Erretreten erreformaren kontrako mobilizazio jendetsua egin zuten atzo Ipar Euskal Herrian. Frantziako Gobernuak gibel egin dezan «dena gelditzera» deitua zuten sindikatu nagusiek, eta erantzun handia izan zuen greba mugimenduak. 11.000 pertsona elkartu ziren goizean Baionako karriketan, eta ehunka pertsonak manifestazioa egin zuten arratsaldean Donapaleun (Nafarroa Beherea). Indar harremanean «hozka bat» igotzeko borondatea nabarmendu zuten sindikatuetako ordezkari gehienek. «Gaurkoa etapa bat da. Hozka batez igo gara, baina horrek ez du erran nahi gorenean gaudenik», abisatu zuen Mercedes Graciet CFDTko arduradunak. «Lehen egun bat da; jendeari ekonomia gelditzeko eskatzen diogu, erakusteko langilerik gabe Frantzia ez dela ezer».

Mobilizazio jendetsu baten argazkia lortu nahi zuten atzo goizean sindikatuek, eta hala izan zen. Jende multzo handia bildu zen geltokian, eta luze joan zen manifestazioa San Leon itzulguneraino. Bertan, Baionako zirkulazio ardatz nagusi bat oztopatu zuten grebalariek tarte batez. Ibilbidean zehar, hainbat banketxeri eta aseguru agentziari eraso zieten burua estalia zeramaten batzuek. Tindua bota, eta erakusleihoak apurtu zituzten.

Bai funtzio publikoan eta baita enpresa pribatuetan ere, Ipar Euskal Herrian greba deialdi andana izan zirela baieztatu zuten sindikatuek. Garraio arloan ikusi zen eraginik handiena: Baionako geltokia itxia zegoen atzo goizean, eta abiadura handiko tren bakarra ibili zen Hendaia eta Baiona artean; eskualdeetako trenik ez zen atera. Miarritzeko aireportuan, hegaldien erdiak bertan behera utzi zituzten. Autobus zerbitzua ere murriztua izan zen. Hezuntzari dagokionez, eskola asko itxi zituzten.

Langileak enpresaz enpresa antolatzera deitu ditu intersindikalak, bakoitzean erabaki dezaten grebari zer jarraipen eman. Trenbideetako langileak egunero elkartzen dira, eta atzo aho batez erabaki zuten jarraitzea. Energia sektorean ere, Enedis eta GRDF enpresetan greban jarraitzearen alde egin dute. Industria arloan, intersindikalak emanen dituen norabideen beha zeuden atzo hainbat enpresatan. Baionako portuan, Frantziako portuko langileen sindikatuak zer erabakiko zain zeuden. Justuki, gaur goizean portua blokeatzera deitu ditu grebalariak intersindikalak, eta ondoko egunetarako ere ekintza gehiago izanen direla iradoki dute.

LABek ere blokeatze ekintzak eginen dituela iragarri du Argitxu Dufau Ipar Euskal Herriko koordinatzaileak. Sindikatu abertzaleak langile asanbleak antolatzen ditu mobilizazio egunetan, eta horietan erabakitzen dute. FSU eta Solidaires sindikatuetako kideek ere parte hartu izan dute. Izan ere, Frantziako sindikatuek antolatu duten intersindikaletik kanpo utzi dute LAB beste behin. Joan den ostiralean izan zuten bilkura haiekin, eta adierazi zieten abertzaleen parte hartzeak ez duela «kontsentsurik» sortzen sindikatu guzien artean.

Indarra erakutsi

Urtarrilean mugimendua abiatu zenetik, banako mobilizazio egunak antolatu dituzte sindikatuek. Aste honetan beste indar bat erakutsi nahi dute. «Frantzia gelditu nahi dugu aste osoan, eta erakutsi Asanblean eta Senatuan pasatzen saiatzen badira ere karrikan ez dela pasatuko», adierazi zuen atzo Patricia Glory CGTko buruak. «Jende anitz bildu da gaur, eta ondoko egunetan ere espero dugu, Frantziako Gobernuak erreforma proiektua bertan behera utzi arte, injustua eta justifikaezina baita», adierazi zuen Herve Larrouquert FOko buruak, atzo ere.

Irautea izanen da orain gakoa. Dufauren hitzetan, «indar bat gehiago» erakutsi behar dute. «Manifestazioak eta grebak segituko ditugu eragile ekonomikoek gobernuari presio egin diezaioten», zioen atzo Gracietek. «Gobernuak indarrez pasatzea erabakitzen badu, haiek hartzen dute leherketa sozialaren arriskua. Hori entzunarazi nahi diegu». Glory «konbentzituta» dago «irabaziko» dutela.

Gaur ere manifestazioa eginen dute sindikatuek goizean, Emazteen Nazioarteko Egunarekin lotura eginez. Salatuko dute erretreten erreforma proiektuak emazteei eginen diela kalterik handiena.

Erretretaren erreformaren aurkako seigarren protesta eguna ere azkarra izan zen Frantzian. Orain arteko jendetsuena izan zela aldarrikatu dute sindikatuek, eta parte hartzean marka onartu zuen Frantziako Gobernuak ere. Gainera, herrialdea guztiz geratzea lortu ez bazuten ere, grebak orain arteko jarraituenak izan ziren. Larunbatean izango da hurrengo mobilizazio egun handia, zazpigarrena, baina gaur ere entzungo dira erreformaren aurkako oihuak, Martxoak 8ko mobilizazioetan.

Seigarren protesta egunaren balantzea egitean, ohiko zenbakien gerra izan zen: CGTk 3,5 milioi manifestari zenbatu zituen -2,5 milioi, urtarrilaren 31n-, eta Poliziak 1,28 milioira jaitsi zuen kopuru hori -1,27 milioi, urtarrilaren 31n-.

Parisko manifestazioan izan zen alde handiena bi kopuruen artean: 700.000 aipatu zituen CGTk, eta 81.000 poliziek. Parisen bildu ziren protesta deitu zuten zortzi sindikatuetako buruzagiak ere, eta aurrekoetan baino borroka gehiago izan ziren manifestarien eta polizien artean.

Tentsioa eta zenbait istilu izan ziren Bretainiako bi hiri nagusietan ere. Gainera, hainbat errepide moztu zituzten Roazhongo unibertsitateko ikasleek. Naoneden, berriz, aireporturako sarrera blokeatu zuten; han kokatuak dira garraiolari enpresa gehienak.

Lanuzteek aurreko bost protesta egunetan baino jarraipen handiagoa izan zuten. Irakasleen %60k egin zuten bat, sindikatuen arabera, eta %40k, aldiz, Hezkuntza Ministerioaren arabera.

EDF Electricite de Franceko zuzendaritzak onartu zuen langileen ia erdia ez zela lanera azaldu, baina hirutik bi izan ziren, sindikatuen arabera.

Garraioan ere eragina oso handia izan zen. SNCFk jakinarazi zuen abiadura handiko zerbitzuen %80 geldirik zeudela eta ibilbide luzekoen ia guztiak. Parisko aldirietan, lineen arabera, hirutik batek eta bostetik batek funtzionatu zuten. Hiriburuko metroan bi linea automatikoetan bakarrik izan zen zerbitzu normala. Beste guztiak geldirik izan ziren, edo puntako orduetan bakarrik funtzionatu zuten.

Aire garraioan, kontrolatzaileen grebak ehunka hegaldi bertan behera geratzea eragin zuen.

Sektore horietan grebak deituta daude hurrengo egunotan, baina arretaren zati handi bat findegietan kokatuko da. Izan ere, CGTk jakinarazi du azpiegitura «guztien» irteerak blokeatu dituela eta jarrera horri eutsiko diola gobernuak erreforma baztertu arte. Trantsizio Energetikoko Ministerioak eta konpainietako arduradunek lasaitasun mezuak zabaldu dituzte. «Gure estazioetan erregairik ez dela falta baieztatzen dugu», esan du gobernuak. «Biltegietako eta gasolina zerbitzuguneetako stockak maila altuan daude», gaineratu du Total Energiek.

Zazpigarren artikulua

Giro horretan, Frantziako Senatuak erreformaren eztabaidarekin jarraitzen du. Hogei artikuluetatik seigarrena atzo onartu zuen, eta zazpigarrenari heldu zion. Artikulu hark gibeleratzen du erretreta hartzeko adina 62 urtetik 64ra, eta hura da protestaren arrazoi nagusia.

Egutegian gorriz margotutako mobilizazio guztien ondoren sortzen den galdera bera galde dezakete atzo kalera ateratako ehunka mila lagunek: «Eta orain, zer?». Zer egin daiteke erretretaren erreforma geratzeko baldin eta orain arteko sei protesta egun arrakastatsuek ez badute beren helburua lortu? Zer gehiago egin behar da gobernua makurrarazteko?

Mobilizazio egun gehiago antolatuz erantzun du erreformaren aurkako bandera daraman sektoreak, sindikatuenak. Larunbaterako beste protesta egun batera deitu dute, baina gaur ere izango dira manifestazioak; Martxoaren 8a dela baliatuz, erreformaren galtzaile nagusiak emakumeak izan daitezkeela aldarrikatuko dute.

Baina sindikatuak honez gero ohartuko ziren zazpigarren mobilizazio egunak nekez lortuko dutela aurreko seiek lortu ez zutena. Urrunago joan behar dute, eta bizkor samar, erreforma geratzeko denbora agortzen ari zaielako. Senatuak igande honetan amaituko du eztabaida, ondoren CMP batzorde misto paritariora pasatuko da, eta gobernuak erabili dituen (legezko) trikimailuen ondoren, martxoaren 26rako bukatuko da debatea. Egun horretan parlamentuaren nolabaiteko babesa badute, atzera egiteko arrazoi gutxiago izango dituzte Emmanuel Macronek eta Frantziako Gobernuak. Kalearen legitimitatea ez dute izango, baina bai parlamentuarena, eta horri helduko diote erreformak babesa izan baduela esateko.

Kalte ekonomiari

Hortaz, hurrengo egunotan egingo denak erakutsiko du benetan zein indar duen protesta mugimenduak. Horrek ez du esan nahi orain arteko manifestazio jendetsuek ez dutela ezer lortu; orain etorriko diren ekintzetara iristeko urrats gisa har daitezke. «Ez genuen honaino iritsi nahi, baina beste erremediorik ez dugu izan», moduko bat izango dira findegien blokeatzeak, garraio publikoak erdizka ibiltzea, haurrak eskolara ezin eramatea, portuak eta aireportuak itxita egotea, industria batzuk geratzea…

Halako ekintzak antolatzen ari dira sindikatuetako adarrak, eta, irauten baldin badute eta ekonomian benetako kalte bat eragiten badute, gobernuaren erantzuna bestelakoa izango dela espero dute, horiei erantzun bat emateko presioa handituko baitzaio.

Baina, aldi berean, gobernuak badaki aukera gisa balia ditzakeela eztabaida erreformatik desbideratzeko, eta gero eta ozenago zabaltzen ari den mezua indartzeko: «Sindikatuen blokeatzeek Frantzia arriskuan jartzen dute».

Beste faktore bat gerta daitekeen indarkeria da, aho biko ezpata inon bada. Orain arte oso istilu bakanak izan dira, eta giro baketsuak erraztu egin du sindikatu moderatuagoan eta erradikalagoen arteko ezohiko batasuna. Baina ikusteko dago zer gertatuko den baldin eta suzko barrikaden, txikizioen eta Poliziaren oldarraldien irudiak nagusitzen badira. Gobernuaren tesiak indartzeko balio dezakete, baina baita Jaka Horien adibidea gogorarazteko ere: bortizkeria handia izan zen Parisen manifestarien eta polizien artean, eta Macronek erantzun egin zuen, erregaien gaineko zergaren emendatzea geratuz eta erosteko ahalmenaren aldeko neurriak hartuz.

Zailtasunak Senatuan

Kaleko lehian zer gertatuko den iragartzea zaila da, baina Senatuan gertatuko dena jada ez dago hain garbi. Eskuinari esker, eta izerdi asko bota beharko badu ere, gobernuak badauka gehiengo bat erreforma pasarazteko; baina Asanblean bezala Senatuan ere, ezkerrak milaka zuzenketa aurkeztu ditu, eta behe ganberan gertatukoa gerta daiteke goi ganberan ere: legea osorik ez bozkatzea. Egoera hori eragotzi nahi du gobernuak, legitimitatearen karta errazago jokatu ahal izateko.

Gaur urtarriletik egiten duten seigarren mobilizazio handia Frantzian, Macronen pentsio erreformaren aurka. Oraingoan greba mugagabe baterako deia egin dute sindikatuek. Ehunka manifestazio daude deituta, eta garraioan, hezkuntzan edota energia alorrean jarraipen zabala espero da.

EAEko familia enpresen % 90ek 50 langile baino gutxiago dituzte. Euskal Autonomia Erkidegoko familia enpresen erradiografia egin digu Alberto Alberdi saria irabazi berri duen Paula Martinez Sanchisek.

Frantziako Gobernuak amore eman du oinarrizko produktuen saski bati gehienezko prezioa ezartzeko saioan. Horren ordez, akordio bat egin du banaketa talde handiekin, haiek aukeratzen duten produktu sorta bat «ahalik eta merkeena» eskaintzeko.

Bruno Le Maire Ekonomia ministroak azaldu duenez, supermerkatuek produktu horien irabazi tartea ahal bezainbeste txikituko dute, baina ez, ordea, laborariena eta industria ekoizleena. Produktu horiek «inflazioaren aurkako hiruhilekoa» esaten duen labela izango dute, Frantziako bandera batean idatzia.

Ministroak agindu du iruzurraren aurkako zerbitzuak egiaztatuko duela banatzaileek beren marjinen kontura merkatzen dituztela prezioak, eta ez banaketa kateko beste eragileen kontura. Horretarako, katebegi bakoitzaren irabazi marjinak argitaratzekoa zen atzo bertan, eta gauza bera egingo du hiru hilean behin.

«Tresna masiboa, eraginkorra eta babeslea izango da», ziurtatu du Le Mairek. Egun gutxi barru sartuko da indarrean, hiru hilabetez. «Gure herrikideak prezio igoeratik ahal bezain ongi babestu nahi ditugu […] Inflazioaren kostua partekatu behar dugu».

Finantza Ministroak baztertu egin du Espainiako Gobernuak oinarrizko elikagaien prezioa jaisteko hartutako bidea, BEZa jaistearena. «Ez da eraginkorra, eta kostu handia du estatuarentzat». Halaber, dekretu bidez prezioak izoztea ere baztertu du. «Beste batzuek esaten dute nahikoa dela administrazioaren aginduz prezioa blokeatzea. Sentitzen dut, baina merkataritzaren askatasunean sinesten duen herrialde batean gaude. Ez dagokigu guri prezioak finkatzea: banatzaileek egingo dute ahalegina, haiek hautatutako produktu batzuetan».

Hasieran, ordea, bestelakoa zen Parisko gobernuaren asmoa. Olivia Gregoire Merkataritza ministroak oinarrizko saski bateratu bat osatzeko ideia proposatu zuen abenduan, eta orduz gero saiatu da banaketa kate handiekin saski horretan zein produktu sartu behar ziren negoziatzen.

Alferrik izan da, baina presioak izan du ondoriorik: supermerkatuetako jabeak behartu ditu neurri propioak aurkeztera. Systeme U izan zen lehena bere saski merkea eskaintzen, 150 produktu «kostu prezioan», eta denbora mugarik gabe. «Arrakasta handia izan da», ziurtatu du Dominique Schelcher Systeme U-ko buruak, produktu horien salmenta %20 handitu baita.

Asteburuan jarraitu diote beste banaketa kate gehienek. Carrefourrek «prezio blokeatuko» 200 produktu salgai izango ditu martxoaren 15etik ekainaren 15era. Tartean izango dira ehun bat elikagai, baina baita lixiba eta haurrentzako pixoihalak ere. Intermarchek, berriz, 500 produktu sartu ditu bere oinarrizko saskian: bere markako 470 produktu eta 30 produktu fresko (barazkiak, fruta, arraina…). Monoprixek «prezio kontrolatuko» 87 produktu gehituko dizkio azkenaldian eskaini dituen 300 produktu merkatuei.

Kate horietako arduradunak Le Mairerekin agertu ziren atzo, gobernuarekin lortutako akordioaren berri emateko. Baina haien artean bazen hutsune oso esanguratsu bat: Leclercena. Hura da, Carrefourren aurretik, liderra Frantziako merkatuan, baina Michel Edouard Leclerc haren presidenteak ez du parte hartu nahi izan gobernuaren «komunikazio politikan». «Ez naiz argazki batean aterako esateko Leclercek merkeago saltzen duela».

Janaria, %14,5 garestiago

Insee estatistika erakundeak iragan astean aurreratu zuenez, inflazioa bi hamarren handitu zen otsailean Frantzian, %6,2raino. Baina are gehiago handitu zen elikagaien prezioen igoera: %13,3tik %14,5era, batez ere janari freskoen eraginez.

Hurrengo hilabeteetan inflazio tasa orokorrak behera egitea espero den arren, elikagaiena jaisteko ziur asko hilabete gehiago itxaron beharko da, energiak udazkenetik hona izan duen merkatzearen eran.

BAIONA. Erabateko geldialdia. Helburu hori eman dute sindikatu nagusiek Frantziako Gobernuaren erretreten erreforma geldiarazteko. Greba orokorrera deitu dute gaurko, baina sektore anitzetan jarraipena izanen du ondoko egunetan ere, hala nola garraioan eta energian. Ekonomia blokeatzeko ekintzak ere iragarri dituzte.

Hezkuntza arloan %60k greba eginen dutela aurreikusi dute sindikatuek. Tren zerbitzuan ere eragin handia espero dute, eta hegazkin andana ere bertan behera utzi dituzte. Atzo bertan hasi zituzten lehen mugimenduak garraiolariek, gune logistiko eta hiri handien horniduretan eragiteko asmoarekin. Hainbat unibertsitatetan blokeatze mugimenduak abiatu dituzte.

Ipar Euskal Herrian ere grebak erantzun handia izanen duela espero dute sindikatuek. Manifestazioa eginen dute gaur, 10:30ean, Baionako geltokitik abiatuta. Enpresa bakoitzean asanbleak antolatzera deitu dituzte langileak, grebaren jarraitutasuna erabakitzeko.

Frantziako inflazioaren aurkako produktu saskiaren ezaugarri nagusiak

Lehen blokeoak Frantziako errepideetan, astearteko lanuzte handiaren aurretik. Poliziak 1,1 eta 1,4 milioi manifestari artean aurreikusi ditu biharko mobilizazioetan, pentsioen erreformaren aurkako erantzuna hasi zenetik jendetsuenak izango direlakoan.

Akordioaren arabera, “inflazioaren aurkako hiruhilekoa” jarriko dute abian. Banatzaileek eurek erabakiko dute zein oinarrizko produkturi murriztuko dioten inflazioa, eta erosleek argi adierazita ikusiko dute hori saltokian.