2023ko ekaineko langabezia, 2.643 langabe gutxiago zenbatu dituzte Hego Euskal Herrian

Autoritatearen aurkako atentatua leporatzen zioten gizonari, eta Fiskaltzak 21 hilabeteko espetxe-zigorra eskatu zuen. Ohar baten bidez ELAk iragarri du helegitea aurkeztuko duela, sindikatuaren arabera, “egiaztatuta” geratu baita ez zela agintaritzaren aurkako inolako atentaturik izan.

«Larri ibili gara urte hasieran». 2023aren lehen erdia gorabeheratsua izan da Ford Easo Motorren, baina, lehen hiru hilabeteak txarrak izan arren, aldaketa handia nabaritu dute martxotik ekainera bitarteko salmentetan, Jon Tolaretxipi kontzesionarioko zuzendari nagusiak azaldu duenez. Pedro Morgado Volvo Autosueciako (Hernani,Gipuzkoa) salmenta buruak, berriz, adierazi du iazko datuen antzekoak dituztela. «Urte hasiera oso txarra espero genuen, baina helburuak betetzen ari gara».

Auto elektrikoei dagokienez, Tolaretxipi eta Morgado bat datoz: oraindik ere ez dute herritarren interesa piztu. Kargalekuen falta eta autoen autonomia apala dira, haien ustez, erosleen kezka nagusiak. Hala ere, itxaropentsu daude, eta uste dute gero eta auto elektriko gehiago salduko direla pixkanaka. «Bateria kargatzeko beldurra amaitzea da auto elektrikoen industriaren helburuetako bat urte honen bukaerarako», zehaztu du Volvoko salmenta buruak.

Hornidura arazoek autogintza bete-betean astindu zuten arren, arazo hori arindu da. Saltzaileek diote jada normal funtzionatu dezaketela, eta, pieza oso espezifiko batzuk izan ezik, gainontzekoak luze gabe izaten dira eskuragarri. Txipen inguruko arazoak eta bereziki Taiwango esportazioen faltak zuzenean eta zeharka eragin dute autogintzan. Horrez gain, salmentetan eragin negatiboa izan du auto berriak eta bigarren eskukoak garestitu izanak, baita bankuen maileguen interesak igo izanak ere, Morgadok eta Tolaretxipik diotenez.

«2021. urtea oso ona izan zen kontzesionarioentzat. Orain, egoera ez da hain ona, baina autoak saltzen dira», azaldu du Morgadok. Haren arabera, erosle gehienek konbustio autoak hautatzen dituzte oraindik ere. Tolaretxipiren esanetan, auto merkeenak eta txikienak saltzen dira gehien.

Inflazioa eta interes tasak handiak izan dira 2023ko urtarriletik ekainera bitarte. Inflazioaren igoera gutxinaka apaltzen ari bada ere, prezioak inoiz baino garestiagoak dira oraindik ere, eta kreditu bat eskatzea aspaldiko garestien da egun. Autoen sektoreak, ordea, aurre egin dio egoera horri, auto partikularren matrikulazioa %14,2 handitu baita Hego Euskal Herrian: urtearen lehen erdian 16.056 auto saldu dira, eta iazko epe berean, berriz, 14.062.

Gasolina erregaitzat daukaten auto gehiago saldu dira aurten iaz baino, baina salmentak ez dira beste autoenak bezainbeste ugaritu: %4,8 gehiago izan dira. Diesel autoen salmentak bakarrik egin du behera: -%7,8. Gasolina eta gasolio autoez bestelakoen salmenta ugaritu da gehien (%31,8). Izan ere, auto hibridoak eta elektrikoak gero eta gehiago saltzen ari dira; batetik, horiek eskuratzeko diru laguntza gehiago daudelako, eta, bestetik, gutxiago kutsatzen dutenez abantaila batzuk dituztelako.

2022an gasolina eta gasolio autoez bestelakoak gasolina erabiltzen dutenak baino gutxiago ziren oraindik —%44,8 gasolinazkoak eta %41,3 besteak—, baina balantza hori desorekatu egin da: gasolinazkoak %41,1 dira orain, eta besteak, berriz, %47,7.

Salmentak markaz marka

Gehien saldutako marken artean, Frantziakoak dira nagusi lehen hamarretan, baina Asiako fabrikatzaileak ere indartsu dabiltza. Peugeot marka saltzen da gehien, 1.390 auto saldu baititu, eta Asiako bi marka daude ondoren: Kia (1.202) eta Hyundai (1.168).

Hortik atzera Renault, Dacia, Toyota, Volkswagen, Seat, Citroen eta Mercedes, hurrenez hurren. Hala, lehen hamar enpresen artean, Hego Euskal Herrian Frantziako markek 4.468 auto saldu dituzte jada 2023an, eta Asiakoek, berriz, 3.494. Alemaniakoak daude ondoren, 1.586 salduta; Espainiako Seatek 804 saldu ditu.

Dudarik gabe, Txinako MG eta AEB Amerikako Estatu Batuetako Tesla markek izan dute gorakadarik handiena. MG 2022an hasi zen Hego Euskal Herrian autoak saltzen, eta 53 auto saldu zituzten lehen sei hilabeteetan. Aurten askoz gehiago saltzea lortu dute: 477 oraingoz. %800eko igoera da hori. Gehienbat auto elektrikoak saltzen ditu MGk, eta Europako eta AEBetako markak baino merkeagoak dira. MGren auto elektriko sinpleenak 23.500 euro inguru balio ditu, eta Daciaren Spring modelo elektrikoak, berriz, 27.500; marka merkea izateagatik da ezaguna Dacia.

Euskal Herrian, sei kontzesionario ditu MGk: Noainen (Nafarroa), Angelun (Lapurdi), Oiartzunen (Gipuzkoa), Gasteizen, Galdakaon eta Leioan (Bizkaia).

Teslak ere asko handitu ditu salmentak Hego Euskal Herrian: 2022ko urtearen lehen erdian, 83 auto saldu zituen, eta, aurtengo epe berean, 299 auto saldu ditu; %260ko igoera da hori. MGrekin alderatuta, denda gutxiago ditu Teslak Euskal Herrian: bat Bilbon, eta beste bat Iurretan (Bizkaia).

Xabier Sagredo BBKko presidentea ‘Urteko CEO’ aukeratu dute ‘CEO Today Europe’ sarietan

Enpresak aurreratu duenez, sei hilabeterako neurria izango da, irailaren 1etik hasita. Antza denez, azken hilabeteetan antzematen ari den eskaeren jaitsierari aurre egiteko

Osakidetzako garbiketan aurreakordioa lortu dute gehiengo sindikalak eta enpresek. LAB, UGT, CCOO eta ESK sindikatuek eta Osakidetzan garbiketa zerbitzua ematen duten enpresek lorturiko akordioa negoziazio mahaiak berretsi beharko du.

Zerk eragiten du inflazioa? Badu mamia galderak, prezioen goraldiari eutsi nahian EBZ Europako Banku Zentralak asmoa baitu interes tasak igotzen jarraitzeko. Berez, tasen igoerak ekonomia hoztea du xede, likidezia eta kreditua murriztu, eta, ondorioz, eskaria apalduz prezioen igoera neurrira ekartzeko.

Baina zer gertatzen da prezioen igoeraren erantzule nagusia eskaintzaren aldean badago? Orduan, zenbateraino da eraginkorra tasak igotzea, eta, hala, atzeraldi bat eragin eta langabezia handitzea?

Eskaintzaren aldetik, kostuen igoerak eragin dezake inflazioa; eta hor zalantza gutxi daude: bai COVID-19aren osteko lehengaien eta inportazioen buxadurak bai Ukrainako Gerragatik izandako energiaren garestitzeak enpresen kostuak handitzea ekarri zuten, enpresek euren prezioetara pasatu zuten igoera, eta, hortik, inflazioa etorri zen.

Baina askatu zen buxadura, merkatu dira lehengaiak, merkatu da energia, eta inflazioa apenas moteldu da eurogunean. Egia da behin prezioak garestituta hainbat sektoretan zaila dela —edo ezinezkoa— haiek apaltzea; ez da erraza kafe baten prezioa jaisten ikustea. Baina inflazioa asko luzatzen ari da.

Eskariaren aldera begira, pandemiako itxialdi eta murrizketekin aurreztutako dirua hor zegoen, eta hor dago oraindik, nahiz eta inflazioak berak jada eraman duen diru horren zati handi bat familien poltsikoetatik. Baina horrek eragin al dezake prezio ia guztiak hainbeste garestitzea?

Eskaria ez bada erantzulea, atzera eskaintzari begiratu behar. Behin lehengaiengatik edota energiaren eraginez handitutako kostuak baztertuta —esandakoa, hori igaro zen—, baliteke soldatak izatea enpresei kostuak handitu eta oraindik prezioak igoarazten dituztenak? Bada, ez; esan daiteke soldatak jaitsi egin direla. NDF Nazioarteko Diru Funtsak berak eman du datua: urteko lehen hiruhilekoan, enpresen etekinak, inflaziora doituak, pandemia aurrekoak baino %1 handiagoak ziren eurogunean. Soldatak —horiek ere inflaziora doituak—, aldiz, pandemia aurrekoetatik behera zeuden, %2, inflazioak erosahalmena apaltzen baitu, hain zuzen.

Irabazi marjinak

Eta hor dago datua, irabazi marjinetan. Ekonomista, analista eta erakunde gehienen artean adostasuna zabala da: inflazioa oraingoan eskaintzaren aldetik datorrela diote. Enpresak izan dira eta dira hilabeteotako inflazioaren eragile nagusiak, etekinak handituz prezioak igo dituztelako.

Iritzi eskuzabalenen arabera, batetik, enpresa handi gutxi batzuek baino ez dute egin hori, eta sektore gutxi batzuetan soilik gertatu da; energiarenean, kasurako; bestetik, aldakortasun handiko garaietan arriskuak murrizteko estrategiarekin lotu daitezke marjinak igotzeko joerak; zuhurtasuna da, ez xuhurkeria.

Begirada eskuzabalarekin jarraituz, zenbaiten ustez marjinen eta soldaten arteko aldea esplikatzen du enpresek gaitasun handiagoa izateak inflaziora bizkorrago egokitzeko soldatek baino. Soldatak eguneratzeko denbora gehiago behar delako, negoziazioak aldian behin egiten direlako. Hots, etekinen eta soldaten arteko tartea murriztea denbora kontua litzateke.

Baina begirada zorrotzagoek —Isabella Weber ekonomista aitzindari izanik— diote kostuena aitzakia dela. Merkatuan boterea duten enpresek, hots, prezioak igotzeko aukera handiagoa duten enpresa handi eta ez horren handiek, abagunea baliatu dutela irabaziak handitzeko, eta hasierako kostuen shocka zuzenean kontsumitzaileei pasatzeko. Handitu dira irabaziak, eta handitu dira dibidenduak.

Greedflation (diruzalekeriaren inflazioa) terminoak denbora darama egunkari ekonomikoetako iritzi artikuluetan, baina inflazioa enpresen etekinekin eta irabazi marjinekin lotzen aritu da Christine Lagarde EBZko presidentea ere. Lagardek martxoan jada ohartarazi zuen enpresek beren kargaren partea hartu behar zutela sasi-zerga bat den inflazioarekin.

Martxotik, baina, gauzak gutxi aldatu dira. Aste honetan berretsi du NDFk azken bi urteetako inflazioaren erdia enpresen etekinetatik etorri dela. EBZk beste datu bat eman du BPGaren deflatorearen inguruan: ondasun eta zerbitzu guztien prezio aldaketak neurtzen dituen indizeak azken hiru hiruhilekoetan izandako hazkundearen bi herenak irabazietatik etorri dira, nahiz eta azken 20 urteetan etekinen ekarpena herena izan zen .

Diruzalekeria da, espekulazioa, edo sinpleki kapitalismoa, bere onenean? Eztabaida hor dago. Eta, horiek horrela, zer-eta soldatak dira banku zentralen kezka orain. Inflazioaren bigarren itzuliaren beldur dira, soldaten igoera datorrelako.

Zer egin

2025era artean soldatak %14 igoko direla espero du EBZk. Soldatak igotzeak kostuak handitzea esan nahi du, eta baliteke horrek inflazioa areagotzea. Halere, Lagarde ez dago soldatak igotzearen kontra. «Ziurtatu behar dugu konpainiek irentsiko dutela lan kostuen igoera. Hala joango gara desinflaziorantz, soldatek galdutakoaren zati bat berreskuratzen duten bitartean».

Baina Fabio Panetta EBZko kideak aitortu du banku zentralek, eskaintzaren aldetik sustatutako inflazioarekin, ezer gutxi egin dezaketela horretan, diru politikek soilik eskarian baitute eragina. Beraz, inflazioa apaltzeko, nork behartuko ditu enpresak etekinak murriztera? EBZk ezin du.

Hori kontuan hartuta, Weberrek inflazioa beheratzeko eta kontsumitzaileak babesteko beste neurri batzuk proposatu zituen 2022. urtearen hasieran, tartean prezioak kontrolatzeko neurri estrategikoak. Sekulakoak eta bi entzun zituen, baina badirudi denborak arrazoia eman diola, energiaren eta garraio prezioen gaineko neurriek eutsi egin baitiote inflazioari, adibidez Espainian.

Hori bai, bitartean, enpresa batzuk eta haien akziodunak dirutza ari dira irabazten oraindik ere.

Nafarroako okindegietako lan-hitzarmen berriak % 12ko soldaten igoera jasotzen du 2027ra bitartean. Gehiengoa duten UGT Nafarroa eta CCOO Industria sindikatuek sinatutako akordio berriak 1.200 langileri eragingo die. Urteko lanorduen “murrizketa historikoa” izan da berrikuntzetako bat.

ELAk mobilizazio gehiago iragarri ditu Bizkaiko Eraikuntzan, patronalak soldata hobekuntzak proposatu arte. Negoziazio mahaian ordezkaritza duten sindikatuek bi greba egun izan dituzte azken asteetan, KPIaren eta enpresen irabazien araberako soldata igoerak eskatzeko.