Zertaz ari gara eztiaz ari garenean?
Eztia jaki berezia da, beti erabili izan baita sendagarri gisa. Gizakion osasunean eragin handia dute haren ezaugarriek. Besteak beste, zauriak desinfektatzeko edo orbaintzeko erabili izan da. Gainera, entzima karga handia du, eta hori onuragarria da metabolismoarentzat. Azken finean, erleak ekoizten edo sortzen duen guztia erabil dezakegu sendagarri gisa.
Kalitateari dagokionez, eztiak eta eztiak egongo dira…
Kalitate txarreko produktu asko daude salgai. Adibidez, sasi-eztiak. Eztiaren etiketa jartzen zaie, baina, funtsean, edulkoratzaile sinpleak dira. Indize gluzemiko handia duten landareetatik datoz, eta oinarri gisa erabiltzen dira kalitate oneko eztiekin nahasteko. Eztia erleak egiten duen prozesu batetik dator; hortaz, ezin zaio eztia deitu prozesu horri jarraitzen ez dion zerbaiti. Marketinaren alorrean, ordea, eztia izango balira bezala saltzen dituzte oinarrizko osagaia glukosa duten zenbait produktu.
Hala ere, baditugu ekologikoagoak diren eztiak. Prozesuan, erlauntza zaintzen da. Tamalez, mota horretako ekoizpenak gero eta urriagoak dira. Ni naiz horrelakoak egiten dituzten gutxi horietako bat. Lan honen aitortza oso, oso, oso neketsua da. Garaiotan, balio handiagoa du kantitateak kalitateak baino.
Zerk eragiten du kalitatean?
Zenbait eragile hartu behar dira kontuan. Batetik, klimaren joera aldatzen ari da. Udak gero eta luzeagoak dira, eta tenperaturak gero eta muturrekoagoak. Landareek aldaketa horietara egokitu behar dute, eta, beraz, aldatuz doaz orain arte erlezainok egin ditugun prozesuak. Aurtengo urtea, adibidez, bereziki lehorra izan da, eta ekoizpena nabarmen apaldu da. Lehortearen ondorioz, landare, elikagai eta nektar gutxiago egon da; hortaz, ez dira hainbeste erle hazi, eta erle zaharrekin sartu gara neguan. Horrek zuzenean eragin dio ekoiztutako ezti kantitateari. Gainera, erle gutxi jaiotzeak ez die berdin eragiten erlauntzak hobby gisa dituen norbaiti eta erlezaintza lanbide duen norbaiti.
Kontsumitzaileek zer dute nahiago, prezioa ala kalitatea?
Badago prezioari garrantzi handiagoa ematen dion sektore bat, baina badaude eztiarekin lotura sentimentalak dituztenak ere, eta horiek kalitateaz ohartu ohi dira ezti bat probatzen dutenean. Bestalde, badago 20 eta 30 urte bitarteko jendea, gorputza zaintzeari garrantzi handia ematen diona eta kontzientzia duena.
Eta prezio horiek nork jartzen ditu?
Saltoki handiek zehazten dute merkatuko prezioa, eta kaleko saltzaileontzat horiek dira erreferentzia. Industria handiei saltzeko ekoizten dute Espainiako nekazari profesional gehienek. Eta industria horiek arduratzen dira komertzializazioaz. Euskal Herrian, ordea, oro har erlezainak ixten du komertzializazio zikloa.
Eztiaren etiketatzea «gardena» izatea eskatu duzue. Ez da hala?
Trazabilitatearen arloan, nahasmendu handia dago eztia zer den. Nekazaritzako elikagaien industriaren lobbyak ezartzen ditu arauak. Etiketatzearen oinarriak finkatu zituztenean, adibidez, zehaztu zuten ezin zaiola eztiari «naturala» etiketa jarri, jakintzat ematen baita eztia naturatik datorrela. Ekologiko kontzeptua ere erabat distortsionatu du industriak. Dagoeneko ez da mugimendu bat, edo kontzientzia bat. Egun, ziurtagiri baten arabera funtzionatzen duen adjektibo bat da.
Eztiaren jatorria zehazteko eskatzen dugu: etiketatzea argia eta gardena izan dadila, eta kontsumitzaileak jakin dezala zer jaten duen; bai produktuari dagokionez, baita produktu horren ekoizpenari dagokionez ere.
Besteak beste, erlauntz bakoitzeko 10 euroko eta erregai litroko 20 zentimoko laguntzak eskatu dituzue.
Bai. Erlezaintzaren sektoreak jasotzen ditu zenbait laguntza Araban, Bizkaian, Gipuzkoan eta Nafarroan, lurralde horietako gobernu autonomikoen bidez. Hala ere, erlezaintzaren sektoreak ez ditu jasotzen Nekazaritza Politika Bateratuko laguntzak. Gainera, ekoizpen kostuak asko garestitu dira aurten. Balioa eman behar zaio erlezaintzari.
Barroasiaren aurkako tratamendua eguneratzeko ere eskatu duzue. Nola eragiten dio gaixotasun horrek sektoreari?
Erlezaintzan badago barroa izeneko parasito bat, 80. hamarkadatik erleei eraso egiten diena. Garai hartan, zenbait substantzia kimiko erabiltzen hasi ziren parasito horri aurre egiteko. Baina, denboraren poderioz, barroak erresistentzia garatu du tratamendu horien aurka. Beraz, gaur-gaurkoz, tratamendu kimiko horiek ez dute hasieran zuten eraginkortasun bera.
Zer erle arraza da nagusi hemen?
Euskal Herrian, badago erlearen ekotipo bat: erle beltza. Gure lurretako errealitateari eta baldintzei hobekien egokituta dagoen arraza da. Baina, batzuetan, beste arraza batzuk ekartzen dira kanpotik, eta horiek arriskuan jar dezakete bertakoa. Erleak nekez biziraun dezake laguntzarik gabe.
Erlezaintzari «balioa» eman behar zaiola esan duzu.
Bai, erlezaintzak duen balioa aldarrikatu behar da. Aspalditik datorren jarduera bat da. Garrantzitsua da identitate kultural gisa ematen digunari balioa ematea. Euskal Herrian, dolu handi batean gaude; izan ere, euskal komunitateak lurrarekin lotura hertsia izan du beti. Harreman hori ez badugu zaintzen, lausotu egingo da herri gisa dugun kontzeptua. Zati identitario batek hizkuntzarekin du zerikusia, baina oso garrantzitsua da lurrarekin dugun lotura. Trantsizio prozesu gogor batean gaude.
Egiten dira inkestak, ikerketak, eta, beraz, badira estatistikak. Datu gutxi ezagutzen dira, halere. Berriki, Sud Ouest egunkariko artikulu batean, Zuberoako laborantzako datu batzuk argitaratu zituzten: nagusia, 2000 eta 2020 bitartean Zuberoak hamahiru etxalde galdu dituela urte bakoitzeko. Euskal Herriko Laborantza Ganberak (EHLG), bestalde, Ipar Euskal Herriko datuak biltzen ditu: 2010ean 4.451 etxalde ziren, eta 2020an, 3.819. Datuen iturria Frantziako Laborantza Ministerioa da; inkestak eginarazi, eta, gero, eskualdeko erakundeen esku uzten ditu, tratatuak izan daitezen.
Patxi Iriart EHLGko langilea ez da harritzen datuek marrazten duten bilakaerarekin: «Gutxitze joera ez da baitezpada harrigarria, denetan ari baita laborantza gibelka, emeki-emeki. Konparatzeko aitzineko hamarkadarekin, oraingoan Ipar Euskal Herriak etxaldeen %15 galdu ditu, aitzineko hamar urteetan %25 galdu zituelarik».
Etxaldeak galtzea aipatzen delarik, zehaztu behar da etxalde baten aktibitatea eta sortzen dituen lanpostuak desagertzea dela inkestek ematen duten datua. Zaila da lurren bilakaera trazatzea, baina Iriartek ziurtatu lezake, lur onak bederen, baliatuak direla gero ere laborantzarako: «Normalki, lurrak baliatuak dira, auzoen artean partekatzen direlako. Gertatzen da etxalde batzuk ez direla baliatuak, eta lurrak sasiak hartzen dituela. Baina lur onak partekatuak dira laborarien artean». Datuetan, beraz, soilik etxalde kopurua agertzen da: «Urte batez honenbeste etxalde zen, eta urtebete berantago, honenbeste, eta gutxiago dira», ziurtatu du, datuei beha.
Akitaniako Agreste-Draaf (Elikagaien, laborantzaren eta oihanen eskualde zuzendaritza) erakundearen datuetan, Zuberoan lanpostuetan ere ageri da laborantzaren gibelaldia: 2000. urtean 1.422 lanpostu ziren laborantza sailean; 2010ean, 955; 2020an, 889 lanpostu. Hogei urte horietan, Zuberoan 270 etxaldek utzi dute aktibitatea.
Transmisioan datu gordeak
Ikertzen diren beste datu batzuk ez dira hainbeste barreiatzen; Paueko (Okzitania) Laborantza Ganberak inkesta batzuk baditu eginak transmisioaz, baina emaitzak beretzat gorde nahi dituela ulertu du Daniel Iturburuak, Baigorriko hautetsiak: «Jakin genuen Paueko Ganberak inkesta bat egin zuela hemengo bi kantonamenduetan, eta Pauera telefonatu genuen, baina ez dituzte nahi izan eman. Konfidentzialtasuna zuten aitzakia; alta, sos publikoarekin ari dira…».
Zuberoako datuak komentatu zituen Sud Ouest-eko artikuluan, berriz, transmisioaren datu batzuk ere aipatzen dira, baina izen-abizenik eman gabe, «behatzaile» baten erranetan bermaturik: Zuberoako «etxaldeen %30 segidarik gabe izanen dira epe laburrean», informatzaile anonimo horren arabera. Gaur egun, azken inkestaren arabera, Zuberoako etxaldeen %20an 60 urtez goitikoak dira laborariak.
Etxaldeen transmisioa ziurtatua denez jakiteko, inkestak egitea ez da egitura guztien eskuetan. Baina EHLGn joerak marrazten ahal dituzte, aitzineko urteetako bilakaeran oinarriturik. Zuberoako adibideari jarraiki, azken hamar urteetan etxaldeen %20 galdu badira ere, instalazioak 112 izan dira. Ipar Euskal Herrian plantatzen diren gazteak lurraldeen arabera kontzentratzen dira, gehiago edo gutxiago. Lurralderik dinamikoena, Iriarten erranetan, «Baxenabarre hegoaldea da, Garazi inguruetan». Zuberoan, Pettarrean gazte gehiago plantatzen da Basabürüan baino; eta Zuberoako etxaldeetan, Iriartek zehaztu duenez, «hamar etxaldetik sei dira arra hartuak».
EHLGko langileak, datuak emanik, azaldu du erronka dela etxalde kopurua mantentzea, etxalde batek sortzen dituen enpleguak eta ekoizpenen aberastasuna ere mantentzeko: «Guk sinesten dugu interes orokorra dela ahal bezainbat etxalde eta aktibitate atxikitzea, baina ez da legerik etxaldea etxalde geldi dadin. Erronka bat da segidarik ez duten laborari gehiago gogoetari lotzea: nola transmititu etxaldea».
Baigorriko gogoeta
Baigorrin, Paueko Laborantza Ganberak ukatu datuak biltzeko nahia gogoeta batetik abiatu zela oroitarazi du Iturburuak: «Kontseiluan pentsaketak egin ditugu, eta ohartu ginen ez garela kapable errateko zertan ziren Baigorriko etxaldeak transmisioari buruz. Diagnostiko bat nahi genuen egin, gogoetak hobeki finkatzeko gisan; bereziki, lurren transmisioei eta instalazioei begira». Diagnostikoa egiteko, azkenean, EHLGrengana jo zuten.
Orain lana egina da, eta transmisioaren datu batzuk ezagutuak dira: Baigorriko 79 etxaldeetatik hemeretzi, segidarik gabe dira, oraingoz; batzuetan, laborari horiek haurrak badituzte, baina, gazteegi direlako, ezin dute ziurtatu segida etxekoek hartuko dutenik. Susmatzen zituzten datuak dira gehienak, Iturburuak dioenez, baina segidarik gabeko hainbeste etxalderen zenbakia «geroari buruz ez da hain positiboa».
Positiboa da, aldiz, joan diren hamar urteetan 25 gazte laborantzan plantatu direla. Denak ez, baina gehienak mahastiekin, ardoa egiteko. «Bagenekien, baina hor zenbaki hori agertu da klarki», dio hautetsiak. Etxaldeen transmisioaz gogoetak eragitea dutenez xede, hor pista bat ikusi du Iturburuak; laborari ohia da hura, eta badaki hazkuntzan ari denarentzat ez dela bakantzak hartzeko lanik hoberena; mahastiekin, berriz, desberdina dela ziurtatu du: «Oraingo gazteek ez dute hori hain ontsa ikusten naski. Nahi dituzte asteburuak besteek bezala baliatu. Batzuk, berdin, behar dira bultzatu gustua har dezaten laborantzan, beste gisan. Ez dute esklabo izan nahi. Mahasgintzan edo fruitugintzan lana egiten da berdin, baina libroago zara».
Diagnostikoaren ondoko urratsa izanen da Baigorrin segida bermatua ez duten laborariak gogoetara bultzatzea, emeki-emeki. Heldu den asteartean etxalde baten bisita eginen dute, preseski Iturburuarena zena; aktibitatea utzi eta norbait plantatu zuen bere etxaldean. Ekainean, berriz, transmisioaren alde juridikoa ikertzea proposatuko dute.
Baigorriko Herriko Etxea lan horretan abiatu bada ere, jakina da laborantza, oro har ekonomia bezala, ez dela herrien eskumenetan sartzen. Halere, kontseiluan trenkatu zuten transmisioan laguntzeko zubi lana egiteko prest direla, Iturburuaren arabera: «Bistan da jendeak haien etxaldeei atxikiak direla, eta batzuek ez dute segidarik beren etxeetan, beren familian. Horri buruz sentsibilizatu eta lotura bat izan nahi genuke. Bistan da libro direla beren etxean nahi dutena egiteko, baina gu irekiak gara lotura egiteko haien eta plantatu nahi luketenen artean».
Euskal Herriko Laborantza Ganberan ere, beste eskala batean, lan bera egitea dute xede, Iriarten hitzetan: «Batetik, plantatu nahi duten gazteak errezibitzen ditugu eta laguntzen ditugu. Gero, etxean segidarik ez dutenak eta etxaldea utzi nahi duten batzuk etortzen dira guregana, gutxi badira ere. Ez dute irudikatzen beren etxaldea hustua, aktibitaterik gabe: segida bat nahi dute, absolutuki».
Hein tipiko urrats horiek kontzientzia pizte baten lehen keinuak dira, dena den. Baigorrin, laborantzaren inguruko gogoetaren jatorrian, herriko hiru ikastetxeetako jangeletan ematen dituzten elikagaien inguruko gogoeta bat izan zen, ohartu baitziren ez zela herrian baratzekaririk batere ekoizten. Transmisioaren inguruan egiten duten lanarekin, besteak beste, aitzinean ezarri asmo dute lur eremu murritzean baratzezaintza egin daitekeela, gazteen gogoa piztu dezakeelakoan. «Menturaz, batzuk plantatzen ahal dira horri buruz», trenkatu du Iturburuak.
EBRD Berreraikitze eta Garapenerako Europako Bankuaren ikerketa baten arabera, Kazakhstan, Kirgizistan eta Armenia dira bizilagun eskuzabal horiek. Hirurek, Errusiarekin eta Bielorrusiarekin batera, aduana batasun bat osatzen dute, eta horrek erraztasuna ematen die Mendebaldearen zigorrei izkin egin nahi dietenei: nahikoa da ondasuna haietako batera iristea, eta kamioi, tren edo hegazkin batean sartzea Errusiara irits dadin. Behin lehen kontrola igarota, bidea zabalik du, legerik hautsi gabe.
EBRDren azterketak legezko bideetatik egindako esportazioak soilik hartzen ditu kontuan, baina pentsatzekoa da garai batean lege barruan egiten ziren salerosketa batzuk orain kontrabandoaren bidez egiten direla.
Aduanetatik igaro diren merkantzien datuak argigarriak dira. 2022ko martxoan Errusiaren aurkako lehen zigor ekonomikoak ezarri zirenetik urte horretako abuztura arte, %50 jaitsi ziren Europako Batasuneko eta Erresuma Batuko enpresek Errusiara egindako esportazioak. Aldi berean, Armeniara, Kazakhstanera eta Kirgizistanera egindako esportazioak asko handitu ziren maiatzetik uztailera, 2017-2019ko batezbestekoarekin alderatuz gero: %5 eta %90 artean, produktuaren arabera.
Debekatutako produktuen Errusiarako esportazioak are gehiago txikitu ziren, eta %30 handitu ziren Armeniara, Kazakhstanera eta Kirgizistanera egindakoak. Edonola ere, esportazio horiek Errusiak galdutakoen zati txiki bat baizik ez zuten estali, %5 inguru.
Esportazioen hazkundea gutxika gertatu da; hau da, apalagoa izan zela martxoan eta bizkorragoa abuztuan. Hori ikusita, EBRDk ondorioztatu du bi eta lau hilabete artean behar direla abian jarritako esportazio sareak martxa onean funtziona dezan.
Beste ondorio bat ere atera du EBRDk: gehiago handitu da kontsumo ondasunen esportazioa, eta, batez ere, produktu jakin batzuena. Horrek pare bat gauza esan nahi ditu: batetik, errusiar asko prest zeudela diru gehiago ordaintzeko produktu jakin bat jaso ahal izateko; bestetik, EBko makinak edo bestelako osagaiak baliatzen dituzten Errusiako ekoizleentzat errazagoa izan dela produktu horientzat ordezkoak aurkitzea; Txinan batez ere.
Beste hitz batzuetan esanda, Mercedes bat edo Louis Vuiton bat nahi izan duenak lortu egin duela produktu originala —bitartekariaren faktura ordainduta, noski—, baina beste askok ordezkoarekin moldatu behar izan dutela, haien bezeroak ez zeudelako prest kostu gehigarri hori beren gainean hartzeko.
Autoak eta konputagailuak
Autoen adibidea oso argigarria da: Errusiak galdutako inportazioen %50 bete dituzte Armeniara, Kazakhstanera, Kirgizistanera eta Georgiara egindako auto esportazio berriek. EBk eta Erresuma Batuak Errusiara egindako auto salmentak 178 milioi dolar jaitsi ziren maiatzetik abuztura, eta 113 milioira iritsi ziren lau herrialde horietara egindako inportazioak —hamar milioi soilik ziren 2017-2021 epean—. Garbigailuetan, esportazioen ordezkapena %70era iritsi da eta margoetan, %90era.
Konputagailuei dagokienez, hiru herrialdeetara egindako esportazioek bikoiztu egin dute Errusiak galdutakoa. Zati bat lotuta egon daiteke ehunka mila errusiar beren herrialdetik atera izanarekin, batez ere Vladimir Putinek mobilizazio partzial bat deitu zuenetik. Hau da, Tbilisira eta Astanarara presaka lekualdatutako errusiarrek konputagailu berriak erosi behar izan dituztela.
EBRDk aztertutako hiru herrialdeetatik, Kazakhstan da agian esanguratsuena. Hark soilik du muga zuzena Errusiarekin; are gehiago, bien arteko 6.846 kilometroko muga bi herrialderen arteko lurreko mugarik handiena da. Gainera, errusiar jatorrikoa da Kazakhstaneko bost herritarretik bat.
Muga handi hori zeharkatzeko bisarik behar ez denez, mobilizazio militarretik ihes egin zuten 930.000 errusiar Kazakhastanera iritsi ziren. Horietatik gehienak beste alde batera alde egin dute, baina 2022 bukaeran ia 150.000 geratzen ziren han, Kazakhstaneko Barne Ministerioaren arabera.
EBRDren azterketak esaten du pertsonen kontrako bidea egin dute milaka ibilgailuk, traktorek eta nekazaritzarako beste makinak, elektronikako produktuak eta punpak. Etxetresnen trafikoa ere ez da makala izan: Kazakhstanek mila milioi euroren balioa duten etxetresnak inportatu zituen EBtik 2022ko abenduan, urtebete lehenago baino lau aldiz gehiago. Kasualitatea? Nekez. Ukrainako armadak ziurtatu izan du errusiarrei hartutako material militarretan etxetresna arruntetan jarri ohi diren mikrotxipak zeudela.
Turkia eta Txina
Turkiaren eta Txinaren kasuak ere aztertu ditu EBRDk, eta ondorioztatu du haiek egindako esportazioek bete dutela neurri handi batean Mendebaldeko produktuek utzitako hutsunea. Turkiatik Errusiarako esportazioak jaitsi egin ziren inbasioaren lehen bi hilabeteetan, baina markak hautsi dituzte orduz gero.
Hazkunde «estratosferikoa» izan da, berriz, Turkiatik Armeniara, Kazakhstanera, Kirgizistanera eta Georgiara egindako salmentetan, egia bada ere oso maila txikitik abiatu zirela.
Denbora bat behar izan duen prozesua izan da, bai behintzat inportazioen kasuan. EBk Errusiara egindako esportazioen balioa %55 txikitu ziren otsailetik martxora, batasunak Moskuren aurkako lehen zigorrak ezarri bezain pronto. Baina inportazioekin kontrakoa gertatu zen hasieran, eta %3 handitu ziren gerraren lehen hilabete horretan. Inportazioen bolumena murrizten hasi zen, baina haren balioa izugarri handitu zen energiaren garestitzearen ondorioz.
Baina orduz gero ia-ia hilero jaitsi egin dira EBko enpresek Errusian egindako erosketak. Ondorioz, Errusiak EBren inportazioetan zuen pisua amildu egin da: %9,5etik %4,3ra. Esportazioetan, ordea, %4tik %2ra jaitsi zen berehala, baina maila horretan geratu dira.
Herbehereak eta Alemania dira inportatzaile nagusiak, 30.000 milioi eurotik gorako erosketekin, eta atzean dute Italia, 27.000 milioirekin. Baina portzentualki, Errusiaren auzo herrialdeak dira gehien inportatzen dutenak: Letoniaren eta Estoniaren inportazioen %32 etorri ziren Errusiatik.
Alemania da esportatzailerik handiena ere (14.500 milioi), nahiz eta azken urtean kolpe handia hartu duten bere industriaren indarguneetako bik, makinek eta ibilgailuek. Hobeto eutsi diote sendagaien, elikagaien eta edari alkoholdunen esportazioek; haien gaineko debekurik ez dago.
Ikatza zero, nikela antzera
Eurostatek espresuki erreparatu die Errusiaren energia eta lehengaien esportazioei, horiek zirelako bien arteko harremanaren osagai nagusia, eta horietako batzuetan aldaketak oso handiak izan direlako.
Errusiako ikatzaren inportazioa, esaterako, debekatu egin zuen EBk abuztuan, eta ofizialki behintzat, tona bakar bat ere ez da iritsi 2022ko azken hiruhilekoan. Errusiak EBko ikatzaren merkatuan 2021 amaieran zuen kuota (%44) Hegoafrikak, Kolonbiak, Indonesiak eta Kazakhstanek estali dute 2022 bukaeran.
Nikelarekin, berriz, aldaketa nahiko txikia da, eta Errusia da oraindik EBren iturri nagusia, haren kuota %49tik %40era jaitsi den arren. Eroriko horren zati handi bat Kanadak bete du.
Errusiatik gasa EBra eramateko debekurik ez dago, baina hura dagoeneko ez da erregai horren hornitzaile nagusia —%33tik %18ra igaro da—, bi arrazoi direla eta: Mosku fluxua mozten aritu delako —itxita zegoen Nord Stream 1, hura lehertu zutenerako—, eta EBk beste iturri «fidagarriago» batzuk bilatu dituelako. Ondorioz, AEBen kuota—%12tik %21era igaro da, eta hura da orain hornitzaile nagusia.
Petrolioari dagokionez, bi epetan sartu da indarrean Errusiarena erosteko debekua: abenduan, petrolio gordinarena eta duela hilabete produktu finduena. Hortaz, iaz hasitako jaitsiera aurten sakonduko da.
Errusiaren kuota jaitsi egin da ongarrietan —%32tik %20ra— eta burdinan eta altzairuan —%14tik %6ra—.
Jaitsiera orekatua
Langabeen kopurua, halere, pandemia aurrekoak baino txikiagoa da orain ere. Guztira 144.660 daude, 2020ko otsailean baino 5.554 gutxiago, eta iazko otsailean baino 4.848 gutxiago. 2009tik otsail batean inoiz zenbatutako langabe kopururik txikiena da.
Hilabete batetik besterako bilakaera aztertuz gero, azkenengo zortzi urteetan otsailean behera egin izan du lanik gabekoen kopuruak —iaz izan ezik: 747 gehiago zenbatu zituzten—. Aurten ere behera egin du (-243), baina beste urteetan baino gutxiago.
Dena den, jaitsiera homogeneoa izan da, sektoreak, lurraldeak eta sexuak kontuan hartuta. Nagusiki, industrian gutxitu da gehien langabeen kopurua (-235). Eraikuntzan ere apaldu da (-99), eta nekazaritzan (-15). Sektore horietan azken hilabeteetako joerari eutsi diote, oro har, etengabea izan baita enpleguaren sorrera.
Otsail honetan ikusteko zegoen zerbitzuetan zer gertatutako zen. Urteko lehen hilabeteak txarrak izaten dira sektore horrentzat, Eguberriei begira sortzen diren lanpostu asko, bereziki merkataritzakoak eta ostalaritzakoak, galdu egiten direlako. Gainera, inflazio handia dela-eta kontsumoa moteldu egin da azken hilabeteetan. Horiek hala, urtarrilean langabeziak gora egin zuen (+2.883). Otsailean, baina, buelta eman zaio joera horri, eta langabe gutxiago zenbatu dituzte (-193).
Sektore horretan, halere, alde handiak daude jarduera batzuetatik besteetara. Afiliazio datuek erakusten dutenez, zerbitzuetan sortutako enpleguak nagusiki hezkuntzakoak dira —1.500 inguru—. Ohi denez, Gabonetako oporraldien ostean akademiek-eta betiko martxan segitzen dute, eta sektore horretako langile asko aldizkako finkoak dira. Merkataritzan, ostalaritzan eta osasunarekin loturiko jardueretan, aldiz, ez da ia enplegurik sortu, edo galdu egin da. Ondorioz, iazko otsailean baino 664 langabe gehiago daude zerbitzuetan.
Lurraldeka ere nahiko modu orekatuan apaldu da langabezia otsailean. Guztietan jaitsi da, batean izan ezik: Nafarroan. 366 langabe gehiago zenbatu ditu Lansarek, eta seigarren hilabetez jarraian egin du gora langabeziak. Gainerakoetan behera egin du, Gipuzkoan gehien (-248); jarraian, Araban (-194) eta Bizkaian (-167).
Sexuaren arabera ere antzera jaitsi da langabezia gizon eta emakumeen artean urtarriletik otsailera. Dena den, urte arteko bilakaeran proportzio handiagoan gutxitu da gizonetan (-%5,40 iazko otsailetik), emakumeetan baino (—%1,63). Fokua zabalduz gero, emakumeen langabezia pandemia aurreko kopuruetan da berriz —2020ko otsailean baino %2,08 gutxiago da—; gizonen artean, berriz, handiagoa izan da jaitsiera (-%7,31). Urtean zehar industriak eta zerbitzuen sektoreak bilakaera bera izan ez dutelako gertatu da hori, hein handi batean; lehenengoan gizonak aritzen dira ia esklusiboki, eta bigarrengoan emakumeak gehiago dira.
Gora, industriagatik eta hezkuntzagatik bereziki
Afiliazioen bilakaera langabeziarena baino hobea izan da otsailean. 2010etik otsailean izandako igoerarik handienetako bat erregistratu da, gainera: urtarrilean baino 5.062 afiliatu gehiago daude Gizarte Segurantzan, eta aurreko urteko otsailean baino 16.302 gehiago. Mende hasieratik afiliatu gehien dauden otsaila da. Guztira 1.286.857 dira.
Urte amaiera, baina, oso txarra izan zen afiliazioetan. Abendutik urtarrilera 12.237 galdu ziren. Ohikoa izaten da epe horretan 10.000-13.000ko galera egotea urtarrilean, eta hurrengo hilabeteetan berreskuratzea. Gabonetako jaiegunek eragiten dute beherakada hori, sektore batzuetan bereziki; hezkuntzan, adibidez. Otsailean berreskuratutako 5.062 afiliatuen erdiak, hor nonbait, sektore horrekin eta industriarekin lotuta daude: 1.500 afiliatu berri sektore bakoitzean. Eta aldizkako finkoak dira gehienbat.
Beheranzko joera
Langabeziaren eta afiliazioen datuek erakusten dute lan merkatuaren alde positiboa. Baina badago kezkarako daturik ere. Lan kontratu berrien erritmoa moteltzen ari da. Otsailean 70.011 egin dira. Datu historikoei erreparatuz gero, ez da emaitza ona. Azken hamarkadan, soilik pandemiaren hilabeterik txarrenetan egin ziren gutxiago —2020ko apirilean, maiatzean eta ekainean—. Aurtengo urtarrila ere oso txarra izan zen lan kontratuei dagokienez, eta otsailean 9.658 gutxiago egin dira. Iazko otsailean egindakoekin konparatuta, are handiagoa da aldea: 19.989 gutxiago (-%22).
Kontratu motari dagokionez, otsail batean inoizko mugagabe gehien egin dira aurten (%26,39). Aurreko otsailean egindakoen aldean, 11 puntu igo da. Azken urtean, hilabete guztietan errepikatzen da hori, eta antzekoa izaten da mugagabeen proportzioa —lautik bat—. Iaz indarrean sartu zen lan erreformaren eraginez gertatzen da hori, aldizkakoak mugatu egin direlako. Dena den, kontratu finkoetan, bostetik bat aldizkakoa da, edo jardunaldi partzialekoa.
