Hemezortzi hilabetetik gora egin dituzte lan hitzarmen berria negoziatzen Gasteizko Mercedes Benz lantegiko zuzendaritzak eta langile batzordeak. Apirilaz geroztik, ordea, enpresak ibilgailu elektriko berriaren ekoizpenarekin lotu ditu negoziazioak. Are, ekainaren hasieran, Alemaniako multinazionalak iragarri zuen furgoneta elektriko berria Arabako plantan ekoiztea aztertzen zebilela, eta horretarako 1.200 milioi euroko inbertsioa egingo zuela. Tenkatu egin da enpresaren eta sindikatuen arteko harremana harrezkero, eta ozpindu sindikatu ezberdinen artekoa. Hirutan baitago bananduta langile batzordea: ELA, LAB eta ESK, alde batetik; UGT eta CCOO, beste batetik, eta Ekintza eta PIM bestetik. Eta mataza horren erdian sartu dira instituzioak orain.

ENPRESAREN PROPOSAMENA

Ekainean iragarritako negozio planaren testuinguruan kokatu du lan hitzarmenaren negoziazioa zuzendaritzak, uste duelako hitzarmena izenpetzeak baldintza dezakeela Alemaniatik dirua heltzea. Hala ere, inbertsioaren iragarpenak ez du enpresaren proposamena aldatu.

Zuzendaritzak ibilgailu eskarien arabera egokitu nahi du ekoizpena, eta horrekin batera lan baldintzak. Besteak beste, proposatu du langileen lan egutegian malgutasun handiagoa izatea. Zehazki, sei gaueko txanda ezartzea nahi du: hau da, igandetik ostegunera jardutea, baina tarteka ostiral gauean ere lan egiteko aukerarekin, ekoizpena handitu beharko balitz.

Soldatei dagokienez, bestalde, %1,5eko igoera proposatu zien azkenekoz, aurten hasi eta 2026ra bitarte, hau da, lan hitzarmenak indarrean dirauen artean. Halere, soldata eskala bikoitza nahi du: bata langile berrientzat eta bestea langile finkoentzat. Ekoizpen helburuak betetzeagatik jasotako saria handitzea ere planteatu du, eta aparteko beste bi sari sortzea, 200.000 unitate egitera iritsiko balira. Igoera horiek, hala ere, hitzarmenera mugatuko lirateke, eta ez lirateke egonkortuko.

ELA, LAB ETA ESK

ELA, LAB eta ESK sindikatuek osatzen dute talde nagusietako bat; batzordearen %45 ordezkatzen dute, eta ez dute bat egiten zuzendaritzaren proposamenarekin. Zeharkatu ezin diren marra gorri batzuk daudela uste dute: malgutasuna da horietako bat; ez dute handitzerik nahi, uste dutelako gaur egun dutena nahikoa dela ekoizpen beharrei erantzuteko.

Soldatak KPIaren arabera eguneratzea eskatzen dute, halaber, erosteko ahalmena ez galtzeko. Eta diskriminaziorik ez egitea langile finkoen eta berrien artean. Txanda kontratu hobeak eta mugikortasuna itunean jasotzea ere badaude eskaeren artean.

CCOO ETA UGT

UGTk eta CCOOk osatzen dute beste talde nagusia; batzordearen %35 ordezkatzen dute, eta haiek ere ez dute bat egiten guztiz zuzendaritzaren proposamenarekin. Besteak beste, eskatzen dute soldatak KPIa +%1 igotzea itunak indarrean dirauen bitartean, ekoizpen helburuen araberako saria %50 handitzea, irailean 1.000 euroko beste ordainsari bat jasotzea, eta behin-behinekotasuna murriztea.

Aldiz, prest daude lan egutegian malgutasuna handitzeko proposamena onartzeko, baina baldintza gisa jarri dute mugatzea eta hiru hilabeteko egutegi batean zehaztea. Bat egiten dute eskaera horrekin Ekintzak eta PIMek ere.

INSTITUZIOEN INPLIKAZIOA

Erakunde publikoetako ordezkariek inbertsioekin lotu dute lan itunaren negoziazioa, eta behin-birritan azaldu dute kezka gatazkak asmo horietan izan ditzakeen ondorioengatik. Hori dela eta, enpresaren asmoekin lerratzea egotzi zieten sindikatuek agintariei, inbertsioak galtzeko arriskua dagoela argudiatu izan dutelako.

Testuinguru horretan kokatu dituzte Jaurlaritzak, Arabako aldundiak eta Mercedesek elkar ulertzeko memoranduma sinatu izana, edota lehendakaria uztailean Alemaniara egitekoa den bidaia ere. Ramiro Gonzalezek herenegun zehaztu zuen, halere, ez ziola inori «presio» egin nahi izan, eta elkarrizketei berrekiteko eskatu zien bi aldeei beste behin.

Pandemia osteko suspertze ekonomikoaren olatua hartu zuten iaz Mondragoneko kooperatibek, eta olatu horretan jarraitzen du aurten, «testuinguru zailean» bada ere. Fakturazioan eta enpleguan pandemiaren aurreko kopuruetara hurbildu ziren 2021ean, eta, salmentetan behintzat, 2019ko kopuruak aise gainditzeko bidean doaz.

Izan ere, ekitaldiko lehen bost hilabeteetan fakturazioa %10 handitu du taldeak, batez ere industria adarraren bultzadari esker. «Martxa onean ari dira, ziurgabetasun geopolitikoa, lehengaien kostuaren igoera eta inflazioaren gorakada gorabehera», Iñigo Uzin Mondragoneko presidenteak agiri baten bidez azaldu duenez.

Aurtengo emaitza positibo horiek batu egiten zaizkie iaz erdietsitakoei. Orotara, kooperatibek 11.404 milioi euroren salmentak egin zituzten 2021. urteko ekitaldian, 2020. urteko 10.865 milioi euroak baino %5 gehiago, eta 2019ko 11.608 milioi euroetatik oso gertu.

Sektoreka, fakturazioan industriaren ekarpena esanguratsua izan zen. Industria kooperatibek 6.017 milioi euroren salmentak izan zituzten (+%14,2) eta ia-ia pandemia aurreko mailara bueltatuz. Salmenta horietatik %72 Euskal Herritik eta Espainiatik kanpo egin zituen Mondragonek. Gaur egun, taldeak 132 filial ditu nazioartean.

Banaketan (Eroski eta Erkop barne) salmentak 5.387 milioi eurora iritsi ziren (-%3,7), besteak beste, Eroskiren desinbertsioen ondorioz. Jaitsiera gorabehera, azpimarratzekoa da Eroski taldeak azken hamar urteetako emaitzarik onena lortu duela 2021ean, 105 milioi irabazita, «nahiz eta elektrizitateak, negozioak lehiarako duen aldagai estrategikoak, kostu handia eduki».

Inbertsioak ere handitu zituen iaz Mondragonek. 2020ko urte gogorrean baino %16,5 gehiago, —390 milioi euro— inbertituz. Urrunago ditu 2019ko 507 milioi euroak.

Mondragonek 80.821 pertsonako langile taldearekin itxi zuen iazko ekitaldia, eta horrek esan nahi du, oro har, kooperatibek aurreko urteko enplegu mailari eustea lortu zutela, eta ez dituela urrun 2019ko 81.507 langileak. Industria alorreko kooperatibek 37.521 behargineko taldea izan zuten lanean, eta horietatik 20.000tik gora daude Euskal Herrian. Banaketak, berriz, 39.588 laguneko langile taldearekin itxi zuen ekitaldia.

Finantza arloko erakundeei dagokienez, Mondragonek azaldu du Laboral Kutxak «ohiko banku negozioen astenia egoera orokorra gainditu duela 2021ean, 108,8 milioi euroko irabazi bateratuarekin».

Osakidetzako profesionalak datorren astelehenean hasi ahalko dira 2019ko, 2020ko eta 2021eko ezohiko deialdiei lotutako lanbide-garapenagatiko plusak kobratzeko eskariak aurkezten.

BEZaren jaitsierak 5 euro inguruko aurrezpena ekarriko du argindarraren fakturan. Etxebizitza batean batez besteko argindar kontsumoa orduko 3.500 kilowattekoa da. Beherakadarekin 4-5 euro aurreztea posible izango da, hau da, 27 euro urtea bukatu arte.

Gasteizko Mercedes lantegiko 4.700 beharginak grebara deituta, asteazken honetan. Enpresa inguruan, 11:00etan, egingo den manifestazioan parte hartzera deitu dute sindikatu guztiek. Gainerako mobilizazioetan ez da batasunik izango.

Trenbideko makinisten sindikatuak (SEMAF) lanuztera deitu ditu asteazken honetan Bilboko Metroko 200 makinistak, segurtasuna eta zerbitzuaren profesionalizatzea aldarrikatzeko. Geldialdiak puntuko orduetan egingo dituzte: 07:00etatik 09:00etara eta 19:00etatik 21:00etara.

Inbertsio planari erantzuna greba “ulertezin eta kaltegarri” bat izatea kritikatu du Mercedesek. Langileei bidalitako barne komunikazioan, zuzendaritzak behargin guztiei erantzukizuna eskatu die, “lanuzterik ez egiteko eta normaltasunez lan egiteko eskubidea gauzatzeko”.

Igandean kalera ateratzeko deia egin dute SATSE, ELA, LAB, CC. OO. UGT eta ESK sindikatuek Osakidetzaren “desegitearen kontra”

Jarraipena eta berrikuntza uztartzen dituen batzarra itxi du LAB Langile Abertzaleen Batzordeak, Miarritzeko Irati aretoan (Lapurdi). «Puntu eta jarrai bat», Garbiñe Aranburu orain arteko idazkari nagusiaren hitzak baliatuz. Berritasuna buruzagitzan dator, aurrerantzean bi buruko lidergoa izango baitu LABek: Aranburuk (Legorreta, Gipuzkoa, 1973) Igor Arroyorekin (Iruñea, 1978) partekatuko du lidergoa, koordinatzaile orokor izenarekin. Ildoei begira, aurreko biltzarrean bultzatutakoetan sakondu nahi du LABek: hala nola sindikatu feminista, euskalduna -nazioarteko kideen agerraldiak izan ezik, beste guztiak euskaraz izan ziren-, antirrazista eta independentista bat egin nahi du. «Euskal sindikalismo berria», LABen hitzetan.

Norabide horretan sindikatuko kideen babes zabala jaso du Aranbururen eta Arroyoren taldeak. Aranburuk aurkeztutako kudeaketa txostena ia aho batez berretsi zuten ostegunean batzarkideek, aldeko %99 botorekin. Eta hurbil geratu da nazio komite berriak atzoko saioan bildutako babesa: aldeko 389 boto jaso ditu, aurkako hamahiru, bi txuri eta hamar abstentzio. Hau da, %94ko babesa.

Hamalau kide izango ditu nazio komite berriak, eta horietatik zortzi izango dira emakumeak.

Etxaideren hitzak

Hain zuzen ere, LABek bere jarduera sindikala feminizatzeko eta feminista egiteko egindako urratsek eragin zituzten atzoko biltzarreko unerik hunkigarrienak. Gaia landu duen emakume taldea igo da oholtzara, eta Ainhoa Etxaidek hartu du hitza: 2008-2017an LABeko idazkari nagusi izandakoa da, eta alor feministako arduraduna orduz geroztik.

Txaloek etendako hitzaldian, Etxaidek emakume talde horren eta sindikatu osoaren lana aldarrikatu du, baina onartu du bidea ez dela «doakoa eta erraza» izan. «Bide hori izan da baita mina jasatea ere. Bide hori izan da emakumea izateagatik aurpegi txarrak jasotzea. Aitortu dezagun sindikatu honetan ere patriarkatuaren botere harremanak oraindik sufritzen ditugula. Oraindik badago zeregina».

Erreferentzia

Etxaideren ordezkoak, Aranburuk, feministen aldarri bat -bizitza erdigunean jartzea-bere eginez hasi du bere hitzaldia.«Bagara. Eta zer gara ba? Goizero haurrari agur besarkada eman eta presaka autoko giltzen bila dabiltzan eskuak gara. Ogia oratzen duten eskuak gara. Trapuak kristalei ematen dizkietenak. Bizitza berri bati eusten dioten eskuak gara […] Langileak gara. Eta gure eskuek, gure lanak, sostengatzen du bizitza».

«Euskal Herriko langileak» direla nabarmendu du Aranburuk, eta langile klasearen aldeko borroka eta Euskal Herri «independente, sozialista, feminista eta euskalduna» sortzeko borrokan «tinko» jarraitzeko gogoa azaldu du.

Arroyok gogorarazi egin du LABek azken hilabeteetan aldarrikatu duena: Parisen eta Madrilen lortzerik ez dagoena Euskal Herrian borrokatu behar dela. «Euskal Herrian posible egin dezagun premiazko trantsizio ekosozialista eta feminista. LAB izango da horretarako akuilua. LAB izango da ezker independentistaren erreferentzia sindikala. Euskal Errepublika aldarrikatzeaz gain, sindikalismotik ere Euskal Errepublika eraikitzera goaz. Euskal Lan Kodea, Euskal Gizarte Segurantza, euskal esparru sozioekonomikoa eraikitzera goaz. Bustitzeko prest gara, eta busti egingo gara». Bustitzeko tresna?, «lantokietan borroka eta greba gehiago antolatzea».

Arroyok ziurtatu du LAB langile guztien etxe bihurtu nahi duela, «ertzetan dauden langileak erdira ekarriko dituen sindikatua», eta hortik aurre egin nahi diela diskriminazioei. «Egoera salatzera mugatzen ez den sindikatua. Proposamenak egiten dituena. Eraldatzaileak gara, bai. Euskal sindikalismo berria gara».

Internazionala, Eusko Gudariak eta Bella Ciao Italiako partisanoen abesti baten moldaera kantatuz amaitu dute X. biltzarra.

Ez da arazo berria hegazti gripearena: duela bospasei urte izan zen azkenaldiko lehen agerraldi esanguratsua Europan. Gehienbat, Frantzia mendebaldean eta Ipar Euskal Herrian hedatu zen gaitza —orduko 1.200 agerraldietatik ia erdiak eremu horretan atzeman zituzten—. Gaitzak iaz hautsi zuen 2016-2017ko marka, baina goia jo du aurten. Egoera epidemiologikoa nabarmen aldatu da, eta alarmak piztu ditu.

Iazko urritik martxo erdialdera arte, 1.400 agerraldi zenbatu dituzte hegazti haztegietan EFSA Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak eta ECDC Gaixotasunen Prebentziorako eta Kontrolerako Europako Zentroak. Gehienak Frantzian atzeman dituzte (609); atzetik daude Italia (315), Hungaria (113) eta Polonia (91).

Indarrean dagoen legediari jarraituz, gaitzak jo dituen haztegietako hegazti guztiak hil dituzte: urritik martxora arte, 31 milioi. Ikusteko dago orain arte gaitzak zer bilakaera eta eragin izan duen. Herrialdekako datuen arabera, 16 milioi hegazti hil dituzte gutxienez Frantzian joan den azarotik; 18 milioi Italian, urtarriletik hona.

Europako Batasuneko Nekazaritza eta Arrantza Kontseilua bat etorri zen joan den maiatzaren amaieran: delegazioek iritzi zuten «ekintza kolektiboa» beharrezkoa zela influentzaren aurka. Europako herrialdeek irtenbidea bilatzeari ekin diote aurtengoa ez dadin berriz gertatu. Hizpidera ekarri dituzten aukeretako bat da txertaketarena.

Marta Barral Neiker zentroko Animalien Osasunerako Departamentuko ikertzailea da, eta, haren arabera, betidanik aplikatu diren osasun neurriak eraginkorrak izan dira oraintsu arte: biosegurtasuna bermatzea, behaketa, eskortako hegaztiak eta basatiak bereiztea, eta, azkenik, animaliak hiltzea.

Neurriok arrakasta izan dute kutsatze puntualak izan direnean. Haztegi ugari dituzten eskualdeek eta produkzio industrialeko eskortek, ordea, ez dute zorte bera izan. Hezeguneak gertu izateak ere arriskua dakar, inguru horietako hegazti migratzaileak gaitzaren gordailu naturalak baitira.

Hala, balantzaren bestaldean daude gaitza endemikoa bihurtu den eskualdeak. Horietan, «neurriek ez dute funtzionatu» guztiz, eta «txertaketa zentzuzkoa litzateke», Barralen ustez. Halere, ez da inolaz ere aldebakarreko alternatiba: «Hazleak ezin dira ahaztu gainontzeko prebentzio neurriez. Horiei gehitu beharreko neurri bat da txertaketa», gaineratu du ikerlariak.

Egoera perfektu batean, txertatuta leudeken hegaztiek ez lukete garatuko gripea, ez lirateke kutsatzeko gai izango. Halere, txertaketak ez du ziurtatzen eskortako animalia guztien immunizazioa. «Gaitza atzemanda, jarraipen egoki bat egin eta okerrera ez badoa, baliteke txertatutako hegaztiak hil behar ez izatea. Beste batzuetan, ordea, bai, baliteke premiazkoa izatea. Ez da zuria edo beltza».

Txertoaren eragina

Txertaketaz gain betiko neurriak ere aplikatuko balira, Barralek dio «egokiena» litzatekeela infekzio gehiago ez izatea, edo hain gutxi izatea non jada ez baitira hil behar haztegi edo gune batzuetako hegazti guztiak.

Hegazti gripearen aurkako txertoaren eraginkortasuna hainbat faktoreren menpe dago. «Ez dago influentza azpimota guztientzat guztiz eraginkorra den txertorik». Aldaeraren edo hegazti espeziearen arabera «apur bat desberdina» izan daiteke txertatutakoen erantzun immunologikoa. Horregatik, Barralentzat garrantzitsua da zirkulazioan dauden birusen monitorizazioa egitea, datorren aldian zer zabaldu daitekeen aurreikusteko. Hein handi batean, prest egoteko eta birusari aurrea hartzeko.

Dena dela, hegazti gripearen txerto komertzialak jada badira. «Aztertzen ari direna da oraingo baldintzetan, oraingo aldaerarekin zer efikazia duten», gehitu du Barralek. «Ez dut esango erraza denik, baina laborategiek ezagutzen dute gaitza, eta aise egin diezazkiokete aldaketak txertoari. Ez da hutsetik egin beharreko zerbait».

Europako Batasuneko Kontseiluak ziztadak onartu bitartean, Frantzia, Italia eta Herbehereak hasiak dira jada etxeko lanekin, txertoen eraginkortasuna frogatzearren. Lehena ahateekin ari da esperimentatzen, bi txertorekin; beste biak, oiloekin eta indioilarrekin.