Joan den ostegunean zabaldu zen eztabaida publikoa Frantzian erreaktore nuklear berriak eraikitzeko programari buruz, Eztabaida Publikorako Batzorde Nazionalak hartara deituta. Lau hilabete iraungo du debateak, 2023ko otsailera arte. Bitartean, lehen EPR 2 erreaktoreen eraikuntza bizkortzeko lege proiektua abiada bizian doa erakundeetan, eta gaur bertan aztertuko dute Ministroen Kontseiluan.

Emmanuel Macronek joan den otsailean berretsi zuen nuklearren aldeko apustua, Belforten egindako hitzaldian (Borgoina-Franche-Comte). Haren arabera, Frantziak ezin du argindar hornidura ziurtatu soilik iturri berriztagarrietatik, eta nuklearra ezinbestekoa da trantsizio energetikorako. «Aditu bakar batek ere ez du esaten posible dela. Errealitateak, kontrara, erakusten digu aldi berean bi oinarri behar ditugula [berriztagarriak eta nuklearra]. Ekologikoki eta ekonomikoki egokiena da», esan zuen.

Presidenteak hitzaldi hartan aipatutako sei erreaktore berriak jasotzen ditu lege proiektuak. EPR2 motakoak izango dira, eta dagoeneko existitzen diren zentral nuklearretan edo haietatik gertu eraikiko dira. Horretarako tramiteak bizkortzeko dator lege berria, prozedura administratiboak erraztera, besteak beste hirigintzari lotutakoak eta espezie babestuen ingurukoak.

Sei erreaktore berrietatik bi lehenak Penlyn (Normandia) eraikiko lirateke, dagoeneko bi erreaktore dituen zentralean. Haiek egiteko lanak 2027. urtean bost urteko agintaldia amaitu aurretik abiatu nahi ditu gobernuak, 2035. urte ingururako martxan izateko.

Ministroen Kontseilura iritsi aurretik, lege proiektua Trantsizio Ekologikorako Kontseilu Nazionaletik pasatu da, non hitza baitaukate naturaren babeserako elkarteek, tokiko erakundeek, sindikatuek eta enpresaburuek. Haien artean, gobernuz kanpoko erakundeek gogor kritikatu dute legea aztertzeko gobernuak eman dien epe txikia, hiru aste soilik. Eta baita prozedura ere. Kontseiluaren ustez, ez da zuzena legea aurkeztea oraindik ez direnean amaitu gai horri eta energiari eta klimaren programari buruzko eztabaida publikoak.

Sektore ekonomikoen arabera, modu mailakatuan ari dira ezartzen sistema berria, eta gaur Gipuzkoako denda eta ostatuen txanda da. Hamar mila saltoki eta ostalaritza establezimendu baino gehiago daude Gipuzkoan, eta, oraingoz, erdiek baino ez dute alta eman sitema berrian.

Bizkaiko metalgintzak beste greba egun bat izango du asteazkenean, hirugarrena, hitzarmenagatik. Sindikatuek hiru greba egun zituzten deituta, eta oraingoa azkena izango da, aurreko astean bi eginda.

Debagoienean (Gipuzkoa-Araba) eta Urola aldean (Gipuzkoa) egin nahi dituzten parke eolikoen proiektuek zeresan ugari eman dute azkenaldian. Jon Zayas Statkraft-en Piaspe proiektuko zuzendariak (Irun, Gipuzkoa, 1992) iragarri du azterketak egiten ari direla, eta ingurumenarentzat kaltegarriak direla ondorioztatuz gero proiektuok ez direla gauzatuko.

Azken asteotan hedabideen lerroburuetan agertu da zuen enpresak Euskal Herrian bi parke eoliko eraikitzeko duen plana. Noiztik ari zarete proiektuekin?

Proiektu hauei buruzko ikerketak aurreko urtean hasi ginen egiten. Orain jadanik datu dezente dauzkagu, eta proiektuak sendoagoak dira, nahiz eta oraindik hasierako fasean egon, eta oraintxe aukera eman diegu herritarrei xehetasun guztiak ikusteko eta, aldi berean, euren iritzia entzuteko.

Bi parke eoliko jarri nahi dituzue Azpeitia, Errezil eta Zestoa artean, eta Aramaio eta Eskoriatza artean. Zergatik han?

Haizea dagoelako. Hori da parke eolikoen funtsezko oinarria. Aipagarria da ingurumen baldintza guztiak betetzeko egiten ari garen ahalegina, nahiz eta ez garen ari babesgune batzuetan lanean. Aurreko urtean hasi ginen ingurumen eraginaren azterketak egiten, hegaztien eta faunaren urterokoak. Hori dena eskuetan, ikusiko dugu ea ingurumenaren aldetik parkeak bideragarriak diren edo ez. Osagaiak garraiatzeko bide gehienak eginda daude, eta, daukagun testuinguruaren arabera, autonomia energetiko baten beharra daukagu biztanleen eta enpresen artean.

Ez dira haize errota ohikoak izango: 200 metro inguru izango dituzte, egun Euskal Herrian daudenak baino hiru bat aldiz handiagoak. Zergatik?

Gaur egun, Euskal Herrian [Araba, Bizkai eta Gipuzkoako parkeez ari da] 153 haize errota instalatuta daude. Duela 15 urte ezarri zen azkenengoa, eta tamaina 100 metro ingurukoa da. Guk proposatu ditugunak 200 metrokoak dira, eta errota kopurua murriztu egiten da, energia bera sortzeko garaian. Hau da, duela 15 urteko zazpi haize errotaren pare ekoizten du guk proposatutakoen bakar batek. Horrela lortzen dugu obra zibilaren eta lur zoru okupatuaren gaineko eragina gutxitzea. Teknologia ere hobea da, baina, hala ere, proposatzen dugu haize errotarik handienetan malgutasuna edukitzea, kasu kritikoetan, proiektua moldakorragoa izateko.

Zenbat energia sortuko dute?

Kontuan hartu behar dugu hasierako fasean gaudela, eta haize errotak jarri gabe daudela, baina, Piasperen kasuan 85, gigawatt ordu energia sortuko luke urtean, 24.000 etxebizitzaren elektrizitate beharra hornitzeko lain; eta, Itsaratzen kasuan, 154 gigawatt-ordu energia sortuko litzateke urtean, eta 54.000 etxebizitza hornitzeko gaitasuna izango luke.

Nola biltegiratu eta banatuko da energia hori?

Energia sare orokorrera joango litzateke, eta, jatorrizko ziurtagirien bidez, enpresekin eta biztanleekin egindako akordioei jarraituz, merkatuko prezioetatik kanpo merkaturatu ahal izango genuke. Hau da, prezio txikiagoak eskainiko genizkieke.

Azpeitian egin zenuten herri batzarra. Zer moduz joan zen? Zer irudipenekin geratu zineten?

Pozik geratu ginen, helburua lortu genuelakoan: herritarrei informazioa ematea eta haiei entzutea. Errespetua egon zen, eta eroso atera ginen. Proiektuan guztiz sinesten dugu, eta hori helarazi genuen.

Zer feed-back jaso zenuten herritarrengandik?

Badago proiektuaren aldeko gehiengo bat. Eta badago, noski, proiektua ikusten ez dutenen talde bat ere. Denetik egon zen.

Proiektuaren berezitasun gisa aipatu izan da zuek prest zaudetela egitasmo hauen jabetzaren zati bat herritarren esku uzteko. Zer da hori zehazki?

Horretan ere hastapenean gaude. Oso kontu berria da, eta ikusi behar dugu nola formulatzen dugun. Esan dezakeguna da parke eolikoak sozializatzeko prest gaudela, eta ikusi behar dugula nola egin.

Beraz, oraindik aukera bat bakarrik da hori?

Ez da aukera bat. Hori egingo dugu, eta bidean goaz, baina ez dakigu zehazki nola formulatuko dugun. Horretan ari gara. Prest gaude biztanleen eta industriaren esku uzteko energia prezio apalean, baina hori guztia lantzen gabiltza, formula jakin bat bilatzeko.

Plana salatzen duten askoren ustez, natura suntsituko du proiektuak. Enpresaren ikuspegiaren arabera, zer eragin izango du proiektuak ingurumenean?

Guretzat, ingurumenak lehentasuna dauka, eta ikerketak egiten ari gara, ikusteko nolako eragina izango duen hegaztietan eta faunan, eta, informazio horren bidez, ondorioak aterako ditugu eta ikusiko dugu ea inpaktu negatiboak dauden. Hala balitz, ez dugu parkea egingo, eta, hala ere, Eusko Jaurlaritzak ere informazio hori guztia izango du eskura, eta azken iritzia harena ere izango da.

Parke eolikoen alternatiba diren bestelako bide ugari daudela nabarmendu dute proiektuaren aurka agertu diren beste batzuek. Etxeetako plakak, adibidez. Zuen ustez, ez dira bideragarriak?

Hainbeste energia sortzeko ahalmenik ez dute, eta hori bakarrik parke eolikoen bidez eskura dezakegu. Autokontsumoa ez da nahikoa. Zumaiak 2020. urtean egindako ikerketa batek erakusten du horrekin bakarrik herriaren behar energetikoen %7ra iristen direla. Ondorioa zen, beraz, instalazio handiagoak beharrezkoak direla, izan parke eolikoak, izan parke fotovoltaikoak.

Azpeitiko batzarrean esan zenutenez, herriak ez badu proiektu hori aurrera eraman nahi, ez da aurrera eramango. Baiezkorik iristen ez bada, zer bide hartuko du Piaspe proiektuak?

Ikusi behar dugu proiektuak zer bide egiten duen, eta datu guztiak mahai gainean daudenean zer egin… Oraingoz, goiz da ondorioak ateratzeko.

Azterketa fasean zaudete orain. Zenbat luzatuko da fase hori?

Gutxienez, bi urte gehiago beharko dira azterketa guztiak mahai gainean egoteko.

Erakundeek begi onez ikusi dute proiektua, aztertzeko modukoa dela esan dute, behintzat. Hasiera-hasieratik izan da horrela? Zer harreman izan duzue?

Hasierako azterketak egin ostean, informazioa eskura edukita, hori erakundeei helarazi diegu, gardentasunez. Elkar laguntzeko eta elkarlanean aritzeko prest gaude. Harreman estua izan dugu erakunde guztiekin, eta informazio guztia eman eta euren iritzia jasota. Gauzak beste modu batera egin nahi ditugu, onura eta etekinak orekatuz.