Europako Batzordeko presidente izan zen hamar urtez, 1985etik 1995era; euroaren eta merkatu bakarraren sorrera ere sustatu zuen; haren agintean, ordura arte hamar estatu kide zituen talde komunitario hark beste bost kide hartu zituen —Austria, Espainia, Finlandia, Portugal eta Suedia—; eta, epe hartan, merkatu komun handitzat zeukaten taldeak EB Europako Batasun egitura hartu zuen. Klub komunitarioaren historiaz aritzean, saihetsezina bilakatu da Jacques Delors aipatzea (Paris, 1925 – Paris, 2023), EBren eraikuntzan izan duen eraginagatik; Europako Batasun garaikidearen arkitektoa ezizena jarri zioten, horren erakusle. Gaur hil da, 98 urte zituela. Bigarren Mundu Gerraren ondoren Europako herrialdeen arteko integrazioa eta batasuna beharrezkoa zela defendatzen zutenen artean garrantzi handia hartu zuen Delorsek. Ez zuen proiektu horren sorreran parte hartu, baina bide hori indartzeaz arduratu ziren politikarietako bat izan zen. «Ameslari bat» izan zen, Ursula Von der Leyen Europako Batzordeko egungo presidentearen ustetan; «gure Europaren artisaua», Emmanuel Macron Frantziako estatuburuak deskribatu duenez. Delors Europako Parlamentuko eurodiputatu izan zen 1979tik 1981era, eta, horren ondoren, Frantziako Ekonomia eta Finantza ministro izan zen (1981-1984), François Mitterrand estatuburu zela (1981-1995). 1985ean, Europako Batzordeko presidentea aukeratzeko negoziazioetan, Mitterrandek nahi zuen Frantziako PS Alderdi Sozialistako kide batek hartzea kargu hori, eta hori onartzeko baldintza bakarra jarri zion Helmut Kohl Alemaniako kantzilerrak (1982-1998): Delorsek izan behar zuela, PSren sektore moderatukoa zelako, eta Ekonomia eta Finantza ministro izan zenean finantza publikoen kontrol zorrotzaren defendatzaile sutsua izan zelako. Eta, horrekin batera, profil erabat europazalea zuelako. 1974tik zen PSko kidea, eta 1994an alderdi horretako sektore askok presidentegai izateko eskatu zioten hurrengo urteko hauteskundeetarako; hark, ordea, uko egin zion, nahiz eta inkesten arabera aukera handia zuen irabazteko. Delorsek uste zuen PSko beste sektore batzuen babesa falta zitzaiola, eta ez zuen aurrera egin; kasurako, sozialisten idazkari nagusi Henri Emmanuellik diskurtso eta ideologia askoz ere iraultzaileagoa zuen. Azkenean, primarioen bidez, PSkoek Lionel Jospin aukeratu zuten hautagai, eta RPR Errepublikaren Aldeko Batasuna eskuindarreko Jacques Chiracen kontra galdu zuen (%52,6-%47,4), urte hartan egindako bozen bigarren itzulian. Gertakari horretaz, Le Monde egunkariari aitortu zion, 2013an emandako elkarrizketa batean, «batzuetan damutu» egin zela «ausartu ez izanaz». Frantziako presidente izateko aukerari uko egin izanak haren ibilbide politikoa markatu zuen, baina, oro har, talde komunitarioan egindako lanagatik oroitarazi dute EBko agintariek. Josep Borrell klubeko diplomaziaburuarentzat, «kide erraldoi bat galdu» dute.
Copyright eskubideak urratzea leporatu dio The New York Times egunkariak OpenAI enpresari, zer eta egunkariaren testuak erabili dituztelako adimen artifizialeko teknologiak entrenatzeko, baimenik gabe. ChatGPT ezagunaren sortzailea da OpenAI. Manhattango Auzitegi Federalean aurkeztu du salaketa hedabideak, eta azaldu du The New York Times-en jabetzakoak diren milioika artikulu erabili izan dituela OpenAI enpresak, txatbotak entrenatzeko. Salaketan ez dute zigor ekonomiko edo kalte ordain zehatzik eskatu. Aldiz, eskatu du OpenAIk bere gain hartu ditzala kalteak, «bilioika dolar errealenak». Horrez gain, egunkariaren copyrighta duten testuekin entrenatutako txatbotak desegitea ere galdegin du. Egunkariak berak emandako berrian azaltzen du auziak oinarri berri bat jar dezakeela adimen artifizialaren eta darabiltzan testuen arteko hutsune juridikoari begira. Sortzailea esaten zaion adimen artifizial horrek —ChatGPTren estilora elkarrizketak sortzen dituena, edo agindu zehatzen arabera argazkiak, bideoak edo kantuak sortzen dituena, adibidez— milioika datu erabiltzen ditu, eta datu horiek, askotan jabeak dituzten arren, inolako baimenik eskatu edo ezer ordaindu gabe ari dira baliatzen adimen artifizialeko enpresa erraldoiak. Kasu askotan, datuen jatorriak zeintzuk diren ere ez dute azaltzen. «Online kazetaritzaren bidez, Times-ek negozio eredu arrakastatsu bat eraiki du, baina dozenaka egunkarik eta aldizkarik zailtasunak dituzte Internetera migratzen ari diren irakurleengatik», azaldu du egunkariak, «eta, aldi berean, OpenAI eta beste adimen artifizialeko enpresa teknologiko batzuk bilioika dolar ari dira irabazten». OpenAI enpresak berak 70 bilioi euro baino gehiagoko balioa duela uste da; Microsoftek hamar milioi euro baino gehiago eman dizkio enpresa horri. «Times-en edukiak erabiltzen ari dira, ezer ordaindu gabe, Times ordezkatzen duten produktuak sortzeko eta irakurleak handik ateratzeko», ohartarazi dute salaketaren dokumentuan. «Times-ek eta beste hedabideek ezin badute kazetaritza produzitu eta babestu, sortuko da hutsune bat inongo adimen artifizialek bete ezingo duena. Kazetaritza gutxiago sortuko da, eta gizartearengan ondorio ikaragarriak izango ditu». Jakinarazi dute Microsoftekin eta OpenAIrekin negoziatzen aritu direla aurreko hilabeteetan, akordio bat lortzeko, baina ez dutela ezer adostu. Orain baino lehen, aktore batzuek, zenbait idazlek eta Getty Images argazki taldeak ere auzitara eraman dute OpenAI enpresa, haien jabetzakoak ziren obrak erabiltzeagatik adimen artifiziala entrenatzeko, baimenik eskatu gabe eta ezer ordaindu gabe.
«Azken urteetan egin ez duzuena egiteko exijitzera gatoz: ez gaitzazuela etsai gisa tratatu, jar ditzazuela gure herrian indarkeriari aurre egiteko baliabideak, eta aitor dezazuela mugimendu feministak herri honi egin dion ekarpen ezinbestekoa». Horrela mintzatu zaio Algortako (Getxo, Bizkaia) mugimendu feminista Getxoko Udalari gaur arratsaldean Algortako portu zaharrean egindako agerraldian. Mugimendu feministarekin hitz egiteko eskatu diote udalari, eta urtean zehar indarkeriari aurre egiteko neurriak hartzeko, «mugimendu feministaren exijentzien markoan». Adierazpen horiek joan den astean jasotako albiste bati emandako erantzuna dira: talde horretako bi kideren kontra jarritako salaketa bat artxibatu zuen epaileak. 2022ko abuztuan gertatutako afera batean du jatorria guztiak: Portu Zaharreko jaietan, neska batek eraso bat jasan zuen, ziztada bat. Horren berri izatean, mugimendu feministako bi kidek protokoloa aktibatu zuten: larrialdietara deitu zuten, gaztearen gurasoak jakinaren gainean jarri zituzten, eta Ertzaintzarekin «beharrezko prozedura guztia» kudeatu zuten. «Hori guztia kudeatuta zegoenean, kaleko jantziriko eta identifikatu gabeko beste polizia batzuk sartu ziren neskarentzat sortu genuen harrera eta espazio erosoan, eta tentsioa sortu zuten», adierazi zuten mugimendu feministako ordezkariek. Bi polizia haiek eraman zuten neska anbulantziara, baina mugimendu feministako kideak bertara hurbildu ziren, gaztea ongi zegoen jakiteko. Momentu hartan ertzainek identifikatu zituzten, eta desobedientzia delitua egotzi, «Ertzaintzaren lana oztopatzeagatik». Joan den urteko azaroan deklaratu zuten bi akusatuek, eta ukatu egin zuten Ertzaintzari oztopoak jarri izana. Urtebete eta hilabete bat geroago kasua artxibatu izana albiste ona dela erran dute mugimendu feministako ordezkariek, baina «kezkatzekoa» iruditzen zaie denbora tarte horretan instituzioek izan duten jarrera. Izan ere, haien erranetan, mugimendu feminista «kriminalizatzeko» saiakera izan da kasua. Gogoratu dute mugimendu feministak urteak daramatzala «indarkeria matxistaren aurka autodefentsa feminista antolatzen, tresna eraginkorrak sortzen, erasoak sistematikoki salatzen eta horien aurka lanean»; eta, bitartean, erakundeek mugimendua «etsai gisa» tratatu dutela: «Gure eskakizunei biderik ez diete eman, indarkeria matxistaren aurka eta patriarkatuaren aurka ez dute neurri eraginkorrik martxan jarri, eta aurpegia garbitzeko baino ez gaituzte erabili». «Elkarlanerako ohitura» Adierazi dute ongi dakitela mugimendu feministarekin elkarlanean aritzea «ezinezkoa» dela posizio politiko batzuetatik, instituzioek mugimendu feministarekiko duten jarrerak «patriarkatua sistema gisa erreproduzitzeko helburua» duelako. Dena den, nabarmendu dute Getxoko Udalean inork politika feministak egiteko helburua badu hor egonen dela mugimendu feminista, eta ongi dakitela zein den beren «elkarlanerako ohitura». Azkeneko bi urteetan igorritako mezuak erantzunik gabe gelditu direla adierazi badute ere, oraingoan udalaren berri izanen dutelakoan egin dute agerraldia.
Euskadik autonomoentzako pentsio-plan bereziak izango ditu hiru hilabeteren buruan. Hitzarmena Pedro Azpiazu Ekonomia eta Ogasun sailburuak eta Araba, Bilbo eta Gipuzkoako Merkataritza Ganberetako presidenteek sinatu dute.
Bizkaiko Garraio Patzuergoak erabaki du deskontu hori aldi baterako tarifetara mugatzea, hileko abonuetara esaterako. Hortaz, Metro Bilbaoko tiket arruntak deskonturik gabe geratuko dira egun horretatik aurrera.
10 greba egun gehiago deitu dituzte urtarrila eta otsailerako gizarte ekimeneko ikastetxeetan. ELA, Steilas, CCOO, LAB eta UGT sindikatuek greba, Kristau Eskola eta AICE-IZEA patronala bultzatzeko 2021ko abendutik iraungita dagoen lan hitzarmena berritzeko negoziaketara.