BILBO. Prekaritateak langileak hiltzen dituela salatzeko Bilbon eta Iruñean manifestazioak egin zituzten atzo ELA, LAB, ESK, Steilas, Etxalde eta Hiru sindikatuek, eta hildako langileak omendu zituzten, lore eskaintza banarekin.

Laneko Segurtasunaren eta Osasunaren Nazioarteko Egunean, sindikatuek azpimarratu zuten ezen, «murrizketen eta COVID-aren ondorioz lan jarduerak behera egin arren, Hego Euskal Herrian lan ezbeharren kopuruak goraka jarraitzen duela, modu kezkagarrian». Haien datuen arabera, 2021. urtean istripuen zenbatekoa %10,2 hazi da Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta %16,7 Nafarroan.

Laneko gaixotasunei buruz, berriz, uste dute oraindik ere ez daudela behar bezala erregistratuta estatistika ofizialetan. ELA, LAB, ESK, Steilas, Etxalde eta Hiruren arabera, mutualitateak eta enpresak dira egoera horren erantzule nagusiak, «baina erakundeek ez dute behar besteko kontrol eta neurririk hartzen».

CCOOk Bilbon langileekin eginiko batzarrean azpikontratazioa eta lan istripuak lotu zituen, eta esan zuen prebentzio legeak betearazteko enpresekin oso zorrotza izango dela.

EHNE Gipuzkoa: “Erakundeak Maiatzaren Lehenean edo Artzain Egunean bakarrik oroitzen dira gurekin”. Abeltzainak eta ganaduzaleak erakundeen arteko “ika-miken” erdian harrapaturik daudela salatu du Garikoitz Nazabal presidenteak.

Apirilak 28, Laneko Segurtasun eta Osasunaren Nazioarteko Eguna: ELA, LAB, ESK, Steilas, Etxalde e Hiru sindikatuak salatu dutenez, enpresa batzuek ez dute nahikoa prebentzio neurririk ezartzen, eta besteek, ez dute segurtasun neurriak bermatzeko kontrol nahikorik jartzen.

Arabako Tubacex enpresaren emaitza ekonomikoak 2022ko lehen hiruhilekoan: 3,4 milioi euroko irabaziak. Arabako enpresak nabarmendu du emaitzak hobeak izan zitezkeela, baina inflazio handiak eta hornidura-kateko tentsioek kalte egin dietela.

Formaldehidoa da orain kontrolatu beharreko substantzia. Ez da bakarra, baina, egunerokoan behintzat, haren arrastoari jarraitzen diote gehienbat. «Minbizia eragin dezake, eta sektore askotan erabiltzen da», azaldu du Maria Jesus Arenaza Osalaneko teknikariak. Arenaza, baina, ez da Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundeko ohiko teknikari bat; haren jokalekua laborategia da, eta atorra, bata zuria. Bi teknikari eta hiru laguntzaile dira taldean, eta haiek aztertzen dute produktu kutsagarriekin lan egiten duten langileek lantokietan arnasten duten airearen kalitatea.

«Enpresa oso handiek normalean laborategi propioak dituzte, eta gurea txikiagoentzat da», zehaztu du Lourdes Iscar Osalaneko zuzendari nagusiak. Laborategia Osalanek Basatxu mendian (Barakaldo, Bizkaia) duen egoitzan dago, 1990ean jarri zuten martxan, eta ikerketa zientifikoan oinarrituriko edozein polizia telesailen agertokia izan zitekeen. Tutu txikietako osagaiak banatzeko zentrifugazio gailu ugari dituzte, eta gas mota askoren hodiak. Lehen, gernu eta odol analisiak ere egiten zituzten, adibidez, berun arrastoak-eta aurkitzeko; baina, orain, batez ere, arnasbideetan zentratzen dira.

Osalan bera lantoki batek azterketa zehatza behar duela uste duenean sartzen da jokoan laborategia, eta lehen pausoa, nola ez, lagina jasotzea da. Langileari maskaran itsatsita doan lagin ponpa bat jartzen diote, haren bitartez arnasa hartu dezan, eta hark jasotzen du froga. «Batzuetan filtroan bertan geratzen dira arnasten ari den horren partikulak, beste batzuetan makinak jasotzen ditu edo likido erreaktibo bat duen tutu batean», deskribatu du Arenazak. «Lanpostu bakoitza mundu bat da, eta jardunaren arabera produktu jakin batzuen bila jotzen dugu», gehitu du.

Laborategiko makinarik deigarrienetako batek burdin arrastoak bilatzen ditu. Orratz fin bat mugitzen duen beso mekaniko txiki batek laginak aztertzen ditu etengabe. «Orain langile baten emaitzak ikertzen ari da, eta kromo zantzuak bilatzeko programatu dugu. Tanta hori tenperatura altuan jarri, lurrundu eta gas hori neurtzen du. Kromoa, esaterako, lan askotan dago: aleazioak erabiltzen diren tokietan, katalizatzaileak egiteko, altzairu herdoilezina… eta batez ere, metalezko gaiak kromatzen diren tokietan», aletu du. Osalanen ikerketen arabera kromoaren arnasketa bronkitis kroniko kasuekin lotzen da, baita minbizi kasu batzuekin ere. Biriketan gain, gibelean ere pilatu daiteke.

Silize kristalizatua, amiantoa… ohiko susmagarriak dira, baina ez bakarrak. Esan bezala formaldehidoarena da orain jarraitu beharreko usaina: «Erretxinetan dago, egurrezko aglomeratuetan, pneumatikoen osagaietan… Pneumatikoak egiten dituzten edo haiek eraldatzen dituzten lantegietan beti agertzen da». Baina zer da, zehazki? «Osagai kimiko bat da. Bapore gisa aurkitzen dugu, eta horregatik neurtzen dugu arnasbideetan». Osalanek hainbat ikerketa eginak ditu haren inguruan, eta produktuarekiko gehiegizko esposizioa hainbat gaitzekin lotzen dute, esaterako, leuzemia edo arnasbideetako minbiziarekin.

Laborategiak ez du legerik idazten, baina bai datuak eman, eta, haien arabera, aztertzen da langileek produktu jakin batekiko duen esposizio maila. Legezko parametroetan badaude emaitzak jakinarazten dira bakarrik; aldiz, gehienezko maila baino handiagoak badira, Osalanek arazoa konpontzeko prozedura hasten du. Alde horretatik, eta, zaintzan pauso bat gehiago emateko, Eusko Jaurlaritzak Lan Osasun eta Segurtasuneko Espainiako Institutuaren transferentzia eskatua du. Hura ere Basatxun dago, eta Osalan indartuko luke. «Bizkaiko zentroak, gainera, eskarmentu handia da industriaren arloan», zehaztu dute Osalaneko ordezkariek. Laborategian ere eskertuko lukete.

Jendaurreko tentsioa ez da baretzen Ignacio Sanchez Galan Iberdrolako presidentearen eta Espainiako Gobernuaren artean. Gatazkarako azken gaia Iberiar penintsulan argindarra merkatzeko Europako Batzordearekin hizartutako sistema da. Haren aurka lobby lanetan huts egin ondoren, Iberdrolako buruak ukatu egin du EBk salbuespen iberiarra baimentzeko eman duen argudioa —«ez da uharte energetiko bat»—; «irtenbide komunak» eskatu ditu, eta ez «erregimen bereziak edo salbuespenezkoak».

Horren inguruan, Teresa Ribera Espainiako Trantsizio Energetikorako ministroak azpimarratu du argindarra ekoizteko gasari lehenik 40 euroren muga eta ondoren 50 eurorena jarrita %30 merkatuko dela argindar faktura PVPC merkatu arautuan dauden herritarrentzat, baina baita epe luzeko kontraturik ez duen industriarentzat ere—hamarretik zazpi—.

RNEn, Riberak onartu du gasarentzat prezio merkeagoa proposatu zutela, 30 euro gas megawatt-ordu bakoitzeko, baina trukean beste zerbait lortu dute: «Hamabi hilabetez ezartzea, hasieran hiru edo bederatzi hilabeteen ordez. Egonkortasuna ematen digu hurrengo negurako». Iberdrolako buruaren kritikei ere erantzun die: «Galan jaunak bere akziodunen interesak defendatzen ditu. Gobernuari dagokio Espainiako kontsumitzaileen interesak defendatzea».

Sistema berriak Iberdrolaren kontuetan «inolako eraginik» ez duela izango ziurtatu du Sanchez Galanek, baina horren ordez berriro eskatu du tarifa arautua aldatzeko, merkatuaren gorabeheretatik babesteko. Gainera, gezurtatu egin du Espainiako Gobernuaren justifikazioa argindar merkatuan esku hartzeko —argindar konpainiek zerutik eroritako irabaziak jasotzen dituztela, ziklo konbinatuko zentralen prezioan kobratzen dutelako iturri merkeagoen ekoizpena—. Irabazi horiek gas eta petrolio konpainiek jasotzen dituztela dio Sanchez Galanek, «eta ez enpresa elektrikoek».

1.028 milioi irabazi ditu

Baieztapen horren adibide gisa har daitezke Iberdrolak atzo kaleratutako emaitzak. 1.028 milioi euro irabazi ditu 2022ko lehen hiruhilekoan, iaz baino %3 gehiago, baina mozkin hori AEBetako Avangrid filialari (+%33) eta Brasilgo Neonergiari (+ %20) egotzi die, eta ez Espainiako adarrari. Azken horrek %29 gutxiago irabazi du. Iberdrolak ziurtatu du merkatu librean dituen bezeroei argindarra aurretik finkatuta zegoen prezioan ordainarazi diela, eta, hortaz, azken hilabeteetako garestitzeak ez diela eragin. Kontratuak bete dituela, funtsean. Horren ondorioz, «Iberdrolako merkatu libreko bezeroen energiaren %80 tarifa arautuan daudenen erdia edo heren bat txikiagoa izan da».

Iberdrolak azaldu du energia berriztagarrien ekoizpena txikia izan dela urtearen hasieran, Cofrentesko zentral nuklearra (Valentzia) aste batzuetan geratu behar izan zuela, eta, horren ondorioz, merkatuan 4,5 terawatt- ordu garesti erosi behar izan zituela.

Iberdrolak espero du aurten inoiz baino diru gehiago irabaziko duela, 4.000 eta 4.200 milioi euro artean —iaz 3.884 milioi euroren mozkina izan zuen—.

Igoera antzekoa izan da Europako beste herrialde batzuetan. Gasaren ia erdia (% 42,7) Aljeriatik inportatu zen iaz, eta Errusiatik, aldiz % 8,9, Espainiako Merkatu eta Lehia Batzordearen azken txostenaren arabera.

Osakidetzako mahai sektorialaren bilera: Sindikatuak ez joatea ulergaitza da Osasun sailarentzat. Sindikatuak osasun mahai sektorialaren bilerara ez joatea ulergaitza da, Gotzone Sagardui Osasun sailburuaren arabera.

Iberdrolak % 3 igo ditu irabazi garbiak 2022ko lehen hiruhilekoan, 1.058 milioi eurora arte. Nazioarteko negozioek eta bereziki Ameriketako Estatu Batuetan eta Brasilen egindakoek bultzatu dute konpainia. Izan ere, Espainian bere mozkin garbiak % 29 jaitsi dira, 337 milioi euroraino.

Espainiak eta Portugalek “akordio politikoa” lortu dute Bruselarekin gasaren prezioari muga jartzeko. Gasaren erreferentziazko prezioa megawatt orduko 40 euro ingurukoa izango da, eta batez besteko prezioa 50 eurokoa, akordioa indarrean dagoen 12 hilabeteetan.