Ezkirozko BSH lantegiaren itxieraren aurkako manifestazioa gaur, Iruñean. Enpresa-batzordeak “Ezkirozko BSH ixtearen aurkako jarrera” azaldu du, eta irtenbideak bilatzearen alde agertu da, BSHko zuzendaritzak astelehenean langileei helarazi zien ixteko iragarpenari aurre egiteko.

Avanzan aurrera jarraituko dute abenduaren 21erako eta 22rako deitutako grebekin. PESA zenaren plantillak horixe erabaki du enpresaren azken proposamena jaso ostean. Ekialdebusek, berriz, bertan behera utzi ditu lanuzteak, Aldundiak eskaeretako batzuk onartu ostean.

Errusiak Ukrainako hiriburura misil hipersonikoak jaurti ditu goizean —Iskander eta Kinzhal misilak—, eta pertsona bat hil du. Ukrainako armadak jakinarazi duenez, gutxienez bost jaurtigai antzeman dituzte Kievera bidean, eta, azpiegitura, eraikin eta ibilgailu kaltetuen artean, hiru zauritu aurkitu dituzte. Errusiako Defentsa ministro Andrei Belusovek adierazi du «helburu militarrei soilik» eraso dietela. Azaroaren 21ean ere erabili zuen Errusiak misil hipersoniko bat —lehen aldia zen Orexnik misila erabiltzen zutena— Ukrainako Dnipro hiriari egindako erasoan. Dmitri Peskov Kremlineko bozeramaileak orduan argudiatu zuen Mendebaldeak Ukrainako gerran egiten dituen mugimenduei emandako «erantzuna» zela, eta Vladimir Putin Errusiako presidenteak ohartarazi zuen bazutela «eskubidea» Ukrainak egindako erasoei erantzuteko. Misil hipersonikoek karga nuklearra garraiatzeko ahalmena dute, eta, Putinek Dniproko erasoaren ondotik esan zuenez, «egun ez dago misil horri aurre egiteko baliabiderik». Gaur goizaldeko erasoaren ondotik ere argudio berari eutsi diote Errusiako agintariek: «Ukrainak eta Mendebaldeak berak egiten dituzten ekintzei erantzuteko jaurti ditugu misilak», adierazi du Defentsa Ministerioak Telegram bidez. Mendebaldeak egindako «ekintza» horien artean aipatu dute aste honetan Ukrainak Errusian egindako erasoa: Rostov eskualdeko lantegi kimiko baten kontra egin zuen. Kievetik harago Kiev ez da, ordea, Errusiaren erasoen ondorioz kaltetutako hiri bakarra izan; Kryvyi Rih hirian ere eraikin bati eraso diote, eta sei pertsona zauritu dituzte. Gainera, aire erasoak gertatu aitzinetik, atzo iluntzean, Olha Stefanixina Ukrainako lehen ministrordeak Errusiari leporatu zion «zibereraso masibo bat» egitea. Hala jakinarazi zuen Facebook sare sozialeko bere kontuan idatzitako mezu baten bidez: «Erasoek eten egin dituzte Ukrainako Justizia Ministerioaren jurisdikziopean dauden lanak, eta herrialdearen azpiegituran larriki eragiten du horrek». Putinek telebistan lau ordutik goitiko agerraldia egin eta biharamunean eraso dio Errusiak Kievi misilekin. Bertzeak bertze, Putinek «duelu bat» proposatu zien AEBei: Kieven gainean Errusiaren misil hipersonikoen eta Washingtonen aireko defentsa sistemen artekoa.

Gabonetako kaleko azoka baten kontrakoa erasoa egin dute ostiral iluntzean Alemaniako erdialdeko Magdeburg hirian. Auto bat jendetzaren kontra sartu da azokan, abiada bizian, eta dozenaka pertsona jo ditu. Agintarien arabera, gutxienez hildako bat dago. Zaurituak dozenaka direla gaineratu dute, 60 eta 80 artean, hainbat hedabideren arabera. BMW auto beltz batek jendetzaren kontra jo du, zuzenean, eta 400 bat metro egin du aurrera azokaren bisitarien artean. Magdeburgoko hainbat hedabideren arabera, gidaria atxilotu egin dute. Ez dute esan nor den. «Txarrena espero dugu», adierazi du Olaf Scholz kantzilerrak, gertaera eraso bat izan dela baieztatu ostean.

Open Arms GKE gobernuz kanpoko erakundeari 2019ko abuztuan jarritako blokeoarengatik sei urteko kartzela zigorra eskatzen zuen Italiako Fiskaltzak Matteo Salvini gobernuko presidenteordearentzat. Barne ministro izan zen garaian (2018-2019) hasi zuen Salvinik Mediterraneo itsasoan migranteak erreskatatzen aritzen diren GKEen aurkako gerra. Palermoko Auzitegi batek, ordea, ez du uste Salvinik egindako ekintzetan inolako lege hausterik egon zenik, eta, hortaz, absolbitu egin du. 2020ko otsailetik aurrera hasi ahal izan zuten haren aurkako prozesu judiziala, Italiako Senatuak orduan kendu baitzion immunitatea. Barne ministro zenean, erreskate lanetan aritzen ziren GKEei debekatu egin zien papergabeak Italian porturatzea, eta, gainera, dekretu bat onartu zuen hori egiten zutenak zigortzeko. Open Arms GKEaren izen bereko ontziak 147 migratzaile erreskatatu zituen Mediterraneoko uretan 2019ko uztail amaieran, baina hogei egunez ezin izan zituen porturatu, Salviniren betoa zela eta. Fiskalek bi krimen egozten zizkioten: pertsonak bahitzea eta betebehar ofizialei uko egitea. Epaileen aburuz, ordea, leporatutako hori izan da frogatu, eta, beraz, atzera bota dute sei urteko kartzela eskakizuna. 2019ko abuztuaren 20an 83 etorkin lehorreratu ahal izan zituzten Lampedusa uhartean; gainontzekoak aurreko egunetan atera zituzten ontzitik, osasun arrazoiengatik. Sizilia uharteko Agrigento hiriko fiskalburu Luigi Patronaggiok egin zuen modua erreskatatuak lehorreratzeko. Open Arms ontzira joan, migratzaileak nola zeuden ikusi, eta ondoren eman zuen agindua. Nolanahi ere, Marzia Sabella fiskalak gaur esan du Open Arms ontziak erreskatatutako migranteek ez zutela Italian lur hartzeko eskubiderik gaixorik edo osasunez larri zeudelako, bazik eta «pertsona askeak» zirelako. Absolbitu dutela jakin duenean pozez agertu da Salvini, eta, goizean egin dituen adierazpenetan legez, esan du «harro» dagoela garai hartan hartutako erabakiez. «Mugak eta aberria kontrabandistengandik eta GKEengandik defendatzea ez da delitua, eskubidea baizik», gaineratu du gobernuko presidenteordeak. Giorgia Meloni Italiako lehen ministroak «defentsa» horren ideia azpimarratu du Salvini zoriontzeko X sare sozialean argitaratu duen mezuan: «Jarrai dezagun elkarrekin, tinkotasunez eta erabakitasunez, legez kanpoko immigrazioaren eta pertsonen salerosketaren aurka borrokatzen». Salviniren abokatu Giulia Bongiornok bezeroaren erabakiak justifikatu ditu, argudiatuta Open Arms-ek «bere kabuz» erabaki zuela erreskatatuak Italiako lurretara ez eramatea, eta bazituela beste aukera batzuk, hala nola Espainiara eramatea. Are gehiago, Salvini absolbitu dutela jakin eta minutu gutxira Bongiornok adierazpenak egin ditu. Abokatuaren hitzetan, gaur emandako epaia beste urrats bat da immigrazioa etekin ekonomikoak lortzeko erabiltzen duten pertsonen aurka egiteko: «Ez da migranteen aurka hartutako erabaki bat, baizik eta migranteak esplotatzen dituztenen aurkakoa». Bide beretik jo du Salvinik. Gobernuko presidenteordeak Open Arms GKEri egotzi dio immigranteekin «negozioa egitea», eta horiek «Espainiara esku hutsik itzuliko direla» ospatu du. Open Armsek, berriz, X-n argitaratu duen mezuan jakinarazi duenez, epaileek hartutako erabakiaren argudioak jaso ostean erabakiko du helegitea aurkeztuko ote duen. Eta Italiako Fiskaltzari gauza bera egiteko eskatu dio. Tristura agertu du epaia dela eta, eta gaineratu du «askatasunik gabe utzi zituzten» immigranteengatik dela. GKEak esana zuen, dena dela, Salvini espetxeratzeak ez lukeela arazoa konponduko: «Epaia edozein dela ere, guretzat garaipen posible bakarra immigrazio legeak aldatzea da, 2019an gertatu zena inoiz errepikatuko ez dela bermatzeko» Gaur ebatzi duten auzia, halere, ez da Salvinik migrazioaren kudeaketari lotuta izan duen bakarra, ezta absolbitu duten aurrenekoa ere. Open Arms-en auziagatik ez ezik, Gregoretti auziagatik egon da auzipetua Barne ministro ohia. 130 migratzaile inguru zeramatzan erreskate itsasontzi bat Italian porturatzea blokeatu zuen Salvinik. Gaur ebatzi duten auzian legez, 2020an hasi zen; Gregoretti auziak, ordea, bide laburragoa egin zuen. Izan ere, 2021eko maiatzean Sizilia uharteko Cataniako auzitegi batek atzera bota zuen fiskalen eskaera. Krisi diplomatikoa Gertatu zenak krisi diplomatiko bat piztu zuen Italiako eta Espainiako gobernuen artean, Salvinik adierazi baitzuen migratzaile horiek Espainian porturatu beharko lituzketela, Open Arms-ek Espainiako bandera baitzuen. Italiako Gobernuan ere piztu zen krisia. Orduko lehen ministro Giuseppe Contek Salviniri egotzi zion papergabeekin «obsesionatuta» egotea. Abuztuaren 9an, Salvinik hautsitzat jo zuen Legaren eta M5S 5 Izar Mugimenduaren arteko gobernu koalizioa. Aste batzuk geroago hautsi zen, azkenean.

Astelehenerako deitu du Garraio Agintaritza, gainerako operadoreei hobariekin bat egiteko prest dauden galdetzeko.

Eskubide Sozialen Europako Batzordeak Espainiari eskatu dio berrikusteko, disuasiozkoa izan dadin eta langileak hobeto babes ditzan.

Arabako espetxeak 10 pertsona kontratatu, eta presoen komunikazioak berreskuratu ditu

«Prekaritateak bizi ditu artistak». Errealitate horren jakitun zegoen Lanartea lehendik ere; hain zuzen, «euskaraz eta euskaratik kultura egiten duten sortzaile eta interpreteen —hau da, artisten— lan eta bizi baldintzak hobetzeko» sortu zen elkartea, Amagoia Gurrutxaga koordinatzaileak gogora ekarri duenez. Orain, artistek bizi duten errealitatea zer-nolakoa den zenbakien bidez eman du argitara, Euskal Artisten Lan eta Bizi Baldintzen I. Inkesta kuantitatiboaren emaitzak aurkeztuta. Gurrutxagak berak eta Koldo Izagirre idazle eta Lanarteko kideak —elkartearen sortzaileetako bat da— aletu dute azterketa. Eta datu esanguratsu ugari utzi du lanak. Lanarteak «sindikatu bokazioa» duela adierazi du Gurrutxagak, eta «prekarizatuta dagoen sektore bat biziberritzea eta, ondorioz, gutxituta dagoen euskal kultur sistema hauspotzea helburu». Elkartea sortu zenetik sumatu zuten «zenbat-non-nola» zeuden ebazteko beharra. Hainbat diziplinatako langileen inguruko inkestak begiratu zituzten, baina apenas topatu zuten hizkuntzaren aldagaia aintzat hartzen zuenik. Hamaika kultur plan ofizialetan ere, «artistak oso-oso tantaka» ageri ziren. «Txosten horiei esker, asko ikasi dugu sektoreko patronalaren egoeraz; geure buruaz, apenas. Bitxia da, etsigarria dela ez esatearren, kultur sistema osoaren lehengai lehena sortzen dugula kontuan izanda… Balirudike gu ez garela langileak. Bagara, baina». Euskaraz sortzearen faktorea erdigunean jartzen ez duen plan orok «bazterrera» bidaltzen dituela erantsi du. «Gure bazterrak kartografiatzea ezinbestekoa zaigu, ondorioz». Orain lau urte abiatu zuen kartografiatze lan hori Lanarteak, sektoreko beste zenbait elkarte eta eragilerekin harremanetan. Eta horren harira heldu da argitaratu berri duen inkesta. Irailean zintzilikatu zituzten sarean «galdetegi zorrotzak», bata komuna, eta diziplinakakoak besteak, «normalean galdetzen ez zaizkien zenbaki zehatzen xerka». 245 lagunek erantzun zituzten proposatutako galderak: 135 gizonek (%55,1), 99 emakumek (%40,4) eta 11 pertsona ez-binariok (%4,5). Erdiak baino gehiago Gipuzkoan daude erroldatuta, ia erdiek 45 eta 64 urte artean dituzte, eta 22,2 urte daramatzate batez beste jardun artistikoan, profesionalki zein ez profesionalki. Hizkuntzari dagokionez, %67,8k euskaraz soilik egiten dituzte hitzezko beren sormen edo interpretazio lanak; laurdenek, berriz, euskaraz eta erdaraz egiten dituzte, baina euskaraz gehien; eta %4,9k egiten dute lana euskaraz eta erdaraz neurri berean edo erdaraz gehien —%3,3k eta %1,6k, hurrenez hurren—. Lantzen duten diziplinari dagokionez, berriz, Izagirrek azaldu du inkesta bete duten hamarretik sei kultur diziplina batean baino gehiagotan aritzen direla, eta hamarretik lauk bakarra lantzen dutela. Literaturan eta gidoigintzan jarduten dutenena da multzorik handiena, eta kasik beste horrenbestekoa da musikariena —bertsolariena da hirugarren taldea kopuruan—. Halaber, azterketan parte hartu dutenen ia erdiek beren kontura egiten dute lan —aldi berean besteren kontura eta euren kabuz aritzen direnak ere badira—, eta horietatik ia bi heren daude jarduera artistikoren batean alta emanda, autonomo gisa. Beste %45,7 besteren kontura ari dira lanean; eta horietatik gutxiengoa dira artisten erregimen berezian edota intermitentzian alta emanda daudenak. Ogibide nagusi edo ez Inkesta betetako artisten %40k beren jarduera artistikoa eta jarduera horren ondoriozko lanak dituzte irabazi iturri bakar edo nagusi, Izagirrek zehaztu duenez. Horietatik ia bi heren, musikan, literaturan eta gidoigintzan, edo antzerkigintzan aritzen dira. «Beste muturrean, %52,2ri beren diru sarreren erdiak edo gutxiago datozkie jarduera artistikotik eta jardueron ondorioz sortutako lanetatik». Diru sarrerei erreparatuta, berriz, batez beste, 27.879 euroko diru sarrera gordinak jaso zituzten iaz sortzaile horiek —sarrera guztiak aintzat hartuta, jardun artistikoaren ondoriozkoak ez direnak ere bai—. Irabazi horien %43,3 izan ziren jarduera artistikoen ondorioz irabazitakoak; 12.073 euro, alegia. Irabazi garbien datu hori diziplinaren arabera ere zehazten du azterketak, eta badago alderik batetik bestera: 14.536 eurokoa da kopururik handiena, ikus-entzunezkoen multzoari dagokiona; eta 4.467 eurokoa txikiena, musikarien taldeari dagokiona. iFrameResize({ log: true },’#artistaDiruSarrera’); Hizkuntza hautuari begiratuta, baina, «12.073 euroko irabazi garbien batezbesteko horrek beste dimentsio bat» hartzen duela ohartarazi du Izagirrek. Izan ere, euskaraz soilik sortu zuten artisten irabazi garbiak, batez beste, 4.717 eurokoak izan ziren; eta euskaraz eta erdaraz sortu zutenen irabazi garbiak, batez beste, berriz, 9.672 eurokoak. Beste datu esanguratsu bat utzi du diru sarrerei buruzko atalak. Hain zuzen, jarduera artistikoa ogibide bakar edo nagusi dutenen artean, 12.330 eurokoak izan ziren iaz, batez beste, irabazi garbiak: hilean 1.027,5 euro, alegia. Talde berean, 24.286 eurokoak izan ziren batez beste irabazi gordinak, baina segidan eman dute zehaztapena: «Batezbesteko horrek ezkutatu ezineko datu bat dakar: artista multzo horretako %30,7k 15.000 euro edo gutxiagoko diru sarrera gordinak izan zituzten, alegia, artista asko Hegoaldeko lanbide arteko gutxieneko soldataren azpitik bizi izan ziren, eta Iparraldekoaren oso azpitik». Artisten kezkei eta aurreikuspenei begirako atal bat ere badu ikerketak. Izan ere, azken urtebetean beren jardun artistikoa uztea pentsatu ote duten galdetu zieten inkestan, eta %33,8k baietz erantzun zuten. Kopuru hori %42,7ra igotzen da kultur jarduna ogibidetzat dutenen artean. Arrazoi nagusien artean, nekea, gehiegizko presio administratiboa, baldintza kaxkarrak, eta dirurik eza eta ezegonkortasuna aipatu zituzten. «Aski da» «Honaino ekarri gaituzte euskarazko kulturaren alde beren-beregi egingo duten politikak indarrean ez jartzeko bateko eta besteko erabaki politikoek», salatu du Gurrutxagak. «Aski da. Ezin da betikotu, normalizatu, sektore bat hain baldintza kaskarretan bizitzea. Ezin diogu hau opa etorkizun diren euskal kulturgileei». Lanartearentzat, inkestak argi utzi du egoera hobetu beharra dagoela, eta horretan hasteko tresnak ere badirela gaineratu du. Hala, sei proposamen zehatz egin ditu, eta beste eragile batzuekin lantzeko prest dagoela erantsi. Lehena, euskaraz sortutako kulturaren legea egitea, sektoreko eragileen parte hartzearekin, eta artisten baldintzen hobekuntza xede duten neurriak lehentasun hartuta. Kulturgintzari dagozkion politikek artisten lan baldintzak erdigunean jarri behar dituztela eta hizkuntza zehar-lerro gisa eduki behar dutela ere uste du elkarteak. «EITBk euskal kulturaren alde egiteko hartuko dituen neurrien inguruko eztabaida» lehenbailehen abiatu behar dela ere adierazi dute. Eztabaidan sektoreko eragileek parte hartu beharko luketela uste dute, eta Lanarteak hainbat aldarri eramango dituela gehitu, hala nola EITBn kultur programazioa emendatzea, irratietan euskarazko musika aireratzeko kuotak ezartzea, euskarazko ikus-entzunezko ekoizpen berriak sustatzea eta eskaintza guztia euskarara azpititulatuta eta bikoiztuta eskaintzea. Hedabideetan, erakunde publikoen kultur programazioan eta sustapen lerroetan ere euskarazko kulturaren aldeko gutxieneko kuotak behar direla ere esan dute. Euskarazko kultura ikusgarri egiteko lan egingo duen erakunde autonomo bat sortzearen alde agertu dira. Eta artisten praktika onen gidak dauden moduan, «artistekiko harremanetan erakunde publikoek izan beharreko gutxieneko praktika onak» adostearen alde ere bai. Amaitzeko, artistei «beren eskubideen alde» aktibatzeko deia egin diete, eta herritarrei, «kulturaren alde» paratzeko. Erakunde publikoei, berriz, galdegin diete sektorearekin elkarlanean aritzeko, «sektorearen aldeko politikak diseinatu eta gauzatu ditzaten». hainbat datu 245 Denera, 245 sortzailek erantzun dute inkesta. Horietatik %55,1 gizonak dira, %40,4 emakumeak, eta %4,5 pertsona ez-binarioak. Erdiak baino gehiago Gipuzkoan daude erroldatuta, eta ia erdiek 45 eta 64 urte bitarte dituzte. %25 Inkesta erantzun dutenen laurdenak (%25,7) literaturan eta gidoigintzan aritzen dira nagusiki, eta beste laurdenak ia (24,9), musikan. Bertsolariena da hirugarren multzo nagusia (15,9). Inkestatuen %40,4 diziplina bakarrean aritzen dira orobat. 22 Batez beste, jardun artistikoan 22,2 urte daramatzate ikerketan parte hartu dutenek, profesionalki zein ez profesionalki. «Esperientzia eta euskal kultur sistemaren ezagutza handiko pertsonek bete dute gure inkesta, beraz», nabarmendu du Lanarteak. %68 Azterketan parte hartu duten sortzaileen %67,8k euskaraz soilik egiten dituzte hitzezko beren sormen edo interpretazio lanak; laurden batek euskaraz eta erdaraz, baina euskaraz gehien; eta %4,9k euskaraz eta erdaraz neurri berean edo erdaraz gehien. %50 %49,8k beren kontura egiten dute lana, eta horietatik ia bi heren jarduera artistikoren batean alta emanda daude, autonomo gisa. %45,7 besteren kontura ari dira lanean, eta horietatik bi heren langile erregimen orokorrean daude alta emanda. %40 Hamarretik lauk du jardun artistikoa eta horren ondoriozko lanak dituzte diru iturri bakar edo nagusi; horietatik ia bi heren musikan, literaturan eta gidoigintzan, edo antzerkian ari dira. Beste %52,2ei diru sarreren erdiak edo gutxiago datozkie jarduera artistikotik.

Arabako kartzelako langileak «ezkutuko greba» egiten ari diren ala ez ikertu beharko du Guardiako epaitegiak (Araba). Espetxe Zaintzako Bilboko epaitegiak egin dio eskaera. Izan ere, azkenaldian lan geldialdien gorakada bat sumatu dute «aldi baterako ezintasunagatik», eta oinarrizko zerbitzuak eten behar izan dituzte espetxean. Arduradunek uste dute ezkutuko greba bat dagoela geldialdi horien guztien gibelean. Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Giza Eskubideen Sailak eman du prozeduraren berri. Arabako espetxeko zuzendariak egindako hainbat txosten jaso ditu Espetxe Zaintzako Bilboko epaitegiak. Horietan adierazten du giza baliabiderik gabe gelditu direla, «bat bateko arrazoiak» direla eta. Txosten horien arabera, langileen artean ez da greba deialdi formalik izan, baina ahozko adostasunez aritu dira, lan baldintzen inguruko negoziazioen testuinguruan. Sortutako egoera «jasanezina, onartezina eta kezkagarria» dela ebatzi du Espetxe Zaintzako epaileak, eta ezkutuko greba dagoela ebazteko nahiko datu dagoela iritzi dio. Horrek presoen eskubideak urratzea ekarri duela uste du. Jaurlaritzak lan poltsa ireki du egoerari aurre egiteko.