haustea—, arrazoi ekonomikoak ere badaude: garraioaren kostuak izugarri handitu dira, itsasontziak eta haien kargamenduari aseguruak egiteko arazoak hedatzen ari dira, eta operazioak itxi ahal izateko segurtasun txikia dute bi aldeek. Horren ondorioz, upela Brenta baino merkeago saldu arren, ekoizle errusiarrak arazoak izaten ari dira erosleak aurkitzeko.

Errusia munduko ekoizle handienetan hirugarrena da, AEBen eta Saudi Arabiaren atzetik. Egunean gutxi gorabehera 7,5 milioi upel esportatzen ditu, eta horren %53 doa Europara, eta beste %39 Asiara.

Hileroko bilera izan zuten atzo LPEE+ taldean bildutako petrolio esportatzaile handiek, besteak beste Errusiak. Abuztuaz geroztik, pandemiaren ondorioz merkatutik kendutako produkzioa berreskuratzen ari dira, hilero 400.000 upel gehituz. Erritmo horri eustekoak dira, gehiago handitzeko presioak gorabehera.

Gasontzi bat Bilborantz

Bilbora ere iristen dira Errusiako hidrokarburoak. Petronorrek bere findegirako erabiltzen du petrolioa, eta Bahia de Bizkaiak bere ziklo konbinatuko zentrala elikatzeko, eta sarean banatzeko. Hain zuzen ere, hilaren 12an da iristekoa Errusiako Nikolay Urvantsev gasontzia, biltegietan 172.000 metro kubiko gas dituela. Ikusteko dago, ordea, lurreratuko ote den, Espainiako Gobernuak debekatu egin nahi duelako Errusiako ontzien porturatzea. Erresuma Batuak jada itxi die bidea, eta gaia aztertzen ari da EB.

Batasuna AEBen, Qatarren, Aljeriaren eta beste ekoizleen atea jotzen ari da, haietatik gas natural likidotu gehiago ekartzeko. Garestiagoa da, eta Asiako herrialdeekin ari da lehian energia iturri hori bermatzeko, eta horrek prezioak igotzea ekarriko du.

Udaberria gerturatu ahala, jaitsi egiten da gas kontsumoa Europan, berogailuak gutxiago behar izaten direlako. Hilabete beroak gas biltegiak betetzeko erabili ohi dira, eta, horregatik, kezkarik handiena ez da epe laburrekoa, epe erdikoa baizik: Europa gai izango da hurrengo negurako biltegiak betetzeko?

Pandemia aurrekoak baino hobeak dira enpleguari buruzko datuak azken hilabeteetan, eta hala berretsi dute otsailekoek ere. COVID-19ak duela bi urte jo zuen lehen kolpea, eta orduan baino 1.706 pertsona gutxiago daude lanik gabe Hego Euskal Herrian. Azken urtean nabarmen egin du behera: iazko otsailean baino 22.506 gutxiago daude. Gainera, lanean ari direnen kopuruak nabarmen egin du gora: duela urtebete baino 33.686 kotizatzaile gehiago daude, pandemia hasi zeneko hilean baino 8.588 gehiago.

Joera horiek sendotu egin dira azken hilabeteetan, baina urte hasiera honetan antzeman daitekeen berritasun nagusia beste bat da: otsailean sinatutako lan kontratuen %15,2 mugabeak izan dira; azkenengo hamabost urteetan izandako ehunekorik handiena da hori.

LANGABEZIA

Iazko abuztutik, hilabete guztietan jaitsi da langabeen kopurua, baina joera hori eten egin da otsailean. Orokorrean, ez da hilabete ona izaten Hego Euskal Herriko lan merkatuarentzat, bereziki langile gehien biltzen dituen sektorean: zerbitzuetan eta, zehazki, merkataritzan eta ostalaritzan. Eguberrietan egiten diren kontratazioak urtarril-otsailetan amaitzen dira, eta langile asko, emakumeak nagusiki, langabeziara doaz.

Hala, otsailean, urtarrilaren amaieran baino 747 langabe gehiago zenbatu ditu SEPE Espainiako enplegu zerbitzuak. Sektoreen arabera, badago aldea. Lanik gabe zeudenen taldea handitu da gehien (+676), eta, jarraian, zerbitzuena (+547), aipatutako arrazoiengatik. Aldiz, industrian jaitsi egin da (-439), sektore horretan azken hilabeteetan izandako joerari buelta emanez. Osagaien gabeziak eta argindarraren kostuak gogor eragin dute industrian, eta, esaterako, automozio eta altzairugintzako hainbat lantegi oso gutxi ekoizten aritu dira. Urtea, baina, aurreikuspen onekin hasi dute, eta lanpostuen sorreran nabaritu da, otsailera arte behintzat.

Lurraldeka aztertuz gero ere alde handia dago batetik bestera: Nafarroan langabeziak gora egin du urtarriletik otsailera (+876), eta Araban ere bai (+193). Beste bietan hobeak izan dira emaitzak: Gipuzkoan behera egin du (-259), baita Bizkaian ere (-63).

Horiek hala, Hego Euskal Herrian guztira 149.508 langabe daude, eta tasa %11ren bueltan kokatu da, SEPEren datuak INEren biztanleria aktiboaren inkestakoarekin erkatuz gero. Kopuru hori Euroguneko herrialdeen batez bestekotik (%7) oso urrun dago, eta Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak jarritako %10aren helburu edo langatik jaitsi ezinda dago oraindik ere. Dena den, azken hilabeteetako joerari erreparatuta, lan merkatua erakusten ari da COVID-19ak eragindako krisi ekonomikoaren okerrena gainditu duela; orain, ikusteko dago Ukrainako gerrak eragin dezakeen ezegonkortasun aldiari nola erantzuten dion, eta sektore batzuetan bereziki.

AFILIAZIOAK, GORA

Otsailean langabeen kopurua apur bat igo den arren, Hego Euskal Herriko lan merkatuak enplegua sortzen jarraitzen du. Espainiako Gizarte Segurantzako Ministerioak atzo jakinarazitako datuetan antzeman daiteke hori. Duela urtebete baino 33.686 kotizatzaile gehiago daude erregistratuta, eta horietatik 3.785 aurreko hilean hasi ziren lanean. Guztira, 1.270.556 daude. 2019ko azarora egin behar da atzera hori baino kopuru handiago bat topatzeko. Gainera, 2008an abiatutako serie historikoko daturik onenetan bigarrena onena da.

Bestalde, otsailaren amaieran 5.802 langile zeuden oraindik aldi baterako erregulazioan, eta 3.393 autonomo ari ziren COVID-19aren ondorioz sortutako langabezia sari berezia jasotzen.

FINKO GEHIAGO

Urtea hasi denetik, gainera, beste joera bat nabari daiteke lan merkatuan. Lan kontratu mugagabeak ugaritzen ari dira. 13.684 izan dira otsailean; hau da, hilabete horretan egindako kontratu guztien %15,2. Urtarrilean ere %10etik gora izan ziren. 2005. urtetik izandako ehunekorik handiena da otsailekoa. Azken hamabost urteetan %7-8 izan dira batez beste hilean egindako kontratu mugagabeak.

Iazko azken hilabeteetan ere izan zen gorakada esanguratsu bat, baina, orduan, beste urte jakin batzuetan gertatu den moduan, lan ikuskaritzak abiatutako kanpainarengatik izan zen. Urte hasierakoak, berriz, lan erreformaren ondorio izan direla nabarmendu dute Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak, eta araudi berria babestu duten CCOO eta UGT sindikatuek. Gogoratu dute legedi berriak oztopo gehiago jartzen dituela aldi baterako kontratuak egiteko.

Bestelako interpretazio bat egin dute ELAk eta LABek. Joera bat baino gehiago gertakari koiuntural bat dela azpimarratu dute, eta uste dute aurrerantzean mota horretako kontratuak ez direla azken bi hilabeteetako neurri berean ugarituko. ELAk azpimarratu du orain arte egindako gehienak aldizkako finkoak direla, eta kasu horretan hobekuntzak «hutsalak» izaten direla aldi baterako kontratuekin alderatuta.

Urteko prezio altuena izango du argindarrak bihar, % 35 garestituta: 341 euro/MWh. Soilik birritan egon da garestiago argindarraren prezioa. Ordu tarteak kontuan izanda, 08:00etatik 09:00etara goia joko du: 400 euro megawatt orduko.

Elkarrizketa Sozialerako Mahaia 2022ko martxoaren 15ean bilduko dela iragarri du Idoia Mendia Eusko Jaurlaritzako bigarren lehendakariorde eta Lan eta Enplegu sailburuak.

Steilas: “Aurkeztutako hezkuntza dokumentuak zehaztasun falta handia dauka, ezin dugu abiapuntutzat hartu”. “Badirudi asmo kontrajarriak ditugula, gure helburua Euskal Eskola Publikoa erdigunean kokatzea baita”, esan du sindikatuak.

Ekonomia arma gisa hartuta, Errusiari gerra deklaratu dio Mendebaldeak. «Gerra ekonomiko eta finantzario totala egingo diogu Errusiari», adierazi du Bruno le Maire Frantziako Ekonomia ministroak, eta ez du ezkutatu zein den beren helburua: «Errusiako ekonomia hondoratzera goaz […] Errusiako herriak ondorioak nozituko ditu». Gerra horretan Europako eta AEBetako multinazional handiak sartu dira. BP, Shell, Equinor, Volvo, Maersk, Total Energies… Egunetik egunera handitzen ari da Errusian dituzten inbertsioak utzi edo gutxitu egingo dituztela iragarri duten Mendebaldeko enpresen zerrenda, dela herrialde horretan negozioak egitea oso zaila bihurtu delako, dela Ukrainaren inbasioaren aurkako protestagatik.

BPk (British Petroleum ohia) ireki zuen dantza, igandean, iragarri zuenean Errusiako Rosneft enpresan duen %20 saldu egingo duela. Erabaki horrek, gauzatzen bada, koska handia egingo dio Ingalaterrako konpainiari, Errusiatik lortzen baitu haren gasaren eta petrolioaren heren bat. Gainera, saldu ahal izateko erosle bat aurkitu beharko du, eta oso litekeena da prezio merkea jarri behar izatea.

Beste faktore bat ere badago: Mikhail Mixuskin Errusiako lehen ministroak iragarri du debekatu egingo duela Mendebaldeko enpresek beren parte hartzeak saltzea.

Petrolio enpresak izan dira Errusia uzteko edo hango negozioa txikitzeko urratsa iragarri dutenetako asko, neurri batean haiek izan direlako 1991n Soviet Batasuna desagertu zenean Errusian gehien inbertitu zutenak. Errusiako konpainiekin elkarlanean aritzen dira; nagusiki, joint-venture edo enpresa partekatuetan.

Shell, esaterako, Gazprom konpainia publikoarekin aritu izan da, Sakhalin uharte inguruko itsasoetako putzuetan gasa ustiatzen, Ozeano Barean. Halaber esku hartu du Errusia eta Alemania lotzen dituen Nord Stream 2 gasbide berrian —eraikuntza lanak irailean amaitu zituzten, baina hura balioztatzeko prozesua eten berri du Alemaniako Gobernuak—. Orain, Ukrainaren inbasioaren ondoren, iragarri du Gazpromekiko loturak hautsi egingo zituela, «eraso militar zentzugabea» salatzeko. Erabakia txalotu du Erresuma Batuko Enpresa idazkariak, Kwasi Kwarterngek: «Erresuma Batuko konpainiek betebehar moral handia dute Errusia bakartzeko. Inbasioak akats estrategia bat izan behar du Putinentzat».

Frantziako Gobernua ere bere petrolio konpainiak presionatzen aritu da, eta, horren ondorioz, Total Energiesek jakinarazi du ez duela diru gehiago jarriko Errusian dituen proiektuetan. Ez du, ordea, Errusia erabat utziko. 2020an bere petrolioaren eta gasaren %16 Errusiako putzuetatik atera zuen Frantziako enpresak. Total Energiesek iragarri du ahaleginak egiten ari dela Ukrainako armada eta gobernua erregaiz hornitzeko, eta errefuxiatuei laguntza emango diela.

Norvegiako Equinorrek ere erabaki du Errusian dituen aldi baterako enpresa elkarteak utzi egingo dituela. Herrialde hartako funts subiranoak, munduko handienak, Errusian dituen ondasunak izoztu ditu, eta iragarri du martxoaren 25erako herrialde hartatik ateratzeko plan bat indarrean jarriko duela.

Itsasontzi gutxiago

Azken astean asko gutxitu da Errusiaren eta Mendebaldearen arteko itsasoko garraioa, eta are gehiago txikituko da. Asteburuaz geroztik petroliontziek eta gasontziek ez dute Errusiako portuetara joan nahi, zigorpean dauden bankuekin lan egitea konplexua delako, eta finantza entitateek eta aseguru etxeek ez dutelako dirurik arriskatu nahi salerosketa horietan.

Karga ontziei dagokienez, Maersk ontzi jabeak iragarri du ez duela Errusiara ontzirik eramango, ezta handik ezer ekarriko ere. Salbuespen batzuk izango dira, ordea: elikagaienak, sendagaienak eta laguntza humanitarioa. Danimarkako konpainia da Maersk, eta itsasoz egiten den garraioaren %20 egiten du. Errusian interes handiak ditu Maerskek. Harena da Global Portsen %30, eta hori edukiontzien bost terminalen jabe da Errusian.

Autogintza ere motorrak geratzen ari da. Daimler Truck konpainiak —Mercedes kamioien egileak— iragarri du Errusian negozioak egiteari utziko diola, eta auzitan jarri du Kamaz kamioigile errusiarrarekin batera duen konpainia.

Volvo Car autogileak eta Volvo AB kamioigileak jakinarazi dute Errusian saltzeari eta ekoizteari utziko diotela, eta Harley Davidson motorgileak ere salmentak eten ditu.

Ikusteko dago zer gertatuko den Renaultekin. Frantziako konpainiak interes handiak ditu herrialde horretan, AvtoVaz Errusiako adarraren %68ren jabe baita, eta haren markak, Ladak, Errusiako merkatuaren %20 bereganatzen du. Gainera, Renaultek hainbat modelo egiten ditu Moskuko plantan. Frantzia da Renaulten akziodun nagusietako bat, akzioen %15,01 baititu.

Arcelor Mittalek bihar piztuko ditu ACB altzairutegiko labeak, Sestaon (Bizkaia). Bi hilabeteko etenaren ondoren, ekoizpenari ekingo dio berriz. Negu nahasia izan da Ezkerraldeko altzairutegi enblematikoan, baina itzultzeko moduaren xehetasunak baikorrak izateko modukoak dira. Hiru txandatara hasiko dira lanean, hilabetean 45.000 tona altzairu ekoizteko asmoz. Enpresak, baina, dagoeneko jakinarazi du kopuru hori apurka handitzea dela asmoa. 2023an urtean 1,6 milioi tona ekoiztera iritsi nahi du, hein handi batean bigarren galda lerroa martxan jarrita.

Neguko geldialdia espero baino luzeagoa izan da ACBn. Arcelorrek iazko abenduaren 6an eten zuen ekoizpena urteroko mantenu lanetarako. Etenak, baina, iragarritakoa baino bost aste gehiago iraun du, energiaren kostuarengatik. Sestaoko labeak elek- trikoak dira, eta argindarraren garestitzeak kalte handia eragin die. Txatarraren prezioa ere asko igo da nazioartean, eta horrek ere ez du lagundu, hura baita labearen bazka. Tarte horretan, dena den, kontratu finkoa duten 268 langileak mantentze lanetan aritu dira eta formakuntza jasotzen.

Ekoizpena etenda egoteak urduritasun logikoa zabaldu zuen. Zuzendaritzaren atzoko erabakiak, baina, urak baretu ditu. Hasiera batean hiru txandako erritmoan ekingo dio ekoizpenari: sei egunez lan egin eta lau atseden hartu. Erritmo horrek behin-behineko gutxiri ematen die lana. Haiek sartzeko bost txandako erritmoa behar du altzairutegiak, baina dagoeneko jakinarazi du bere asmoa apurka erritmoa handitzea dela. Abenduan gelditu zenean bost txandatara ziharduen —ia 70.000 tona hilean—. Ekoizpen betean dagoenean behin-behineko 200 langile inguru behar izaten ditu.

Argindarraren prezioa da ACBk duen arazo handiena, eta testuinguru horretan azpiegituraren bertute nagusia kaltegarri bihurtzen da. Erraz eta bizkor piztu daitekeen altzairutegi bat da —egun pare batekin, aski—, eta, beraz, itzali ere bai. Konpainiak ekoizpena murriztu nahi duenean Sestao da itzaltzen errazena. Elektrikoa izanda, baina, konpainiak dituen labe garaiak baino askoz gutxiago kutsatzen du. Egun CO2 emisio bonoa 98 euroan dago, garesti, eta argindarrarekin galtzen duen lehiakortasuna kutsadurarekin berreskuratzen du ACBk.

Baina zergatik izan da negu urduria aurreikuspenak onak badira? Bada, negoziazio garaiak izan direlako, eta ekoizpena noiz itzuliko den jakin gabe zailagoa delako akordioetara iristea. Bi neurri izan dituzte mahai gainean zuzendaritzak eta sindikatuek. Batetik, aldi baterako lan erregulazioen baldintzak eztabaidatu dituzte. Enpresak 2009tik erabili duen malgutasun neurri bat da, ekoizpen gorabeheren arabera.

Aurreko baldintzen indarraldia abenduaren 31n amaitu zen, eta ez da akordiorik egon haiek berritzeko. Sindikatuek ez dute eskaintza onartu, eta orain enpresak bere proposamena igorriko dio lan agintaritzari. Sindikatuek uste dute %75eko soldata saria eta opor egunen banaketa proposatuko dizkiola. Enpresak, baina, momentuz, ez du erregulaziorik aplikatzeko asmorik.

Bestetik, hainbat kontratu etete izan dira neguan. Iragan abenduan sindikatuek argi gorria piztu zuten Arcelorrek lan erregulazio bat egin nahi zuela esanez. Sindikatuen iturrien arabera, azkenean 32 izan dira enpresa utzi duten langileak, 63 eta 64 urtekoak. Ordainduriko kaleratzeak izan dira. Negoziazio berean, zuzendaritzak aldi baterako enpresak erabiltzeari uzteko konpromisoa hartu du. Orain arte behin-behineko langile propio multzo bat zuen, eta aldi baterako enpresa baten bitartez kontrataturiko beste bat. Martxoaren 3aren aurretik azken horiek propio bilakatuko dira.

Deskarbonizatze bidean

Ekoizpen erritmoa handitu nahi izatea zantzu ona da epe motzean. Bigarren ekoizpen lerroa pizteko asmoa epe ertaineko albiste on bezala hartu behar da, epe luzera, aldiz, deskarbonizazio prozesua da ACBren berme nagusia. Lakshmi Mittal konpainiako zuzendari nagusiak esana du ACB izango dela CO2rik isurtzen ez duen munduko lehen altzairutegia. Iazko uztailean emaniko azalpenetan aurreratu zuen altzairutegia energia berriztagarrien bitartez lorturiko argindarrarekin hornitzea dela helburua. 50 milioi euroko inbertsioak iragarri zituen, eta badirudi urte askotarako asmoak dituela Sestaon.

Ontziak atzo gauean atera ziren itsasora eta Santander parean aurkitu dute antxoa. Santoñan egin dituzte deskarga gehienak, baina Getariako portuan ere badituzte lehenengo kaxak, 160 hain zuzen ere.

“Startup”ek, inbertitzaileek edo ekosistemako agenteek euren antolakundeari buruzko xehetasunak gehitu ditzakete eta euren profila hobetu, datuetarako sarbide irekia eskainiz komunitate osoari.

Mendebaldeko zigorrek gero eta presio handiagoa egiten diote Errusiako ekonomiari. Mastercard, Visa, BP eta Shell petrolio-enpresak, Fedex, UPS eta DHL paketeria-zerbitzuak, edo Maersk ontzi-enpresak Errusiako jarduerak bertan behera utzi edo eten dituzte.