Amiantoagatik itxitako CAFeko hiru pabiloiak hilaren 16an irekiko dituzte berriz, ondo bidean. Asteartean egindako neurketak onartutako mugetatik behera izan ziren. Datorren astean, lantokia ikuskatuko eta berriro garbituko dituzte, eta 16tik aurrera langileak itzultzea aurreikusten dute.

Michelingo langileen erreferenduma zentro arteko batzordetik atera ala ez erabakitzeko. Gasteizko langileek errefusatu egin zuten Espainiako Estatuko gainerako zentroetako batzordeek onartutako lan-hitzarmena, eta horregatik planteatu dute haiekin batera ez negoziatzea.

Euskadik 307 hartzekodun konkurtso erregistratu zituen, aurreko urteko 140en aldean. Nafarroak 108 zenbatu zituen, aurreko urteko 33en aldean. Gainera, gora egin dute kaleratzeagatiko eskariek eta behera kaleratzeek.

DONOSTIA. Fortuna handien gaineko zerga berezia indarrean jartzeko lehen urratsa egin dute Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiek. Foru arauen proiektuaren testua argitaratu dute herritarren partaidetzarako atarian, eta alegazioak aurkezteko epea zabaldu dute. Aldundien asmoa da urtea bukatu aurretik zerga berria onartuta izatea.

Batzar nagusietako eztabaidan aldaketarik gabe aurrera egingo balu, 3,2 milioi eurotik gorako ondarea dutenek pagatuko dute zerga hori, eta progresiboa izango da.

Ordaindu beharreko tasetan, ordea, bada alderik. Bizkaian, %1,5eko tasa dute 3,2 eta 6,4 milioi arteko ondareek, eta Gipuzkoan eta Araban, berriz, %1,7koa. Azken bi lurralde horietan erdibideko tasak (%2,1 eta %2,5) handiagoak dira Bizkaian baino (%1,75 eta %2); azkenekoan, ordea, ez (%3,5, hiru lurraldeetan).

Fortuna handien gaineko zerga ondare zergaren osagarria izango da hiru lurraldeetan. Hau da, ondarearen zergan dagoeneko ordaindu dutenaren adinako kenkari bat ezarriko diete fortuna handien gainekoan, zergapekoek ez dezaten bi aldiz ordaindu kontzeptu berarengatik (ondarea). Espainian indarrean iraun bitartean egongo da indarrean.

Testuinguru ekonomikoa aldatzen ari da, eta, nola ez, enpresen kezkak ere bai. Inflazio tasa handiei aurre egiteko, interes tasak igo dituzte Mendebaldeko banku zentral gehienek, eta horrek balaztatu egin ditu inbertsioa eta hazkunde ekonomikoa. Hala ere, motelaldi garai betean Gipuzkoako enpresek 2023an 4.000 enplegu sortuko dituztela aurreikusi du Adegik, enpresekin hiru hilean behin egin ohi duen inkestan jasotako erantzunak ikusi ostean.

Izan ere, enpresen %91k enplegu maila «mantentzea edo handitzea» aurreikusten dutela adierazi du Jose Miguel Aierza Adegiko zuzendari nagusiak. Enpleguari dagokionez, urtarriletik hona %50etik %40ra jaitsi da «lan kostu handien inguruko» ardura duten enpresen kopurua. Alabaina, absentismoaren gaineko kezka %10etik %17ra handitu da.

Aierzak ez du uste kontraesanezkoak direnik motelaldi ekonomikoa eta enpleguaren hazkundea. Izan ere, adierazi du enpresek epe ertain eta luzeari begiratzen dietela: «Inflazioa jaistearen helburua lortzen den heinean, %2ko hazkunde mailara itzuliko gara, eta pertsonak beharko ditugu. Pertsonak enpresen ardatz nagusietako bat dira».

Ekonomiaren hazkunde tasa gutxitzen ari bada ere, 2023an Gipuzkoako ekonomia %1,5 eta %2 artean haziko dela iragarri du Adegik.

Tasa handiak, kezka berri

Inflazioak eta lehengaien garestitzeak markatu ditu pandemia osteko urteak, baina azken urtean interes tasen igoera gehitu zaie zerrendara. Urteetan oso txikiak izan dira interes tasak, baita negatiboak ere, baina EBZ Europako Banku Zentrala tasak igotzen hasi zen iaz, irailean %4,5eraino igo arte.

Diruaren garestitze horrek asko zaildu du enpresen finantzaketa, baita inbertsiorako ahalmena ere. Hori dela eta, enpresarien kezka handienetako bat bihurtu da hori, Gipuzkoako enpresen %22ren buruhauste bihurtu baita. Aierzak adierazi du 2014ko urtarriletik ikusi gabeko mailan dagoela; izan ere, enpresen %13en ardura zen hori.

Ez da arau matematikoa, baina ohikoa da interes tasak handitzen direnean enpresen inbertsioak jaistea, finantzaketa garestitu egiten baita. Adegik ez die inbertsioei buruz galdetu enpresei, eta Aierzak adierazi du hori 2024 hasieran jakingo dela.

Hala ere, aurreratu du txikitu egingo direla 2024rako inbertsio asmoak: «Aurtengo urtearekiko iazko aurreikuspenak onak ziren, baina garbi dago inbertsioari eragingo diotela interes tasa handiek. Bankuek ere esan digute mailegu eskaerak jaisten ari direla, baina logikoa da, efektu horixe lortu nahi baitute autoritate ekonomikoek. Normalena litzateke inbertsio maila jaistea».

Tarte hori ahalik eta laburrena izatea nahi du Aierzak, inflazioaren arazoa ahalik eta lasterrena bideratzeko eta «normaltasunera» itzultzeko: «Interes tasak ez direla gehiago igoko pentsatu nahi dugu, baina itxaron egingo dugu, hori ez baitago gure esku».

Diru politika murriztaileak bankuen bezeroen gordailuetara iristen hasi dira, finantza erakunde batzuk gordailuengatik bezeroei ordaintzen hasi baitira berriro. Aierzak hori areagotzea nahi du, nahiz eta nabarmendu duen ez dagoela haien esku.

Gutxieneko soldatak finkatzeak, ordutegiak arautzeak, aparteko orduak mugatzeak, aldi baterako lan enpresen erabilera oztopatzeak, azpikontraten hautaketa baldintzatzeak eta kontratazio publikoetan gizarte klausulak ezartzeak kalte egiten diote enpresen lehiakortasunari, eta langileentzat kaltegarria izan daiteke. Lehiaren Euskal Agintaritzak (LEA) iragan maiatzean argitaraturiko gida baten ondorioetako batzuk dira horiek. LEAk auzitan jarri ditu Euskal Herriko lan hitzarmenetan oso ohikoak diren klausuletako asko, eta haiek ez onartzea gomendatu die enpresariei. Aholku horiek sindikatuen eta hainbat alderdi politikoren haserrea piztu dute, eta erretiratzeko eskatu dute.

Gidaren aurkezpena nahiko oharkabean pasatu zen. Hauteskunde garaia zen Hego Euskal Herrian, eta arreta mediatikoa beste nonbait zegoen. Apurka, baina, zabalduz joan zen, eta hautsak harrotu zituen. Haren berri jakitean, Idoia Mendia Jaurlaritzako Lan eta Enplegu sailburuak erretiratzeko eskatu zion LEAri, baina hark ez zuen halakorik egin, berezko «independentziaren» izenean. Oraindik aurki daiteke haren webgunean. Elur bola handituz joan zen, eta Alba Urresola LEAko presidenteak karguan ez jarraitzea erabaki zuen. Abuztuaren 15ean amaitu zen haren agintaldia, eta, «arrazoi pertsonalak» zirela medio, ez zuen luzatu. Oraingoz ez du ordezkorik.

Lurrikararen erreplikak Eusko Legebiltzarreraino iritsi ziren atzo, EH Bilduk gida ondoriorik gabe uzteko aurkezturiko legez besteko proposamenaren bidez. Koalizio abertzaleak ez ezik, EAJk, PSEk eta Elkarrekin Podemosek alde bozkatu zuten, eta gida erretiratzeko eskatu zioten LEAri. Lan negoziazioetan kontuan ez hartzea nahi dute, eta legebiltzarrak askatasun sindikalarekin duen konpromisoa berretsi zuten.

Pazis Garcia EH Bilduko legebiltzarkidea izan zen hitza hartzen lehena. Kritika zorrotza egin zion agiriari, haren ustez «ultraliberala» delako, 2012ko lan erreforma oinarri duena, eta «enpresak bakarrik hartutako erabakietan» oinarrituriko lan harremanak bultzatzen dituena. «Negoziazio kolektiboa ere oztopotzat jotzen du», salatu zuen.

Maitane Ipiñazarrek hitz egin zuen EAJren izenean, eta gidak «langileen eskubideen aurka» egiten duela nabarmendu zuen, eta kalitatezko enplegua definitzen duten ezaugarri asko «era negatiboan» deskribatzen dituela. Ekain Rico izan zen PSEren ahotsa, eta eskaerak legebiltzarrean izandako onarpen zabala txalotu zuen —%90—. Azaldu zuen gida hori «esku hartze larria» dela eta parlamentuak haren aurka egiteko «obligazioa» duela.

Jon Hernandez Elkarrekin Podemos-IUko legebiltzarkideak auzitan jarri zuen LEAren independentzia, eta txostena diru publikoz ordaindu izana salatu zuen: «Langileak hobeto esplotatzeko aholkuak ematen dituen gida bat». Luis Ignacio Gordillo PPko legebiltzarkideak, aldiz, gida ez erretiratzeko eskatu zuen.

Dagoeneko 70 behi baino gehiago kutsatu ditu gaixotasun hemorragikoak Bizkaiko 44 etxaldetan

Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabako ogasunek aberatsak zergapetzeko, ondareak 3,2 milioiko muga gainditu beharko du

Gasolina-litroa 10 zentimo merkatu da, azken hiru hilabeteetan lehen aldiz. Dieselak gora egiten jarraitzen du. 55 litroko depositua gasolinaz betetzeko, 96,3 euro ordaindu behar dira, eta 92,8 euro, berriz, gasolioarekin betez gero.

LPEE+ taldeak petrolio ekoizpena murriztu izanak erregaia garestitu du azken hilabeteetan, baina bereziki gasolioarena. Azken egunotan, gainera, joera desberdina izaten ari dira gasolioa eta E5 gasolina (95 zena).

Zenbat garestitu dira erregaiak?

Aurtengo preziorik merkeena maiatzean izan zuen gasolioak. Euskal Herri osoan, batez beste, 1,462 euroan salerosi zen gasolio litroa; urriko lehen egun hauetan, 1,735 euroan. Hau da, 27 zentimo garestitu dela lau hilabetean, %18,5. Garestitzea mugaren bi aldeetan gertatu da, baina pixka bat gehiago Hegoaldean (+%19), Iparraldean baino (+%14). Edonola ere, alde handia dago oraindik ere, eta hogei zentimo merkeagoa da hegoaldean.

Gasolina ere garestitu da maiatzetik hona, baina gutxiago: hamalau zentimo, edo %8,7. Igoera osorik Hegoaldeari dagokio, Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan praktikoki prezio berean baitago.

Zergatik garestitu dira?

Hasteko, maiatzetik hona petrolio gordinaren prezioa ere handitu egin delako, neurri handi batean, LPEE+ taldeak eguneko 1,5 milioi upel kendu dituelako merkatutik. Gainera, gutxika bada ere, Txinan kontsumoa suspertu egin da, eta horrek estutu egin du ekoizpenaren eta kontsumoaren arteko aldea. Ekainean, 72 dolarrean zegoen upela, eta atzo arratsaldean 87 dolarrean salerosi zen, %21 garestiago. Baina joan den astean bertan 97,5 dolarrean zegoen (+%35).

Petrolio gordinaren eta finduaren prezioen arteko lotura ez da zuzena. Upelaren prezioa salneurriaren heren bat inguru da; prezioaren erdia dagokio zergei, eta azken zatian sartzen dira garraioaren kostuak, findegiarenak, eta enpresen eta banatzaileen mozkina.

Zergatik garestitu da gehiago diesela?

Gehiago kontsumitzen denez, bizkorrago husten dira haren biltegiak, eta, hori dela eta, gasolioari are gehiago eragiten diote prezioen gorabeherek. Gainera, EBn bederen, haren hornidura katea ahulagoa da. Eurostaten arabera, 2022an, ibilgailuek EBn egiten duten erregai kontsumoaren %73 dagokio gasolioari eta %27 gasolinari. Horri gehitu behar zaio diesela oraindik erruz erabiltzen dela etxeak berotzeko: 42.850 milioi tona.

Baten zein bestearen kontsumoak pandemiaren aurretik jo zuen goia: gasolinaren kasuan, 2019an, eta gasolioaren kasuan, 2018an. 2020an eta 2021ean, koronabirusaren ondorioz kontsumoa amildu egin zen, baina 2022an haren aurreko kopuruetara ez da iritsi: %2,2 jaitsi da gasolinaren kontsumoa, eta %5,5 dieselarena.

Ibilgailuak gasolio egarri diren arren, EBko findegietan gasolina gehiago ekoizten dute diesela baino, eta azken urteetan sektore horrek izandako gainbeherak —hamalau findegi itxi dituzte— eragin du inportazioekiko menpekotasun handiagoa izatea.

Nondik inportatzen du gasolioa EBk ?

Hori da garestitzearen beste gakoetako bat. Historikoki, Errusia izan da EBren diesel hornitzaile nagusia, gertu baitago eta gasolioa ekoizteko beharrezkoa den gasa ere erruz ekoizten baitu. Errusiak egunero milioi bat upel diesel esportatzen zituen, eta horietatik bi heren EBra eta Erresuma Batura zihoazen. Baina aurtengo otsailean, Ukrainaren inbasioa zigortzeko, debekatu egin zuen handik petrolioaren eratorriak inportatzea.

Zeharka bada ere, EBk Errusiako diesela inportatzen jarraitzen du. Izan ere, Indiak, Turkiak eta Txinako findegiek bete dute Errusiaren lekua, baina kasu askotan Errusiatik inportatu duten petrolio gordinetik dator gasolio hori. Garraio gastu handiagoak ditu gasolio horrek.

Zer gertatuko da orain?

Zaila da energiaren merkatuetan ezer iragartzea, baina badago gehiago garestitu dezakeen faktore bat: irailaren 21ean, Errusiako Gobernuak iragarri zuen diesel esportazioak eten egingo zituela. lehentasuna emateko bere merkatua hornitzeari eta han prezioak jaisteari. Errusiako Gobernuak atzo bertan esan zuen ez dakiela noiz kenduko duen debekua, baina nazioarteko analistek ez dute espero hilabete asko irautea, esportaziorik gabe, biltegiak bizkor dituelako eta, uzta bilketa amaituta, nekazariek egindako kontsumoa asko jaisten delako.