Erretretaren erreforma parlamentuan geratzeko azken saioak huts egin du, baina gehiago ahuldu du Frantziako Gobernuaren kapital politikoa. Frantziako Asanbleak bederatzi boto eskasengatik bota du atzera erreforma oztopatzeko Elisabeth Borneren gobernuaren aurka jarritako bi zentsura mozioetako bat: 287 boto behar ziren aurrera egiteko, eta LIOT taldeak aurkeztutakoak 278 jaso ditu. Horien artean zeuden LR Errepublikanoak eskuineko alderdiko hemeretzi diputatu. Babes gutxiago jaso du, berriz, RN Batasun Nazionala eskuin muturreko alderdiaren zentsura mozioak: aldeko 94 boto.

Frantziako Gobernuak zentsura mozioak gainditzeak esan nahi du onartuta geratu dela Ipar Euskal Herrian eta Frantzian erretretaren adina 62 urtetik 64ra atzeratzen duen legegaia. Ez da, ordea, automatikoki indarrean jarriko, horretarako Emmanuel Macron presidentearen sinadura behar baita. Ez sinatzeko eskatu ditu oposizioak, herritar gehienak aurka daudelakoan.

Onartua izan arren inoiz indarrean jarri ez den lege baten aurrekari bat badago: CPE kontratuarena. 2006ko apirilaren 2an agertu zen agerkari ofizialean, baina Jacques Chirac orduko presidenteak egun gutxira erabaki zuen zakarrontzira botatzea, haren aurkako protestak apaltzen ez zirela ikusita.

Kontseilu Konstituzionalak ere erabaki dezake behin-behinean erreforma geraraztea. Oposizioko alderdiek harengana joko dutela iragarri dute, prozedura arazoengatik. Izan ere, gobernuak, eztabaida laburtu nahian, Gizarte Segurantzaren finantzaketa legearen zuzenketa gisa planteatu zuen, eta ez lege proiektu arrunt baten gisa.

Bada beste bide bat erretretaren adin ofiziala 62 urtetik 64ra atzeratzen duen erreforma gerarazteko: erreferenduma. Ez da espero halakorik egitea Emmanuel Macron presidenteak, ia ziurra baita alde handiz galduko duela. Baina Nupes ezkerreko koalizioak ekinaldi partekatuko erreferendum bat bultzatu nahi du. Hori egin ahal izateko, 185 parlamentariren eta 4,7 milioi hautesleren sinadura beharko luke. Luze jo dezakeen bide bat da, baina dagoeneko abian da. 250 diputatu eta senatarik erreferenduma abiarazteko baimena eskatu zioten atzo arratsaldean Kontseilu Konstituzionalari berari. Ez da ziurra baimena ematea, araudiak esaten baitu lege batek gutxienez urtebetez egon behar duela indarrean hari buruzko erreferendum bat egin nahi bada.

Borneren kargua, kolokan

Mozioak garaitu dituen arren, egoera ahulean geratu da gobernua. Erretretaren erreformaren moduko aldaketa handi eta eztabaidatu bat parlamentuaren bozketarik gabe onartu izanak sutan jarri ditu kalean erreforma salatu dutenak, baina, gainera, are gehiago bakartu ditu politikoki Macron eta haren ingurukoak.

Bereziki ahula da Borneren posizioa. Hala ere, lehen ministroak iragarri du ez duela gobernua geraraziko, eta jarraitu egingo duela lege proiektuak aurkezten eta parlamentura eramaten. Karguan jarraituko balu ere, ikusteko dago zer aukera duten proiektu horiek aurrera egiteko. Gehiengo osorako ia 40 diputatu behar ditu, eta argi geratu da nekez fio daitekeela boto horiek eman diezazkiokeen LR alderdiarekin.

Haien buruzagitzarekin negoziatu eta adostu zuen erretretaren erreforma, baina talde parlamentarioaren erdiaren sustengua baizik ziurtatzerik ez zuenez, bozketa egiteko arriskurik ez hartzea erabaki zuen Macronek. Mozioak LRko hemeretzi diputatuen babesa jaso izanak erakusten du eskuineko diputatu asko ez daudela buruzagitzaren aginduak jasotzeko prest, eta gobernua botatzea dutela lehentasun.

Bozketaren ondoren, Marine Le Pen RNko buruzagiak Borneren dimisioa galdegin zuen. Bide horretatik jo zuen Mathilde Panot LFI Frantzia Intsumisoko talde parlamentarioko buruak ere: «Gobernua jada hilda dago frantziarren begietara. Ez du inolako legitimitaterik».

Krisi politikotik ateratzen saiatzeko modu bat izan daiteke Macronek Borne botatzea, baina analista askok nabarmendu dute ezer gutxi konponduko lukeela egoera, presidentearen beraren jarrera delako adostasunerako oztopoa. Macron atzo iluntzean bildu zen Bornerekin, eta gaur goizean jasoko ditu bere aldeko hiru alderdiak. Hurrengo egunotan hitz egitea espero da.

Nazioarteko finantza merkatuak ataka estuan daude, eta banku zentral handienek badakite. Iragan astean, AEBetako bi bankuk hondoa jo zuten, eta, herenegun, UBSk, Suitzako bankurik handienak, Credit Suisse bigarrena xurgatu behar izan zuen Suitzako Gobernuak sustaturiko maniobra batean. Anabasa hori beldurra barreiatzeko erregai perfektua da, eta, izu hori eragozteko asmoz, munduko banku zentralik handienetako batzuek akordioa lortu dute elkarri likidezia ziurtatzeko. Are gehiago, beharko balira, elkarren arteko maileguak dolarretan izan daitezela adostu dute, ahalik eta bizkorrena egin ahal izateko.

Europako Banku Zentralak, AEBetako Erreserba Federalak, eta Ingalaterrako, Japoniako eta Suitzako bankuek oharrak kaleratu zituzten atzo goizean. Guztiek gauza bera esaten zuten: elkarri dirua uzteko bideak arinduko dituzte. Salbuespenezko akordioa da, eta astelehenean jarriko dute indarrean. Erabakiari neurria hartzeko: 2008an adostu zuten azkenekoz antzeko babes bat, krisiaren garairik gordinenean.

Credit Suissek hondoa jo izanak argi gorriak piztu zituen, eta erreakzionatzeko premia ikusi zuten. Christine Lagarde EBZko presidenteak jarri zizkion hitzak lasaitasun mezu sinboliko horri: «EBZ ondo hornituta dago finantza sistemari likidezia ziurtatzeko eta diru politikaren transmisioa bermatzeko». Alegia, behar bada dirurik ez dela faltako. Nabarmendu zuen merkatuak etengabe aztertzen ari direla, eta «behar bezala» erantzuteko prest daudela: «Euroguneko bankuek kapital ahalmen handia dute».

Lagarde arratsaldean mintzatu zen, baina banku zentralen akordioa goizean izan zen, eta Europako hainbat bankuren akzioen prezioak egun osoan zer bilakaera izan zuen ikustea baino ez dago ondorioztatzeko neurriak eragina izan zuela. Suitzako krisiak kutsatuta, jaitsiera handiak izan zituzten gehienek goizean, eta, ordu batzuk geroago, positiboan amaitu zuten.

UBS Suitzako banku eroslearen akzioen balioa, esaterako, %13 apaldu zen goizean goiz Zuricheko burtsan. Arratsalderako, aldiz, ostiralean baino %1,2 gehiago balio zuten. Deutsche Bank eta Commerzbank Alemaniako bankuek ere bestondo handia izan zuten: %10eko eta %8 jaitsierak, hurrenez hurren. Arratsalderako, baina, bien akzioak ostiraleko prezio bertsuan ziren. Italiako eta Frantziako bankuek antzeko bilakaera izan zuten. BNP Paribasek, esaterako, %6,4ko galera izan zuen goizean, eta %1,5eko igoerarekin amaitu zuen. Datuak, dena den, tentuz hartu behar dira, iragan astea beltza izan baitzen bankuentzat.

Erreskate pribatua

Credit Suissek berak ere gora egin zuen egunak aurrera egin ahala, baina harentzat ez zegoen hondamendia eragotziko zuen neurririk. Goizean, akzioen balioa %64 apaldu zen ostiralekoarekin konparatuz; amaieran, %57 inguru. Iragan ostiralean 1,86 euro balio zuten akzioak 0,76 euroan erosi zituen herenegun UBSk. Atzo goizean, berriz, 0,67 euro balio zuten, eta, arratsaldean, 0,81 euro.

Credit Suissek hondoa jo zuen iragan ostiralean, eta Suitzako Gobernuak asteburu osoan jo eta su lan egin zuen herrialdeko bankurik handienetan bigarrena desager ez zedin. Azkenean, UBSrekin akordio bat lortu zuen, hark eros zezan. 8.000 milioi euro balio zuen Credit Suissek, eta UBSk 3.300 milioi euroan erosi du. Horren truke, gobernuak 9.000 milioi euro emango dizkio aktiborik arriskutsuenekin izan dezakeen galerari aurre egiteko, eta Suitzako Bankuak 100.000 milioi euroko likidezia lerro bat hitzeman dio. UBSko buruek jada iragarri dute kaleratzeak egingo dituztela Credit Suissen. Xurgatutako bankuak 50.000 langile ditu.

Amazonek 9.000 kaleratze gehiago iragarri ditu

Bankuak arinki suspertu dira UBSk Credit Suisse xurgatu ondoren. Espainiako burtsak % 1,31 egin du gora astelehen honetan. Indizeko sei bankuak, goizean merkatua zenbaki gorrietara zeramatenak, igo egin dira eta funtsezkoak izan dira burtsaren gorakadan.

Emakumeek M8a eta A25a jaiegun izendatzea alboratu dute, eta azaroaren 5aren alde egin dute. Emakundek eta emakumeen elkarteek jaiegun izan litezkeen daten zerrenda osatu dute. 1933eko azaroaren 5ean lehenengo aldiz bozkatu zuten emakumeek Euskadin.

Deszentralizazio legearekin, 1982an, Donibane Lohitzune-Ziburuko portua departamenduaren jabego bilakatu zen. Urteetan modu azpikontratuan portuaren arlo guztiak kudeaketa egitura batzuei delegatu ondotik, Pirinio Atlantikoetako departamenduak esku hartu du berriz, lekuko sozietate publiko bat sortu baitu portu osoa zuzentzeko.

Arrainen salmenta gunea elkarte batek kudeatzen zuen orain arte; laket-portua, herriarteko sindikatuak; arrantza profesionalaren kudeaketa Baionako Industria eta Komertzio Ganberaren esku zen; erregaia, La Basquaise kooperatibaren esku; orga altxatzailea Zokoako ontziolak kudeatzen zuen… Marie-Laure Ondars da, urtarrila hastapenetik, sozietate publikoaren zuzendaria, eta, haren ustez, arazo bilakatua zen portuan hainbeste kudeatzaile izatea: “Kudeatzaile anitz izateak eragozten zuen azterketa ona egitea portuaren kudeaketaz, baita deliberoen hartzea ere. Informazioa galtzen zen, bakoitzak zati bat bere gain zuelako”.

Arrain maiorista eta, lehenago, arrain salmenta kudeatzen zuen elkarteko lehendakari izan zen Mikel Arregik gutun bat igorri zion Jean-Jacques Lasserre departamenduko buruari, jakinarazteko bere ustez aldaketa bat beharrezkoa zela. “Atlantikoan, portu guztietan aldaketak izaten dira, eta egoera ondo finkatzeko ezin genuen horrela segitu”. Arregiren erranetan, inbertsioak “beharrezkoak” ziren portuan, baina industria eta komertzio ganberak ez zituen egin nahi: “Materiala ere zaharra zen, aldatu behar zen, eta momentu batez ezin zen. Portuan behar ziren inbertsioak egin, eta Baionako Ganberak ez zuen nahi ordaindu”, laburbildu du.

Garai batean, Donibane Lohitzuneko eta Ziburuko portuak kooperatiba desberdinekin funtzionatzen zuela gogoan hartu du Ondarsek bere postua hartu berritan: “Azken urteetan, arloko parteen artean elkarrizketa gelditua zen. Bakoitza bere xokoan zen. Helburua da berriz loturak egitea, berriz kolektiboki aritzea”. Horretarako, aholku batzorde bat sortu dute, portuko profesional batzuk bilduta.

Salmenta gune komuna

Arrantzaleetan panorama zabala da; amua, sarea edo hondasarearekin ari direnetan, teknika desberdinak baliatzen dituzten arrantzaleak “bildu eta hortik boz bat ateratzea zaila da”, Arregiren ustez. Halere, gehitu du interes bera dutela arrantzale guztiek arrain salmenta gunearen inguruan: “Denek nahi dute arrain salmenta zerbitzuak segi dezala eta zerbitzu ahalik eta hoberena izan dadila”, erran du. Ez baita merkatu tipia Ziburuko arrain salmentarena: urtean 8.000 eta 12.000 tona arrain saltzen da, eta iaz 30 milioi euroko negozioa izan zen.

Portuaren ibilmolderako finantza iturri da arrain salmenta, zerga batzuk direla medio. Donibane Lohitzune eta Ziburuko 45 arrantza ontziez gain, Hendaia eta Capbretongo (Landak) arrantzaleek ere Ziburun saltzen dute arrainaren parte bat. Batzuk, gainera, kamioiz ekartzen dira; armadore handi batek, bereziki, Irlandan arrantzatu legatza handik Lapurdira kamioietan ekartzen du erregularki, Ziburun saltzeko.

Antolaketa berria oraino plantan ezartzekoa badute ere, Ondarsen lan ardatza profesional batzuen arteko lankidetza da, argiki. Arrain salmentaren kasuan, onartu ondotik elkarrizketa kanalak sortzekoak direla, eta sinesten du hobekuntza posibleetan: “Adibidez, entseatu gaitezke saihesten denek arrain berdina ekar dezaten momentu berean, horrek baitu, normalean, prezioen gainbehera ekartzen. Antolatuz gero, merkatua erregularki hornitzea posible izan daiteke”.

Elkarlana sustatzen hasteko, kontsulta batzorde bat sortu dute, arrantzako profesionalez osatua: arrantzale elkarteak, arrain erosle maioristak, La Basquaise kooperatiba… “Lotura atxikitzeko eta elkarlanean aritzeko, edo, bederen, informazioa elkar trukatzeko”, Ondarsen arabera. Haren erranetan, arau anitz badira, eta etengabe aldatzen dira, gainera, eta “hori guztia partekatzea” da haren ideia, “elkarrekin estrategia komertzial bat garatzeko, portua dinamizatzeko, salmentak goratzeko, irabaziak eta zerbitzuak hobetzeko xedez”.

Obrak abian ontziolan

Lantalde berriak abiada hartu artean, kudeatzaile aldaketak berehala ekarri du lehen inbertsioa berritze lanetan. Industria eta komertzio ganberak ezin zuena asumitu departamenduak eginen du: lehen obra gotor batekin hasiak dira, Ziburuko Zokoako ontziola berritzeko, hemezortzi hilabete iraunen dituzten lanekin. Ezinbestekoak ziren, Ondarsen erranetan, “ez baita batere normetara egokitua” gaur egun. Beste obra beharrezko batzuk ere baditu gogoan portuko zuzendariak, baina urratsez urrats egitekoak; bai arrantza sail profesionalarentzat, bai atsegin portuarentzat.

Arrantzaleen artean bestelako iritziak entzuten badira ere, Arregik uste du lehen urratsetan jadanik sozietate publikoak kudeatzaile batzuk kontsultatzen dituela lanak hasi aitzin: “Inbertsioak egiten dituzte denekin hitz eginez, profesional guztiekin. Gero sintesia egiten dute, denen artean adostua egiteko. Haiek badituzte gero ahalak diru laguntzak lortzeko”.

Sozietate publikoaren egiturarekin, Ondarsi iduri zaio “borondate historiko” bati ihardesteko manera izanen dela oraindik goiti: “Arrantzaleen elkarteak beti hertsiki lotuak izan dira portuaren kudeaketari. Bazen kooperatiba izpiritu azkarra, momentu batez arrain salmenta ere kooperatiba batek zuen kudeatzen”. Zuzendari berriak epe luzeko estrategia plantan ezarri nahi du orain, “orain sobera existitzen ez den izpiritu kolektiboa” berriz aktibatuz.

Petronorreko findegiko “langile gehienak” greba egiten ari dira, enpresa-batzordearen arabera. Langileek egindako aldarrikapenen artean daude, besteak beste, KPIaren kontsolidazioa soldata-tauletan sartzea, urteko orduak murriztea eta kontziliazioa bermatzeko langile gehiago kontratatzea.

Osakidetzako garbiketako langileek greba ziklo berri bat hasiko dute astelehen honetan, apirilaren 2ra arte. LABek, UGTk, CCOOk eta ESK-k apirilaren 2ra arte luzatu dute greba deialdia. Bestalde, ELA sindikatuak apirilaren 3ra arte eutsiko dio lanuzteari.

Saregileen aspaldiko aldarrikapen bati oniritzia eman zion joan den astean Espainiako Senatuak: Arrantza Jasangarriaren eta Arrantza Ikerketaren Lege berrian, saregileei 0,15eko koefiziente murriztailea aplikatuko zaie, eta lehenago hartu ahal izango dute erretiroa. “Gutxi gorabehera, lan egindako hamar urteko, urte eta erdi lehenago hartu ahal izango dugu erretiroa”, esan du Marian Uribebetxeberria Euskadiko Saregileen Elkarteko lehendakari eta Getariako saregileak. Madrilen bertatik bertara jarraitu zuen bozketa. “2007an hasi ginen gaia mugitzen eta geure burua ezagutarazten, gure gremioa nahiko ezezaguna baitzen ordura arte. Baina 2007an pentsaezina zen hau lortzea”. 2015ean berriro egin zuten proposamena, baina berriro ezetz esan zieten. “Orain onartu egin digute, eta oso pozik gaude”.

Itsasoko langileek Gizarte Segurantzako erregimen berezi batean kotizatzen dute, eta arrantzaleei aspalditik aplikatzen diete koefiziente murriztailea, beren lanaren gogortasunagatik. “Honen bidez, guri ere aitortzen zaigu gure lana ere gogorra dela”, esan du Uribetxeberriak. Koefiziente murriztailea aplikatuta erretiroa hartzeko moduan egon arren, nahi duenak lanean jarraitzeko aukera ere izango du.

Getarian ez ezik, Hondarribian eta Orion ere badaude saregileak, eta haiek ere pozik hartu dute neurria. “Kostata izan da, urteak eman ditugulako hau eskatzen; kontent gaude”, esan du Olga Kanpandegi Hondarribiko saregileak. Baita Idoia Moreno Orioko saregileak ere: “Berandu, baina iritsi da azkenean”.

Erretiro adinera gerturatzen ari dira Gipuzkoako saregileetako asko, eta onartu berri duten legeari esker, zenbaitek berehala amaituko dute beren lan ibilbidea.

Horrek are gehiago bistaratzen du aspaldiko beste kezka bat: errelebo falta. Bat datoz hiru saregileak: gazteek ez dute lanbidean hasi nahi. Lana badagoela nabarmendu dute; are gehiago, iritsi ezinda ibiltzen direla sarri. “Orion flota ez da lehen adinakoa, baina mantentzen da. Gu, berriz, gero eta gutxiago gara”, azaldu du Morenok. Zazpi saregile daude Orion. “Ez dakit lehen zenbat ginen, baina dezente gehiago”. Getarian, garai batean berrogeiren bat behintzat bazirela esan du Urribetxeberriak. “Orain, hamalau gara. Ni naiz gazteenetakoa, eta 57 urte ditut, eta flota ez da gutxitzen ari”. Hamalau dira Hondarribian ere. “Baina batek 63 urte ditu, eta koefiziente murriztailearen neurri honi esker, erretiroa hartzeko moduan izango da %100 kobratuz”, kontatu du Kanpandegik.

Langile autonomoak

Hein batean, normaltzat ere jotzen dute gazteek saregile hasi nahi ez izatea. Langile autonomoak dira, eta egiten duten lanaren arabera kobratzen dute. “Soldatari begira, ziurtasunik ez dugu. Lana dagoenean, ondo, eta ez dagoenean, ez duzu kobratzen. Gaur egun, ezin zara inora joan horrekin, soldata finko bat behar da etxean”, uste du Hondarribiko saregileak.

“Horrek bultzatzen du jendea atzera”, gaineratu du Orioko Morenok. Getariara joan behar izaten dute gehienetan lanera Orioko saregileek. “Aterperik gabeko lana Getarian egiten dugu. Egunero joan-etorrian ibiltzen gara. Arrain salmenta ere han dute ontziek, eta erosoagoa da haientzat. Arraina saldu bitartean ateratzen dizkigute sareak”. Zenbait konponketa, ordea, Orion bertan egiten dituzte, “aterpean”.

Uribetxeberria Getariako saregileak kontatu du portu bakoitzean baldintza ezberdinak dituztela hitzartuak. “Nik, adibidez, konpromiso handiagoa dut ontzi jakin batekin. Patroiekin hitz eginda gaude saregileok”. Aurrena, ontzi jakin batera jaisten da saregile bakoitza, eta, hortik aurrera, deitu ahala joaten dira besteetara. “Hori Getarian; beste herri batzuetan ez da hala gertatzen”.

Uribetxeberriak uste du baldintza aldetik lehen baino hobeto daudela. “Lehen, ez zen diru askorik irabazten, osagarri bat zen gure soldata”. Azaldu du emakume askok haurren zaintza eta lana uztartu ahal izateko aprobetxatzen zutela. “Umeak eskolan zeuden orduetan lan egiten zenuen, eta ez bazinen etortzen, ez zen ezer gertatzen, asko ginelako. Errazago zen lana ateratzea”. Esan duenez, orain, hamalau saregile izanda, lana asko handitu zaie, eta presa handiagoarekin ibiltzen dira. “Baina gaur egun ezin da esan ez dela dirurik irabazten; ondo lan egiten dugu”.

Udaberrikoa da sasoirik fuerteena saregileentzat, arrantzaleak antxoatara eta berdeletara ateratzen direnean. Lehen, asteburuetan ere lan egiten zuten Getarian; orain, larunbateko 14:30 arte aritzen direla kontatu du Uribetxeberriak. “Hori udaberrian, bestela larunbatetan ez dugu lanik egiten. Gaur [astelehena], adibidez, 09:00etarako etorri gara lanera, larunbateko gauza bat amaitu gabe genuelako. 12:30ean bazkaltzera joan gara, eta 14:00etan jaitsi gara berriz, 19:00 arte”. Lan asko badago, 21:00 arte geratzen dira. “Gehienez, 09:00tatik 21:00etara”. Aste lasaiagoetan, lokal barruan aritzen direnean, 09:30etik 12:30era eta 14:30etik 19:00etara izaten dute ordutegia.

Lan fisikoa

Lanak baduela bere konplikazioa adierazi dute. Alde batetik, lan fisikoa delako. “Gogorra da. Sareak ere gero eta handiagoak dira, pisua hartzen dute, eta eskuek, bizkarrak eta lepoak sufritu egiten dute”, esan du Kanpandegik. Horrez gain, saregileena artisau lana da guztiz. “Nik hogei urte daramatzat honetan, eta oraindik ikasten ari naiz”, dio Morenok. Kontatu du makina bat eraman zietela behin, probatzeko. “Baina ez zuen funtzionatu. Ez dago ezer asmatuta guk egiten dugun lana egiteko”.

Itsasoarekin zerikusia duten familietakoak izan ohi dira saregile gehienak. “Nire koinatuak ontzi bat du, eta haren amak irakatsi zidan niri sareak josten”, esan du Morenok. Hori ere aldatzen ari dela zehaztu du. “Gurekin hasi diren azken hiru saregileek ez dute inolako loturarik itsasoarekin. Saregile ikastaroan izena eman zuten, gustatu, eta horrela hasi dira”.

Uribetxeberria, adibidez, Legazpikoa da. “Uda bat pasatzera etorri nintzen Getariara, eta hemen geratu nintzen”. Saregile lana “izugarri” gustatzen zaiola nabarmendu du. Besteak beste, itsasotik gertu lan egiteko aukera eta arrantzaleekin duten harreman ona aipatu ditu. “Lan guztiek bezala, baditu bere gauzak, baina nik guztiak animatuko nituzke saregile izatera”.

Kontra zegoen Elisabeth Borne lehen ministroa, eta kontra zeuden beste ministro asko. Kontra zeuden gobernua sostengatzen duten diputatu gehientsuenak; eta kontra zeuden, noski, oposiziokoak, «demokraziaren ukazioa» salatzen. Baina, hala ere, Emmanuel Macron Frantziako Errepublikako presidenteak erabaki zuen erretretaren erreforma indarrez pasaraztea, Frantziako Konstituzioaren 49.3 artikulua erabilita. Jakin arren erabaki horrekin legitimitatearen hondarrak ere kenduko zizkiola erreformari. Herritarren babesa lortzerik ez zuenez —protesta jendetsuek ez ezik, inkestek ere erakutsi dute erreformaren arbuioa oso zabala dela—, behintzat parlamentuko bozketa batek ematen duen legitimitatea eskuratzea zen Macronen eta gobernuaren asmoa, baina porrot mingarria izan zuen; hedabide batzuen arabera, LR Errepublikanoen bi diputaturen botoak bakarrik falta zitzaizkion gehiengoa ziurtatzeko.

Jokoan zer zegoen ikusita, arriskatu egin nahi zuten gobernuko batzuek, baina ez Macronek. Ezezko batek finantza merkatuetan eragin zezakeen astinduaz kezkatuta zegoela adierazi zien ministroei. Jakin arren herritarren sumindura koska batzuk igoko zela, eta ordura arte baketsua izan den protesta indarkeriaz tinda zitekeela. Eta hori ari da gertatzen.

Zentsura mozioak, bihar

Oposizioak bi zentsura mozio aurkeztu ditu gobernuaren aurka, eta bihar arratsaldean aztertuko ditu Frantziako Asanbleak. Lehenengoak, RN Batasun Nazionala eskuin muturreko alderdiarenak, ez du aurrera egiteko inolako aukerarik, Nupes ezkerreko koalizioak jada iragarri duelako ez duela bozkatuko.

Aukera gutxi batzuk gehiago ditu LIOT taldearenak, «asmo transbertsalarekin» egindakoak. Korsikako hiru diputatu abertzaleak, Bretainiako diputatu erregionalista bat eta zentrista batzuk biltzen dituen talde txiki horren mozioaren aldeko botoa emango dutela jakinarazi dute ezkerrak eta eskuin muturrak. Baina horiekin guztiekin ere ez dira beharrezkoak diren 287 diputatuetara iristen. Ezinbestekoa dute LRko 30en bat diputatuk ere babestea, eta jendaurrean lauk bakarrik iragarri dute babestuko dutela.

Ulergarria da LRkoen ezezkoa. Batetik, erreformak alderdiaren izena —edo haren buruzagitzarena behintzat— idatzita darama, haren eskaeretako batzuk onartu dituelako gobernuak. Baina bada beste arrazoi alderdikoiago bat: zentsura mozioak arrakasta izango balu, eta ordezko gobernu baterako gehiengoa osatzerik ez balu, legebiltzarrerako hauteskundeak aurreratzera eraman dezake Macron. Eta orain bozetara joateko interes bakarra RNk dauka, eta ezkerrak, agian, bere batasun ahula sendotzeko gai izango balitz. LRri doi-doi kontrakoa interesatzen zaio: Macronen inguruko egoera usteltzea, gero haren aurrean galdutako botoak berreskuratu ahal izateko.

Eta hori da, hain zuzen ere, gerta daitekeena. Herritarrekin eta sindikatuekin etsaituta, kapital politikorik gabe, aliatuen faltan, parlamentuan ezer aurrera ateratzeko gehiengorik gabe… Lau urte asko dira politikan, baina egoerak ez dauka itxura onik Macron bakartuarentzat. Lehen ministroa aldatzen saiatzea da aukeretako bat. Bornek berak onartu zuen ostegunean presidentearen «fusiblea» dela eta hura estu izatearen prezioa agian berak ordaindu beharko duela. Baina horrek nekez aldatuko du egoera, Macronen jarrera delako oztopoa. Gobernatzeko «molde berriak» agindu zituen bigarren agintaldiaren hasieran, baina horrek aurrez aurre egiten du talka presidentearen izaerarekin —zuzen ari dela uste du— eta bere agintaldirako jarri zuen xede nagusiarekin: agindutakoa bete zuen presidentea izatea, kosta ahala kosta.

Konstituzionala eta erreferenduma

Zentsura mozioak aurrera egingo ez balu ere, oraindik badaude beste bi aukera erretretaren erreforma indarrean ez jartzeko. Nupesek iragarri du Auzitegi Konstituzionalera eramango duela, hura parlamentuan eztabaidatzeko gobernuak baliatutako prozedura eztabaidagarria dela eta. Gainera, ekinaldi partekatuko erreferendum bat sustatzen ari da: 185 diputaturen botoa eta 4,7 milioi herritarren sinadura (hautesleen %10) bilduz gero, erreferenduma egin beharko da gaiari buruz.