Hego Euskal Herrian industriak kontsumitzen du energia gehiena (guztizkoaren %35) eta gas gehiena (%43). Argindar kontsumo handia duten enpresa ugari daude: siderurgiakoak, esaterako. Eta gas asko behar dutenak ere bai: sektore kimikokoak, galdategiak eta papergintzakoak, besteak beste. Azaldu dutenez, energia aurrezteko inbertsio ugari egin dituzte azken hamarkadan, ingurumen araudietara egokitzeko, karbono isurien alorrean nagusiki. Adibidez, Hego Euskal Herriko altzairutegi guztiak elektrikoak dira gaur egun.
Horrek guztiak eragin nabarmena izan du: 2010etik 2020ra Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako industriak %37 murriztu du energia kontsumoa. Azken urtean, berriz, produkzioa gutxituz egin diote aurre prezioen neurrigabeko igoerari. Hala, urteko lehen seihilekoan, industriaren argindar kontsumoak %6,3 egin du behera, eta %5,3 gasarenak, Energiaren Euskal Erakundearen arabera.
Arriskuak
Orain, zail ikusten dute neurri horretako beste ahalegin bat egitea. Ohartarazi dute «oraintxe bertan eta kolpez» beste murrizketa handi bat egiteak «ondorio larriak» sor ditzakeela. «Produkzioa are gehiago gutxitu beharko genuke, eta horrek eragina izango luke, adibidez, gure produktuen prezioetan: garestiago saldu beharko genuke, eta horrek, besteak beste, joera inflazionista indartuko luke», azaldu dio BERRIAri Luis Blanco-Urgoitik, AVEQ kimika sektoreko enpresen elkarteko idazkari nagusiak.
Horrekin batera, ohartarazi du enpleguan ere eragina izango lukeela halako neurri batek. «Ondorio ekonomikoak eta sozialak larriak izan daitezke. Egia da guk ospitale batek baino arrisku handiagoa dugula administrazioen aldetik gelditzeko agindua jasotzeko, baina hori oso ondo neurtu beharko litzatekeen erabakia da».
Sektoreak ez du askorik espero Madrilek Bruselara bidaliko duen planaren inguruan. Hala dio Blanco-Urgoitik: «Proposamena industriari betebehar gehiago jartzea bada, ez zaizkit gehiago bururatzen. Enpresak aspalditik ari dira energia aurrezten, handiak bereziki, Europako araudiek behartuta eta egungo testuinguruan badakitelako energetikoki eraginkorrak izan ezean oso denbora gutxian ixtera behartuta egongo direla».
Berdin pentsatzen dute siderurgian. «Azken hamarkadan izugarri jaitsi dugu energia kontsumoa, teknologia eraginkorragoetan inbertsio handiak egin ditugulako. Adibidez, iaz aurreko urtean baino energia gutxiago erabilita %27 gehiago produzitu genuen», azaldu du Asier San Millan Siderex Hego Euskal Herriko altzairu klusterreko zuzendariak. Hark ere ez du geldialdirik aurreikusten, eta azpimarratu du agintari politikoekin izan dituzten elkarrizketetan ez dela aukera hori mahai gainean jarri.
San Millanen arabera, oro har «egoera onean» dago sektorea: aurten %50 igo da esportazioen fakturazioa, baina ohartarazi du bolumenak eta irabaziak «izugarri» txikitu dituztela, lehengaien garestitzeagatik eta kostu energetikoengatik, eta tarte handirik ez dagoela gehiago murrizteko. Antzera dabiltza gainerako industria gehienak ere.
Erabaki mugatuak
Gasa erabiltzen dutenen artean, azpisektore batzuk salbuetsi ditu Bruselak energia aurrezteko planetik: hori da petrolio findegien kasua —Muskizeko (Bizkaia) Petronor, adibidez—. Ez, ordea, autogintzarako eta makina-erremintarako plastikoak ekoizten dituzten enpresak, botiletarako eta teknologia berriztagarrietarako beira produzitzen dutenak, galdategiak eta pintura ekoizleak, besteak beste. Blanco-Urgoitik nabarmendu duenez, haiek daude okerren, gasa eta argindarra erabiltzen dutelako; ohartarazi du azken urtean energia aurrezteko egin dituzten planak «egun batetik bestera zaharkituak» geratu direla eta «muga-mugan» daudela.
Espainiako Gobernuak orain arte hartu dituen erabakiei buruz, azpimarratu du ez dutela askorako balio izan; argindarra sortzeko erabiltzen den gasaren prezioari muga jartzea, esaterako: «Eragin mugatua izan du. Hasieran, itxaropenez hartu genuen erabakia. Ikaratuta geunden, eta neurriak lasaitasun puntu bat eman zigun. Dena den, lehengora itzuli gara berriro».
San Millanentzat ere iberiar salbuespena deiturikoa ez da nahikoa izan. Aitortu du, halere, inguruko beste herrialde batzuetan baino merkeago ordaintzen ari direla elektrizitatea, eta horrek «abantaila txiki» bat eman diela. Dena den, hark argi du: gasaren prezioa argindarrarenetik banandu behar da, eta hori Bruselak soilik egin dezake.
Horiek hala, energia merkatuan «erreforma sakon bat» behar dela uste dute bai Blanco-Urgoitik, bai San Millanek, eta hor Bruselak duela giltza. «Europako Batasunak ingurumen politikak garatu ditu azken urteetan, baina ez politika energetikoak. Horren adibide da ez duela ezer egin Errusiako gasarekiko mendekotasun handiari aurre egiteko, gasbideetan-eta inbertituz, eta horren ondorioak pairatzen ari gara gaur egun», salatu du Blanco-Urgoitik.
Jaurlaritzaren plana
Eusko Jaurlaritzaren Ekonomiaren Garapenerako Saila ere prestatzen ari da bere plana, Madrilek Bruselara bidaliko duenean kontuan har dezan. Dena den, sektoreak zalantzak agertu ditu. «Jaurlaritzak eragiteko tarte oso txikia dauka, eta aurrekontu gaitasun eskasa. Gainera, arazoa globala da», adierazi du Blanco-Urgoitik. «Planean diru laguntzak-eta aurreikusten dira, baina gu ez gara dirua eskatzen ari. Guk prezio egonkor eta lehiakorrak nahi ditugu, eta horretan ezer gutxi egin dezake Jaurlaritzak», gaineratu du San Millanek.
Duela bi aste aurkeztutako zirriborroan, Jaurlaritzak energia berriztagarrietan jarri zuen arreta. Blanco-Urgoitiren eta San Millanen iritzian, «ongi» dago bide hori bultzatzea, baina nabarmendu dute gaur-gaurkoz ez dagoela nahikoa produkziorik industria sektorea hornitzeko; gogorarazi dute teknologia batzuk —hidrogenoarena, kasurako— erabat garatu gabe daudela oraindik eta egungo egoerak «urgentziazko konponbideak» eskatzen dituela.
Jaurlaritzak beste proposamen bat ere jasotzen du bere planean: hornidura arazoak izatekotan, energia asko kontsumitzen duten enpresek konpentsazio ekonomikoak jasotzea, borondatez jarduera etenez gero. Blanco-Urgoitik ez du aukera hori baztertzen, enpresa txiki eta ertainentzat bereziki, baina uste du hori energia kontratuetan islatu beharko litzatekeela. «Enpresa batzuentzat irtenbide interesgarria izan daiteke produkzioa etetea tarifa merkeago batzuen truke».
«Errusiak Ukraina inbaditu izanak izugarri eraldatu du munduko panorama energetikoa», eta, beraz, «Japoniak aintzat hartu behar ditu krisi egoera posible guztiak». Hitz horien bidez adierazi zuen Japoniako lehen ministro Fumio Kishidak, joan den asteazkenean, belaunaldi berriko zentral nuklearrak garatu eta eraikiko dituztela, 180 graduko bira behin betikoa emanik energia hornidurarako estrategiari. Iragarpen polemiko horrek mugarri bat ezarri du herrialde horren ekonomia eta energia politiketan, 2011n Fukushiman izandako hondamendiak dozenaka erreaktore nuklear geldiaraztea eta erretiratzea eragin baitzuen, segurtasun kontuak zirela bide.
Zentral berrien eskaera
Lehen ministroak adierazi zuenez, «berriro ere lanean diharduten hamar erreaktoreen jarduera segurtatzeaz gain, gobernuak behar den guztia egingo du gainerakoak berrabiarazteko, egiaztatuta baitago seguruak direla». Kishidak bideokonferentziaz eta etxetik parte hartu zuen bileran, aste hasieran positibo eman baitzuen COVID-19an, eta hau ere eskatu zuen, irmo: «Belaunaldi berriko erreaktore nuklearrak egitea, segurtasun mekanismo berriz hornituak». Japoniako lehen ministroak gobernuko arduradun exekutiboei eskatu zien, hain zuzen, gai horren inguruan «erabaki jakin batzuk hartzea urte amaierarako», bai eta zenbait komunikazio egitasmo lantzea ere, jakiteko «nola ulertarazi herritarrei» energia jasangarriari eta energia nuklearrari buruzko kontuak.
Paradigma aldaketa horrek helburu bat du azkenean: mundua energia krisi betean den honetan, Japoniari laguntzea bere energia mendekotasun handia murrizten, eta, hala, ahaleginak egitea sare elektrikoaren tentsioak eragozteko, sare hori kolapsatzeko zorian egon baita uda honetan, argindarra eteteko abisuak emateraino, Txinan gertatu bezala. Japoniaren helburua zera da, energia fosilen eredua bertan behera uztea eta klima neutraltasuna erdiestea 2050erako, eta hilabeteotan dezente mugatu zaio energia hornidura, Errusiako indarrak Ukrainan sartu zirenez geroztik.
Herrialdeak energia gabeziari aurre egin behar dionez, herritarrek pixkanaka aldatu egin dute gai horren inguruan duten jarrera, batez ere Ukrainako gerra hasi zenetik. Jiji Press albiste agentziak ikerlan bat egin berri du uztailaren amaieran gai horri buruzko iritzia aztertzeko, eta, hor erakutsi dutenez, inkestatuen %50 herrialdeko erreaktore nuklear ez-aktiboak berriz abiaraztearen alde agertu ziren. Galdeketaren arabera, japoniarren %48,4k begi onez ikusten dute erreaktore nuklearrak berriz martxan jartzea, baldin eta segurtasuna egiaztatua badute; %27,9 bakarrik agertu ziren kontra, eta gainerako %23,8k ez zuten iritzirik eman, edota adierazi zuten ez zekitela ezer gai horretaz. Duela hamarkada bat, herritarren %80 baino gehiago zeuden kontra, alegia, energia lortzearren erreaktore nuklearrak erabiltzearen kontra.
Aurrezteko deia
Joan den hilaren hasieran, Japoniako Gobernuak energia aurrezteko deia egin zuen, eta herritarrei eskatu zien itzaltzeko, besteak beste, argiak, telebista, aire girotua eta han hain ezagunak diren komunontziko jarlekuak, kolapsorik ez sortzeko sare elektrikoan. Ekaina izan zen Japonian 1875etik inoiz izan den hilabeterik beroena, eta abuztuak ere antzeko bidetik jo du; hala, operadoreek zenbait planta berrabiarazteari ekin zioten, hasieran baztertuagatik ere berriki konpontzen ibiliak baitziren; tartean dira zenbait zentral nuklear.
Kishidarentzat, bada beste arrazoi bat ere erreaktore nuklear horiek ezinbestean berrabiarazteko: Errusiako presidente Vladimir Putinek dekretu bat promulgatu berri du, konpainia bat sor dadin eta hark bere gain har ditzan Sakhalin-2 gas proiektu erraldoiaren eskubideak eta betebeharrak; horrek eragotzi egingo die atzerritarrei gasbidearen proiektu horretan parte hartzea, baina Japoniak dirutza bat jarria du gasbide horretan.
Shakhalin da Japoniatik gertuen dagoen gasbidea, kanalizazio bidez iristeko bi egun baino gutxiago behar duena; ezin erosoagoa, kontuan izanik AEBetatik eginiko inportazioek hilabete inguru behar dutela. Gasbide horren bitartez iristen dira Japoniara gas natural likidotuaren inportazio guztien %9; Txinaren ondoren, Japonia da munduko gas inportatzailerik handienetan bigarrena. Japoniako Mitsubishi eta Mitsui konpainiek, elkarren artean, Sakhalin-2 proiektuaren %22,5 inguru dute; proiektu horren bitartez, Japoniara bideratu nahi zuten ekoizpenaren erdia, baina litekeena da Putinen nazionalizazio ezkutuko horrek arriskuan jartzea bi konpainiak, eta ataka gaitzean jartzea sortaldeko herrialdea.
Apustua
G7ko gainerako herrialdeek kritikatu egin zuten Kishida, jarrera epela izan zuelako Putini eta Ukrainako gerraren ondorioz jarritako zigorrei dagokienez, eta Kishidak eten egin behar izan zituen Errusiatik eginiko ikatz inportazioak, baina ez zuen txintik ere esan gasari buruz, Mitsubishik eta Mitsuik inbertsio handiak eginak baitzituzten, eta ezin baitzion berehalakoan utzi Errusiako gasaren mendeko izateari. Eta nahiz eta Tokiok aurrerabide handiak egin energia berriztagarrietan, gobernuko arduradunek diote zentral nuklearrak berrabiarazi besterik ezin dela egin.
Joan den hamarkadan, Shinzo Abe lehen ministroak apustu bat egin zuen energia iturriak dibertsifikatzearen alde —eta Errusia auzoarekiko harremana handitu eta estutzearen alde, Alemaniako kantziler ohi Angela Merkelek ere egin bezala—, baina apustuak huts egin du.
