Euroguneko interes-tasak % 4,5ean daude gaur egun. Nahiz eta EBZko presidenteak jaitsiera izateko aukerak onartu, “ziurgabetasuna dagola-eta”, tentuz hitz egin du eta datuak egokiak badira egingo direla azaldu du.

Otsailera arte deitutako 10 greba egunetako lehena egingo dute, gaur, EAEko gizarte ekimeneko ikastetxeetan, 2024ko urtarrilaren 17an.

% 2,9raino igo zen inflazioa eurogunean abenduan, eta % 3,4raino EBn. Aurreikuspenak hobetu badira ere, Europako Banku Zentralak ez du uste 2025a baino lehen beteko denik bere helburua, hots, inflazioa % 2an egotea.

Jakina zen bi euskal talde izango direla Espainiako Kopako final-laurdenetan. Horietako bat Athletic izango da. Talde zuri-gorriak 2-0 hartu du mendean Alaves. Arabarrek ondo ekin diete bi zatiei. Baina ez dituzte baliatu minutu horietan izan dituzten aukerak; bai, ordea, Athleticek. Zehazki, Villalibrek. Harenak izan dira partidako bi golak. Azken sasoietan ez bezala, aurkariaren ate aurrean eraginkor ari da talde zuri-gorria, eta beste behin erakutsi du. Ligan ez ezik, Espainiako Kopan ere esne mamitan dago. Alavesek, berriz, Ligan jarriko du arreta osoa hemendik aurrera, mailari eustea helburu duela. Hasiera bizia izan du partidak. Bi taldeak aurkariaren atera begira irten dira. Athleticek ohiko presio estua egin du aurkariaren baloi irteeran eta zelai erdian. Hala, Oihan Sancetek egindako erdiraketa bat, txilenaz errematatu du Berenguerrek, eta gutxigatik joan da kanpora. Baina argiagoa izan da Alavesek izan duena, 5. minutuan. Antonio Blancok pase ona eman dio Hagiri. eta haren eskuinkadari bikain erantzun dio Agirrezabalak. Alaves ondo zegoen jarrita berdegunean, eta partida hasiera horretan, behintzat, ondo eutsi dio Athletici. Eta saiatu da baita ere erasora jotzen, aukera zuenean. Zelai erdian argitasuna falta izan du talde zuri-gorriak lehen minutu horietan. Ruiz de Galarretaren falta nabaritu du. Euskarria ez zegoen deialdian, Realaren aurkako derbian kolpe bat hartu ostean. Baina minutuak aurrera joan ahala Athleticek gehiago jokatu du Alavesen zelaian, eta 28 minutuan, gola egin dul. Arabarrek akatsa egin dute baloi irteeran. Baloia Villalibreri iritsi zaio, eta hark jaurtiketa gogorra egin du Sivera atezaina kokatua zegoen zutoinera. Boloia sareetara joan da. Aurretik jartzeak patxada eman dio Athletici, eta pixkanaka nagusitzen joan da. Zuri-gorriek izan dute partidaren aginte makila, eta Nico Williams aulkian egonda, hegaletik baino gehiago, erditik saiatu da min egiten, lerro artean Sancet sartuz. Ahalegin horietako batean, Sancetek berak pase sakon bikaina eman dio Berenguerri. Nafarra Siveraren aurrean geratu da bakarrik, baina ez du ondo errematatu. Lehen zatia amaitu bitarte beste pare bat aukera ere izan ditu aldea handitzeko talde zuri-gorriak. Baina Sancetek eta Muniainek ez dute asmatu. Berriz Villalibrek Lehen zatian bezala, bigarrenean ere ondo hasi da Alaves, eta gertu izan du berdinketa. Solak erdiraketa ona jarri du, eta gutxigatik ez da iritsi Omorodion. Beste aukera Xaber Alkainek eduki du. Kasu honetan, gelditu ona egin du Agirrezabalak. Baina berriro Villalibre azaldu da. Berengurrek eta De Marcosek horma bikoa egin dute. Azken horrek erdiraketa neurtua egin du, eta bigarren zutoinean buruz egin du gola gernikarrak. Kopako goleatzaile nagusia da, sei sartu baititu. 60. minutua zen, eta azken pare bat hilabeteko distirarekin jokatu ez arren, Athleticek ondo bideratua zuen kanporaketa. Alavesek pare bat gerturatzen izan ditu, baina hortik aurrera, partidak erritmoa galdu du. Athleticek kontrolpean izan du. Valverdek Unai Gomez, Adu Ares eta Mikel Jauregizar gazteak zelairatu ditu, eta festa betea izan zen San Mamesen.

Emmanuel Macron Frantziako presidentea medioen aurrean agertu da Gabriel Attal lehen ministro izendatu eta aste batera, bere bigarren presidentziaren azken txanparen berri emateko. Bertan, Eliseora heldu zenetik aurrera eraman dituen neurri politikoez eta bere buruari jarritako helburuez jarduteaz gain, datorren urteei begira Frantziarentzat helburu nagusia zein izan behar den azpimarratu du: «Frantzia indartsuago eta justuagoa behar dugu». Justiziaren ildotik jo du hezkuntzan presidenteak. Izan ere, 2026an Frantziako eskoletan «janzkera bakarra» indarrean sartuko dela baieztatu du; hau da, haurrek uniformeak erabili beharko dituzte eskolan dauden bitartean. Beti ere, aurten hamaika eskolak aurrera eramango duten probaldiak emaitza onak ematen baditu. Presidentearen iritziz, uniformea erabiltzeak «familien arteko ezberdintasunak» saihestu eta «errespetu egoera» ekarriko du eskoletara. La tenue unique efface les inégalités entre familles et crée les conditions du respect. Elle sera expérimentée dans 100 établissements dès cette année. Si les résultats sont concluants, nous la généraliserons en 2026. pic.twitter.com/eT4lImV6EN — Emmanuel Macron (@EmmanuelMacron) January 16, 2024 «Biharko Frantzia egungoa baino hobea» izateko zutabe bi azpimarratu ditu Macronek: eskola eta segurtasuna. Presidenteak esan duenez, 2024an hezkuntza sisteman aldaketak egingo dituzte —uniformeak ezartzeaz gain— «hobera egiteko». Izan ere, Macronen ustez gaur egungo «injustizia sozialaren» aurrean erantzun bakarra dago: «Eskola». «Frantzia indartsua» Injustizia sozialak, baina, indarrarekin egiten du topo Macronen diskurtsoan; indarrak garrantzi berezia izango duela argi utzi baitu: «Frantzia indartsu bat nahi badugu, ordena eta segurtasuna ziurtatu behar ditugu». Armetan «inbertsio handia» egin dutela baieztatu du presidenteak: «Duela sei urte eta erdi baino hobeto armatuta gaude». Poliziaren eta jendarmeriaren indartze hori «frantsesen justiziarentzat» baliagarria dela esan du Macronek. Segurtasuna Frantziako mugak «hobeto kontrolatzearekin batera» datorrela iritzi dio Macronek; hori dela eta, datorrren hilabeteetan horri lotutako zenbait lege bozkatuko direla aurreratu du. Drogaren aurkako borrokak ere segurtasun eta indar hori mantentzeko nahitaezkoak direla esan du presidenteak, eta datorren astetik aurrera «astero drogaren aurkako hamar operazio» aurrera eramango direla jakinarazi du. Bestetik, «hezigabeen» aurrean poliziak kalean duen presentzia «bikoiztu» egingo dela esan du.

ESK sindikatuak salatu zuen mediku faltagatik paziente bat hil zela ostiralean Laudioko anbulatorioan (Araba). Gaur protesta egin dute ELA, LAB, CCOO eta ESK sindikatuetako ordezkariek, Osakidetzako EAG etengabeko arretako guneetako prekarizazioa nabarmentzeko. Laudioko Udalak ere bat egin du anbulatorioaren aurrean egindako elkarretaratzearekin, eta herritarrak parte hartzera deitu. Medikuen Sindikatua ere han izan da, eta protesta egin dute, haien esanetan, Osakidetzak erizaintzako langileekin betetzen duelako medikuen falta. Ostiral gau aldean heldu zen gaixoa Laudioko osasun etxera, eta, bi erizainek lagundu bazuten ere, ez zegoen medikurik hura artatzeko. Jaurlaritzako Osasun Sailaren arabera, gizonezkoa anbulatorioak sartu eta bi minutura deitu zioten ZIU mugikorrari, eta handik lau minutura zentroan zen anbulantzia. Gizonezkoa hil egin zen. Sindikatuek elkarretaratzean salatu dute Osakidetzaren kudeaketak «arriskuan» jartzen dituela herritarrak, eta osasun publikoaren gainbeherarekin lotu dute ezbeharra. Medikuen Sindikatuak nabarmendu du «Osakidetzak behar lukeela arduradun nagusi», bi erizainek ez dutelako mediku bat osatzen, «nahiz eta Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila tematuta egon eta herritarrei hori ikusarazi nahi izan». Laudioko Udalak Osakidetzari exijitu dio berma dezala herriko etengabeko arretako gunean medikuak egotea, eta ELAk eskatu du herri guztietako arretako guneetan ere egiteko hori. Ohar batean, sindikatuak adierazi du Osakidetzak normalizatu egin duela EAGak taldea osorik egongo dela bermatu gabe irekitzea —zehazki, medikurik gabe—. Gehitu dute egoera antzekoa izan dela Bizkaiko eta Arabako beste zenbait anbulatoriotan. LABek ere salatu du osasun publikoan egindako murrizketek «hil» egiten dutela. Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak nabarmendu du «anbulatorioko zerbitzuen eta ZIUko taldearen jokabidea azkarra eta egokia» izan zela, baina ezin izan zutela ezer egin, «pazientearen larri zegoenez gero». [articles:2119134] «Baldintza eskasak» Sindikatuek baliabide gehiago eskatu dituzte, eta salatu Osasun sailburuak ez duela EAGetako zerbitzua hobetzeko eta indartzeko borondaterik; gogoratu dute osasun langileek lan baldintza eskasak dituztela, eta baliabideak falta zaizkiela. ELAk Jaurlaritzako adierazi du Osasun Sailak aitzakiatzat erabiltzen duela mediku eskasia, eta atzean dagoen errealitatea ukatzen dutela horrela: egonkortasun falta eta lan gainkarga, besteak beste. Zerbitzuak ematen ari diren langileen artean arrisku psikosozialak areagotzen direla ere azpimarratu dute, baliabide egokirik gabe lan egiteak estresa eta presioa handitzea dakarrelako, sindikatuaren arabera.

Bilbobuseko langileek 24 orduko sei greba egingo dituzte otsailean eta martxoan.

Lan Ministerioaren egoitzan egingo da sinatze ekitaldia, 13:00ean. Ondoren, testua Kongresura igorriko da, eta ondo bidean, datorren astean onartuko du Ministroen Kontseiluak.

EAEko itunpeko ikastetxeetan greba egingo dute asteazken honetan, bilera akordio barik bukatu ostean. Biharko ez ezik, urtarrilaren 18rako, 23rako, 24rako eta 25erako, eta otsailaren 6rako, 7rako, 8rako, 19rako eta 20rako ere deitu dituzte lanuzteak.

Erakusketaren azaleko argazkia berezia eta esanindar handikoa da. Irudian, bi emakume ageri dira Gran Facha mendiaren lepoan, 1950ean: Maria Angeles Ziganda eta Maritxu Sorabilla dira. «Argazkia Zigandaren familiaren kaxa batean zegoen, baina berak ez zien inoiz etxekoei esan alpinista zenik. Ohikoa da isilean gordetze hori emakumezkoen artean. Maria Angeles hil zenean aurkitu zuen familiak kaxa, baita argazkia ere. Irudian zutik dagoena da Ziganda. Gerora jakin genuen eserita dagoena Maritxu Bilbao zela, beste aitzindari handi bat», jakinarazi du Ana Diez de Ure erakusketaren komisarioak. Aurkezpen ekitaldian izan da Sorabilla, 97 urterekin, bilobek lagunduta, baita Zigandaren hainbat senide ere, eta esanindar handiko beste argazki bat eman du bat egite horrek. Maria Angeles Ziganda eta Maritxu Sorabilla 1950ean, Gran Facha mendiaren lepoan. ‘Gailurretan izan gaitun’ erakusketaren azaleko irudia da. FERMIN ALDAZ Euskal Herriko Mendi Federazioa sortu zenetik ehun urte beteko dira aurten (Federacion Vasco Navarra de Alpinismo izenarekin sortu zen, Elgetan), eta mendeurreneko lehen ekitaldia da Gailurretan izan gaitun erakusketa. Gaztelaniaz, Nos queremos vivas aldarri feminista ezagunari oihartzun eginez, Nos queremos en las cumbres da izenburua. «Erakusketaren helburua da Euskal Herriko emakumeek mendian eginiko bidea ikusaraztea, gizarteak nola baldintzatu dituen eta zer urrats egin dituzten ezagutzera ematea. Gure emakumezko alpinisten genealogia bat egin dut horretarako, eta feminismoaren historiarekin uztartu dut, garai bakoitzak haien ibilbidean nola eragin duen erakusteko», azaldu du Diez de Ure historialariak. Erakusketako protagonista diren zenbait emakume eta beste askoren senideak aurkezpen ekitaldiko familia argazkian. AITOR KARASATORRE / FOKU Erakusketako protagonistetako asko edo haien senideak erakusketaren aurkezpenean izan dira gaur Iruñeko Planetarioan, ekitaldi xume bezain hunkigarrian. Ana Diez de Urek deituta, banaka-banaka bildu dira lore sorta bana jasotzera, besteak beste, Sorabilla eta Zigandaren senideak, Daniel Bidaurreta (Mertxe Azanzaren alarguna), Montse Lasterra, Rosa Gonzalez, Miriam Garcia Pascual zenaren gurasoak eta anaia, Trini Cornellana, Pili Ganuza, Patricia Biskarret, Caridad Velez, Sonia Casas… Maritxu Urreta, Julene Etxenike… Arestian aipatutako Maritxu Sorabilla (Iruñea, 1927) federazioa baino hiru urte geroago jaio zen, baina haren begien aurrean iragan da ehun urteotako historia, Euskal Herrikoa, emakumeena, mendizaletasunarena… Paquita Bretos Andueza ere urte berean sortua da (Pasai Antxo, 1927), eta hura ere historiaren lekuko bizietako bat izan da: Ondarretako espetxean preso sartu zuten haren ama, aita fusilatu egin zioten, eta Gernikako bonbardaketaren lekuko izan zen. Txiki-txikitatik ikasi behar izan zuen sasian bizitzen, eta muga zeharkatzen lagundu zien dozenaka iheslari sozialista eta komunistari. «Urte haietan hartutako bi ohitura mantentzen ditut oraindik: batetik, mendian ibiltzea; bestetik, eskuindarrei eta Elizari diedan ezinikusia», aitortu zion BERRIAri 2018ko martxoan eginiko elkarrizketan. Mendian ezagutu zuen Angel Oloron senarra ere (1925-2005), haren izeneko Belagoako aterpearen bultzatzaile nagusietakoa. Elkarrekin goitik behera zeharkatu zituzten Euskal Herriko eta Pirinioetako mendi guztiak. «Feminismoaren hirugarren olatuaren bultzadak eragin handia izan zuen 1980ko hamarkadan, eta hor hasi ziren Miriam Garcia Pascual, Monica Serentil eta beste hainbat. Iraultzailea izan zen belaunaldi hori». ANA DIEZ DE URE Historialaria eta erakusketaren komisarioa 1920ko hamarkadara arte, mendi taldeak sortu arte, familia aberatsetako «emakume kapeladun aitzindariak» joaten ziren mendira. «Errepublika garaian, berriz, han eta hemen mendi taldeak sortzen hasi zirenean, emakume langile asko sartu zen haietan, erdi ezkutuan. Frankismoaren hasierako garai haietan, emakumeak gonak jantzita sartzen ziren autobusean, eta azpitik eramaten zituzten prakak. Horrelako trikimailuak baliatu behar zituzten. Garai hartan, askatasunerako ihesbidea zen mendia. Gizonekin bat eginda askatasunaren bila joaten ziren emakumeak gailurretara», azaldu du Diez de Urek. Askatasuna mendian aurkitzen zutenetako bat izan zen Maritxu Urreta Zulaika (Donostia, 1915 – Donostia, 2018), ertz askoko emakume ezohikoa: itzultzailea, ilustratzailea, euskaltzalea, argazkilaria, jakin-min handiko pertsona… baita mendizalea ere. Zazpi urte gorri zituela oparitu zion aitak argazki kamera, eta hura aldean hartuta ibili ohi zen beti batera eta bestera. 7.000 argazkitik gorako bilduma du bere ibilien lekuko fidel. Mendikoak dira argazki horietako asko, ahal zuenero jotzen baitzuen Urretak mendira, eta, besteak beste, Mont Blancera ere igoa zen. 1950. urtean Donostiako Vasco de Camping elkartearen sortzaileetako bat ere izan zen. Erakusketan panel oso bat hartzen du Maritxu Urretak. Julene Etxenike Arana, Naranjo de Bulneseko gailurrean, bere aitarekin eta Camarmeñako gidari Alfonso Martinezekin batera. BILDUMA: EMMOA / J. ETXENIKE Ohikotik kanpokoa izan zen Julene Etxenike ere (Irun, 1933 – Irun, 2023). Aitarekin batera Pico Urriellu edo Naranjo de Bulnes eskalatu zuen lehen euskal emakumea izan zen, 1951ko abuztuan, 18 urte besterik ez zuela. Ohikotik kanpokoa izan zen, halaber, Maritxu Bilbao eta Angelita Olano bizkaitarrek, biek bakarrik, 1955ean Pirinioetan eginiko zeharkaldia: Sallentetik abiatu eta Benasquerainoko bidea egin zuten, eta 11 egunetan hiru mila metroko 11 menditara igo ziren. Loli Lopez Goñi (Donostia, 1930 – 2020) izan zen beste aitzindari handietako bat, 1958an, Mont Blanc eta Cervino mendietara igo zen lehen euskal emakumea, baita eskaladako V. gradua gainditu zuen lehena ere. Gaur egun, Euskal Mendi Federazioak emakumezko alpinista batek eginiko jarduerarik onenari ematen dion sariak Loli Lopez Goñi izena du. 2010. urtean Edurne Pasabanek jaso zuen aitortza hori, Lopez Goñiren beraren eskutik. Haien urratsetan etorri ziren gero, besteak beste, Pili Ganuza edo Trini Cornellana, 1976ko Shakaur (7.116 m) eta 1979ko Dhaulagiri lehen espedizio haietan parte hartu zuten emakumeak, baita lehen zortzimilakora, Cho Oyura, igo ziren lehenak ere: Ganuza bera, Amaia Aranzabal eta Yolanda Martin. Hala adierazi du Cornellanak aurkezpenean: «Poz handia da hemen egotea, jabetzea, neurri batean, katebegi bat garela, historian arrastoa uzten ari garela, ez garela aurrenekoak, gure aurretik asko izan direla eta ez garela azkenak, asko datozela atzetik jarduera askotarikoak egiten». Pili Ganuzak ere esker oneko hitzak izan ditu, eta hasiera haietako zailtasunak ekarri ditu gogora: «Hamalau urterekin mendian hasi nintzenean jendeak esaten zidan ea erotuta nengoen, nola joan nintekeen praka haiekin, zertarako eta nekatzeko. Nire artean pentsatzen nuen: ‘ez naute batere ulertzen’. Niretzat mendia bizitzako gauzarik inportanteenetako bat izan da. Orain, 75 urterekin, mendian jarraitzen dugu Gregoriok [Ariz] eta biok, txikitan igotzen nintzen mendi berberetara igotzen, eta munduko pertsonarik zoriontsuenak gara. Beraz, gora mendia». Miriam Garcia Pascual, Yosemiteko ‘The Nose’ bidea eskalatzen. Mari Carmen Magdalena “Coco”-rekin eskalatu zuen 1986an. BILDUMA: CARMEN PASCUAL Riot grrrl, sabaiak hausten 1980ko hamarkadan, besteak beste, Miriam Garcia Pascualek (Tafalla, 1963 – Meru mendia, 1990) urratu zuen bidea, belaunaldi oso bati argi egin zion. «Feminismoaren hirugarren olatuaren bultzadak eragin handia izan zuen 1980ko hamarkadan, eta hor hasi ziren Miriam, Monica Serentil eta beste hainbat. Riot grrrl, sabaiak hausten paneleko protagonistak dira. Urte haietan, emakumeek sokaldiak osatu zituzten, eta eskalada handiak egin elkarrekin. Iraultzailea izan zen belaunaldi hori», nabarmendu du Diez de Urek. Planetarioko erakusketan ere argi berezia du oraindik Miriam Garcia Pascualen begiradak, paneletako batetik so. Josune Bereziartu Baing de Sang bidean. Emakume batek lortutako lehen 9a izan zen munduan. BILDUMA: RIKAR OTEGI Josune Bereziartu eskalatzaileak aitortu izan du Al filo de lo imposible programako saioetako batean Miriam ikusita hasi zela bera eskalatzen. Bereziartu, Leire Agirre, Patricia Viscarret, Sonia Casas, Edurne Pasaban… 1980ko iraultzaile haien oinordeko dira hein handi batean. Eta, batez ere, Bereziarturen eskutik eskaladan eta Pasabanen eskutik Himalaian, munduaren gailurrera iritsi da euskal mendizaletasuna. «Erraldoien pausoak eman dituzte, eta, gaur egun, laugarren olatua ere indarrean dator. Maialen Rojo, Uxue Loizu, Amaia Segurola… Emakume eskalatzaile pila bat daude, baita mendian korrika dabiltzanak ere, Malen Osa, Sara Alonso eta beste asko… Laugarren olatua jada oso handia da, bai kopuru aldetik eta bai maila aldetik», azpimarratu du Diez de Urek. Sonia Casas alpinista (Bilbo, 1972) eta Espainiako Goi-mendiko eta Eskaladako gida titulua duen lehen emakumea ere bat dator: «Gazteak oso indartsu datoz, mutilen pareko eskalada eta jarduerak egiten, eta alpinismora, gidari izatera… animatu nahiko nituzke». Finean, euskal alpinismoaren mende oso bateko historiaren lekukotza da erakusketa; «izan ere, hau ez da emakumeen alpinismoaren historia, alpinismoaren historia baizik», nabarmendu du Diez de Urek. ‘gailurretan izan gaitun’ MENDIZALE, ALPINISTA ETA ESKALATZAILE AITZINDARIAK, 1924-2024 Tokia. Iruñeko Planetarioa. Datak. urtarrilaren 15etik otsailaren 8ra. Ezaugarriak. 20 panel, hamarkadaz hamarkada antolatuta. Euskaraz eta gaztelaniaz. Hurrengo geltokiak. Euskal Herriko Mendizale Federazioaren mendeurrena dela eta, erakusketa ibiltaria izango da. Hauek izango dira hurrengo geltokiak: Leioa (otsailaren 19tik martxoaren 9ra), Ugao (martxoaren 11tik apirilaren 1era), Donostia (apirilaren 4tik maiatzaren 10era), Elgeta (maiatzaren 13tik 31ra).