Arabar Errioxan eta etorkinekin egiten duten lana nabarmendu dute Arabako Ikastoletako arduradunek Araba Euskaraz jaia zabaltzeko ekitaldian. Milaka euskaltzale bildu dira Gasteizen, goizetik. Unai Mendizabal Arabako ikastolen elkarteko lehendakariak esan duenez, «uste orokorraren kontra, ikastolek ez diote inoiz oztoporik jarri inori egoera sozioekonomikoaren arabera. Are gehiago: bidea leundu diogu eta leunduko diogu guregana etorri nahi duen guztiei». Mendizabalek gogoratu du zein gogorra den Araba hegoaldean euskalduntzeko lana egitea, eta, aurrera egin arren, oraindik zenbat dagoen egiteke nabarmendu du. Eusko Jaurlaritzaren ordezkarien sostengua izan dute ikastolen arduradunek. «Konpromisoa eta gogoa da egiten duzuen lanaren erregaia, eta horretan jarraitzeko eskatzen dizuet», adierazi du Lucia Torrealdai Hezkuntza Politiketako sailburuordeak. [galleries:horizontal:95] Horrez gain, Palestina izan dute gogoan ekitaldian, eta euskal eskola sistema eratzeko eta indartzeko beharra nabarmendu dute. Karmele Jaio idazlea omendu dute. Amurrioko Aresketa ikastolak izango du ardura hurrengo urteko Araba Euskaraz antolatzeko, eta lelukoa hartu du ekitaldian. Aurtengo jaiak izan du azken uneko aldaketa. Normalean Gasteizko Olarizuko zelaietan ospatzen dute jaia. Baina aurten ezinezkoa izan da, Gasteizko lorezainak greban daudelako, eta guneko belardia haziegia dago jendea eroso egoteko. Horregatik Armentia ikastolaren, Mendizorrotzaren eta Prado Parkearen inguruan ospatzen ari dira. Araban 3.700 ikasletik gora dituzte ikastolek, eta 2.500 familiek hautatzen dute hezkuntza eredu hori. Trebiñon ere ikastola bat dago.

Demokraziaren eta Giza Eskubideen Aldeko Juristen Europako Elkarteak (ELDH), 23 herrialdetako kideak barne, bere alarma sakona adierazi nahi du: Europako gobernu eta erakundeek nazioarteko zuzenbideak ezartzen dizkien betebeharrak urratzen dituzte, Israelek Gazan eta Palestinako Lurralde Okupatuetan (PLO) gauzatzen duen politikaren aurrean. Bereziki larria da Gazako biztanleriaren aurka daraman gosete kanpaina sistematikoa, eta lurraldearen anexionatze progresiboa Zisjordania eta Jerusalem ekialdean. Israelek palestinarren autodeterminaziorako eskubidea sistematikoki eta luzaroan urratu du. Eskubide hori nazioarteko zuzenbideko jus cogens printzipio bat da: ezin urratua eta estatu guztientzat loteslea. Ondorioz, estatu guztiek dute betebehar juridikoa esku artean dituzten arrazoizko neurri guztiak hartzeko genozidioa prebenitzeko eta zigortzeko, nazioarteko zuzenbide humanitarioa errespetatzeko eta jus cogens printzipioen urraketak eteteko. Gaur egun, Europako estatu gehienek ez dituzte estandar horiek betetzen. Israelek 11 astez blokeatu zuen Gazako laguntza humanitarioa —elikagaiak, sendagaiak eta bizirauteko funtsezko baliabideak barne—, eta gaur egun baimendutako laguntza guztiz ez-nahikoa da sortzen ari den hondamendi humanitarioa arintzeko. Aldi berean, operazio militar basatiak jarraitzen dira, eta Israelgo goi-kargudunek publikoki adierazi dute Gazaren «konkista, garbiketa eta okupazioa» helburu dituztela, Hamas «suntsitu arte». Gainera, gerra-krimenak eta gizateriaren aurkako krimen larriak egiten ari dira PLOetan. 2024ko uztailean, Nazioarteko Justizia Auzitegiak (NJA) ebatzi zuen Israelek nazioarteko zuzenbidearen arau premiazkoak urratzen dituela: palestinarren autodeterminazio eskubidea ukatzen die, eta lurraldeak legez kanpo anexionatzen ari da. 2025eko ekainaren 4an, NBEko Segurtasun Kontseiluak su-etena eta laguntza humanitario osoa eskatzeko ebazpena aurkeztu zuen. 15 kideetatik 14k babestu zuten —horien artean Frantzia, Erresuma Batua eta Grezia— baina AEBek betoa erabili zuten, nazioarteko komunitatearen borondatea blokeatuz. ELDHk bi ekimen premiazko babesten ditu: 1.- Konboi Diplomatiko Humanitarioa, Rafahren bitartez, 3.000 kamioi baino gehiago sartzeko zain daudenak laguntzeko. Misio honek estatuei eskatzen die misio diplomatiko ofizialak bidaltzea, laguntza humanitarioaren sarrera bermatzeko. Ekimen hau Genevako Hitzarmenetan, Genozidioaren aurkako Konbentzioan eta Giza Eskubideen Zuzendaritzaren (GIZ) erabakietan oinarritzen da. Europako estatuek publikoki babestu, bidea erraztu eta laguntza politiko eta logistikoa eskaini behar diote. 2.- Askatasunaren Flotilla, 2025eko ekainaren 1ean Italiatik abiatu zena: laguntza medikoa, elikagaiak eta haurtxoentzako hornidurak zeramatzan Gazara. Flotillaren jarduera legezkoa da, eta nazioarteko zuzenbideak babesten du. Ontziak eskubidea du nazioarteko uretan libre igarotzeko eta Palestinako lurraldeari laguntza emateko. Baina Israelgo armadak Askatasunaren Flotilla atxilotu du, eta ELDHk irmo salatzen du gertatutako eskalada ilegal hau, nazioarteko zuzenbidearen aurkakoa baita. Laguntza humanitario guztia eta parte-hartzaile denak berehala askatu behar dituzte. Flotillako kideek eta ekintzaileek babesa merezi dute, eta nazioarteko komunitateak haien segurtasuna bermatu behar du. Israelgo agintariek parte-hartzaileak kriminalizatzea eta laguntza humanitarioa oztopatzea ez dira segurtasun neurriak, baizik eta zuzenbidearen eta giza eskubideen aurkako urraketak. ELDHk dei irmoa egiten die Europako gobernu eta erakundeei, nazioarteko zuzenbidearen pean dituzten betebehar lotesleak bete ditzaten: – Genevako Hitzarmenak errespetatu eta errespetarazi, zibilen aurkako erasoak eta zigor kolektiboak barne hartzen dituzten urraketak eteteko. – Genozidioa prebenitu eta ez lagundu, Genozidioaren aurkako Konbentzioaren arabera. – NZAren 2024ko Iritzi Aholku-emailea inplementatu, eta Israelen okupazio ilegalaren aurkako neurriak hartu. – Israelgo asentamendu ilegaletan merkataritza eta inbertsioa debekatzeko lege nazionalak ezarri, 2024ko NBEren Batzar Nagusiaren arabera. – EB-Israel Elkartze Akordioa bertan behera utzi, Israel etengabe eta larri ari delako nazioarteko zuzenbidea urratzen. – Europar herritar, enpresa eta erakundeek ez laguntzea legez kanpoko egoerari inbertsioen, merkataritzaren edo finantza-zerbitzuen bidez. – Kontuak emateko mekanismo internazionalak babestu, hala nola Nazioarteko Zigor Auzitegia, eta NBEko agentziak (UNRWA barne), finantza eta presio politikoen aurrean daudenak. Gazan laguntza blokeatzea, ospitaleen kolapsoa eta elikadura-sistemaren suntsipena ez dira ustekabeko ondorioak. Israelek eta AEBek lagundutako «fundazio humanitarioak» laguntza militarizatzen eta populazioa desplazatzen saiatzen ari dira, nazioarteko zuzenbidearen printzipio humanitarioak urratuz: inpartzialtasuna, neutraltasuna eta gizatasuna. ELDHk oroitarazi nahi du: ekintza eza ez da neutraltasuna, konplizitatea baizik. Europako estatuek eta erakundeek ezin dute jarrera pasiborik izan genozidioaren, gosetearen eta eskubide urraketen aurrean. Horregatik, dei egiten dugu: – Rafahren bidez Konboi Diplomatiko Humanitarioarekin bat egiteko. – Askatasunaren Flotilla babesteko eta haren eskubide humanitarioak defendatzeko. – Eta eskuragarri dituzten neurri guztiak hartzeko genozidioa prebenitzeko eta zigortzeko, nazioarteko zuzenbide humanitarioaren eta jus cogens arauen defentsan. Ekintza horiek ez dira agindu moral hutsak, legezko betebeharrak dira. Beste edozein jarrera, nazioarteko zuzenbidearen eta giza duintasunaren oinarri-printzipioei traizio egitea da.

Hasi dira Avanza Gipuzkoa autobus konpainiako langileek antolatutako grebak. Asteburu honetan hasi dira lehen greba egunak, eta hurrengo asteburuetan ere egingo dituzte.

Galarako jantzita heldu da jendea Donostiako Anoetako estadiora. Kortatu, Negu Gorriak, Frente Zapatista de Liberacion Nacional, Mano Negra, Niña Coyote eta Chico Tornado, Rotten XIII, Dead Kennedys, Putos Nzs eta beste hamaika izen eta lelo irakur litezke ikusleek soinean daramatzaten kamisetetan, nork bere modua baitu Fermin Muguruzak musikan egin dituen 40 urteak ospatzeko. Musikariak ez zion alferrik esan eskainiko duen kontzertuetako bakoitza «memoria ariketa kolektibo bat» izango dela. Iazko abenduan abiatu zuen nazioarteko bira, eta gaur du egun handietako bat, Donostiako Anoetan. 30.000 ikusle batuko ditu, guztira, eta Muguruzaren kontzertua 21:00etan hastekoa den arren, arratsaldetik hasita antolatu dituzte emanaldiak, eta arratsalderako jadanik hasi da jendea gerturatzen. DAM taldea oholtzan, Fermin Muguruzaren kontzertuan, Donostian. JON URBE / FOKU Niña Coyote eta Chico Tornado taldeari motorrak berotzea egokitu zaio Anoetako estadioan, lehenak izan baitira oholtzara igotzen; besteak beste, Atea disko berriko abestiak aurkeztu dituzte. Artean harmailak bete gabe, euriak une batez atertzera egin ahala joan da jendea beheko plaza betetzen, eta ikusle multzoa girotu denerako, azken abestietara heldu da Niña Coyote eta Chico Tornado taldea. Amaierakoan esker beroak eskaini dizkiote Muguruzari, hitzorduaren parte egin dituelako. Bisetarako aukerarik gutxi, ordea, eta haien jarraitzaileak gogoz gelditu dira. Oihana Barrena eta Sambou Diaby aurkezleek hartu dute mikrofonoa jarraian, eta Palestinako DAM hip hop taldeari eman diote bidea. Haien kontzertuaren aurretik egitekoa zen elkartasun argazki kolektiboa atzeratu egingo zela ere iragarri dute Barrenak eta Diabyk: «Pixka bat atertu arte itxarongo dugu». (ID_15060070) (Jon Urbe/@FOKU) 2025-06-14, Donostia. Fermin Muguruzaren kontzertua Sarrerakoan banatu dituzten Palestinako banderak ezin atera ditu jendeak, paperezkoak izaki. Dagoeneko blai eginda, DAM taldearen jarraitzaile gehienek Anoeta estadioko barrualdera jo dute, eta zelaia aski huts gelditu da. DAMen azken abestia jotzearekin batera, banderak ateratzera animatu dute jendea Barrenak eta Diabyk; Argazkia atera ahal izateko, oihuka egin diote aurre euriari: «Palestina askatu!». Azkenean, euripean egin da Palestinaren aldeko argazki kolektiboa. Aterrunea Des-kontrol taldeak itzuli dio distira festari. Atertu ere egin duela aprobetxatuz, saldoka agertu da jendea harmailetara eta zelaira, Fermin Muguruzaren aurretik jotzen ari den taldeari. Besoa goratuz eta abeslariarekin batera kantatuz eta dantzatuz eman diote segida Arrasateko taldeak eskaini duen kontzertuari. Eta heldu da momentua. Maputxeak abestiararekin eman dio hasiera bere kontzertuari Fermin Muguruzak. Mikrofonoa hartu duenerako agerikoak egin dira Anoetako hitzordura heldu diren 30.000 lagunak, eta ziztuka eta bibaka hartu dituzte haren lehen hitzak: «Gabon Euskal Herria! Mundua zeharkatu eta gero, etxean da berriro Akelarre anti-faxista. Gora gu eta gutarrak!». Aitor Zabaleta izan du gogoan, jarraian. Talde trinkoa osatu du Muguruzak bere birarako: elkarri josita, hari berekoak balira bezala jontzen dituzte Kortatu eta Negu Gorriak taldeetan zein bakarka aritutakoan sortutako abestiak. Korrika egunean migratzaileak laguntzeagatik epaituko dituzten zazpi lagunei elkartasuna erakusteko egin dute lehen pausa —«Elkartasuna ez da delitua!»— eta Kortatu garaiko abestirik ezagunenetako bat eskaini die haiei eta elkartasun taldeetan dabiltzan guziei: Hay algo aquí que va mal. Txalo zaparrada jaso du. Baita La linea del frente jo dutenean ere, Donostiako turistifikazioari muzin egiteko. Anaia gogoan Akelarre Anti-faxistak pletoriko dauka jendea, eta ez dago haren parte sentitzen ez denik. Dena da dantza eta kantu. Dena da festa eta aldarri. Halako jendetza Muguruzaren erritmoan bat eginda ikustea bezain hipnotikoak dira pantailetan proiektatzen dituzten irudiak. Hunkigarrienak duela bost urte zendu anaiaren irudi eta bideoak izan dira. Une batez dantza egiteari utzi, eta haiei begira gelditu da jendea Bizitza zein laburra den kantuaren konpasean. «Euripean ere Iñigoren presentzia sentitzen dut», esan du Muguruzak. Bizpahiru minutuko une sentituari festaren festak jarraitu dio baina. Nikaragua Sandinista abestiak jauzika jarri du jende guztia, eta euri zaparradek ere ez dute giroa makaldu. Negu Gorriak taldeak Ustelkeria abestia dela-eta Espainiako Guardia Zibileko Galindo generalarekin izandako aferak ere izan du tokia kontzertuan. «Horrenbeste oztopo eta zentsura, eta hemen gaude, bizitza ospatzen eta borrokarako prest» gogoratu du Muguruzak, Txikito abesteari ekin aurretik. Jon Maia bertsolariak hartu dio erreleboa, Galindoren aferan auzipetutakoa hura ere. Segidilla gisako bertsolak kantatuz, 30.000 lagunen arreta osoa jaso du. Mikel Txopeitia, Mikel Anestesia eta Kaki Arkarazo igo dira oholtzara gero: «Sustraiak, rock, rap, reggae» entzun da denen ahotan. Itxoiten ere jo dute Negu Gorriak taldea osatutako kideek. Gonbidatu guztiek jaso dute txalo eta zalaparta, eta bereziki txalotu dituzte Gorka Urbizuren eta Itziar Ituñoren kolaborazioa. Radio Rahim jo dute Urbizurekin Sarri, Sarri Ituñorekin..«Euskal Herriko lehendakari» deitu dio azken horri Muguruzak. Ezin konta ahala une gogoangarri izan ditu hiru orduko kontzertuak. Nekez ahaztuko dituzte Fermiin Muguruzaren ibilbidea ospatzera bildu diren 30.000 lagunak. [articles:2143148] Euriak Anoetako estadioaren atariko panorama aldatu du hein batean. Ateak zabaldu artean —ia 18:00etan—, Atano III pilotalekuan, Amara auzoko balkoipe zein estalpe inprobisatuetan eta tabernetan hartu du babes jendeak. Badira, halere, euriari desafio egiten diotenak ere: Palestinako bandera eskuan hartuta, selfieak egin ditu gizon talde ugari batek, estadioaren aurreko plazaren erdian jarri eta Jallah, Jallah Ramallah kantatuz. Antolaketari buruzko kexarik ere izan da, hala ere. Horietariko batzuk sare sozialetan zabaldu dituzte. Besteak beste, sartu ezina, ilara luzeak eta komun publikoen falta aipatu dituzte gabezien artean. Jendea, arratsaldetik Munduan barrena egiten ari den biraren baitan, Euskal Herrian emango duen azken aurreko kontzertua da Donostiakoa. Urriaren 4an eskainiko du amaierakoa Iruñean, eta hori baino lehen Tokion (Japonia) joko du uztailaren 23an. Iñigo anaiaren omenezko kontzertuaz geroztik—abenduaren 17an izan zen hura— plaza ugari bete du Muguruzak. Ikusgarriak izan dira horietarik gehienak, baina oztopoak ez ditu gutxi izan. Mexikon, esate baterako, bi hitzorduetatik bat zapuztu zuten poliziek, armak eskuetan zituela sartu eta jendea aterarazi baitzuten. [articles:2124017] Emanaldiak atzera begiratzeko baliatuko zituen arren, bere orainaldia aldarrikatu nahi zuela adierazi zion musikariak BERRIAri, iaz, eta jarrera horren erakusle izan dira orain arteko saioak. Besteak beste, horren froga dira munduko txoko batean zein bestean aritutakoan berarekin joateko hautatutako taldeak. (ID_17497241709335) Fermin Muguruzak Anoetan emango duen kontzerturako infografia

«Antolakunde gaztea gara, baina ez dugu gazte antolakundea izan nahi». Argi mintzatu da Irene Ruiz Itaia emakumeen antolakunde sozialistako kidea taldearen etorkizunaz. Esplikatu duenez, antolakundearen helburuetako bat da beren «gorputz organizatiboa sendotzea», faxismoaren eta matxismoaren kontra borrokatzeko; eta horretarako potentzialitatea gazteengan kokatu du: «Adin horretan gailentzen delako desatxikimendua ezkerreko alderdiek bultzatzen duten politika egiteko moduekiko». Aldi berean, baina, kolektibo migranteengana, lan sektore feminizatuetako langileengana, eta prostituzioan daudenengana iristea ezinbertzekoa zaie, baita horretarako programa politiko bat garatzea ere. Hain zuzen, emazteki helduago horien aldarrikapen eta beharrak ere bere egin nahi dituzte: «Aitortu nahi diegu estrategia sozialista hau aurrera eramateko betetzen duten funtzioa. Hain zuzen, sektore horietan zentzu komun sozialistarekin atxikimendu bat sortzen hastea, haien bitartez lortuko baitugu gero eta babes handiagoa izatea geruza helduagoetan». Emakume langileon borroka eta hegemonia sozialista izenburupean egin duten solasaldiko parte hartzaileetako bat izan da Ruiz, Maitane Urkolarekin batera eta Joyce Errasti zutela gidari. Antolakundearen topaketan bildu dira Donostian, ehunka emakume zituztela lagun. Taldearen hastapenaz, feminismoarekiko duten jarreraz, faxismoaren eta matxismoaren kontra borrokatzeko beharraz, hegemonia sozialistaz eta datozen urteetarako bide orriaz mintzatu dira, bertzeak bertze. Memoria ariketa batekin hasi du saioa Urkolak: antolakundearen eta, oro har, mugimendu sozialistaren hastapenean egon zirenak «krisiaren seme-alabak» izan ziren. Hain zuzen, 2008ko krisiaren ondoko urteetan, ezker abertzaletik ematen ari zen erantzunaren bueltan «desatxikimendua» sortzen hasi zen, Urkolaren erranetan. Bada, horren inguruko jarrera kritikoa hartu zuten zenbaitek: «Guk asmatu genuen formari ez ezik, estrategia orokorrari ere kritika egiten; planteatzen zen helmuga bera kritikatzen genuen, ikusten genuelako momentu hartan gertatzen ari zen instituzionalizazioa, planteatzen ari ziren aldarrikapenak lausotzen ari zirela. Horrek guztiak aukera eman zigun beste bide bat hartzeko». Bada, erran dute bide horrek erreferente politiko izatera eraman dituela. Ruizek adierazi du ezinbertzekoa zitzaiela mugimendu horretan emakumeen fronte bat sortzea, eta hautu politiko eta kontzientea izan zela. «Emakume langileen zapalkuntzari sozialismotik erantzuteko, ideia sozialistak emakume langileen artean zabaltzeko eta eraikuntza prozesu honetan emakume horiek izan zitezen agente aktibo eta militante», adierazi du. Ordu hartan zuten gaitasuna mugatua zela onartu du Ruizek, baina bazekitela pentsatzen hasi behar zirela nola eragin milaka emakume mobilizatzen ari ziren espazio horietan: «Tesi sozialistak zabaltzen hasteko, eta problematizatzen hasteko ordura arte jarduteko eta emakumearen auzia aztertzeko zeuden modu horiek guztiak. Horrek, pixkanaka-pixkanaka, feminismoaren inguruko gure posizioa definitzeko lanetan jarri gintuen, eta lan horien parte izan zen kasuan kasu pentsatzea ea nola ahalko genukeen leku bat hartu hor». Ordu hartan feminismoak hegemonia politikoa zuela adierazi dute, eta Itaiatik hegemonia sozialista helburu dutela. Zertaz? Bada, Urkolak adierazi du sistema kapitalistaren baitan bizitzeak langile klasearen subordinazio etengabea dakarrela, eta, hortaz, beharrezkoa dela bertzelako gizarte eredua, langile klasea ongi bizi dadin. «Gure eginbeharra da guztiontzat bidezkoa izango den gizarte bat gorpuztea, eta hori posible dela azaldu eta emakumeak horretara batzea», gehitu du. Ezker sindikalismoaz kritiko mintzatu da, erranez hobekuntza minimo batzuk lortzen dituela; «erabat ikuspegi ekonomizistatik» eginak, gainera. «Hori ez da guretzat aukera bat». Oldarraldi erreakzionarioa Antolakundeaz beraz aritzeaz ez ezik, egungo testuinguru erreakzionarioa ere aletu dute: Ofentsiba ekonomikoa, oldarraldi erreakzionarioa eta ezkerraren papera izenburupean mintzatu dira Nadia Perez eta Naia Izko Itaiako kideak. Izkok esplikatu du egungo testuinguru erreakzionarioak oinarri kapitalista duela, kapitalarendako «funtzionala» delako. Izan ere, haren irudiko, krisi garaietan kapitalismoak «berregituratze basatia» jartzen du martxan, eta, ondorioz, langileen esplotazioa areagotu egiten du, egiturazko langabezia ezartzen da, eta erdiko klase izan den hori estutuz doa, bertzeak bertze. Baina nola hartzen du esku ultraeskuinak? Izkok erran duenez, berregituratze horretan, ideien polarizazioa gertatzen da, batez ere erdiko klasean. Handitu egiten dira bazterretan daudenen kontrako diskurtsoak, baita ezkerreko alderdietan ere. Izan ere, erran du EAJko eta EH Bilduko zenbait agintarik egindako adierazpenetan nabarmenak direla klasismoa eta arrazismoa. Feminismoaz mintzatu da Perez, eta «ekarpen argiak» egin dituela onartu du, baina badituela hutsuneak, hala nola azken urteetan feminismoaren programa politikoa instituzionalizatu izana. Ordea, adierazi du feminismoa bera ezin dela termino homogeneoetan ulertu, eta, hortaz, inportantea zaio bereiztea feminismoaren programa politikoa eta feminismoarekin identifikatu eta horren barruan mugitzen den sektore bat. «Jende asko horren parte bada ere, eztabaidarako irekita dagoelako, eta hori guretzat oso inportantea delako», adierazi du. Hain zuzen, ezinbertzekotzat jo du «eztabaida arrazional» batzuk izatea emaztekien zapalkuntza amaitzeko proposamen estrategiko egokiena bilatzeko. Bada, nabarmendu du proposamen estrategiko horretan emakume langileek lehen lerroan egon behar dutela: «Oldarraldi erreakzionarioari ezin zaio proposamen erreformista batetik erantzun, beharrezkoa da matxismoaren eta faxismoaren kontrako borroka komunismotik antolatzea».

Amnistia Internazionalak Jerusalemgo trenaren proiektua bertan behera uzteko eskatu dio CAFi. Bien bitartean, konpainiak nabarmendu du “joerek” euren industria sustatuko dela diotela, ingurune geopolitikoa “aldakorra eta nahasia” izan arren.

Ekaitzak eta euri jasa handiak izan dira bart Euskal Herriko zenbait lekutan: Tolosaldea eta Goierri eskualdeetan (Gipuzkoan), eta Pirinioetan (Nafarroan) gertatu dira. Zuhaitzak erori dira, luiziak izan dira, txingorra bota du eta zenbait ibaik gainezka egin dute toki horietan. Horren ondorioz, arazo franko izan dira errepideetan eta trenbidean, baita etxeetan eta lokaletan ere. Alerta laranja ezarrita zegoen atzo 22:00etan, eta iragarpenak aise gainditu ditu denboraleak. Ibaiek gainezka egin dute, eta kaleak, lokalak, garajeak, baserriak eta errepideak hartu ditu urak. Denboralea indarrez sartu zen atzo gauean eta gaurko goizaldera arte iraun du. Toki jakin batzuetan izan du eragina: Gipuzkoan, esaterako, Tolosaldean eta Goierrin jasan dituzte ondorio larrienak. Ordu gutxitan 140 gorabehera artatu dituzte suhiltzaileek. Ur putzuak, zuhaitz eroriak, luiziak… Horrelakoak izan dira suhiltzaileek artatu dituzten larrialdi gehienak. Urez betetako etxeak eta lokalak garbitzen eta errepideen garbiketan aritu dira orain dela gutxi arte. Gogor egin du euria: Alegian, esate baterako, 108 litro egin ditu metro koadroko. Lazkaon, hiru metro igo da ibaiaren maila, eta uholdeak sortu dira. Zaldibian ere arazo handiak izan dituzte. Suhiltzaileak ez ezik, herri batzuetan bizilagunak ere auzolanean aritu dira euriteen kalteak samurtzeko. Oriako arroaren inguruan dauden herrietan ez ezik, Añarben ere 79 litro jaso dira metro koadroko; Araxesen, 71; Belauntzan, 69, eta Ereñotzun, 68. Alegiako (Gipuzkoa) errepide bat lokaztuta, bart izandako euri zaparraden ondorioz. JAVI COLMENERO / EFE Zenbait errepide, itxita Errepideetan ere sortu dira gorabeherak. N-Ieko errei bat itxi behar izan dute Ikaztegieta parean, traba egiten zuten zuhaitzak eta luiziak direla eta. Garbiketa lanak egiten ari ziren oraindik ere gaur eguerdian, baina Gipuzkoako Foru Aldundiak jakinarazi du bestela ere errepide horietako zirkulazioa ohikoa dela. Bigarren mailako errepide batzuetan ere izan dira arazoak. Adibidez, Oiartzundik Artikutzara doan bidean. Horrekin batera, Alegia eta Amezketa lotzen dituen GI-2133 errepidean, zenbait ibilgailu ez atzera ez aurrera geratu dira, ur putzuengatik, eta Ertzaintzak eta suhiltzaileek erretiratu behar izan dituzte. Errei bat irekita dago, eta bigarrena garbitzen ari dira oraindik ere. Bestalde, garbiketa egiten ari dira GI-2130 errepidean ere (Ibarra, Berrobi eta Berastegi artekoa). Trafikoari dagokionez, barruko joan-etorriak lehenetsi dituzte agintariek, eta Iruñearen eta Donostiaren arteko mugimenduak Etzegaratetik egitea eskatu du aldundiak. Garraio publikoari dagokionez, tren zerbitzuan izan dira zenbait gorabehera. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak jakinarazi duenez, euri zaparradek eta zuhaitzek arazoak sortu dituzte Irun eta Zumarraga arteko ibilbidean, gauerdian. Horren eraginez, Renfeko tren bat aurrera egin ezinik geratu da 02:00 aldera, eta bidaiariak atera ahal izateko Tolosara itzularazi dute. Datozen orduetan, euria berriro Azken orduotan egoera bere onera etorri bada ere, ekaitzaren osteko bareak ez du asko iraungo. Izan ere, Euskalmetek iragarri du gaur, 18:00etatik 20:00etara, berriro egingo duela euria. Nafarroan, Pirinio inguruan, txingorra izan da buruhauste iturri. Lau zentimetroko txingorra bota du bart Lantzen eta Zaraitzun. Otsagabian, Irati Xtrem lasterketarako prestatuak zituzten karpak zulatu ditu. Horretaz gain, euri jasen ondorioz, Nafarroako ibaien ur emaria handia da orain. Izan ere, Nafarroan ere abisu horia ezarrita dago, eta Ebroko Konfederazio Hidrografikoak ohararazi duenez, gaur arratsaldean eta bihar goizaldean gerta daitezkeen bat bateko zaparradek sakanetan eta erreketan ur maila igo dezakete.

Begizta edo loop supereroaleak metalezko kutxa handi batean gordeta daude, prozesadorean, kriostatoaren barruan —kriostatoak tutu forma du, eta haren eginkizuna da zero absolututik oso gertuko tenperatura mantentzea—. Ehunka kabletatik prozesadorera iristen diren mikrouhin pultsuen bidez kontrolatzen da haien egoera kuantikoa, koherentzia kuantikoa. Eta mikrouhin pultsuen bidez ateratzen da prozesadoreko informazioa kableetatik barna, hura gero konputazio klasikoko bit bihurtzeko. Tutu barneko prozesadoreak, ordea, qubitak dira, ordenagailu kuantikoen oinarrizko unitateak. Eta IBMren ustez, etorkizun laburrean bide emango diote gaur egun ezinezkoak diren kalkulu izugarriak eta naturaren pareko simulazioak zuzen egiteari. IBMren New Yorkeko laborategi enblematikoan, Thomas J. Watson Research Centerren, System Two abangoardiako konputagailu kuantikoa zuzenean ezagutzeko aukera izan du BERRIAk, Ikerbasqueko zientziarako fundazioaren ordezkariek egindako bidaia baliatuz. Izan ere, udazkenean iritsiko da System Two ordenagailuaren moduko bat Ikerbasqueren zentro eraiki berrira, Donostiako Ibaeta auzora. Teknologia kuantikoen alor erabat berritzailean Euskal Herria egiten ari den apustuaren ikur nagusia izango da, eta, gainera, erreferentziazkoa Europan, halako mailako lehen ordenagailua izango baita kontinentean. System Two motako seigarrena izango da munduan, eta gaur egungo ordenagailu kuantikorik garatuena; beste hitz batzuetan, onena. 150 Zenbat inbertitu den BasQ estrategian. Eusko Jaurlaritzak eta Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiek 150 milioiko inbertsioa espero dute 2028. urtera arte Basque Quantum estrategia osoan. Horietatik 80 milioi euro doaz konputaziora, eta batez ere IBMrekin egingo den lanera eta ordenagailura. Gainerako 70 milioi euroak konputagailua hartuko duen eraikinerako eta Ikur estrategian barruan teknologia kuantikoekin harremana duten proiektuak bultzatzeko izango dira. Bigarren iraultza kuantiko betean dago mundua, eta gauzak bizkor doaz, gainera. Aldaketa handia izan da: fisika kuantikoaren legeak eta egoera kuantikoak erabiltze hutsetik —adibidez, laserretan eta erresonantzia magnetikoetan— haiek kontrolatzera, eta, nolabait, menperatzera. Oraindik ere garatzen ari da alor hori, baina espero dute horren guztiaren aplikazio teknologikoak itzelezkoak izatea. Iraultza horretan, Euskal Herriak izango du zer emana eta zer hartua, BasQ Basque Quantum estrategiarekin bidez, eta bide horretan mugarri bat izango da System Two iristea. Ordenagailuaren barrunbeetan Punta-puntako trastearen nondik norakoak zuzenean ezagutzeko, zer hobe beste System Two bat, jatorrizkoa, aurrez aurre izatea baino? System Two ordenagailuetan lehena New Yorken dago, IBMren ikerketa zentroan. New Yorkeko System Two ordenagailuak hiru prozesadore ditu, ganderailu banatan. Donostian bakarra izango da. IRUNE LASA Thomas J. Watsonen Scott Crowder IBMren kuantikaren alorreko presidenteordeak eginak ditu zenbait aurreikuspen teknologia kuantikoaren garapenari dagokionez: datorren urtean, 2026an iritsiko da abantaila kuantikoa; hau da, konputazio klasikoa baino hobea izango da konputazio kuantikoa lan batzuetarako. Izan ere, garapen fase honetan, superordenagailuak hobeak dira oraindik konputagailu kuantikoak baino. Crowderren arabera, eta hala iragarri du IBMk aste honetan bertan, 2029rako iritsiko da akatsen arazoa gaindituko duen lehen ordenagailua. Etorkizunetik orainaldira, System Twora itzulita, diseinu modularra da haren ezaugarri teknikoetan inportanteena, esan nahi baita hainbat prozesadore integratu eta sistema moduluka handitu daitekeela hala nahi izanez gero. Hasiera batean Donostiara ekarri behar zen System One ordenagailuak ez zuen horretarako aukerarik ematen. «Bit klasikoak, adimen artifizialeko ‘neuronak’ eta qubitak —CPUak, GPUak eta QPUak— konputazio hodei hibrido batean ehunduta aurreikusten ditugu, hain ondo integratuak non emango duen konputagailu bakarra erabiltzen dela» SCOTT CROWDER IBMren kuantika alorreko lehendakariordea Baina System Two ordenagailua handitzeko eta beste System Two ordenagailuekin bat egiteko asmoz sortua da. Finean, IBMko ingeniariek hobetsi dute hobe dela bide hori hartzea —hainbat prozesadore konektatzea— ordenagailu kuantikoen ahalmena handitzeko, gero eta qubit gehiagoko prozesadoreak garatzen tematzea baino. Heron prozesadorea. IRUNE LASA 156 qubiteko Heron prozesadore bat izango du Donostia ekarriko duten ordenagailuak, oraintxe bertan IBMren indartsuena. Bi System Two elkarlanean jartzea ere posible izango dela dio konpainiak. Ez hori bakarrik. IBMk espero du etorkizunean ordenagailu kuantikoek klasikoekin eta adimen artifizialarekin lan egitea, Crowderrek azaldu duenez: «Bit klasikoak, adimen artifizialeko neuronak eta qubitak —CPUak, GPUak eta QPUak— konputazio hodei hibrido batean ehunduta aurreikusten ditugu, hain ondo integratuak non emango duen konputagailu bakarra erabiltzen dela». Akatsak gainditzea, 2029rako Ziztuan ari da garatzen teknologia kuantikoen alorra. IBMk asteartean iragarri zuen 2029rako izango duela egungo ordenagailu kuantikoen ahalmena 20.000 aldiz handitzea lortuko duen konputagailua. Poughkeepsie-n (New York, AEB) eraikiko dute IBM Quantum Starling izena hartuko duen ordenagailua, eta haren ahalmen handia akatsekiko izango duen tolerantzia handitik etorriko da. Arlo honetan zarata deitu ohi zaie akatsei, eta horiek dira ordenagailu kuantikoek egun duten erronkarik handiena. Konputagailu klasikoetako bit-ek ez bezala, bit kuantikoak koherentzia egoera batean ezarri behar dira beren ezaugarriak baliatu ahal izateko, baina edozein gorabeherak —tenperatura aldaketa batek, bibrazioek, energia aldaketek, izpi kosmikoek…— egoera kuantiko hori zapuztea eta informazioa galtzea ekar dezakete, eta horrek akatsak eragiten ditu emaitzetan. Arazo hori gaindituko luke Quantum Starling ordenagailuak. Akatsak, konpondu, ez ditu konponduko, baina tolerantzia handiagoa izango du akatsekiko, zuzendu egingo dituelako, bit kuantikoetako informazioarekin nolabait elikatu egiten diren qubit logikoekin. Garapenak gero eta bizkorrago datoz teknologia kuantikoetara, eta IBMk uste du hurrengo urtea bukatu aurretik egingo duela baliagarritasun kuantikoaren mailatik abantaila kuantikorako jauzia, hau da, ordenagailu kuantikoak hobeak izango diren erreminta klasikoak baino konputazio eta kalkulu jakin batzuetarako. Haien txipak aurkezten ari dira dagoeneko Microsoft, Google eta Amazon erraldoiak eta kuantikaren alorreko beste konpainiak —D Wave, Quantinuum, IonQ—. Ez dago argi noraino iritsiko diren guztiak, ezta IBM gai izango ote den ere bere asmoak bete eta proiektuari etekina ateratzeko, besteak beste, algoritmo kuantikoen garatzaileak konbentzituz. Baina lehiak erakusten du konputazio kuantikoa gero eta errealagoa dela, eta gero eta bizkorrago datorrela. Eta horri igarriko zaio kuantikaren abangoardian egongo den Euskal Herrian.

«IBMk ez ditu halako ordenagailuak edonon jartzen, besteak beste ezin dituelako horrelako mila jarri munduan. Nire ustez, inportantea da azpimarratzea badaudela interesa agertzen duten eskualdeak baina haiek [IBMk] aukeratzen dutela tokia», nabarmendu du Adolfo Morais Eusko Jaurlaritzako Zientzia eta Berrikuntzako sailburuordeak. Azkenean, IBM teknologiaren bat garatzen ari bada, interesatzen zaio garapen horretan lagunduko dion norbaitekin jardutea. Sailburuordearen arabera, «oso ondo begiratu zuten zer-nolako ikerketa ekosistema genuen Euskadin, eta gaitasun oso handia ikusi zuten Gipuzkoan eta Bizkaian, erreferentziazko hainbat ikerketa talde eta zentro ari baitira jada kuantikan lanean». Eta, Moraisen arabera, IBMkoek jakin nahi zuten tokiko industriaren eta teknologia kuantikoen uztarketa nolakoa izan zitekeen ere. «Hori zen baldintzetako beste bat: begiratu zuten ea bageneukan ahalmenik horren inguruko industria hartzeko, harremana izateko industriarekin». Energian, automozioan, kimikan… Ordenagailua Euskal Herrira ekarriko dutenez gero, zein dira teknologia kuantikoan eta konputazio kuantikoarekin aritu daitezkeen tokiko enpresak? Zein arlotakoak izango dira? Energia, garraioa eta automozioa aipatu ditu Moraisek, uste baitu ordenagailu kuantikoak optimizaziorako izugarrizko abantailak ekar ditzakeela arlo horietarako, gaur egungo konputazio klasikoarekin, hau da, ordenagailu konbentzionalekin lortu ezinezkoak. Optimizazioa zer den azaldu du sailburuordeak: «Arazo bat konpontzea agertokirik egokiena topatzea da, eta, gainera, bizkor topatzea, zeren baliteke denbora oso gutxi izatea problema edo ariketa horren erantzuna lortzeko». Adibideak ere jarri ditu: «Energiaren banaketan, adibidez, kontsumoa nola heltzen den etxeetara… Hor itzelezko kalkuluak behar dira, eta erantzun azkar bat. Garraio arazoak ere hor daude: nola optimizatu hiri bateko garraio publiko osoa, autobusak, trenak, trafikoarekin, eguraldi jakin batekin…». Kudeaketa horiek egin daitezke gaur egun, baina denbora behar izaten da, batzuetan gehiegi, arazoari irtenbide egokiena emateko. Espero da konputazio kuantikoak modua emango duela irtenbide egokia bizkor topatzeko, kalkulu ahalmen handia eta azkarra duenez gero. Ikerbasqueren eraikin berria, Donostian; han egongo da System Two ordenagailua. IRUNE LASA Kimika kuantikoari lotuta dago tokiko industriarentzat —kimika sektorearentzat, botika konpainientzat— interesgarri izan daitezkeen aplikazioetako beste bat. «Azkenean, mekanika kuantikoaz ari gara eta», esplikatu du Moraisek. «Konputazio kuantikoak harreman oso estua du kimikarekin. Eta, orduan, oso naturala da kimikako arazoak ordenagailu kuantiko batean ebaztea, hizkuntza bera hitz egiten baitute, azken batean». Ikerkuntza eta hezkuntza Miguel A. Arozena Ikerbasqueko gerenteak azaldu du espero izatekoa dela Euskal Herrian teknologia kuantikoen inguruko jakintza handitzea: «Etorkizunean badaukagu asmoa eskolekin eta oraindik unibertsitatera sartu ez diren ikasleekin lehenengo murgilketa hori egiteko mundu kuantikoan. Unibertsitatean ere badaukagu asmoa zerbait egiteko: graduren bat edo graduondokoren bat…». Finean, ordenagailu kuantikoak nolabaiteko iman bihurtuko direla uste du Arozenak. «Zalantzarik gabe, halako ordenagailu bat edukita, Donostia grabitate zentro bat izango da nahi dugun ekosistema kuantikoa garatzeko». «Zer emango dio gure ekosistemari ordenagailu kuantikoaren moduko azpiegitura zientifiko batek? Bultzada handia. Baina ez dezagun ahatz zer-nolako bidea egin dugun» ADOLFO MORAIS Eusko Jaurlaritzako Unibertsitate eta Berrikuntza sailburuordea Ordenagailurik gabe ere, Euskal Herria lasterketa horretan zegoen jada 2000. urtetik gutxi gorabehera, ikerketa eta zentro oso aurreratuak baitzeuzkan, Moraisek gogoratu duenez. «Zer emango dio gure ekosistemari ordenagailu kuantikoaren moduko azpiegitura zientifiko batek? Bultzada handia. Baina ez dezagun ahatz zer-nolako bidea egin dugun». Sailburuordeak uste du bultzada hori ez dela geldotuko. «Ordenagailua dela eta, beste fase bat hasiko da. Ordenagailu fisikoa etxean izanik, aukera eman ahal izango da gure ikerketa guztietan konputazio kuantiko erabiltzeko: ez bakarrik konputaziorako; beste diziplina askotan ere aukera izango dute ordenagailu horren ahalmena erabiltzeko, eta horrek leherketa bat ekarriko du, ez bakarrik 2025. urtean: betirako izango da. Konputagailu kuantikoak eta superkonputagailu klasikoak elkarlanean jartzea ere aurreikusia dago Basque Quantumen bide orrian, eta gaur egun DIPCn dagoen superordenagailuak tokia prest izango du Ikerbasqueren eraikin berri horretan. Baita finantzak ere Beste jauzi bat gertatuko da akatsekiko tolerantzia izango duen konputazio kuantikoa iristen denean. Horri begira daude bankuak, besteak beste, batez ere Bizkaian. Izan ere, Moraisek azaldu duenez, fase horretan hainbestekoa izango da ordenagailu kuantikoen ahalmena, ezen abantaila kuantikoa izango dute, eta besteak beste, gai izango dira klabe guztiak hausteko. «Beste agertoki bat izango da, agertoki postkuantikoa, eta hor oso inportantea izango da kokatuta egotea. Gu horretan ari gara lanean bankuekin, eta haiek beren ikerketetarako ere erabili ahal izango dute ordenagailua».

Ekaitzak ere ez du zapuztu Baionaren besta. Sasoi honetan ez du partidarik galdu Jean Daugerren, eta final-laurdenean ere ez du hustik egin: 20-3 zanpatu du Clermont, argiki, eta, hortaz, lapurtarrek Top14 ligako finalerdia jokatuko dute. Azkenekoz, 1992an jokatu zuten titulurako final-laurden bat, eta, orduan ez bezala, oraingoan kanporaketa gainditzea lortu dute. Top14 formatua sortu zenetik (2009) lehenbiziko aldia izanen dute finalerdietan. Jendetza elkartu da partida ikusteko Jean Dauger estadioan ez ezik, baita hirian ere. Baionarrek azken bi ligetako txapelduna, Tolosa, dute esperoan finalerdia jokatzeko. Okzitanian ariko dira, hilaren 20an.