Diazen ustez, lanaldia murrizteko eskariak “arerio asko ditu, arrazoi ekonomikoak direla eta”. “Ez naiz inongo mahaitik altxatuko neurri hori Diputatuen Kongresuan onartu arte. Ez dago atzera bueltarik”, erantsi du.

EH Bilduk “txalotu” egin du hezkuntzako akordioa, eta “espiritu” hori berreskuratzeko eskatu du. Albiste ontzat jo ostean, euskal hezkuntza-sistemaren “beharrezko eraldatzean” urrats bat gehiago eta “ekarpen handia” izango dela adierazi du.

Zer adostu dute sindikatuek eta Hezkuntza Sailak?. Ratioak jaistea, irakastorduak murriztea, hezkuntza publikoa euskalduntzea eta soldaten igoera dira puntu garrantzitsuenetako batzuk.

Habemus pactum. Kale edo bale elkartu dira sindikatuak eta Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Saila. Eta, gaurkoan bai, balekoak izan dira negoziazioak; lortu dute Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako hezkuntza publikoko irakasleentzat lan itun berri bat adostea, BERRIAk jakin duenez. Sindikatu guztiek izenpetu dute akordioa, ELAk izan ezik. Horrenbestez, bertan behera utzi dituzte datorren asterako Steilas, LAB, ELA eta CCOO sindikatuek—Interinok Taldea ere batu zen deialdira— deituta zituzten grebak, baita biharko mobilizazioak ere. Ez da nolanahiko auzia: erabakiak 27.000 irakaslerengan du eragina. Nekeza izan da negoziazioa, korapilatsua eta luzea. Horren seinale, gaurko bilera sorta. Orduak pasatu zituzten negoziatzen; hiru aldiz bildu behar izan zuten negoziazio mahaia; 12:00etan elkartu ziren lehenengo, ordu eta erdi inguruan, baina ez zuten akordiorik lortu, eta 15:30ean bildu ziren berriro; orduan ere, itunik ez. Hortaz, arratsaldean beste bilera batera deitu zuten: lehenengo, 18:30ean ziren batzekoak, baina ordubete atzeratu zuten bilera, gero beste ordubete eta beste bat; 20:30ak inguru zirenean, epemugarik gabe atzeratuko zela iragarri duten arte; azkenean, 22:30 aldera elkartu ziren berriro, eta berehala iritsi zen iragarpena: itun berria izango dute irakasleek. Steilasek orain arteko grebei eta protestei egotzi die lorpena: «Aurreko hilabeteetan egindako grebei eta mobilizazioei esker, Hezkuntza Saila mugiaraztea lortu dugu, eta, behingoz, negoziatzeko aukera izan dugu. Irmoki defendatu ditugu irakasleen lan baldintzak. Hezkuntza publikoa erdigunean jarri dugu». Hitz hutsetatik harago, lortutako neurriak bata bestearen atzetik zerrendatu ditu Steilasek. Lan zamari dagokionez, Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan bi eskola ordu gutxiago eman beharko dituzte, 21 guztira; bi ordu horiek «norberaren irakaskuntza prozedurak hobetzeko» erabiliko dituzte. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, hamazazpi eskola ordu izango dituzte —Hedatze kontuan izanda—. Burokrazia murrizteko neurriak ere hitzeman dizkiete, eta, gainera, Hezkuntza Sailak lanpostuak sortuko ditu, 800 inguru, esterako, euskara sustatzeko. Soldatetan ere ikusiko dute hobekuntza: orotara, %7ko igoera izango dute datozen hiru urteetan. Gainera, ordezkoen baldintzei dagokienez, 165 egunez lan egiten dutenek udaran soldata kobratuko dute, baita kotizatu ere, eta puntuazioetan ere aintzat hartuko diete. Langile taldeak gaztetzea zen sindikatuen beste eskaeretako bat. Steilasen arabera, 60 urtetik gorakoek erretiroa hartu arte jardunaldia heren bat murrizteko aukera izango dute; 65etik gorakoek, erdia. Baikor mintzatu da LAB ere: «LABek lortu du Jaurlaritzak hasierako proposamenean jarri ez dituen baliabideak adostea euskalduntzerako, aniztasunari eta inklusioari erantzuteko eta hezkidetzarako, baita, hamabost urtean lehen aldiz, soldatak bertan adostea ere». Negoziazio korapilatsuak Hezkuntza Sailaren eta sindikatuen bilerak ez dira publikoak; horrenbestez, ez dago jakiterik zer gertatzen den barruan. Alta, sindikatu batzuk eta besteek egin dituzte adierazpenak, bakoitzak bere aldetik. Eta bakoitzak egin du bere interpretazioa. Orain artean baino desadostasun handiagoak utzi dituzte agerian. Aurkia: Steilas eta CCOO. Ifrentzua: LAB eta ELA. Kronologia 2024ko abenduaren 16a. Steilas, LAB, ELA eta CCOO sindikatuek hamabi greba egun iragarri zituzten: lau irakasleentzat —urtarrilaren 22rako eta 23rako, eta otsailaren 26rako eta 27rako—; lau Haurreskolak partzuergorako —urtarrilaren 28rako eta 29rako, eta otsailaren 12rako eta 13rako—; eta lau garbiketa eta jangeletarako —urtarrilaren 30erako eta 31rako, eta otsailaren 19rako eta 20rako—. Urtarrilaren 22a. Lehen greba eguna izan zen, irakasleena. Otsailaren 10a. Haurreskolak partzuergoan lan hitzarmena berritzea adostu zuten; bertan behera geratu ziren grebak. Martxoaren 11. Beste bost greba egunetara deitu zituzten irakasleak eta garbiketako eta jantokietako langileak. Martxoaren 21a. Sukaldeko eta garbiketako lan ituna berritzea adostu zuten; bertan behera geratu ziren grebak. Martxoaren 24a. Hezkuntza Saila eta sindikatuak batu ziren. Negoziazio mahai gatazkatsua izan zen. 02:00etan amaitu zen bilera, akordiorik gabe. Martxoaren 25a. Irakasleek bigarren greba zikloa hasi zuten, eta greba egin zuten hilaren 25ean, 26an eta 27an. Martxoaren 28a. Hezkuntza Sailak prentsaurrekoa eman zuen. Ziurtatu zuen akordio on bat lortzeko zorian zeudela. Apirilaren 1a eta 2a. Berriz ere greba egin zuten. Amaieran, sindikatuek zera ohartarazi zuten: Hezkuntza Sailak aldarrikapenei erantzun ezean, oraindik ere bazutela indarra grebekin jarraitzeko. Apirilaren 4a. Negoziazio mahaia bildu zen. Ez zuten aurrerapauso handirik eman; sindikatuen irudiko, Hezkuntza Sailaren negoziatzeko deia «itxurakeria» hutsa izan zen. Apirilaren 9a. Sindikatuen arabera, Hezkuntza Sailaren azken proposamena jaso zuten. Iritzi diote ez dela nahikoa, ez diela behar bezala erantzuten irakasleen eskaerei. Apirilaren 10a. Bost eguneko greba deialdia egin zuten Maiatzaren 2a. Sindikatuek, hezkuntza komunitate osoaren babesa lortze aldera, manifestazioak deitu zituzten larunbat honetarako. Maiatzaren 5a. Sindikatuek grebak erregistratu zituzten, eta ziurtatu zuten ez zutela Hezkuntza Sailaren deialdirik jaso. Maiatzaren 6a. Hezkuntza Sailak iragarri zuen sindikatuekin bilduko zela eta proposamen berri bat egingo ziela. Maiatzaren 8a. Negoziazio mahaia akordiorik gabe amaitu zen. Maiatzaren 9a. Berriz bildu dira sindikatuak eta Hezkuntza Saila; oraingoan, lortu dute ados jartzea, eta bertan behera utzi dituzte grebak. Steilasek du irakasle publikoen artean gehiengoa, eta sindikatuko bozeramaile Haizea Arbide baikor mintzatu da. Haren hitzetan, «aurrerapen txiki batzuk» ikusi dituzte Hezkuntza Sailaren proposamen berrian, eta «erantzukizunez» arituko direla ziurtatu du. CCOOko Sonia Aldabek ere «proposamen desberdina» izan dela nabarmendu du. Ezkorrago mintzatu da LAB —bigarren indarra da eskola publikoetako irakasleen artean— lehen bileraren ostean, eguerdian, ohar batean: «Eusko Jaurlaritzak ez du hezkuntzaren kalitatea negoziazioaren erdigunean kokatu nahi». Haien esanetan, «soldaten eztabaida» ipini dute erdigunean, ez aparteko baliabideena: «LABek, langileen lan baldintzak hobetu asmoz, baliabideen esleipenean zentratu ditu bere ekarpenak, lan baldintzak hainbat modutara hobetu daitezkeelako eta eskoletan ditugun erronkei erantzuteko baliabideak indartzeak berebiziko garrantzia duelako; apirileko eskaintzatik hona ez du aurrerapausorik egin baliabideen esleipenen alorrean». Arratsaldean, ohar irmoa zabaldu du ELAk ere. «Beste sindikatu batzuen» jarrerari erreparatu die: «Berriro ere istorio berdina errepikatzeko bidean gaudela ematen du: negoziazio mahaia geldirik dago, eta Hezkuntza Saila sindikatu batzuekin elkarrizketan ari da». Alta, ELAk «sakoneko aldaketak» nahi dituela nabarmendu dute. Eta: «Orain arteko proposamenek ez dituzte horiek jasotzen». Beraz, protestarako deia egin dute: «Grebak indartsu daude! Orain da unea aldarrikapenei eta mobilizazioei eusteko, ez amore emateko!». Atzokoaren segida izan da gaurkoa. Izan ere, hilabete inguruan bildu gabe egon ostean, atzo arratsaldean mahai giran elkartu ziren Hezkuntza Saila eta sindikatuetako ordezkariak. Jaurlaritzak proposamen berri bat jarri zuen mahai gainean. Begoña Pedrosa Hezkuntza sailburuak eman zituen haren zertzelada batzuk asteartean. Lau puntu nagusi aipatu zituen, lan baldintzak duinagoak izatea eta hezkuntza sistema hobetzea xede. Bat: Lehen Hezkuntzako ratioak 22 ikaslera jaistea. Bi: ikastetxe publiko guztietan irakasle gehiago jartzea. Hiru: hizkuntza proiektuetarako aholkulari gehiago jartzea. Eta lau: irakasleentzako «bidezko ordainsari proposamena» eta «testuingururik zorrotzenetan edo konplexuenetan» lan egiten duten irakasleentzako «berariazko errekonozimendua». Alabaina, sindikatuei ez zitzaien nahikoa iruditu. Haien irudiko, ez zituzten jaso hezkuntza sistemak behar dituen adina baliabide. Hori horrela, Hezkuntza Sailak hitzeman zien atzorako beste proposamen bat egingo ziela, eta halaxe egin du. Lehenengoan ados jartzea lortu ez badute ere, azkenean, aldaketa esanguratsuak ikusi dituzte, eta, horrenbestez, balekoa begitandu zaie. Lan gatazka luzea Lan gatazka luzea izan da Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako hezkuntza publikokoa. Irakasleek bederatzi greba egun egin behar izan dituzte ados jartzerako. Hauxe izan dute helburu: lan hitzarmena, hamabost urte dituena, berritzea. Ez da azkenaldian Hezkuntza Sailak kudeatu duen gatazka bakarra. Greban egon dira Haurreskolak partzuergoko eta sukalde eta garbiketako langileak; horiek lortu zuten ads jartzea, eta bertan behera utzi zituzten lanuzteak.

Eusko Jaurlaritzak aldatuko ditu merkataritza-lokalak etxebizitza bihurtzeko baldintzak

Akordioa lortu dute Hezkuntza Sailak, Steilasek, LABek, CCOOk eta UGTk lan gatazka desblokeatzeko

Patu krudela izan du berriz ere Mikel Landak (Soudal). Giroko podiuma hirugarrenez zapaltzeko ilusioa zuen, baina hasi orduko lasterketa utzi beharrean izan da. Eroriko larria izan du eguneko azken mendatearen jaitsieran, helmugarako bost kilometro eskas falta zirela. Ez da erori den ziklista bakarra izan, baina arabarrak hartu du kolperik txarrena. Ohatila erabiliz sartu dute anbulantzian. Soudal taldeak jakinarazi duenez, orno bat hautsi du. Mads Pedersenek (Lidl), berriz, kolpea jo du mahai gainean, esprinta irabazi eta arrosaz jantzi baita. Taldeak lan itzela egin dio maldan gora arerio gehienak jokoz kanpo uzteko. Wout van Aertek (Visma) kostata iraun du aurrean, eta amaieran, ezin izan du Pedersen aurreratu. Hirugarren Orluis Aular (Movistar) izan da. Gaurko etapak, printzipioz, ez zuen eraginik izan behar Giroa irabazteko hautagaien lehian. Alabaina, erorikoek mailatu egin dituzte bat baino gehiago: Juan Ayusok (UAE) aparteko arazorik gabe jarraitu du lasterketan, baina Landa, ohatila erabiliz anbulantzian sartu, eta erietxera eraman behar izan dute. Horrez gain, beste oilar batzuei gandorra guztiz apaldu zaie Lidl taldeak Surreleko igoera bikoitzean ipinitako erritmo biziaren eraginez. Derek Geek (Israel) 57 segundo galdu ditu helmugan, eta Thymen Arensmanek (Ineos), 1.35. Pello Bilbaok (Bahrain), berriz, faboritoen saldotik kanpo dagoela berretsi du, bost minutuko atzerapenarekin helmugaratu baita. Pedersen izan da Tiranako (Albania) helmuga zeharkatzen lehena. Taldekideek lan aparta egin dute haren mesedetan, eta bikain kokatuta sartu da azken zuzengunean. Van Aertek gorriak eta bi ikusi ditu maldan gora, baina esprintean estutu egin du Pedersen. Halere, danimarkarrarentzat izan da garaipena. Udaberrian ezin izan du monumenturik irabazi, baina gaur bigarrenez gailendu da Giroko etapa batean —zazpigarrenez osotara itzuli handietan—, eta bere egin du maglia arrosa. Etapa hasieran, berriz, maiz tropeletik aparte jarduten duten bost txirrindulari elkartu dira ihesaldian: Manuele Tarozzi (Bardiani), Alessandro Tonelli (Polti), Taco van der Hoorn (Intermarche), Sylvain Moniquet (Cofidis) eta Alessandro Verre (Arkea). Gertutik zaindu ditu tropelak; etapa amaierari begira esprinta bermatu nahi zuten Vismak eta Lidlek, Van Aerten eta Pedersenen taldeek. Iheslariak minutu eskas baten aldearekin hasi dira eguneko lehen mendatea igotzen. Etapako hiru igoeretan gogorrena ere bazen Gracen (3 kilometro eta %5,1eko pendiza), eta bertan amore eman du Van der Hoornek. Esperantzak gehixeago iraun die lasterketa buruko beste lau txirrindulariei. Aurrea hartuta iritsi dira 48 kilometroren faltan zegoen gainsaridun esprintera, baina hortik gutxira xurgatu ditu multzo nagusiak, Surrel mendatea igotzen hastear zirela. Birritan gainditu beharra zeukaten txirrindulariek, eta lehen pasaeran ez da erasorik izan. Lidlen erritmoak, ordea, min egin die esprinter gehienei. Bigarren igoeran, Arensmanek eta Geek ere ezin izan dute aurrean jarraitu. Hots, sailkapen nagusikoek ere elastikoa izerditu behar izan dute. Giulio Cicconeren (Lidl) erreleboak ataka estuan jarri ditu asko, eta haietako bat izan da Van Aert. Doi-doi gainditu du galbahea. Bizi-bizi abiatu dira ziklistak maldan behera, eta bihurgune batean muturreko handia hartu du Landak. Multzoa zatitu egin da erorikoaren ondorioz, baina Pedersen ez da urduritu, eta harentzat izan da garaipena, kokapen ona eta indarra uztartuta. Bihar, erlojupeko laburra Giroak Albaniako lurretan jarraituko du datozen bi egunetan. Bihar lasterketako bi erlojupekoetan aurrenekoa jokatuko da, eta bietan laburrena. Txirrindulariek 13,7 kilometroko esfortzua egin beharko dute Tirana inguruan. Saio laua izango da oro har, baina laugarren mailako muino bat topatuko dute ibilbidearen erdialdean. Erlojuaren kontra oso abilak dira Roglic eta Ayuso, eta hori baliatzen saiatuko dira bihar. Pedersenentzat erronka zaila izango da maglia arrosari eustea.

Betharramgo afera zabaldu ondoan, Ipar Euskal Herriko hainbat ikastetxetan izandako bortizkeriak argitara eman dira azken hilabeteetan. Apiril hasieran, hamahiru salaketa jarri zituzten Baionako Auzitegian. Gehienak ikastetxe katolikoetan gertatuak dira, baina Angeluko Jean Jaures ikastetxe publikoan (Lapurdi) izandako bortizkeriak ere salatu ditu biktimetako batek. «Eskola publikoan ere ohikoak ziren bortizkeriak», berretsi du Beak —ez du abizena agertzerik nahi—. Duela 50 urte inguru Garazi eskualdeko (Nafarroa Beherea) herri txiki bateko eskolan bizi eta ikusitakoaren kontakizuna egin die BERRIAri eta Euskal Irratiei. Bortizkeria fisikoa eta sexu jazarpena pairatu zituen hark, baina sexu erasoen berri ere izan du: «Urte batzuk geroago ikasle ohi batek kontatu zidan bi urtez bortxatu zuela errientak. Pertsona horren bizi osoa suntsitua izan da». Urteetako isiltasunaren ondotik, bizitakoa ulertu eta barnean zeraman «ondoez» horri erantzunak aurkitzeko lanketa egin duela kontatu du Beak. Argi erran du: «Ez dut gehiago beldurrik, ez dut gehiago lotsarik». Baina, abokatu batek hala aholkatuta, lekukotasuna anonimoki ematea erabaki du azkenean. Ez du zehaztu zein herritako eskolan izan zen, eta ez du eman ikasleei eraso egiten zien irakaslearen izenik. Haatik, argitu du 1974 inguruan neskato baten amak salaketa jarri zuela haren kontra. «Kontuak zalaparta sortu omen zuen denbora batez, baina dena aski fite isildu zen. Auzitegira joan zen afera, baina errienta zuriturik atera zen». Hamarkada bat geroago eskola berean ikasi zuen batek BERRIAri baieztatu dio oraindik han segitzen zuela irakasle hark, eta bortizkeria handikoa zela ikasleen kontra. Gaur egun, zendua da. «Han banintz bezala berriz bizi ditut errientak nire ikaskideei egiten zizkien gogorkeriak eta sentitzen nuen arriskua. Ikaratua nintzen» Eskola ttipia zen 1970eko hamarkadan Beak ezagutu zuena: hiru klase zeuden, bakoitza bi mailakoa, eta orotara hiru irakasle zeuden. «Ez dut batere gogoratzen zer ikasi nuen urte horietan, baina han banintz bezala berriz bizi ditut errientak nire ikaskideei egiten zizkien gogorkeriak eta sentitzen nuen arriskua. Ikaratua nintzen», kontatu du. «Errientak ikasle bat belarrietatik harrapatzen zuen maiz, behin eta berriz altxatzen zuen bortizki, txotxongilo bat balitz bezala, ikasgela osoaren aitzinean, eta oihu eta irri eroak botatzen zituen. Aldika, ikasle bat aurpegia odoletan ateratzen zen errient horren ikasgelatik egun amaieran». Makilarekin kolpeka Gogoan du irakaslea ikasgelan zehar ibiltzen zela banbuzko makila bat eskuan —«bost zentimetro inguruko diametroa zuen makilak, eta 40 zentimetro luze zen, gutxi gorabehera»—, eta arbelera joan beharko zuen ikaslea aukeratzen zuen. «Gehienetan ikasle bera hautatzen zuen, eta buruan jotzen zuen behin eta berriz. Egun batez, ikaslea jotzen ari zela, banbua hautsi zitzaion. Soka batekin konpondu, eta erabiltzen segitu zuen». Arbelaren ondoko izkinera bidaliz zigortzen zituen irakasleak, eta han, metalezko erregela karratu baten gainean belauniko egon behar izaten zuten. «Erregelak belaunak mozten zizkigun. Erregela bera erabiltzen zuen ikasleen hatz punten jotzeko». «Dudarik gabe, zigorgabetasuna, indarra, boterea sentitzen zituen. Eskolako errienta zen, herriko agintarietako bat; beraz, ukiezina» Arrazoirik gabeko indarkeriak ziren, Bearen hitzetan: «Gizon horren pultsio sadikoak asetzeko baizik ez zuten balio. Dudarik gabe, zigorgabetasuna, indarra, boterea sentitzen zituen. Eskolako errienta zen, herriko agintarietako bat; beraz, ukiezina». Gehitu du errient horren alaba haren ikasgela berean zegoela. «Bere ikaskideen aurka aitak egiten zituen indarkeria ekintzen lekuko izan zen». Gainerako irakasle eta langileen «konplizitatea» ere aipatu du, modu batera edo bestera gertatzen zenaren lekuko izan baitziren. «Indarkeria eguneroko biziaren parte zen, batzuentzat hezkuntzaren parte zen ere. Indarkeria ohikoa eta arrunta zen. Betharramgo eskola aipatzen zen, Uztaritzeko San Frantses Xabierkoa eskola ere. Bagenekien eskola oso zorrotzak zirela eta hobe genuela hara ez joatea. Aldi berean, bagenekien inguruko eskoletako irakasle batzuk bortitzak zirela ikasleekin. Banekien ere apez batzuekin kasu eman behar nuela, batzuk portaera desegokia zutelako. Hala zen, barneratua genuen». Sexu jazarpena eta erasoak Eskolako jolastokian, bere neskato gorputza «arriskuan» sentitu zuen Beak, orduan nola azaldu ez bazekien ere. «Batere sanoa ez zen giroa sumatzen nuen: handienen errienta eskola ondoko zahar etxeko egoiliarra zen lagun batekin ibiltzen zen jolastokian zehar. Neskengana hurbiltzen ziren, eta errientak erraten zigun: ‘Libera bat emanen dizu bularrak hunkitzen uzten badiozu’. De Gaulle ezizena zuen, sudur lodi eta gorria zuelako. Nazkagarria zitzaidan gizon hura. Eskolako jolastokian egoten zen egunero. Bi gizonak handiak ziren, beldurra ematen zidaten». Errientak pubertarora heltzen ari ziren neskato batzuei ukituak egiten zizkiela ere erran du. «Jokabide perbertso horiek denak ikusten genituen. Zigorgabetasun osoz jokatzen zuen». «Gutako bat kanpoan egoten zen, eta oina ate azpitik pasatzen zuen, barnean zegoena une batez lasai egon zedin. Bi gizonak han zebiltzan, itzulinguruka» Komunera joateko, binaka antolatzen ziren neskatoak, ateak espazioak zituelako goian eta beherean. «Gutako bat kanpoan egoten zen eta oina ate azpitik pasatzen zuen, barnean zegoena une batez lasai egon zedin. Bi gizonak han zebiltzan, itzulinguruka». Igerilekuan errienta noiznahi sartzen zen nesken aldageletan, «gu aldatzen ari ginela ustekabean harrapatzeko». Gimnasia saioak errepikatzen zituztenean ere han egoten ziren bi gizon «biziotsuak», umeei begira. «Sentitzen nuen haien begiradak ez zirela sanoak, eta nire intimitateari eraso egin ziotela. Banekien zerbait ez zegoela ongi». Eskolara joateko galtza luzeak janzten zituen beti, baita bero egunetan ere. «Mesfidatzen nintzen, beldur nintzen». Urte batzuk geroago, ikasle ohi batek kontatu zion errienta horrek bi urtez bortxatu zuela. «Bortxaketak eskola orenetan izaten ziren, errientaren ikasgela gaineko apartamentuan; bertan bizi zen familiarekin». Ez daki biktima bakarra izan ote zen, baina ez du beste lekukotasunik bildu ahal izan. Urte batzuk geroago, ikaskide izan zituenetako bik bere buruaz beste egin zuten. Bortizkeria larrienetakoak jasan zituztenen hurbilekoak biak ala biak. «Ez dut frogarik bi gertakariak lotu ahal izateko, baina baliteke. Zenbat bizitza suntsitu ote dira gizon horren ekintzen ondorioz?». Sendatzerainoko bidea Herri horretatik pasatzen den bakoitzean «korapilo» bat sentitzen duela aitortu du Beak; garaian izan zituen ikaskideekin kontaktu oro moztu zuen. Duela hilabete, eskola aitzinera joan zen argazkiak ateratzera. «Mina» sentitu zuen. «Oroitzapen horiek beti izan dira presente eta argi nire buruan». Esplikatu du luzaz ez duela ulertu zergatik egoten ziren isilik biktimak. «Nire kasuan, gainera, segur nintzen etxetik kanpo kontatu banu ez ziola nehork kasurik eginen, gutxietsiko eta mespretxatuko zutela. Baina etxean ere ez nuen kontatu…». Aipatu ditu bere inguruan eraikitako «oskola», besteekiko «mesfidantza», bere gorputzaren eta feminitatearen «ukazioa», bizitakoaren «minimizazioa». Helduaroan ere bortizkeriak jasateko «harrapakin erraza» bilakatu zela erran du, eta gerora jasandako jazarpen kasu baten berri eman. Hainbat testigantza eta ikerketa irakurri ondoren barneratu du nolakoak diren trauma ondorengo defentsa mekanismoak. Terapeuta batekin ere aritu da lanean azken urteetan. «Berriki ohartu naiz, azken urteetan, bortizkeria horiek nire bizitzan izan duten eraginaz». Gaur egun funtsezkoa zaio lekukotasuna argitara ematea. «Ez dut isilik egoteko eskubiderik, gaur egun, oraindik, haur gehiegi abusatuak baitira. Isiltasun kate hau apurtzen parte hartu behar dut». Gisa bereko bortizkeriak jasan zituztenak mintzatzera animatu ditu. «Garaia da biktimen ahotsa askatzeko, eta lekukotasunak entzun eta kontuan hartzeko. Lotsak eta beldurrak erasotzaileen aldera pasatu behar dute». Beak Euskal Irratietan eman du testigantza. Beak 1970eko hamarkadan eskola publiko batean jasan zituzten bortizkeri, sexu eraso eta bortxaketen testigantza eman du Euskal Irratietan.

2024an, 449 milioi euroko iruzurra izan zen, 2023an baino % 4,43 handiagoa.

Miraria behar zuen Athleticek Europa ligako finalerako sailkatzeko. Errezatu dute, eta saiatu dira, baina ez da miraririk izan. Kea atera da, baina beltza. Lehoiak ez du orro egin, eta Manchester Unitedek kanporatu egin du finalerdietan. Haizearen kontra aritu dira, gainera, zuri-gorriak. Batetik, joanekoan 0-3 galdu zutelako; eta bestetik, itzulerakoan taldeko lau jokalari onenak falta zituelako: Oihan Sancet, Williams anaiak eta Dani Vivian. Bada, bukaeraraino borrokatu arren, ez dute lortu kanporaketa gainditzea. 4-1 galdu dute Old Trafforden Ingalaterrako taldearen kontra, azken minutuetan jasotako gol zaparradaren ondorioz. Hobea izan da Athletic partidako minutu askotan, baina bukaeran indarrik gabe geratu da. Agur esan dio, beraz, txapelketari, eta baita maiatzaren 21ean Bilbon jokatuko den final handiari ere. Pauso batera izan du finala, baina azken urratsean estropezu egin du. Bizi-bizi hasi da neurketa, eta indartsu zelairatu dira zuri-gorriak, presio itogarria eginez. Lehiaren ekimena izaten saiatu dira, eta zortzigarren minutuan izan dute lehen aukera garbia. Unai Gomezek ondo utzi dio baloia Berenguerri, baina hark area barrutik egindako jaurtiketa kanpora joan da. Hegalekoa izan da protagonista Athleticen hurrengo jokaldi arriskutsuenean ere. Ondo eraman du baloia kontraeraso batean, baina ez du asmatu aterako jaurtiketan. Hirugarren saiakera izan da balekoa. 31. minutuan izugarrizko gola sartu du Jauregizarrek. Djaloren jaurtiketaren aldaratzea hartu, eta area kanpotik zartateko galanta eman dio baloiari, zuzenean sareetara; Onanak ezin izan du ezer egin. «Jo eta ke, irabazi arte» oihuak entzun dira orduan harmailetatik. Hain zuzen, itxaropena piztea izan da klubaren helburua azken astean, eta esaldi bat baliatu dute horretarako: Zergatik ez? Neurketa hasi aurreko orduetan sumatu da esperantza printza hori, eta gogotsu hauspotu dute taldea zale zuri-gorriek —ia 4.000 lagun izan dira estadioan, bultza eta bultza—. United kontraerasoan saiatu da min egiten, baina adi ibili dira atzelariak eta Agirrezabala, aurkariaren ahalegin oro ezerezean uzteko. Hala ere, Garnachok aukera garbi-garbia izan du lehen zatia amaitu aurretik. Bakarrik geratu da atezainaren aurrean, baina gutxigatik kanpora bota du baloia. Arnasa hartu du Athleticek. Hobeto ari ziren zuri-gorriak, eta zergatik ez amets egin. Bigarren zatian ere indartsu zelairatu dira, erasokor, balentria egin zezaketela sinetsita. Majo sufritu dute etxekoek. Minutuak aurrera joan ahala, gainera, gero eta hobeto ari zen Athletic, eta ezina agerikoa zen Unitedeko jokalarien artean —ez ziren gai bi pase on segidan emateko—. Hori ikusita, ordu erdi falta zela aldaketa hirukoitza egin du Ruben Amorimek. Mount, Diallo eta Shaw sartu dira Ugarteren Mazraouiren eta Garnachoren ordez. Baita Ernesto Valverdek ere: Djalok, Gorosabelek eta Galarretak utzi dute zelaia, eta haien tokia hartu dute De Marcosek, Pradosek eta Olabarrietak. Orduantxe aldatu da partidaren gidoia. Unai Nuñezek aukera garbia izan du 65. minutuan, baina haren burukada kanpora joan da. Ez, ordea, Mount zelairatu berriaren jaurtiketa: area barruan maisuki buelta erdia eman, eta sareetara bota du baloia 72. minutuan, markagailuan banakoa jartzeko. Zaplaztekoa emanda, Athletic ametsetik esnarazi du Unitedek. Hori gutxi ez, eta min hartuta zelaia utzi behar izan du Pradosek. Gutxira bigarrena sartu dute deabru gorriek: Casemirok, buruz, 80. minutuan. Hor bai, erabakita geratu da kanporaketa. Amore eman dute zuri-gorriek, eta 85. minutuan beste kolpe bat eman dio Unitedek: Hojlundek gola sartu du. Ez da azkena izan. 91. minutuan Agirrezabalak baloia urruntzen huts egin du, eta Mountek ez du barkatu. Penaz baina harro agurtu du Athleticek Europa. Finala, Tottenham-United Bada kontu aipagarri bat. Unitedek kanporatu ditu aurten Europa liga jokatu duten bi euskal taldeak: Reala final-zortzirenetan, eta Athletic finalerdietan. Bi kasuotan eztabaidagarriak izan dira epaileen erabakiak, betiere Uniteden mesedetan. Ingalaterrako bi taldek jokatuko dute finala bi aste barru, Bilbon: Tottenhamek eta Manchester Unitedek. Manchester United-Athletic Manchester United. Onana; Mazraoui (Shaw, 62. min.), Maguire, Lindelof (Amass, 83. min.), Yoro, Dorgu; Ugarte (Mount, 62. min.), Casemiro (Mainoo, 83. min.), Bruno Fernandes; Garnacho (Diallo, 62. min.) eta Hojlund. Athletic. Agirrezabala; Gorosabel (De Marcos, 61. min.), Yeray, Nuñez, Yuri; Jauregizar, Galarreta (Prados, 61. min.; Vesga, 75. min.); Djalo (Olabarrieta, 61. min.), Unai Gomez (Guruzeta, 67. min.), Berenguer; eta Maroan. Golak: 0-1: Jauregizarrek (31. min.); 1-1: Mountek (72. min.); 2-1: Casemirok (80. min.); 3-1: Hojlundek (85. min.); 4-1: Mountek (91. min.).