Ez da ezustekorik izan azken eguneko erlojupekoan, eta Primoz Roglicek (Bora) irabazi du Espainiako Vuelta. Laugarrena du esloveniarrak. Gaur ere fin ibili da Madrilgo etapan, baina ezin izan du Stefan Kungek (FDJ) ezarritako marka hautsi, eta suitzarrarentzat izan da etapa garaipena. Roglicek hiru irabazi ditu aurtengo Vueltan. 24,6 kilometroko erlojupeko laua izan da. Kungek 26 minutu eta 28 segundo behar izan ditu lanak amaitzeko, Roglicek baino 31 gutxiago. Hirugarren izan da Mattia Cattaneo (Quick-Step), eta 11. sailkapen nagusiko bigarren postuari eutsi dion Ben O`Connor (AG2R). Enric Mas (Movistar) bederatzi segundo eskasera zegoen erlojupekoa hasi aurretik, baina hobeto aritu da australiarra, eta podiuma osatzearekin konformatu behar izan du Movistarrekoak. Sailkapen nagusiko lehen euskal herritarra Mikel Landa (Quick-Step) izan da, zortzigarren postuan. Gainontzean, erregularrenaren elastikoa Kaden Grovesentzat izan da (Alpecin), mendikoa Jay Vinerentzat (UAE), gazte onenarena Mattias Skjelmoserentzat (Trek) eta taldekako sailkapena UAErentzat. Herasen pare Emaitza horrekin, Roglic eta Heras dira Vuelta gehien irabazi dituzten txirrindulariak orain. Herasek 2000n irabazi zuen lehenbizikoa, eta ondotik 2003-2005 artean hiru irabazi zituen jarraian. Roglicek alderantziz egin du: 2019-2021 artean hiru jarraian irabazi zituen, eta aurten lortu du laugarrena. Frantziako Tourra eta Italiako Giroa Tadej Pogacarrek irabazi dituela kontuan hartuta, aurtengo hiru itzuli handiak herrialde bereko ziklistek irabazi dituzte. Gizonezkoen txirrindularitzan historian hirugarrenez gertatu da hori. Lehenbizikoz, 1964an izan zen: Jacques Anquetil frantziarrak Tourra eta Giroa irabazi zituen, eta Raymond Poulidor herrikideak, berriz, Vuelta. 2008an, berriz, Alberto Contador espainiarrak Giroa eta Vuelta irabazi zituen, eta Carlos Sastre herrikideak Tourra. 2018an Erresuma Batuko herritartasuna duten hiru ziklistak irabazi zituzten hiru itzuliak, baina nazio diferentetakoak ziren: Chris Froome Giroaren garailea Kenyan jaio eta hezitako arbaso ingelesduna; Geraint Thomas Tourreko irabazlea galestarra; eta Simon Yates Vueltaren garailea ingelesa. Primoz Roglic helmugara iristen, gaur, Madrilen. JAVIER LIZON / EFE Euskal txirrindulariei dagokienez, emaitza ona izan dute aurtengo aldian. Urko Berrade nafarrak etapa bat irabazi du; eta, huraxe, Euskal Herrian jokatu zena, Gasteizen eta Maezturen artean —hemezortzigarren etapan—. Igor Anton eta Mikel Iturria ziren Euskal Herrian Espainiako Vueltako etapa bat irabaztea lortu zuten azken euskal txirrindulariak —bizkaitarrak Bilbon irabazi zuen 2011n, eta gipuzkoarrak Urdazubin (Nafarroa), 2019an—. Kern Pharma Nafarroako taldearen Vuelta bikaina biribildu du Berraderen garaipenak —Pablo Castrillo espainiarrak beste bi etapa irabazi ditu—. Vueltan etapa bat irabaztea lortu duen Euskal Herriko 64. txirrindularia da Berrade —Ion Izagirre zen 63.a, 2020ko garaipenarekin—. Sailkapen nagusian, berriz, Landa izan da onena: zortzigarren. Arabarrak ez du nahi bezalako bukaera izan, itzuliko egun gehienetan bosgarren postuan egon baita, podiumerako lehian sartuta. Baina Berradek etxeko etapan loria lortu bazuen, Landari zoritxarra egokitu zitzaion, Herrerako mendatean beste faboritoen gurpila galdu, eta sailkapenean amildu baitzen. Azken buruan, ordea, hamar onenen artean sailkatu da, eta denboraldi ona biribildu du, besteak beste, Tourra bosgarren tokian bukatzea lortu baitzuen. Bere ibilbidean bigarren aldiz lortu du bi itzuli handitan urte berean hamar onenen artean bukatzea —2019an seigarren izan zen Tourrean, eta laugarren Giroan—. Zazpigarren euskal txirrindularia da hori behin baino gehiagotan egiten: gizonezkoetan, Miguel Indurainek eta Marino Lejarretak bosna aldiz egin zuten urte berean hamar onenen artean bi itzuli handitan, Miguel Mari Lasak hiru aldiz, eta Jesus Loroñok eta Patxi Gabikagogeaskoak bina aldiz; emakumezkoetan, berriz, Joane Somarribak hiru bider. Gainera, guztira, Landak hamargarren itzuli handia bukatu du Top10ean. Euskal txirrindularien artean, lauk baino ez dute kopuru hori gainditzen: Lejarretak hamabost bider egin zuen, eta Indurainek, Lasak eta Paco Galdosek 11 aldiz.

Berari dagozkionak aldarrikatu izan ditu Jaizkibelek azken 27 urteotan: kalea eta erakundeen aitortza. Gaur, batean zein bestean eman ditu aurrerapausoak, irabazi ditu espazioak, oraindik beren eskaera urrun badago ere: irailaren 8a iristen den aldiro alarde publiko, bakar eta parekideak desfilatzea Hondarribian (Gipuzkoa). Aurten lehenengo aldiz atera da konpainia gisa, Hondarribiko Udalaren baimenarekin; orain arte, formalki, manifestazioa zen. [articles:2130111] 08:00etarako Gernikako Arbola pasealekuan pronto zeuden Jaizkibel konpainiako milatik gora parte hartzaileak. Zapi loredunak lepoan eta txilibituak, danborrak nahiz eskopetak eskuetan. Aurten, lehenengo aldiz, Gernikako Arbolatik ateratzeko aukera izan dute, udalak baimena eman dielako; bertatik abiatzen da alarde baztertzailea ere. Baina alarde baztertzailekoek saihestu egin nahi izan dute konpainia parekidearen ondoan egotea, eta ez dira agertu Gernikako Arbolara. Horrenbestez, ez dute bete alarde egunerako udalaren baimenen ebazpena; 07:00etatik 07:55era Gernikako Arbolan elkartzea agintzen zien. Bakan batzuk baino ez dira azaldu; horiek horrela, boikot horren ondorioz, alarde baztertzailea hogei minutu berandu abiatu da gero. [articles:2130228] «Gora, Jaizkibel!» eta «Gora emakumea alardean», oihu egin du Nora Ferreirak. Eta hasi da txistu eta danbor hotsa. Alardeko gizon gutxi batzuk ere gerturatu dira konpainia parekideari txalo egitera, 20-30. Alarde baztertzailean milaka diren arren. Ezohiko irudia. @Jaizkibel1997 iristen, eta Gernikako Arbolan alardeko kiderik ia ez. Propio bilatu dute konpainia parekidearekin ez bat egitea. Tema horretan segitzen dute. Baina zer indartsu gaur Jaizkibel! @berria pic.twitter.com/AkizifMqjC — Arantxa Iraola (@ArantxaIraolaAl) September 8, 2024 Baina indar erakustaldia egin du Jaizkibelek. Bete egin ditu kaleak, eta erakutsi du gero eta gehiago direla aldarri parekidearekin bat egiten dutenak. Babes oihuak eta txaloak jaso dituzte kale ertzetatik. Oraindik, baina, izan da aterkiekin estali eta bizkarra eman dionik. Kazetarien kontra ere jo dute haiei grabatzen hasitakoan: «Aizue, ez diguzue argazkirik aterako, ez? Pribatutasunerako eskubidea daukagu». Lotsagatik ote? Atera da Jaizkibel. Alarde baztertzaileko gizon gutxi batzuek txalo egin diete. @berria pic.twitter.com/7Jqmrwg5A8 — Irati Urdalleta (@UrdalletaIrati) September 8, 2024 Kale Nagusiko igoera urteetan izan da Jaizkibelentzat ibilbideko puntu iluna. Aurten, jaso dute elkartasuna: «Aupa, Jaizkibel!», entzun da behin eta berriro. Eta txaloak, txaloak eta txaloak. Baina konpainia parekidekoek jaso dute mespretxua ere: oraindik dozenaka dira Jaizkibel pasatzerakoan bizkarra ematen diotenak. Elizaren atarian oles egin dion ordezkaritza ere sekula baino zabalagoa izan da: bertan izan dira Igor Enparan alkatea, udal talde guztiak —EAJ lehenengo aldiz—, Ibone Bengoetxea Eusko Jaurlaritzako lehen lehendakariordea, Eider Mendoza Gipuzkoako Foru Aldundiko ahaldun nagusia, Manuel Lezertua EAEko arartekoa eta Miren Elgarresta Emakundeko zuzendaria, besteak beste. Alkateak, ahaldun nagusiak eta lehendakariordeak alarde baztertzaileari ere egin diote oles; Borja Prado Donostiako gotzaina ere batu zaie. Zenbaitek berdintasunaren aldeko konpainia parekideari bizkarra eman dioten arren, babes mezuak gailendu dira elizaren inguruan. Esaterako, maitasunez hartu dute bizilagunek Nahia Salaberria kantinera. @berria pic.twitter.com/xJEB9shMmA — Mikel Elkoroberezibar Beloki (@melkoroberezib) September 8, 2024 Haien ondoan egon da Maria Jesus Berrotaran, Hondarribiko lehen emakume mazolaria. Haren lana herriko bandera eta alkatea babestea da. Jaizkibel konpainiako kidea da sortu zutenetik, eta emakume aitzindaria eta garrantzitsua da herrian: lehen emakume aguazila izan zen, Emeki elkarte feminista sortu zuen, eta alarde bakar, publiko eta parekidea defendatzen aritu da hasiera-hasieratik. «Duela 30 urte aurkeztu nintzen mazolari lana egiteko, aurrekoak erretiroa hartu zuelako. Eta esan zidaten ezetz, emakumea nintzelako. Aurten eskaini dit udalak, eta ohore bat da niretzat. Bidea egiten ari da», nabarmendu du elizaren atarian. Hondarribiko EAJko buru Gonzalo Carrioni ‘Txalo’ deitzen diote herrian, baina ez dio txalorik egin Jaizkibel konpainiari. Muturtuta pasatu du desfile osoa. @berria pic.twitter.com/dHVbFl7yOk — Mikel Elkoroberezibar Beloki (@melkoroberezib) September 8, 2024 Iritsi da konpainia Arma Plazara, eta bertan ikusi da duen dimentsioa: milatik gora dira. Bete egin dute plaza. Eta Kale Nagusia jaitsita, Sainduara bidean jarri dira. Errepide ertzak beteta zeuden Jaizkibeli oles egiteko, eta pankarta batean, hitz gutxitan, jaso dute haien aldarria: Gizarte hobe baten alde ari gara borrokan. Barkatu eragozpenak. Eutsi, Jaizkibel. Horixe baita, finean, Jaizkibelen borroka: gizarte parekideago eta berdinzaleago baten aldeko borroka, herri justuago baten aldekoa. Borja Prado Donostiako gotzaina eliz atarian dago, alkatearen eta lehendakariordearen artean, alarde baztertzaileari harrera egiten. Bideoren bat grabatzeko beta ere izan du. Konpainia parekideari ez dio oles egin, ez berak, ez beste edozein elizgizonek.@berria pic.twitter.com/YUKfD2oqk3 — Mikel Elkoroberezibar Beloki (@melkoroberezib) September 8, 2024 Babes zabala Behin desfilea amaituta, adierazpenak egin dituzte eragileek. Nora Ferreira Jaizkibel konpainiako kapitainarentzat, goiz «polita» izan da. Herritarrek nahiz erakundeek egindako harrera beroa eskertu du: «Udalari legitimitatea ematen diogu, eta guk bere ebazpena onartu eta bete dugu; guk gurea egin dugu. Dena ondo atera da, eta gure ordutegia bete dugu». Gernikako Arbolatik ateratzea «aurrerapausoa» dela nabarmendu du. Ordea, alarde baztertzaileak bertan eduki duen jarrera bestelakoa izan delakoan dago: «Jaizkibelek ez zeukan arazorik besteekin Gernikako Arbolan egoteko, Jaizkibel ados dago denok batera desfilatzearekin, alardea ospatzeko». Baztertzaileek Kale Nagusiko desfilea bukatu dutenean hartu du hitza Igor Enparan alkateak: «Aitortuko dut azkeneko hiru asteak izan direla ziurrenik tentsio handienez bizi izan ditudanak alkate naizenetik. Oso gogorra izan da». Nabarmendu du «presio handia» jasan duela azken asteotan, eta tentsioa «nabarmena» izan dela. Hala ere, goraipatu egin ditu aurten egindako aurrerapausoak: batetik, Jaizkibelek konpainia moduan desfilatu du lehen aldiz; bestetik, ebazpen berean tramitatu ditu udalak konpainia parekideak eta alarde baztertzaileak desfilatzeko behar dituzten baimenak. «Uste dugu aurrerapauso bat izan dela, udalaren inplikazioa eragiten duelako. Espero dezagun aurten egindako urrats hori finkatzea, sendotzea eta aurrera begirako lanketak planifikatzea», esan du. Iazkoa «keinuen urtea» izan zen —udalak harrera egin zion Jaizkibeli lehen aldiz— eta aurtengoa «administrazioaren urtea» izan dela nabarmendu du alkateak. Hurrengoa nolakoa izango den ez du aurreratu: «Alarde bakar bat urruti ikusten dut oraindik. Gustatuko litzaidake, ezin dut ukatu, baina nire esfortzurik handiena akordioak lortzean datza. Saiatuko naiz etorkizunean zintzoki akordioa lortzeko aukera bat bilatzen». Bestalde, goizean baztertzailekoek Gernikako Arbola pasealekuan egindako boikotaz ez du gehiegi esan: «Ebazpen baten bitartez, argi zeuden zeintzuk ziren baimendutako eremuak eta espazioak. Ez baldin bada horrela bete… Tramite administratiboak administrazioan ebazten dira». Nabarmendu du aurrerago egingo dituela balorazio sakonagoak. Jaizkibel konpainia, Gernikako Arbola pasealekuan, gaur. GORKA RUBIO / FOKU Eusko Jaurlaritzaren izenean Giza Eskubideen sailburuordea izan zen Hondarribian iaz, eta, aurten, lehen lehendakariordea. «Urteetako lanaren eta elkarrizketaren ondorioz, beste aurrerapauso bat eman da, eta gobernuak aitortza eman nahi dio aurrerapauso horri. Horregatik nago ni hemen, horixe delako bidea», azpimarratu du Ibone Bengoetxeak. Bizikidetza nabarmendu nahi izan du: «Eusko Jaurlaritzarentzat errespetua eta elkarrizketa dira bizikidetzarako ezinbestekoak». Ildo beretik jo du Eider Mendoza ahaldun nagusiak: «Bilatzen duguna da konponbidea elkarrizketaren bidez, eta, aldi berean, konponbide partekatua». Aurten emandako aurrerapausoak «egoki» ikusten ditu, eta bide horretatik segitzera dei egin du: «Bidelagun izango gara». EAEko ararteko Manuel Lezertuak ere baikor begiratzen du Hondarribira: «Ikusi dugu aldaketa batzuk egon direla, gure ustez, onerako. Alkateak ebazpen horrekin egin duena da legea aplikatzea; horregatik, Arartekoa pozik dago horrekin». Hondarribiko Udalari eta alkateari ildo hori lantzen jarraitzeko eskatu dio, emakumeek eta gizonek parte hartu dezaketen jaiak lortzeko. Alderdi politikoen ordezkariek ere hartu dute hitza. EH Bilduren izenean, Maddalen Iriartek nabarmendu du aurten «urrats txiki batzuk» izan direla, eta esan du horiek guztiak direla kontuan hartzekoak. Ordea, ez dago geldirik egoterik: «Edozein kasutan, iruditzen zaigu ezin dugula gure lana alde batera utzi, ezin garela erlaxatu, oraindik ere badaudela urratsak egiteko, alarde publiko, bakar eta parekide bat egiteko. Eta EH Bildutik horretan arituko gara». Mezu baikorra eman du Garoa Lekuonak ere Hondarribiko EH Bilduren izenean: «Tuneletik ateratzen ari gara». Gaurko pausoak baikorrak izan direla esan du, eta biharko egunean pentsatzen jartzeko unea dela: «Badagokigu erabakitzea XXI. mendeko alarde hori, herriarena berriz ere, eta horrek esan nahi du herritar guztiok, gizon-emakumeok, bertan parte hartuko dugula». Gaurko beste berritasun bat zera izan da, Hondarribiko EAJk harrera egin diola konpainia parekideari. Lehen aldia da 28 urtean. Herriko jeltzaleen buruari, Gonzalo Carrioni, Txalo deitzen diote bizilagunek. Paradoxikoki ez die Jaizkibelekoei txalo egin, harrera egiten ari zen bitartean: «Bakoitzak bere sentimendua dauka, baina erabateko errespetuz ikusi dut. Oso ondo iruditzen zait bakoitzak nola bizitzen dituen jaiak, eta batak besteari utzi behar diogu nahi duen moduan bizitzen». PSE-EEko zinegotzi Iosu Alvarezek zera esan du: «Hondarribiko sentsibilitateen inguruan errespetua behar dela, eta nik uste dut horretan goazela. Gure helburua hori da, bakoitzak berea izan dezala». Elkarrekin Podemosen ordezkari gisa, Miren Etxebeste mintzatu da: «Frogatu da tradizioa, berdintasuna eta inklusibitatea bateragarriak direla, eta hori pozteko moduko albistea da». Alabaina, alarde baztertzailearen jarrera kritikatu du: «Ez dira Gernikako Arbolara agertu, Jaizkibel konpainiarekin ez nahasteko. Aurrerapausoen aurrean, batzuek atzera egiten dute, eta ez dutela aurrerapausorik egin nahi». Eta, etorkizunera begira, lanean jarraitzeko deia egin du: «Egunen batean, alarde publiko eta parekide bat egongo da, nahiz eta herriaren zati batek, agian, nahiago izango duen bere festa pribatua antolatzen jarraitzea, diskriminatzen jarraitzeko. Dudarik gabe, badago jende nahikoa alarde parekide eta publiko bat egiteko, eta guk udal gobernua animatzen dugu antola dezan». Alderdi politikoek ez ezik, Euskal Herriko mugimendu feministak ere egin ditu adierazpenak. Elene Lopetegik adierazi du espero dutela ahalik eta azkarren iristea alarde bakarra, publikoa eta parekidea egongo den eguna. Halaber, Euskal Herri osoko jaietan parte hartzeko eskubidea aldarrikatu du: «Bada garaia gure herriko festa guztietan emakumeok eta bestelako gorputz disidenteok espazio publikoa hartzeko eta festetan parte hartzeko dugun eskubidea aldarrikatzeko».

Ordu desberdinetan desfilatu arren, Gernikako Arbolako zelaidian, abiapuntuan, batera egon behar zuten gaur, Hondarribiko Udalak alarde egunerako emanda zuen ebazpenaren arabera, alardeak eta Jaizkibel konpainiak. Argazki bilatua izan da, desiratua. Izan ere, hain luzea eta malkartsua den gatazka honetan keinu berri bakoitzak badu indarra hautu parekidea sendotzeko bidean. Baina goizean goizerako ikusi da alarde baztertzailearen antolatzaileek berariaz mezuren bat emanda zutela han ez agertzeko agindutako orduan: bakarrik uzteko Jaizkibel. Eta alarde baztertzaileko gizon gehienek obeditu egin dute. Esaneko. [articles:2130225] Propio egina zuen Guztion Alardeak taldeak konpainia parekideari oles eta txalo egiteko deia, baina espaloian Jaizkibeli txalo egiteko beren-beregi elkartu diren alardeko kideak bakanak izan dira. Ez dute egin nahi izan, gainera, adierazpenik beren keinuaren indarraz ohartarazteko, beren ahotsa nabarmentzeko. Alarde barruan dagoen jendeak sortutako talde honek urteak daramatza barrutik gauzak mugitzeko ahaleginak egiten, eta zinetan aintzat hartzekoa da mugimendua, baina irailaren 8a heltzen denean, urtero, argi geratzen da alardeko gizon gehienek erraz obeditzen dituztela hautu baztertzailea betikotzea bilatzen duten irizpideak, eta oso zaila dela hor bide berriak urratzea. Guztion Alardea taldeak berak aurten bere mezuak zabaltzeko lelo gisara honakoa hautatu du: Gorrotoaren aurrean, maitasuna. Eta hitz gogorra da gorrotoa, baina ezinikusia benetakoa da: ukitu egin daiteke, airean dago. Gaur berriz erakutsi eta berritu dute, adibidez, alarde baztertzaileren aldekoek, esaneko, Jaizkibelen ondoan ez agertzea erabaki dutenean. Eta aste osoan hauspotu egin dute alarde baztertzailea antolatzen dutenek ere alarde egunerako propio eman dituen ebazpenen harira alkatearen aurka gogor jardun dutenean, erasokor. Sarri hitz egin da erakunde publikoen jarreraz, haiek usu hautu parekidearen alde argi eta irmo egin ez izanak gatazka honen betikotzean eta gaiztotzean izan duen eraginaz. Benetakoa da eragin makur hori eta, zentzu horretan, txalotzekoa da, esaterako, aurten Hondarribiko Udalak urrats administratiboen bidez Jaizkibelen tokia nabarmentzeko urratsak egin izana. Baina erabaki administratiboen bidez bakarrik ez da helduko aldaketa. Gizartean lanketa sakon bat ere egin behar da milaka gizonek, eta haien inguruan dabiltzan emakumeek, hautu baztertzaileak emandako jarraibideak isil-isilik zergatik obeditzen dituzten ulertzeko, eta hor eragiten ahalegintzeko. Besteak beste, hautu parekidearen inguruan eraikitako mitoak deseraiki behar dira, eta parekidetasuna herriko jaietan ere lehenetsi beharreko hautua dela defendatu behar da, argi eta garbi, urte osoan. Hor aurrera egite aldera, tabua ere apurtu behar da, gai honen inguruan oso indartsua izan baita. Irunen eta Hondarribian, bietan argia da hori. Eskoletan, elkarte askotan, gai minbera izan da alardearena, eta horregatik bereziki hautu baztertzailearen aldekoen bidez, propio isilarazi egin da. Jaizkibelek egin dituen aurrera urratsez hitz egingo da gaur berriro. Eta nabarmendu egin behar da konpainiak egin duen indar erakustaldia, eta jaso duen babesa. Hunkigarria da gizon eta emakume horiek guztiak, hain harro, gero eta babes handiagoarekin, desfilatzen ikustea. Jaizkibel sendotuta ere, ordea, herriko jende askok oraindik hautu baztertzailearen alde egiten du, eta hor buru ari direnek argi utzi dute gaur berriro duten boterea: nahi dutena egiteko, eta desfile parekidea gutxiesten jarraitzeko. Bi alardeen hautua gailentzea ekar dezake horrek, eta Irunen egindako hautua ere Hondarribirako egokia izan daitekeen usteak indarra hartzea. Baina Jaizkibelek beti adierazi du argi helburua: sakoneko aldaketa bat bilatu dute, alardea bera eraldatu nahi dute, berriz publikoa izan dadin, eta parekidea. Eta hor eragiten ahalegintzeko zuztarretara begiratu behar da, hautu pribatu eta baztertzailearen jarraibideen aurrean hain esanekoa ez den gizarte baten bila.

Arratsaldeko hirurak hamar gutxi aldera gertatu da ezbeharra. Antza, bertatik pasatzen ari zen auto batek aurretik eraman du langilea, oraindik argitu gabe dauden arrazoiak tarteko.

Gaur iluntzean sariak banatu eta Anarik kontzertua eman ondotik amaitu da Debako (Gipuzkoa) XVII. Animadeba jaialdia. Aurtengo aldia orain arteko «jendetsuena» izan da, antolatzaileen esanetan, eta Michael Granberry estatubatuarraren Les bêtes filma izan da garaile Sail Ofizialean. Euskarazko lanik onenaren BERRIA saria Marramiau sorkuntza taldearen Argizagi haurrentzako telesailarentzat izan da aurten, besteak beste, «gai unibertsal bati estetika original batekin» heltzeagatik —animaziozko zinemaldiaren babesleetako bat da BERRIA—. Gidoirik onenaren saria Carla Melo Gampert kolonbiarraren La perra filmak irabazi du, eta epaimahaiaren aipamen berezia, berriz, Anna Sammoren The Wild-Tempered Clavier lanarentzat izan da. Igor Prassel, Isabel Herguera eta Juan Pablo Zaramella izan dira aurten epaimahaikideak, eta, jaialdiaren barruan, EITB saria ere jaso du aurten Herguerak, EITBko Kultura eta Euskara zuzendari Vanesa Fernandezen eskutik. Bai Sail Ofizialean eta bai Zuzendari Berriak atalean, hamar film erakutsi ditu aurten Animadebak —izan dira proiekzioak eta bestelako jarduera gehiago ere—, eta, bigarren atal horretatik, Mansi Maheshwariren Bunnyhod filma saritu du epaimahaiak, batetik, eta Cheyenne Goudswaarden Ik ben hier – I Am Here filmari aipamen berezia eman dio, bestetik. Publikoaren saria, azkenik, Les pieds dans l`eau (Eloic Gimenez Yoon) filmarentzat izan da Isabel Herguera zinemagilea eta Vanesa Fernandez EITBko Kultura eta Euskara zuzendaria, Herguera saritzeko ekitaldian. ANIMADEBA

Sonatuak izan dira filma erakutsi bezain pronto ikusleek hari jotako hamazazpi minutu luzeko txaloak, eta hori gertatuz geroztik egon da Urrezko Lehoia irabazteko faboritoen artean Pedro Almodovarren film berria —ingelesez egin duen aurrenekoa—: La habitación de al lado. Tilda Swinton eta Julianne Moore ditu protagonista, eta, harekin, Veneziako 81. Zinemaldiko sari nagusia eskuratu du zinema zuzendari espainiarrak. Filmaren gaia gogoan hartuta, «heriotza duin baterako eskubidea» aldarrikatu du saria jasotzean: «Filmak ez du soilik mugarik gabeko elkartasunaz hitz egiten, ezpada pertsona batek bere bizitzari amaiera emateko duen eskubideaz bizitzak ez dionean ekartzen konponbiderik ez duen oinazea baino». Aste gutxi batzuk barru, aurtengo Donostia sarietako bat jasoko du Almodovarrek, hain justu, Donostiako Zinemaldian. Veneziako zinema jaialdiko sari entzutetsuenetan bigarrena, baina, Maura Delperoren Vermiglioi filmarentzat izan da gaur iluntzean. Bigarren Mundu Gerraren ondorenean girotuta dago kontakizuna, Italiako herrixka batean. Zuzendaririk onenaren saria Brady Corbetek jaso du, The Brutalist filmagatik; gidoirik onenaren saria Walter Sallesek zuzendutako Ainda estou aqui filmak irabazi du; eta epaimahaiaren sari berezia, berriz, Da Kulumbegashvili zuzendari georgiarrak, April izeneko bere bigarren film luzearengatik — Dasatskisi / Beginning estreinakoarekin Urrezko Maskorra irabazi zuen Donostian, 2020an—. Interpretazioaren adarreko garaikurretan, Nicole Kidmanek jaso du emakumezko aktorerik onenaren saria (Babygirl, Halina Reijn) eta Vincent Lindonentzat izan da gizonezko aktorerik onenarena (Jouer avec le feu, Delphine eta Muriel Coulin).

Ander Cepasek beste domina bat euskal herriratu du gaur, brontzezko domina irabazi baitu mahai tenisean, MS9 kategorian. Gorputzaren alderen batean mugitzeko zailtasunak dituztenen edo gorputz adar bat falta zaienen kategoria da hori. Finalaurrekoan galdu du kirolari donostiarrak, Laurens Devos belgikarraren aurka. Paralinpiar Jokoen azken bi aldietan, hau da, Rio de Janeiron eta Tokion, urrezko domina irabazi zuen Devosek; beraz, 20 urteko euskal kirolariak aurkari zaila zuen aurrean. Partida zaila izan du gaur egungo jokalaririk onenaren aurka, eta 3-0 gailendu zaio Devos (11-7, 11-8 eta 11-7). Beste kirol batzuetan gertatzen den moduan, mahai tenisean ez da partidarik jokatzen brontzezko domina nork eskuratuko duen jakiteko, eta finalerdietan galtzen duten bi kirolariek lortzen dute brontzezko domina. Devosek Cepas erraz garaitu badu ere, Donostiako Atleticoko jokalariak pozik amaitu ditu bere lehen Jokoak. Amaitzean, ezusteko polita izan du, gainera, lagunak baitzituen zain, domina preziatua eta egindako lan bikaina ospatzeko. Munduko rankingean hirugarren dago orain Cepas. «Oraintxe bertan amaitu dudanez, uste dut oraindik ez dudala barneratu egun hauetan egindakoa, baina oso pozik nago nire Jokoetako lehen domina irabazteagatik. Nahiz eta gauzak ez diren nahi nuen bezala atera, dudan guztia ematen saiatu naiz beti, eta oso pozik nago horrekin», azaldu du domina irabazi ostean. Egindako lanaren aitortza Partidaren ostean, Cepasek esan du azken urteetan egindako lanaren saria dela domina, eta uste du motibagarri izango zaiola lanean jarraitzeko. «Familiakoak eta klubeko kideak etorri dira ni animatzera, eta partida amaitzean konturatu naiz nire lagunak ere etorri direla, ezustean. Partidan oso kontzentratua nengoen, eta ez naiz ohartu han zeudela». Cepas 10 urte zituela hasi zen mahai tenisean, Donostiako Atleticok aurkezpen bat egin zuelako haren eskolan, eta ordutik hona etengabe hobetzen aritu da, harik eta Jokoetan brontzea irabazi duen arte.

Iruñeko Udaleko EH Bildu, PSN, Geroa Bai eta Zurekin Nafarroa taldeek auzoaren bizitegi eredua babestu, bere ehun komertziala defendatu eta 2030erako Hiri Agendan azaldutakoaren ildotik turismo eredu jasangarri bat bultzatu nahi dute.

Emmanuel Macron Frantziako presidenteak atzo jakinarazi zuen Michel Barnier izendatu duela lehen ministro. Ezkerreko koalizio NFP Fronte Popular Berriak erabakia kritikatu zuen, eta gaur bere horretan jarraitu du. Lehen ministroa Marine Le Penen RN Batasun Nazionala eskuin muturreko alderdiarekin adostu izana leporatu dio Frantzia Intsumisoak —NFPko kidea da—, besteak beste. Ezkerreko koalizioak eskuratu zuen eserleku gehien hango hartan; beraien alde egin ez eta eskuinaren alde egin izana gaitzetsi dute. Izan ere, LR Errepublikanoak alderdikoa da Barnier; hau da, iragan uztailaren 7ko Frantziako Asanblearako hauteskundeetan laugarren gelditu zen alderdia. Azken bi hilabeteetan gobernuburu berririk gabe egon da Frantzia. Ezein alderdik Asanblean gehiengo osorik ez duenez, indar politikoen arteko akordioen bila aritu behar izan du Macronek, lehen ministro berria izendatu eta gutxira zentsuratu ez zezaten —NFPk jada jakinarazi du gobernu berria zentsuratuko duela—. Ezkerraren iritziz, Asanblean eserleku gehien duen blokea izan den heinean, lehen ministroak NFPkoa izan behar du; eta koalizioa osatzen duten alderdien arteko tirabirak izan diren arren —uztailaren 15ean hautagaia erabakitzeko elkarrizketak eten zituen Frantzia Intsumisoak—, uztail bukaeran Lucie Castets proposatu zuten kargurako. Hura izan da Macronen erabakiaren aurka gogor egin dutenetariko bat. RTL irrati katean gaur egindako elkarrizketa batean, boto emaileei «traizio egin» izana leporatu dio ezkerreko koalizioko hautagaiak presidenteari: «Sumindurik nago, Frantziako milioika boto emaileren gisan. [Macronek] Ez dio erantzun frantziarrek duela bi hilabete hautetsontzietan eskatutakoari». Frantzia Intsumisoa harago joan da. Alderdiko koordinatzaile Manuel Bompardek hauteskundeen emaitzei «jaramonik egin ez izana» aurpegiratu dio Macroni BFM-TV katean: «Lasterketa batean norbait azkena geratuz gero, ez du urrezko domina irabazten. Hala ere, presidenteak botoen %6 eskuratu dituen alderdi bateko lehen ministroa izendatzea erabaki du». Are gehiago, deitoratu du eskuin muturrarekin ados jarrita izendatu dutela lehen ministro berria: «Macron-Le Pen gobernu bat da. Presidenteak aurrera eraman dezake, soilik, Batasun Nazionalak bere oniritzia eman diolako». Barnierrek atzoko mezu bera errepikatu du gaur, AFP albiste agentziak bildu duenez: indar politikoekin izaten ari den elkarrizketak «ondo» doazela, «energiaz beterik». Indar politiko guztiekin negoziazioetan murgildurik dela esateak hautsak harrotu ditu, PS Frantziako Alderdi Sozialistak hori gezurtatu baitu. «Denekin gobernatuko duela esaten duenean, nori buruz ari da? Ezkerrari buruz? Ez, eskuin muturraz ari da; bizirauteko haien oniritzia behar baitu», adierazi du PSko lehen idazkari Olivier Faurek France Inter irratian. Hori dela eta, jakinarazi du gobernuan ez dela sozialistarik egongo. Barnierren izendapenaren harira egindako kritika gehienak Macroni bideratu dizkio ezkerrak; hala ere, autokritika egin duenik ere egon da. Parisko alkate Anne Hidalgok (PS) Olinpiar Jokoen inguruko prentsaurreko batean adierazi du bere alderdia «egoerak eskatzen zuen mailan» aritu ez delako duela eskuinak lehen ministroaren kargua: «Frantsesen botoa ordezkatuko zuen lehen ministro ezkertiar bat izan ahal genuen: Bernard Cazeneuve. Nire alderdiaren erruz ez da lehen ministroa, tamalez». Gobernu berria Barnierrek gaur iluntzean eman du lehenengo elkarrizketa lehen ministro gisa, TF1 telebista katean. Macronek zergatik izendatu zuen galdetuta, Frantziako presidenteak argudiatutakoa errepikatu du: ibilbide luzea duela politikan, eta «esperientzia handia» negoziazioetan. Hain justu, esan du prest dagoela talde parlamentario guztiekin eztabaidatzeko; baina, ezkerreko koalizioak egindako kritiken harira, zehaztu du oraindik ez dela Le Penekin bildu, eta argitu du ez duela bat egiten RNren «teoria politikoekin». Agintaldiko helburuei dagokienez, aipatu du atea ireki nahi diela erretretaren erreformaren inguruko eztabaidei, hori «hobetzeko» asmoz. Barnier hasia da Frantziako gobernu berria osatzen. Lehen ministro izendatua izan eta biharamunean sinatu du bere lehen erabakia: Nolwenn Chouffot lehen ministroaren misio arduradun izendatu du. Horrela, jarraipena eman dio Gabriel Attalen gobernu macronistari, Chouffotek kargu bera izan baitzuen harekin. Edouard Philippekin, Jean Castexekin eta Elisabeth Bornekin ere kargu bera izan zuen; hirurak Macronek izendatu zituen.

Dena alde du Primoz Roglicek (Red Bull) Espainiako Vuelta laugarrenez irabazteko. Maillot gorria berreskuratu du Moncalvilloko helmugan; noiz eta lasterketa bukatzeko bi egunen faltan. Ben O’Connorren (Decathlon) mirariak ezin izan du gehiago iraun. Liderrak bost segundora zuen Roglic sailkapen nagusian, eta esloveniarrak ez du gupidarik izan. Alfonbra gorria jarri diote taldekideek: Daniel Felipe Martinez eta Aleksandr Vlasovekin batera egin du aurrera azken igoeran. Eta aurkariek ere erraztu egin diote lana Roglici. Bizkartzainekin alde egiten utzi diote. Oso argi gelditu da nork agintzen duen. Roglicen eraso kolektiboa helmugarako sei kilometroren faltan iritsi da, eta bakarrik abiatu da behin Martinez eta Vlasov indarrez hustu ondotik. Atzean elkarri erasoka hasi dira beste hautagaiak, baina esloveniarrak tinko eutsi dio minutu erdiko aldeari. Hori gutxi ez, eta estutu egin du azken bi kilometroetako malda tenteetan. Azkenean, 46 segundo atera dizkie David Gauduri (Groupama) eta Mattias Skjelmoseri (Lidl), gainontzeko oilarren artean indartsuenak izan direnei. 50 segundora helmugaratu da Enric Mas (Movistar), berriz ere erasokor jokatu ondoren; eta Mikel Landa (Soudal) izan da iristen hurrengoa, bosgarren postuan, 57 segundora. Bezperako sufrikarioaren ondoren, suspertu egin da arabarra. Atzo tropelaren herena ibili zen ihes eginda; gaur, aitzitik, bost ziklista aurreratu dira bakarrik: Isaac Del Toro (UAE), Edward Planckaert (Alpecin), Fran Miholjevic (Bahrain), eta Simone Petilli eta Vito Braet (Intermarche). Bost minuturen aldea eman diete hasiera batean, baina Red Bull-Borak berehala itxi du txorrota. Mendiko etapa gehienetan Decathlonek trostan eraman du tropela, baina gaur Roglicek kolpea eman nahi zuen mahai gainean, eta haren taldekideek lasterketa kontrolatzeko ardura hartu dute. Etapa, behingoagatik, taldeburuen artean erabaki da. O’Connorren hamahirugarren eguna izan da lidergoan. Arraroa egingo zitzaion etaparen ostean podiumera ez igotzea. Alabaina, argi eta garbi menderatu du Roglicek: 1.49 atera dio. Sailkapenean bigarren dago orain australiarra, 1.54ra. Gaitz erdi. Alabaina, 26 segundo eskasera du Mas, eta minutu batera Richard Carapaz (Education First). Garaipenaren lehia ia erabakita dago, baina podiumean sartzeko borroka handia izango da bihar, Picon Blancon jokatuko den etapa bortitzean. Landa bederatzigarren jarri da gaur, eta beste posturen bat aurreratzen saiatuko da. Tentsioa haizearen eraginez Biharkoa baino ibilbide etzanagoa izan dute gaur. Logroñotik abiatu dira, eta Pradilla mendatea igo dute ibilbidearen erdialdean. Aurreko boskoteak 2.40ren aldea baino ez zuen gainetik igaro direnean. 80 kilometro luze gelditzen ziren oraindik helmugarako. Tropelak abiada handia hartu du jaitsieraren ostean, haizea lagun, eta zatitu eta guzti egin da; Landa eta Sepp Kuss (Visma), besteak beste, ezustean harrapatu dituzte. Halere, gutxi iraun du tentsioak. Gauzak lasai izan dira Moncalvillora bidean. Behin mendatera iritsita, azkar batean irentsi dituzte iheslariak. Miholjevicek iraun du gehien. Eta hortik gutxira zabaldu dituzte hegoak Red Bullekoek. 2020an Roglicek buruz buruko ikusgarria izan zuen Carapazekin Moncalvillon, baina gaur ez du aurkaririk izan. Ekuadortarrak eraso egin du, baina ordurako Roglicek tartea zabaldua zuen, eta, gainera, sua azkar itzali zaio. Masen garrak gehiago iraun du, baina bukaeran aurreratu egin dute Gauduk eta Skjelmosek. Azken kilometro bikaina egin dute. Halere, Roglic ukiezina izan da. Bihar garaipena ziurtatzen saiatuko da esloveniarra, igandean Madrilen jokatuko den erlojupekoaren aurretik. Dena alde dauka, baina hobe du ahuleziarik ez eduki, zazpi mendate igoko baitituzte 172 kilometroan. Lasterketa lehertu nahi duenak oso ibilbide aproposa izango du. Aurrera egin ahala, gorantz egingo du igoeren zailtasunak, eta lehen mailako bi mendate kateatuko dituzte bukaeran: Los Tornos eta Picon Blanco. Azken horren tontorrean bukatuko dute etapa, ahalegin bortitza egin ostean –7,9 kilometro eta %9,1eko pendiza–. Faboritoen lehia, dena den, Picon Blancora iritsi aurretik piztuko dela dirudi. Ihesaldia osatzeko ere zalaparta handia izango da ziurrenik: bertan izaten saiatuko dira ehiztariak nahiz taldeburuen ezkutariak.