Etxaurin bizi da aspaldi Mikel Zabalza (Iruñea, 1970), eskaladako hormetatik hurbil. Sarri joaten da haietara eskalatzera, Angel eta Jose anaiekin, Sonia Casas bikotekidearekin eta beti-betiko lagunekin. 35 urte daramatza goi

Politeismo bastarta (Susa) zer den azaltzea izan du lehen erronka Leire Lopez Ziluaga editoreak. Haren ustez, zaila da liburua sailkatzea, baina, definitzekotan, «ezohiko» nobela gisa definitu du, «genero horrek daukalako malgutasunik handiena beste genero batzuen ezaugarriak barnebiltzeko». Ohar bat ere egin du horren harira: «Esentzialismo estrategikoa da liburu honi nobela deitzea? Agian bai, eta horrela keinu bat egiten diogu liburuan ere ageri den Gayatri Spivak literatur teorialariari». Hain zuzen, hibridatze handia du Goikoetxearen nobelak. Badu, besteak beste, kronikatik, aurtengo Fira Literal azokan Bartzelonan Angela Davis ekintzaile feminista estatubatuarrarekin emandako lau egunen nondik norakoak kontatzen baititu. «Esentzialismo estrategikoa da liburu honi nobela deitzea? Agian bai, eta horrela keinu bat egiten diogu liburuan ere ageri den Gayatri Spivak literatur teorialariari» LEIRE LOPEZ ZILUAGA Susako editorea Eta badu saiakeratik ere, Goikoetxearen pentsamendu filosofikoa zabaltzen delako orririk orri, baita «kosmobisio oso baten kontrako kritika ere», egileak esan duenez. Horrez gain, Fira Literaleko elkarrizketa eta hitzaldi zatiak ere jaso ditu liburuan, bai eta azokatik hotelera bidean izandako solasak, otorduetako eta taberna-zuloetako berriketak edota Davisen ekitaldi ofizialik ere —besteak beste, Pompeu Fabra Unibertsitatean honoris causa titulua jaso zuenekoa eta Generalitateko hautetsiekin egindako bilera—. Zehaztu egin du Lopez Ziluagak: «Ez da lau egun gogoangarri pertsona ospetsu batekin motako liburu bat, baizik eta lau egun Jule Goikoetxearen buruan, Angela Davisen bizkartzain lanetan dabilen bitartean». Izan ere, egun horiek politikaz eta feminismoaz pentsatzeko baliatzen ditu Goikoetxeak; patriarkatuak, kapitalismoak edo kolonialismoak egunerokoa nola baldintzatzen duten aztertzeko aitzakia ere badira. Hortaz, buru jakin bati otu zaizkion edo otu ahal izan zaizkion pentsamendu iragaziak dakartza liburuak, ez beti eta nahi eta nahi ez errealak. Horren gaineko abisuarekin egingo du topo irakurleak, lehen orrialdeetan: «Egitate erreal eta irrealetan oinarritua, merkatu askea eta kontratu soziala bezala». «Ez da ‘lau egun gogoangarri pertsona ospetsu batekin’ motako liburu bat, baizik eta lau egun Jule Goikoetxearen buruan, Angela Davisen bizkartzain lanetan dabilen bitartean»LEIRE LOPEZ ZILUAGA Susako editorea Egunek atal bana Egunez eguneko egitura du liburuak. Lehenean (2024ko maiatzaren 24a), Sara Ahmed filosofoaren hitzaldian oinarrituta, identitate politikak versus politika materialak dikotomiaren kritika jorratu du Goikoetxeak. Gainera, «borroka etengabea» dela erakutsi nahi izan du, Davisen 80 urteak kontuan hartuta. Bigarren egunean (2024ko maiatzaren 25a) kolonialismo ilustratuaren kontrako kritika egin du, Vandiana Shiva ekofeminismoaren ikono eta idazle indiarrak Firan emandako hitzaldian azken 500 urteak laburbildu zituela aprobetxatuz. Hirugarren atalak (2024ko maiatzaren 26a) Pompeu Fabra Unibertsitatera darama irakurlea, Davisi honoris causa titulua eman zioten unera. Atal horrek luke nobela tradizionalaren antzik handiena. Eta laugarrenen atala (2024ko maiatzaren 27a) «ingelesei, europarrei eta estatu feministari buruzko txisteek» osatu dute, Goikoetxearen hitzetan. Azpimarratzekoa da umorearen erabilera liburu osoan barrena. Pertsonaia mordoa Angela Davis, Sarah Ahmed, Vandana Shiva, hoteleko langileak, politikariak, kazetariak, unibertsitateko ikasleak, castratiak… makina bat dira liburuan ageri diren pertsonaiak. Goikoetxea: «Euri tantak gara hasieran, eta amaieran, itsaso zabal bat, lurralde berri oso bat, bere olatu, zeru, zuhaitz eta organismo biziekin; kosmobisio berri bat da, iruditeria kolektibo eta autoantolatu bat, etorkizun berri bat sortzeko ahalmena duena». Ildo horretatik, jainkosaz bete du liburua: Davis Etorkizunaren jainkosa da, Shiva Bizitzarena, eta hoteleko langile Ana Maria eta Mariña, Errealitatearen jainkosak. «Era horretan, bizitzaren dimentsio zientifiko eta filosofikoak uztar ditzaket komunak eta ipurdiak musu truk garbitzearekin», azaldu du egileak. «Kosmobisio berri bat da, iruditeria kolektibo eta autoantolatu bat, etorkizun berri bat sortzeko ahalmena duena» JULE GOIKOETXEA Idazlea Liburuaren estiloari begira, Lopez Ziluagak esan du «txorrotada handi bat balitz bezala» irakurtzen dela liburua, gauza desberdin asko lotzen dituelako etengabe, estilo biziz: «Paragrafo oso gutxi ditu, eta ideia ideiari batzen zaio, eta gero hurrengoa dator, eta gero zerbait gertatzen da, eta gertatzen den horri buruz zerbait pentsatzen du, edo barre egiten du bere baitarako, eta abar». Beste bi ardatz ere nabarmendu ditu Susako editoreak. Batetik, bizinahia: «Hainbat aldiz aipatzen da liburuan, eta liburuaren tonua ere zeharkatzen du gogo horrek, bizitzeko eta politika egiteko modu bihurtzeraino». Diziplina litzateke bigarrena: «Itxaropena diziplina bat dela irakur daiteke liburuan. Eta esaldi hori liburuan bertan jartzen du praktikan». Azalpenak azalpen, esaldi esanguratsu batek laburbil lezake liburuaren mamia. Hala dio narratzaileak amaieran, Angela Davis agurtzerakoan: «Zeren eta hemendik aurrera ni ere anizkoitza eta nahaspila bainaiz». Finean, aniztasun eta nahaspila izatearen erakusgarri delako liburua, editorearen hitzetan.

Loiuko instalazioek inoizko urririk onena izan dute bidaiari kopuruari dagokionez, eta urte osoan % 7,2ko hazkundea izan dute.

Asfaltorik ez zen ikusten. Karrika gehienak lohiaren azpian ezkutatuta zeuden Algemesi herriko Raval auzoan, uholdeak duela 11 egun izan baziren ere. Tonaka lokatz pilatuta zegoen bideetan eta bide bazterretan; tonaka tresna, altzari, arropa eta oroitzapen pilatuta zeuden karriketan. Zenbait bidetan lokatz bigunak uretako botak guztiz estaltzen zizkien han zirenei, gorago ere irits zitekeen batzuetan, eta zaila zen ibiltzea. Garajeak eta nabeak urez beteta zeuden oraindik; ura atera eta atera aritu ziren asteburu osoan. Kiratsa nazkagarria zen. Urak, zaborrak eta lokatzak ia bi aste zeramaten han, geldi, makinarik ez baitzen sartu joan den ostegunera arte. Larunbatean halaxe zegoen Herrialde Katalanetako auzorik pobreenetako bat. Valentziatik 42 kilometrora dago Algemesi herria. Urriaren 29an, tanta hotzaren eraginez, Magro ibaiak gainezka egin, eta hondamendia eragin zuen han. Hondamendiak berak ez, baina haien ondorioak klasistak izaten dira. Klasistak, arrazistak, aporofoboak… Algemesin ageri-agerikoa da hori: Raval auzoa izan zen gehien kaltetua, eta laguntza jasotzen, azkena. Trenbideak marrazten duen marra lodiak argi eta garbi banatzen du Algemesi klasearen arabera. INE Espainiako Estatistika Institutuaren azken datuen arabera, Ravalen batez beste 20.042 euroko errenta dute urtean etxe bakoitzean; erdialdean, berriz, 47.932 eurokoa da. Asteburuan jende andana joan zen Algemesi eta inguruko herrietara. Hegoalderago dauden herrietan laguntza gutxiago jaso izan baitute orain arte. Errepideetan ilara luzeak egin ziren larunbat goizean, erdian inprobisatutako bideetatik pasatzen ziren larrialdietako zerbitzuak. Bidean ikusgai zen herrietako egoeraren preludioa; auto kaltetuak eta denetariko hondakinak pilatuak ziren poligonoetan. Hainbeste ziren boluntario joandakoak, ezen herrietako sarreretan dauden poligonoetan utzi behar izan zituzten autoak, hala moduz. Auzokoek autoekin joan-etorriak egiten zituzten boluntarioak herrira ailegatu zitezen. Algemesiko etxe batean Kataluniatik etorritako zenbait lagun bildu ziren goizean. Esker onez eskainitako kafea hartu, etxekoei egun hauetan gertatutakoa aditu, hara eramandako gauzak utzi –arropak, janaria, garbitzeko produktuak…– eta lohiartzekoak jantzita, lanera atera zen taldea. Lehenbizi herriko erdigunean barrena ibili ziren. Talde anitz zebiltzan karriketan gora eta behera. «Laguntza behar duzu?», zen gehien aditzen zen galdera; edo «dilista beroak ditut, nahi dituzue?», eguerdi partean. Errepide gehienetatik ibil zitekeen, baina oraindik lan handia zegoen egiteko. Parke bat garbitzea erabaki zuen taldeak, eta palekin lokatza kentzen hasi orduko, boluntario gehiago eta gehiago batu ziren. Bi orduren buruan haurrek jostatzeko parkea ageri zen berriz ere lokatza baizik ez zen lekuan. Trenbideaz bestaldera «Bazkalduko dugu? Edo zuzenean Ravalera joanen gara?». Boluntario taldeak ez zuen denbora askorik galdu nahi; Raval auzora ailegatzeko 20 minutuz ibili behar zen, eta ilundu aurretik itzultzea ezinbestekoa zen, han ez baita argirik. Galderari erantzuteko denborarik eman gabe, hiru boluntario agertu ziren, ezustean, panini-ak eta enpanadak eskuan. Mokadutxoa hartu, «gràcies!», eta aurrera; palak, otarreak, erratzak, lanbasak eta orgak haraino eraman behar izan zituzten, oinez. Trenbidea pasatu eta han zen, parez pare, hondamendia. Boluntarioak lan eta lan ari ziren; batzuk jatekoak-eta banatzen, besteak lokatza eta ura ateratzen. Auzokoak eta leku guzietatik hara joandakoak elkarrekin, lanean. Lokatza eta ura, ura eta lokatza, eta gorputza minduta bukatu arren, deus ere egin ez izanaren sentsazio garratza. Lohia espaloietatik errepide erdira botatzen zuten, eta, dena pilatuta, makina handi batek eramaten zuen dena arrastaka. Egunaren bukaeran karrika gutxi batzuk hasi ziren lehengoratzen. Kataluniako suhiltzaileak ere han ziren, jendez inguratuta. Ureztatzeko mahuka presio bizian piztu, eta atzetik dozena bat boluntario, erratzekin eta lanbasekin ura estoldetara bideratzen zuten. Inurri lana, dozenaka inurri auzoa lehengoratu nahian Kataluniako suhiltzaileak ere han ziren, jendez inguratuta. Ureztatzeko mahuka presio bizian piztu, eta atzetik dozena bat boluntario, erratzekin eta lanbasekin ura estoldetara bideratzen zuten, lokatzeko curlingean arituko balira bezala. Inurri lana, dozenaka inurri auzoa lehengoratu nahian. Usain txarraren gainetik, kantu ijito bat. Gogo bizia, jendearen esker ona, eta auzokoen kronikak: «Gutxigatik libratu nintzen. Hor bizi naiz, eta autoan nengoen ura ailegatu zenean. Laster batean igo nintzen etxera, eta eskerrak!», kontatu zuen bizilagun batek. «Berandu da, eta ilundu aurretik itzuli beharko genuke», taldeko boluntario batek zentzua paratu nahi zuen gogoaren gainetik. 17:30ak ziren, eta taldeko kideek azken minutuei hazka egin nahi zieten, suhiltzaileen atzetik erratza berriro herrestatuta. Profesionalak han gelditu ziren, lan handia zegoen oraindik: «Mila esker, benetan», boluntarioei. Palak eta tresna guziak hartu, eta buelta zentrora. Auzoan gelditzen zirenek lau otarre uzteko eskatu, eta eman. «Janari beroa nahi duzue?», bizilagun batek. «Lasai, hartu zuentzat; guk afaria prest dugu etxean», boluntarioak. Goizean garbitutako parkean bi nerabe zeuden, bankuan eserita. Irriñoa atera zaie garbitu zutenei. Herriaren erdigunean ostatu batzuk irekita zeuden, hala moduz, baina garagardo bat hartzeko moduan. Patata poltsa ireki, eta mahaiaren bueltan eseri ziren boluntarioak, txikituta, baina biharamunean lanari berriz ekiteko gogoz. Iluntzearekin, bizilagun talde batzuk karrikan elkartzen dira jan-edanaren bueltan. Beste egun bat gehiago. Ravalen, baina, lokatza eta ura, ura eta lokatza. Atera eta atera, baina badirudi lan hori ez dela inoiz bukatuko. Eguzkia badoa, bihar itzuliko dira boluntarioak. Beharrik gorriena han gelditu da. Beti bezala, han beharra beti egon baita.

Sumar «ez dago EAJren eta PSE-EEren aurrekontu zaharrak» babesteko moduan. Hala esan du ezkerreko koalizioko legebiltzarkide Jon Hernandezek, Eusko Jaurlaritzako Ogasun sailburu Noel d’Anjourekin elkartu ondoren. Gobernuaren 2025erako aurrekontu proiektuari buruz negoziatzeko bileraren ostean, Sumarreko ordezkariak azaldu du «aurrekontu zaharrak» direla, «Jaurlaritzak azken urteotan onartu dituenen ildo berean eginak». Hala ere, Hernandezek sailburuari jakinarazi dio konpromisoa hartuko dutela «zenbait neurri proposatzeko zazpi esparrutan». Ezkerreko legebiltzarkideak ziurtatu du aldaketa horiek egin behar direla baldin eta «Sumarren babesa nahi badute». Izan ere, garbi utzi du Jaurlaritzak aurkeztu dituen aurrekontuak ez direla «Euskadik behar dituenak». Gasteizko gobernuak proiektuari «Euskadi berria» esan badio ere, Sumarrek ez du berritasunik ikusten. Baina ezkerreko koalizioa ez da «posizio eroso batean» geratuko, Hernandezen arabera, eta aldaketak proposatuko ditu zazpi esparrutan, aurrekontuak babesteko aukerari bizirik eusteko. PP, segurtasunari begira Etxebizitza, Osakidetza, hezkuntza, klima aldaketa, energia trantsizioa eta garraioa aipatu ditu doikuntza horiek hizpidera ekartzean. «Herritarrek bizitzaren garestitzeari aurre egiteko laguntzak nahi ditugu», esan du Hernandezek. Sumarreko eledunak uste du Jaurlaritza ez datorrela bat koalizioaren nahiekin. «Alde biok onartu dugu urrun gaudela aurrekontuei dagokienez, baina proposamen zehatzak egingo dizkiegu, ikusteko ea hitz egiten jarraitu dezakegun guk aurrekontuak babesteari buruz». Galdera bati erantzunez, Hernandezek aditzera eman du Sumarrek osoko zuzenketa jarriko diola aurrekontu proiektuari. Bestalde, Sumarreko ordezkariak ez du zehaztu eskatzen dituzten aldaketa horiek zenbat kostatuko diren dirutan. «Komatxo artean, erraza litzateke kopuru hori mahai gainean jartzea, baina orain ikusi nahi dugu zenbateraino dauden prest aldaketa politikoak egiteko, aurrekontuetan islatzen dena politika baita». Sumarren ondoren, PPren txanda izan zen. Javier De Andres legebiltzarkideak 176 milioi euroko kostua duten aldaketak eskatu zizkion Ogasun sailburuari, osasun alorrean eta segurtasunean. EAEko PPko presidenteak uste du aurrekontuak «motz» geratu direla esparru horietan, eta ziurtatu zuen PP oso proposamen «errealista» egiten ari dela. D’Anjou sailburuak onartu du, bileren ondoren, Sumar eta gobernua «oso aldendurik» daudela, baina haien proposamena jasoko dutela, egiten dutenean, eta PPk igorritako 176 milioiko aldaketak ere aztertuko dituztela.

Eusko Jaurlaritzako Ogasun sailburu Noel D’Anjouk aurreko astean iragarri zuen hitzorduak lotuak zituela oposizioko alderdiekin 2025erako aurrekontuen inguruko elkarrizketei ekiteko. Gaur arratsaldean da biltzekoa Sumarreko eta PPko ordezkariekin, eta bihar EH Bilduko kideak hartuko ditu. Hain zuzen, koalizio subiranistak gaur jakinarazi du beste proposamen bat jarriko duela Ogasun sailburuaren mahai gainean, urrian Jaurlaritzarako eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundietarako proposamen bateratu bat defendatu ostean. Oraingoan, Jaurlaritzaren aurrekontuetara mugatuko direla azaldu du Pello Otxandiano EH Bilduko eledunak, baina ez du xehetasun gehiago eman. EH Bilduk Eusko Jaurlaritzarako eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundietarako proposamen bateratu baten alde egin zuen urrian, baina hark EAJren eta PSE-EEren ezezkoa jaso zuen. Orain, elkarrizketak erakundez erakunde egitea «onartuta», Jaurlaritzara begirako proposamena aurkeztuko dute. Hark, baina, lehen proposameneko «ikuspegi globalaren aldeko filosofia» mantenduko du, Otxandianok Radio Euskadin egindako elkarrizketa batean azaldu duenez. Izan ere, proposamen hura luzerako izango dela adierazi du, «inbertsio publikoen eta politika publikoen garapenaren efizientzia» hobetzeko xedez. Aurreko asteko Eusko Legebiltzarreko osoko bilkuran, Otxandianok eta Eusko Jaurlaritzako lehendakari Imanol Pradalesek hizpide izan zituzten aurrekontuak, eta bigarrenak lehenari adierazi zion «tribunako hitz handietatik mahaiko letra txikira» jaitsi beharra dagoela. Horri erantzunez, Otxandianok esan du EH Bildu «kaleari eta jendearen egunerokoari oso lotuta» dagoela, eta aurkeztuko dutena proposamen «errealista bat» izango dela, uneko egoera ekonomiko eta politikora egokitutakoa, eta «bide postneoliberala» sustatu asmo duena. Izan ere, koalizioko eledunaren esanetan, aurrekontu proiektuak «aspektu positiboak» dituen arren, «maniobrarako tarte gutxi» uzten du. Batetik, salatu du aurrekontuen oinarria «diru sarreren aurreikuspen optimistegi» bat dela. Bestetik, «inbertsio errealetan» behera egitea txarretsi du, arau fiskalak berrezartzearen eta Europako Next Generation funtsak amaitzearen ondorioz. Auziari lotuta, Otxandianok erreforma fiskal posible bat ere izan du hizpide. Aldaketa «estruktural eta sakon bat» defendatu du, eta salatu oraindik ez dituela ezagutzen EAJk eta PSE-EEk hiru lurraldeetarako adostu zuten itunaren nondik norakoak. «Zein da EH Bildurekin ez biltzeko oztopoa? Gobernuek oposizioaren babesa irabazi behar dute», adierazi du, eta gogoratu bi alderdi horiek ez dutela gehiengorik Arabako eta Gipuzkoako batzar nagusietan.

Behargin bat hil da Bilbon, kafetegi bateko kristalak garbitzen ari zela hiru metroko altueratik erorita

‘Arabako Mahastiak’ sor-markari EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak joan astean atea itxi ondoren, ABRA elkarteak gaur esan du oraindik ez dutela erabaki helegitea jarriko duten edo ez.

Gaur, azaroaren 11n albiste izango dira: Noel D’Anjou Eusko Jaurlaritzako Ogasun eta Finantza sailburua Sumar eta PP alderdiekin elkartuko da arratsaldean, COP29 goi bilera hasiko da Azerbayango Baku hiriburuan eta azaroaren 25eko kanpainaren aurkezpena egingo dute.

Valladolid: Hein; Luis Perez, Juma Bah, Javi Sanchez, David Torres; Raul Moro (Comert, 88. min.), Juric (Meseguer, 88. min.), Anuar (Ivan Sanchez, 61. min.), Lucas Rosa; Kike Perez (Mario Martin, 75. min.) eta Sylla (Marcos Andre, 61. min.). Athletic: Agirrezabala; De Marcos, Yeray, Paredes, Adama; Jauregizar (Ruiz de Galarreta, 46. min.), Prados (Vesga, 46. min.); Nico Serrano (Marton, 80. min.), Unai Gomez (Djalo, 46. min.), Williams Jr; eta Berenguer (Guruzeta, 63. min.). Golak: 1-0, Raul Morok (79. min). 1-1, Guruzetak (93. min). Epailea: Adrian Cordero Vega. Txartel horiak Valladolideko Anuar (19. min.), David Torres (72. min.), Mario Martin (78. min.) eta Comerti (89. min.) eta Athleticeko Jauregizar (26. min.), Prados (39. min.), Vesga (65. min.) eta Martoni (89. min.). Ozta-ozta, baina Athletic beste puntu batekin itzuli da Valladolidetik (Espainia). Zuri-gorriek bana amaitu dute Valladoliden aurka jokatu duten partida, eta sailkapenaren zuloan dagoen aurkari bat izanagatik, gustura egoteko moduan dira. Izan ere, partidaren azken minutuetan lortu du berdinketa Bizkaiko taldeak, eta partida ikusita, ez da sari txikia. Ezin da esan Ernesto Valverderen jokalariek ez dute partida ona jokatu dutenik. Azkenaurreko taldea da Valladolid sailkapenean, eta Athleticek partidaren kontrola izan badu ere, zenbait unetan espainiarrak gehiago izan dira zelaian, eta gol aukera gehiago izan dituzte. Gol bakarra egin du, ordea, 79. minutuan. Athleticek, berriz, ez du gol aukera garbirik sortu. Iñaki Williams eta Oihan Sancet Bilbon geratu dira, eta Valladolidek jokalari asko pilatu ditu bere atearen aurrean, kontraerasora jokatzeok helburu argiarekin. Zorionez, atzelari zuri-gorriak sendo aritu dira atzean, eta Julen Agirrezabala erabakigarria izan da zenbait unetan: lehen zatian gol aukera egundoko geldiketa egin du Lucas Rosak boleaz egin duen jaurtiketa geratzeko. Atsedenaldiaren atarian, epaileak txartel gorria atera dio Pradosi, baina VAReko epaileak ohartarazi egin du, eta jokaldia berriro ikusi ondoren, baliogabetu egin du, eta txartel horia erakutsi dio. Bigarren zatian Ruiz de Galarreta, Vesga eta Djalo atera dira lehenik, eta ondoren Guruzeta zelairatu du Valverdek, Berenguerrek min hartu ostean. Aldaketa horren ostean iritsi da Valladoliden gola: Ivan Sanchezek Vesgaren huts egite bat baliatu du baloia jaso eta erdiratzeko, eta Raul Morok sartu du Agirrezabalaren sarean. Athleticek, ordea, ez du amore eman. Epaileak bost minutuz luzatu du partida, eta 94.ean, falta jaurtiketa batetik egindako erdiraketa errematatu du Guruzetak berak, modu ikusgarrian. Valladolideko atezainak baloia ukitu du, baina ez desbideratzeko bezain beste.