Ekintzailetzarako eta turismo-lehiakortasunerako laguntzen zuzkidura bikoiztu egin da 1,2 milioi eurora arte (Gobernu Bilera 2023-3-28)

Bilboren ikuspegi ederra dago Kutxabank Gestionek Iberdrola dorrean betetzen dituen bulegoetatik. Baina Joseba Orueta (Getxo, Bizkaia, 1969) ez dago hara begira, mundu osora baizik, munduko bazter guztietan bilatzen baitu errentagarritasuna bere bezeroen diruarentzat. Ez doakio gaizki. Iaz, Espainiako sistemako bankuen artean funts gehien erakarri zituenen artean hirugarrena izan zen, neurriz bera baino askoz handiagoak izateagatik «beste liga» batean jokatzen duten bankuen atzetik. «Europa Ligakoen» artean, lehena da, eta inbertsio funtsetan dagoen diruaren ia %6 kudeatzen du, azken hamar urteetan kuota bikoiztu ondoren. «Euskadin %35-40 artean gaudela esango nuke, baina ez dago estatistika garbirik».

Iazkoa urte «konplexua» izan zen merkatuentzat, «oso gutxitan gertatzen den zerbait gertatu baitzen: errenta finkoa eta aldakorra, biak aritu dira gaizki». Merkatua beherantz doanean, Kutxabank Gestionek kuota irabazi ohi duela nabarmendu du Oruetak. Nola? «Agian naif samarra naiz, baina uste dut besteek baino hobeto egiten ditugula gauzak; denbora asko igarotzen dugu bezeroari egia esaten, ez dugu kea saltzen. Bezeroei esaten diet: merkatua behera doanean, gu ere behera joango gara; eta gora doanean, gora. Baina frogatu dezaket gai garela erorikoaren portzentaje txikiago bat jasateko, eta igoeraren zati handiago bat. Jaitsiera eragotzi dezakezula esaten badut, betetzerik ez daukazun espektatiba bat sortzen dizut, eta hortik dator etsipena».

Kutxabank Gestionek bankuaren sare komertziala erabiltzen du bere inbertsio funtsak saltzeko, eta Oruetak berak esku hartzen du. «Joan den astean izan nintzen Eibarko bulegoan, hango kudeatzaileekin hizketan eta gero hamar bezerorekin». Errentagarritasuna lortzeko bide bakarra epe luzera jokatzea dela azaldu zien. «Ezinezkoa da merkatuen gorabeherak kontrolatzea. Ni ez naiz gai pandemia bat iragartzeko, gerra bat Ukrainan… Ezin dut ezer iragarri, baina gai naiz epe luzera arrazoizko errentagarritasun bat ematen duten modeloak prestatzeko. Geure batez besteko bezeroari %5eko errentagarritasun espektatiba bat eskaintzen diegu; bermerik gabe, argi hitz egin behar delako».

Etekina izateko, «sistematikoa» izan behar da, «eta ez hautsi lehen arazoak daudenean». Merkatuetan bi jokaera irrazional daudela uste du Oruetak: «Bata da gauzak gora doazenean pentsatzea beti egingo duela gora. Bestea da larriena: izu une bat dagoenean, dena galduko dudala pentsatzea. Hori urrian egin dutenek %20 galdu dute».

Aurrezkia eta inbertsioa

Bankura bere aurrezkiekin doanak lehenik eta behin erabaki behar du zenbat diru behar duen gastuetarako, zenbat baztertu behar duen aurrezkirako —soldata halako lau edo bost, psikologoen arabera—, eta zenbat geratzen zaion inbertitzeko. «Urtebeterako helburu bat badaukazu esango dizut ez inbertitzeko. Beste tresna batzuk daude: gordailuak, letrak… Hori ez da nirea; nik plan bat egingo diot, epe luzera, eta dirua munduko herrialde guztietan inbertituko diot, errenta finkoan, aldakorrean, dibertsifikatua, sektore guztietan…». Oruetak uste du dibertsifikatzen baduzu ezinezkoa dela errentagarritasuna ez lortzea. «Nik inbertitzeko proiektuak bilatzen ditut. Oiartzungo gazte batzuek behar dute finantzaketa; nondik lortu? Bada, bankuetatik edo inbertsio funtsetatik. Proiektu batek huts egingo dizu, baina denak ez da posible; beti egingo dute aurrera proiektu onek. Begira, munduko inbertitzailerik ezagunena Warren Buffett da, eta lehengo egunean esan zuen soilik %60tan asmatzen duela. Sekulakoa da, ni erdiarekin asmatzearekin moldatzen naiz».

Edonola ere, Oruetak nabarmendu nahi du luzera begirako inbertsioa dela inflazioa garaitzeko modu bakarra. «Gordailuek, zor publikoaren bonuek, aurrezki kontuek… inoiz ez dute epe luzean errentagarritasuna lortuko. Urte batean egin dezakete, baina luzean ezinezkoa da».

Kutxabank Gestionen «produktu izarra» kartera delegatuak dira. «100.000 bezeroren aurrezkia daukagu funts talde horretan, eta agian 600 enpresa desberdinetan dute dirua. Hor dirua duenari ez diot aginduko urtebetean dirua bikoiztuko duela; arrazoizko espektatiba bat aginduko diot. Orain, batez besteko bezero batentzat, %70 finkoan eta %30 aldakorrean, urtero %5 agindu diezaioket. Hori epe luzeko inflazioaren gainetik dago».

Gainera, Oruetak gogorarazi du aurrezki horrek saskia handitzen duela urtero. «Badago nik bezeroei azaltzen diedan kontu bat: 72aren erregela. Zuk 72rengatik zatitzen baduzu epe luzean lor dezakezun errentagarritasuna, emango dizu zure dirua bikoizten duzun urte kopurua. 72 zati zazpi egiten baduzu, horrek esan nahi du hamar urtean bikoizten duzula dirua».

Kutxabank Gestionen funtsetan 278.000 aurrezleren diruak daude. Batez beste, 70.000 euro ditu bezero bakoitzak. «Diru hori gutxika bildu duen jendearen aurrezkiak dira. Zuhurtzia balio bat da; inbertsioen departamentua bezain garrantzitsua da arriskuen departamentua; goizero, aktibo guztien balioa baloratzen dugu»..

Aurrezki jasangarria

Kutxabank Gestionen funts guztiak jasangarri gisa erregistratuta daude. «Kudeaketa aktiboko funtsetan Europako lehenak izan ginen. Eta ez diogu izena aldatu funts bakar bati ere: ez dugu funts berderik, ez ditugulako horregatik saldu nahi. Kudeatzaile jasangarri bat izan nahi dugu; inbertsiorik onenak bilatzean, aldagai ekonomikoak ez ezik, jasangarritasun aldagaiak ere begiratzen dituen bat. Nola aukeratzen ditugu? Epe luzera irabaziak emateko espektatiba onak izatea, enpresa sendoa izatea… baina halaber begiratzen dugu haren karbono arrastoa, genero politika garatua izatea, gobernantza eredua…».

Oruetak onartu du ez dutela jasangarritasun kontuetan «taliban» jokatzen. «Oso gogor jartzen bazara genero kontuekin, ezingo zenuke Japonian inbertitu, han gizonezkoak baitira administrazio kontseilu guztietako kide guztiak. Egiten duguna da Japoniako enpresen artean genero politika aldatu nahi dutenetan inbertitu. Laguntzen ari zara horrekin? Baietz uste dugu. Japoniako enpresek ikusten badute Bilboko tipo batek ez duela haietan inbertitzen ez badute genero politikarik, agian zerbait egingo du».

Baina «marra gorriak» ere badituzte. «Ez dugu inbertitzen beren egoitza paradisu fiskaletan duten enpresetan, eta horretara ez gaitu inork behartu. Ez zitzaigun etikoa iruditzen».

Bezeroek erreparatzen al dioete jasangarritasunari? «Ez. Baina geuri berdin zaigu; erabaki dugu jasangarri izatea, eta eskaria etorri etorriko da. Gizakia hala da: urte txarra datorrenean planetaz ahaztu egiten gara. Erosketekin gauza bera da; inporta zaigu, baina ez dugu galdetzen nondik datorren arropa, badaezpada ere».

Letraduen % 76k Justizia Ministerioaren proposamena onartu dute, greba mugagabeari amaiera emateko. Otsailaren 24tik egiten ari diren grebari buruzko behin betiko erabakia astearte honetan hartuko dute, Ministerioarekin egingo duten bileran.

Notarioen eta sagardogileen prezioen balizko itunak ikertzen ari dira

Eusko Jaurlaritzak ez du Artechetik ateratzeko asmorik, “bazkide fidagarria” dela erakutsi duelako. Arantxa Tapia Ekonomiako sailburuak baieztatu du horren Kontseiluan jarraitzea ebaluatzen ari direla, baina Finkatuz Funtsaren bidez, baldin eta konpainiak burtsa merkatuaren alde egingo badu.

Erakundearteko Koordinazio Organoa eratu da gazteriaren arloan

Eusko Jaurlaritzak euskal enpresetan parte hartzeko 32 eragiketa onartu zituen 2022an, 80 milioi euroko balioarekin

Trabajadoras del comercio general, piel y calzado, y textil de Bizkaia se han manifestado este domingo en Bilbao convocadas por ELA y LAB para exigir mejoras en sus convenios y evitar la huelga convocada para los días 3, 4 y 5 de abril.

Hamar milioi lanpostu inguru hutsik daude AEB Ameriketako Estatu Batuetan, baina 5,7 milioi langile besterik ez daude horiek guztiak betetzeko. Konpainia askok curriculum potoloak eta enplegu zentroak alde batera utzi, eta parkeetara jo dute eskulan bila. Izan ere, langile eskasiaren aurrean, haurrak lanean jarri nahi dituzte AEBetako hainbat estatuk.

AEBetako lege federalak arautzen du haurrek eta nerabeek lan egin dezaketela enplegu jakin batzuetan, hala nola jatetxeetan, saltokietan eta arropa dendetan. Baina zerrenda hori handitu nahi dute batzuek. Iowako senatari errepublikano Jason Schultzek lege proiektu bat aurkeztu zuen joan den urtarrilaren 30ean: 167 Artxiboa. Hori onartuz gero, 14 urtetik gorakoek lan egin ahalko dute animalia hiltegietan, meatzeetan, nekazaritzan eta eraikuntzan.

Proposamenak haurren lanak izandako historia «beltzaren» ufadak harrotu ditu, Child Labor Coalition elkarteko koordinatzaile Reid Makiren arabera. «Atzerabuelta bat da. Badakigu zer gerta daitekeen ez bagara erne ibiltzen». Schultz errepublikanoak iritzi dio, ordea, horrelako neurri bat «ezinbestekoa» dela herrialdeak egun duen «langileen behar handiari erantzuteko». Baina haurren osasunak kezkatzen ditu legearen aurkakoak: «Halako enpleguek berezkoa dute arriskua. Edonoiz gerta daiteke istripu bat».

Aukera hori aintzat hartzen du lege proiektuak, hots: enpresak ez luke erantzukizun zibilik izango ikasten eta lanean ari den haur bat lan eremuan zauritzen, gaixotzen edo hiltzen bada. Koordinatzaileak «erabat zinikotzat» jotzen du neurria. «Badakite [haurrek] min hartuko dutela, eta horri aurrea hartu nahi diote, enpresaren onerako», gehitu du. Gainera, adingabeak legez kanpo lanean izateagatik enpresei ezarritako zigor ekonomikoak murrizteko edo bertan behera uzteko eskumena izango luke estatu horretako lan komisarioak.

Dena den, 50 estatuk osatzen dituzte AEBak, eta Iowa ez da gisa horretako proposamen bat aurkeztu duen bakarra. Iragan urtarriletik, eraikuntzan lan egin dezakete 16 eta 17 urteko nerabeek Minnesotan; eskola egunetan gaueko bederatziak arte egin dezakete lan nerabe guztiek Ohion; eta, Arkansasen, 14 urteko haurrek ez dute euren gurasoen baimenik beharko lan egiteko.

Horiek hala, iaz %37 egin zuten gora AEBetan adingabekoekin lotutako lan urraketek. Azken urteei erreparatuz gero, are handiagoa da koska: 2018tik %69 egin du gora legez kanpo lan egiten duten haurren kopuruak.

Ikasgelatik lantokira

Han «ohikoa» da lan munduan gazte sartzea, hala azaldu du Makik. Baina sartzeko moduak eta moduak daude: «Ez da berdin haur batek astean ordu batzuk lan egitea arropa, liburu edo diskoren bat berak irabazitako diruarekin erosi nahi duelako; edo 12, 13, 14 urterekin bizirauteko lan egin behar izatea».

Haren arabera, lan egitea haurraren onerako izan daiteke, baldin eta astean ordu gutxi egiten baditu, arriskutsuak ez diren enpleguetan, eta ikasturtetik at; neguko eta udako oporraldietan, adibidez. Haren iritziarekin bat dator Lan Segurtasun eta Osasunerako Kontseilu Nazionaleko koordinatzaile Marcy Goldstein-Gelb: «Lan egitea osasuntsua izan daiteke haurrarentzat, eta asko ikas dezake. Baina AEBetako Gobernu Federalak araututa ditu adingabekoek astean egin ditzaketen lanordu kopuruak, eta zenbait ikerketetan oinarritu dira horretarako; lan egiteaz gain, haurrek bizitza osasuntsu bat izan dezaten».

Kasu askotan baldintza horiek betetzen badituzte ere, egoera bestelakoa da hainbat sektoretan. Zehazki, nekazaritzan: «Oso ahulak dira sektorean adingabeek egin ditzaketen lanen inguruko legeak. Ikasturtea martxan ez dagoenean, 12 urteko haur batek 10 edo 12 orduko lanaldiak izan ditzake nekazaritzan». Hain justu, nekazaritzaren sektoreko enpleguetan izan ziren 2001 eta 2015 urteen arteko haur langileen heriotzen ia erdiak (%48).

Zaurgarrienak jomugan

Langile falta «arazo estruktural eta hierarkikoa da». Hori uste du Goldstein-Gelbek, eta iritzi dio langile faltari aurre egiteko «ezinbestekoa» dela lan baldintzak hobetzea, hala nola lanpostu seguruak bermatzea eta soldatak igotzea. «Haurrek ez lukete lanik egin beharko haien familiek bizimodu duin bat izateko moduko soldata iraunkor bat izango balute. Hori da arazoaren erroa. Haurrek ez lituzkete beren hezkuntza eta osasuna baztertu behar».

Harekin bat egiten du Makik, baina soldatak igo eta lan baldintzak hobetu ordez, «zaurgarrienen bila» dabiltza konpainiak. Eta nor dira zaurgarrienak AEBetako lan merkatuan? Bada, Goldstein-Gelben arabera, migratzaileak. «Soldata txikienaren trukean lan arriskutsuenak egiteko prest dauden pertsonak nahi dituzte. Horiek egoera etsigarrian egon ohi dira, gehienak migratzaileak dira, ez dakite ongi ingelesez edo ez dituzte dokumentuak».

The New York Times egunkariak egindako ikerketa baten harira, AEBetako Lan Saila zenbait konpainia ikertzen ari da. Horietako bat da Hearthside Food Solutions konpainia. Illinoisen du egoitza nagusia, eta hogei fabrikatik gora ditu herrialdean. Zenbait produktu egiten dituzte horietan, baita marka ezagunen bilgarriak ere, hala nola Lucky Charms eta Cheetos markenak.

Bada, ikerketaren arabera, haurrak dira fabrika horietan lan egiten duten asko. Hala ere, oraingoa ez da konpainia gisa horretako auzi batean murgilduta dagoen lehen aldia; 2019tik 34 urraketa kasu egotzi baitizkiote.

Horiek hala, Goldstein-Gelbek uste du korporazio handiekin «puntuak irabazteko» estrategia politiko baten parte direla zenbait estatu errepublikanotan aurkeztu dituzten lege proiektuak.

Etxeko atea itxi, bi, hiru, lau pauso eman, eta ametsak egi bihurtzen diren lurralderako bidea hasten dute ehunka haurrek egunero. Baina mugaren beste aldera iritsi, eta jostorratzak puxika nola, hala eraisten du errealitateak AEB Ameriketako Estatu Batuek agindutako bizitza hobe baten promesa. Haur askok bakarrik egiten dute bidea, eta The New York Times egunkariak egindako ikerketa baten arabera, horietatik bi heren lanean hasten dira iritsi eta berehala.

Enpleguak, gainera, ez dira edonolakoak izaten. Gehien-gehienek lantoki arriskutsuetan egiten dute lan, hala nola animalia hiltegietan, eraikuntzan, nekazaritzan eta tabako fabriketan. «Langile zaurgarrienak dira, eta horregatik amaitzen dute lantoki arriskutsuenetan», azaldu du Child Labor Coalition elkarteko koordinatzaile Reid Makik. Bakarrik iristen diren migratzaile adingabeen kopuruak gora egin du azken urteotan. Iaz, esaterako, 130.000 iritsi ziren AEBetara, duela bost urte baino hiru aldiz gehiago. Horietatik ia erdiak, Guatemalatik. «Beharrak bultzatuta iristen dira hona, eta asko segidan hasten dira lan bila; jaioterrian utzitako familiari dirua bidaltzeko», dio Makik.

Huts egiten duen sistema

AEBetara bakarrik iristen diren adingabeek herrialdean geratzeko baimena dute immigrazio sailak babes eskaerak ebazten dituen bitartean. Tarte horretan, senideen etxeetara edo harrera familietara bideratzen ditu AEBetako Osasun eta Giza Zerbitzuen Sailak. Baina sorterria uzten duten haurren laurden bat soilik elkartzen da haien senideren batekin mugaren beste aldean. Hortaz, gainontzekoak harrera familietara bidaltzen dituzte.

Familia horien betebeharra da haurren zaintza eta babesa bermatzea, baita eskolara bidaltzea ere. Baina herrialdera iritsitako haur migratzaileen kopurua igo den heinean, azkartu egin dituzte harrera familiak eta adingabeak elkartzeko izapideak. Ondorioz, babestu baino, arriskuan jartzen dituzten helduen esku gelditzen dira milaka eta milaka haur.

Harrera familia askok iruzur egiten diete haur migratzaileei, The New York Times egunkariaren ikerketaren arabera. Iristerakoan dirua zor dietela esaten diete, eta adingabeek berehala bilatzen dute enplegua, zorra kitatzeko. Batzuek sare sozialak baliatzen dituzte haur migratzaileengana iristeko, horiek AEBetarako bideari ekin baino lehen.

Horiek hala, lan merkatuaren gurpilean sartzen dira 10, 11 eta 12 urteko haurrak. Zortzi orduko lanaldiak egiten dituzte, baita gauekoak ere, arriskua berezkoa duten enpleguetan. Ikasketekin uztartu behar izaten dituzte askok, eta, azkenean, bertan behera uzten dituzte beste hainbestek, akidurak jota.

Haurra harrera familiarekin elkartu eta hilabetera egiten du jarraipena sailak. Zenbait iturriren arabera, ordea, azken bi urteotan ezin izan da harremanetan jarri 85.000 adingaberekin baino gehiagorekin.

Horiek hala, gaur hilabete AEBetako presidente Joe Bidenek esan zuen «sakonago» aztertuko dituztela haurren lan urraketekin lotutako kasuak. Baina, Makiren arabera, horretarako beharrezkoa da AEBetako Lan Sailari diru laguntza gehiago ematea, eta lege sendoagoak sustatzea. Hainbat sektoretan, bereziki: «Nekazaritzaren eta eraikuntzaren sektoreetan, baita fabriketan ere, kontrol handiagoa izan behar luke Lan Sailak. Baina herrialdea erraldoia da, eta ikuskari gutxi daude», dio. Halaber, uste du handitu egin behar lituzketela enpresei ezarritako zigor ekonomikoak. «Urtean 420 milioi eurotik gorako irabaziak dituen enpresa batentzat, 1,4 milioi euroko isun bat ez da ezer».