Arabako lantegian “milioi askoko galerak” izan direla salatu du Vidralak, eta kalte-ordaina eskatuko du

Iberdrolako eta Repsoleko arduradunek euren konpainiek lehen hiruhilekoan izandako emaitzen aurkezpenetan hitz egin dute, eta, besteak beste, itzalaldiaren harira berriro zabaldu den eztabaidara batu dira.

Balentria zuen amets, baina ez du lortu. Bidasoa ez da sailkatu Europako ligako Lauko Finalerako. Oro har txapelketa ona egin dute irundarrek, harro egoteko modukoa, baina azken neurketan birrindu egin ditu Alemaniako Melsungen taldeak. Joaneko partida gol batengatik galdu arren, egurra jaso du Artalekun: 22-32 amaitu da partida. Lehen ordu laurdenean indarrak pareko aritu dira bi taldeak, baina ez denbora gehiagoz. Hortik aurrera erabat hautsi da lehia, eta nagusi izan dira alemaniarrak. Konfiantzan ere nabaritu da aldea. Hala, final-laurdenetan esan behar izan diote agur lehiaketari. Partida bizi hasi da, eta jokaldi landuak egin dituzte bi taldeek; bai defentsan, eta baita erasoan ere. Lehen minutuetan oreka izan da nagusi, eta halaxe islatu du markagailuak ere: 6-6. Ez batak ez besteak ez zuen partidaren kontrola, baina pistan ondo zegoen Bidasoa, eta ez zen hori seinale txarra. Bi gol aurretik jartzea ere lortu du: 8-6. Ordu laurdena bete aurretik itzali da, ordea, Irungo taldea, eta ez da itzuli bere onera. Ez da gai izan lehen zati osoan gol gehiago sartzeko, eta bederatzi sartu ditu aurkariak. Hala, ihes egin dio kanporaketak. Bat-batekoa izan da, gainera, itzalaldia: hainbat eraso jarraian egin ditu ezin asmatuta, erabaki txarrak hartzen, eta horrek kondenatu du. Defentsan eutsi dio minutu batzuez, baina aurrera jo du Melsungenek, eta tartea zabaldu du azkenean. Joaneko partidan Bidasoako atezaina nabarmendu zen, meritu handiko hainbat geldiketa eginda. Bada, gaurko neurketan ondo ibili bada ere, Alemaniakoa izan da ikusgarri aritu dena. Horma bat eraiki du atean, eta Bidasoa nahi eta ezinean aritu da haren aurka. Ez du asmatu penaltietan ere. Bi jaurti ditu lehen zatian, eta biak gelditu ditu Adam Morawski atezainak. Bigarrenean ere, ezin Atsedenaldirako, 8-15 aurretik ziren alemaniarrak. Hortzak estutu eta lanean segitzea besterik ez zuen Bidasoak. Saiatu da, baina parean ez zuen edozein talde. Bi gol jarraian sartu dituzte irundarrek, baina azkar erantzun dute alemaniarrek. Istant batean ere ez diote utzi aldea murrizten. Kontrara, zuloa zabaltzen joan dira apurka. Azkenean, 22-32 bukatu da partida. Egun epiko bat bizitzeko gogoz joan dira zaleak Artalekura, eta lepo bete da harmaila. Hauspotu dute taldea, baina ez da nahikoa izan. Beste batean beharko du.

Bihar eta etzi Arriaga antzokian egitekoak diren Mari-Eli zarzuelaren emanaldiak ez du langileen oztoporik izango. Bilboko gizarte arloko epaitegian lortu dute akordioa Bilboko Orkestra Sinfonikoko zuzendaritzak eta langileek. Izan ere, BOSeko zuzendaritzak auzitara jo zuen langileen grebaren aurka, «legez kanpokotzat» eta «abusuzkotzat» baitzeukan. BOSeko zuzendaritzak Bilboko Udala eta Bizkaiko Foru Aldundia negoziazioan inplikatzeko konpromisoa erakutsi izanak akordioa bideratzen lagundu du, langileen ordezkari sindikalek adierazi dutenez. Izan ere, bi erakunde horiek finantzatzen duten Bilboko Orkestra Sinfonikoa. Auzitara jo aurretik, Lan Harremanen Kontseiluan bildu dira bi aldeak, baina ez dute lortu ados jartzea. Horrenbestez, Jesus Guridiren Mari-Eli zarzuelaren bi emanaldi egingo dituela berretsi du Arriaga antzokiak. Antzokiak berak produzitu du zarzuela, BBK fundazioaren laguntzaz. Jon Malexetxebarria da Mari-Eli-ren zuzendari musikala, eta Calixto Bieito eszena zuzendaria. Solistak, berriz, Andrea Jimenez, Botond Odor, Gexan Etxabe, Fernando Latorre, Lara Sagastizabal, Christopher Robertson eta Julen Garcia izango dira. Iñaki Maruri, Mitxel Santamaria eta Ugaitz Alegria aktoreek ere parte hartuko dute zarzuelan, baita Bilboko Elkarte Koralak ere. [articles:2140988]

Azkenean, L’Alegresse berrizendatuko dute Miarritzeko La Negresse karrika (Lapurdi): alaitasuna erran nahi du. Izen horren hautatzeko, Miarritzeko Herriko Etxeak galdeketa bat abiatu zuen hilaren 17an, Bordeleko Administrazio Auzitegiak haren helegiteari uko egin ondoan La Negresse auzian. Hiru izenen aukera zegoen: Lana Gresa (buztinezko lurra, gaskoiz), Buztinlurra eta l’Allegresse; auzoak jatorriz zuen izena, euskarazko Harausta, ez zuten proposatu galdetegiaren hautagaietan. Azkenean, frantsesezko bertsioa hautatu dute galdeketari erantzun diotenen %50,49k, Lana gresa %29,53k eta Buztinlurra %19,97k. Miarritzetik kanpokoek ere bozkatu ahal izan dute: 2.018 parte hartzaileetatik %59,16 Miarritzekoak izan dira eta %40,83 kanpotarrak. Maiatzaren 5ean, astelehenean, herriko kontseilua bilduko da, eta galdetegitik atera izen berria bozkatu beharko dute. Horretaz gainera, La Negresse auzoaren izendapenari dagozkion auziak ere izanen dituzte aipagai. Jatorrizko izenari uko Badu hamar urte Oroimenak eta Partekatzeak elkarteak auzoaren izen «sexista eta arrazista» salatzen duela. Bataila juridikoa 2020an abiatu zuten, 1861ean auzoari izena emateko herriko etxeak hartu zuen deliberoa bertan behera uzteko eskatuta. Paueko Administrazio Auzitegiak elkartearen argumentuen kontra egin zuen, baina Bordeleko Administrazio Auzitegiak besterik ebatzi zuen, eta auzoaren izena aldatzera behartu zuen Miarritzeko Herriko Etxea. Orduan iritsi zen «akats materialean» oinarritutako helegitea. Herriko etxeak adierazi zuen ez dela inon ageri auzoari izena eman zion delibero hori, eta, beraz, ezinezkoa dela haren kontra egitea. Saiakerak ez zuen luze iraun, eta, hilaren 17ko ebazpenak, beraz, akats materiala izatea ukatu zuen. Erabaki horrekin, beraz, izena aldatzea falta zen. Oroimenak eta Partekatzeak elkartearen sortzaile Karfa Diallok Maider Aroztegi Miarritzeko auzapezari dei egin zion «arduraz joka dezan, historia malurus honetatik ateratzeko». Eta, izenaren aldaketari dagokionez, galdetu zuen karrikak eta auzoak jatorrizko euskal izena berreskura zezaten. Baina horretarako aukerarik ere dute utzi, galdeketako hautagaietan ez baitzen agertzen Harausta. Arras berriki arte, oraino euskal toponimoz izendatzen zen auzoa. Hector Iglesias ikertzaileak, 2000. urtean aurkeztu zuen tesi lanean, xehe-xehe ikertu zituen Baiona, Angelu eta Miarritzeko leku izenak. Argiki erakutsi zuen nola Miarritzeko geltokiaren inguruko auzo hori Harausta, Harrausta, Heustarre edo Eguastarre deitzen zuten euskaldunek, baita dokumentuetan ere. Arbonako, Bidarteko eta inguruko beste euskaldunek Heustarre izena komunzki baliatzen zuten oraino XX. mendearen hondarrean.

BOSek lanuzteak bertan behera utzi ditu, erakundeak negoziazioan inplikatzeko konpromisoa lortu ondoren

Asteko lanaldia 37,5 ordura murrizteko lege proiektua onartuko du gaur Espainiako Gobernuak.

Arabarren egunik berezienak, tradizioari leial, milaka lagun bildu ditu ospakizunaren inguruan, baina ezusteko itzalaldiak eguneroko erritmoa eten du une batez. Sakelako asko mutu gelditu dira, seinalea desagertu egin da ia, eta harridura eta zalaparta nagusitu dira hasieran. Hala ere, eguraldi epela eta herritarren gogoa izan dira nagusi, eta ospakizunaren grina ez da moteldu. Umeek irribarrez bete dituzte kaleak, postuetan jendea pilatu da, eta musika doinu zaharrak Armentiako baselizaraino hedatu dira berriz ere. San Prudentzio eguna ospatzen ari dira gaur. Ohiturari jarraituz, festa bezperan hasi zuten Gasteizen, ospakizunen lehenengo partean. Gasteizko udaletxeko balkoitik erretreta jo zuten 20:00etan, eta Udalaren Folklore Akademiako kideek girotu zuten ekitaldia. Ordubete geroago, Probintzia plazara lekualdatu zen festa, Arabako Foru Aldundiko tronpeta jotzaileen eta atabalari talde baten eskutik. Musikak eta herri giroak hartu zuten hiriburuaren bihotza. 23:30ean, hiriko gastronomia elkarteek danborrada tradizionala egin zuten Alde Zaharrean eta erdialdeko kaleetan barrena, eta gauerdira arte iraun zuen festak. Patroiaren eskultura, Armentia parke ondoan. JAIZKI FONTANEDA / FOKU Euskal Herri osoan eragin duen itzalaldiak markatu du gaurko goiza. Ekitaldiren bat bertan behera gelditu da, eta segurtasun neurriak berehala indartu dira. Armentiako zelaietan milaka lagun harrapatu ditu ustekabeko egoerak, eta lehenengo sintoma nabarmena sakelakoen sarearen saturazioa izan da. Seinale ahula eta telefonoaren hutsunea gozamenerako zama bihurtu dira une batez. Egoera berezi horrek, ordea, ez du ahuldu ospakizunaren indarra. Jendeak ez du huts egin, eta eguraldiak ere lagundu du. 09:00etan, Probintzia plazan, Arabako Zortziko tradizionala jo dute Arabako Foru Aldundiko txistulariek, tronpeta jotzaileek eta atabalariek, festari hasiera ofiziala emanez. Aldi berean, Blusa eta Nesken Batzordeak trikiti doinuekin girotu du Armentiarako ibilbidea, Prado parketik abiatu eta basilika aldera, festa berotuz eta herritarrak animatuz. Ardo usaina, musikaren doinu biziak eta adiskidetasun giroa nagusitu dira bidean. Eguerdia baino lehen egin dituzte ekitaldi ofizialak: lehenik, prozesioa egin dute Armentiako baselizaraino, eta, gero, meza nagusia egin dute. Tradizioari jarraituz, ohorezko aurreskua dantzatu dute hara bildutako agintarien eta herritarren aurrean. Arabako eta Gasteizko agintari nagusiak bertaratu dira, erakundeetako ordezkari nagusiak barne. Baselizaren inguruko kaleak lepo bete dira; batetik, jakiak saltzen dituzten postuekin, eta, bestetik, bestelako artisautza produktuak eskaintzen dituzten postuekin. Eguraldi onak lagunduta, jendea gehiago ibili da errepidean barrena zelaian baino, belarra luze baitzegoen. Postuetan aukera handia dago: gazia nahiz gozoa, denetik. Likoreak, txorizoak, euskal pastela, patea, erroskillak… Abraham Pinilla Errioxatik (Espainia) etorri da saltzera, eta pozik dago: «Urtero etortzen gara Gasteizera; jendea oso ondo portatzen da: gastatzen dute, eta jatea asko gustatzen zaiela nabaritzen da». Jendez bete dira saltokiak. JAIZKI FONTANEDA / FOKU Celia Hernandez familiarekin dago, talogileen postu baten aurrean; lehenengo aldiz ari da parte hartzen ospakizunetan. «Oso gustura nago. Haurrak gose dira, eta ikusi beharko dugu etxera eramateko zerbait erosten dugun». Haurrek, irribarretsu, barre egin diote amak esandakoari. Armentiako salmenta postuetan denetik dago, eta, noski, baita postreak ere: Zornotzako erroskillak saltzen ditu Cristina Rejedok. Azaldu duenez, erroskillak saltzen badira ere, euskal pastela saltzen dute gehien. Haiek hala aitortuta, 04:00etatik ari dira postuan lanean, pazientzia eta irribarrea lagun. Egarri denak ere ez dauka aitzakiarik, edari aukera handia dago eta. Hori baita, hain justu, San Prudentzio egunaren eta Armentiako ospakizunaren muina: etxera inor ez da gosez edo ase gabe itzultzen aukerarik ez duelako behintzat. Are gutxiago barraskiloak eta halako plater tradizionalak hain errotuta dauden lekuan. San Prudentzio ospakizunek adin eta gustu guztietarako ekintzak dituzte: musika kontzertuak, dantza saioak, herri kirolak eta abar. Festa gunea Armentian badago ere, Gasteizko beste hainbat tokitan ere gozatzeko aukera dago. Arratsaldean, umeek hartu dute protagonismoa. Baseiza eta zelaia, jendez lepo. JAIZKI FONTANEDA / FOKU 17:30etik 18:30era, 7 eta 14 urte bitarteko haurren danborrada txikia egingo dute: Otxanda Andrearen dorretik, Andre Maria Zuriaren plazatik eta Prado parketik igaro ondoren, Probintzia plazan amaituko dute ibilbidea. Parte hartzaile guztiek askaria eta opari bana jasoko dute oroigarri gisa. Festa amaitzeko, Diskofamily konpainiak dantzaleku erraldoi bihurtuko du Probintzia plaza, 18:45etik 20:15era, adin guztietakoei zuzendutako ikuskizun musikal alai batean. Ospakizunek jarraipena izango dute datozen egunetan. Ostegunean, Estibalizko Andre Mariaren eguna ospatuko dute, eta arabar askok Estibalizko santutegirako igoera tradizionala egingo dute, erromeria giroan. Bertan, patata-tortilla lehiaketa, herri kirolen erakustaldiak, eta aurresku eta dantza txapelketak izango dira, besteak beste. Erretretak, ehun urte 100 urte bete dira aurten tronpetari eta atabalariek Probintzia jauregitik jotzen dutela. San Prudentzio eguna 1644tik ospatzen da Araban, baina erretretaren jatorria ez dago argi. 1925etik Probintzia plazan jotzen da modu ofizialean, baina lehenagotik ere ospatzen zen Plaza Berrian. Batzuek Erdi Aroan kokatzen dute jatorria; beste batzuek, berriz, Napoleonen garaiko martxa militar batekin lotzen dute. Erretretaren ohitura galdu zen, baina 1879an berreskuratu zuten, San Prudentziori lotuta Ez dago argi noiztik jotzen den, baina dokumentatuta dago Gasteizko harresiak itxi baino lehen erretreta jotzen zela, herritarrei iragartzeko segituan itxiko zituztela. Sarritan errepikatzen zuten deia, «jendeak etxera bueltatzeko presarik ez zuelako», Udalaren esanetan. Erretretaren ohitura galdu zen, baina 1879an berreskuratu zuten, San Prudentziori lotuta. Ordutik, partitura bera mantendu da, urtero apirilaren 27an jotzen dena. Geroago, Venancio del Val kazetari gasteiztarrak jarri zion gaztelaniazko letra, eta euskarazko bertsioa Olabide ikastolako irakasleek sortu zuten haurrentzat. Euskarazko letrak dio: «Tuntunarekin turuten doinua; gure zaindariaren eguna [berriz]. Arabatarrok egun honetan elkartzen gara alaitasunez ospatzeko…». Horrelaxe jarraitzen du bizirik Gasteizen eta Arabaren bihotzean San Prudentzioren omenezko festa zahar maitatuak.

Itziar Zubia Olaskoaga (Zarautz, Gipuzkoa, 1972) irakaslea da EHUren Gipuzkoako Ingeniaritza Eskolan, eta ingeniaritza elektrikoan aditua da. Dioenez, unibertsitatean zentral elektrikoei buruzko eskolak ematen dituenean, oraingo itzalaldiaren moduko gertaera baten berri ematen die ikasleei, uste baitu «metatutako esperientzia» izaten dela biderik eraginkorrena etorkizunean sor daitezkeen arazoak konpontzen ikasteko. Oraindik goiz da itzalaldia zerk eragin duen jakiteko, baina Zubiak ez du uste zibereraso batek horrelako egoera bat sor dezakeenik. Etxe batean, eraikin batean edo auzo oso batean argindarra joatea ez da ohiz kanpokoa, baina normala al da hain eremu zabala argindarrik gabe geratzea? Arrunta ez da, gaur egun esperientzia handia baitugu, baina inoiz gertatzen da, eta gehienetan linea batean izandako akats baten ondorioz sortzen da. Linea batek akatsa baldin badauka, horrek zeraman energia beste linea batetik pasatu behar da; bigarren linea hori oso beteta badago, beste bat erorarazten du, hirugarrena, eta arazoa izaten da lineak bata bestearen atzetik erortzen hasten direla, elur bola handi bat balitz bezala. Lineak galtzen baditugu, nahiz eta sorkuntza eduki, ez daukagu sortutako energia hori nola iritsarazi bezeroei. Beraz, lehenago ere gertatu dira horrelakoak. 2021eko urtarrilean, Europa bi zatitan banatuta gelditu zen. Kroazian akats handi bat egon zen, eta, orduan, Kroaziatik ekialdera dauden herrialdeek euren arazoa konpondu behar izan zuten, eta Kroaziatik mendebaldera daudenek ere eurena, eta arazo guztiak konpondutakoan bi sistemak berriro elkartu ziren. REE enpresak adierazi du «potentziaren fluxuak izandako oszilazio handi batek» ekarri duela itzalaldia. Zer esan nahi du horrek? Sarean, sortutako potentzia eta eskatutako potentzia orekatuta mantendu behar dira. Bestela, sistemak ez dio maiztasunari eusten eta ez da kalitatezko energiarik lortzen. Eta oreka hori une oro lortu behar da, ez baitugu baliabiderik energia kantitate handitan metatuta edukitzeko. Hortaz, REEtik une oro ari dira zaintzen zentral batek zenbat energia sortu behar duen eskariaren arabera, eta zenbateko potentzia doan lineetatik. Seguru asko, orain eskaria oso handia izango zen, sorkuntzarekin alderatuta, eta ez dute lortu hori garaiz konpontzerik; orduan, akatsak katean gertatzen dira, bata bestearen atzetik. Goiz da jakiteko potentziaren gorabehera hori zerk eragin duen, baina arrazoiak askotarikoak izan daitezke? Adibidez, zibereraso baten aukera aipatu da batean eta bestean. Bai, arrazoiak asko izan daitezke, eta goiz da ezer aurreratzeko, baina maila horretako zibereraso bat gertatzea zaila iruditzen zait. Hori kudeatzen duten zentralek bikoiztuta dauzkate sistemak, eta ez eraikin berean. Kontrol zentroari eraso egin izana ez zait posible iruditzen. Logikoagoa iruditzen zait akats tekniko bat izatea; behin abiatzen denean elur bola handi bat bezala zaila izaten da gelditzea. Ikusi egin beharko da, baina horrelakoak tarteka gertatu egiten dira. Esan dute ere egoerak sei edo hamar orduz iraun dezakeela. Konplikatua al da horrelako egoera bat konpontzea? Behin sorkuntzaren eta eskariaren arteko oreka galduta, hori pixkanaka-pixkanaka berreskuratu behar da, eta mailaka orekatuz joan. Dena kolpetik konpondu nahian hasten bagara, linea elektrikoek eta zentralek dauzkaten babesek ez dute uzten. Lehenengo maila orekatu behar da, gero bigarrena, gero hirugarrena, eta abar. Jakina, eragindako eremu guztia mailaz maila orekatzeko denbora behar da. Korrika hasiz gero, dena eroriko zaigu berriro, eta orduan hutsetik hasi beharko dugu. Oreka hori berreskuratzeko prozedura batzuk ezarrita daude, eta nazioartean erabiltzen diren prozedurak izaten dira, aurreko esperientzietan oinarritutakoak; pentsatzen dut horiei jarraituz arituko direla honezkero. Noiz jakingo da zergatik gertatu den? Orain funtsezkoa zerbitzua berrezartzea da, eta pentsatzen dut horretan arituko direla; arrazoiak gerora jakingo dira, baina denbora apur bat beharko da horretarako. Jakintza hori gero argitaratu eta horren berri ematen da, zientzialari eta ingeniariontzat oso interesgarria delako: izan ere, orain dakiguna aurreko gertakarietatik eta akatsetatik dakigu.