Urte hasierarekin batera, Espainiako Gobernuak kendu egin zuen apirilaz geroztik gasolioari eta gasolinari ezarritako hogei zentimoko deskontua. Horri batu behar zaio erregaiaren beraren prezioa pixka bat handitu zela urtarrilean. Abenduan, batez beste, 1,629 euroan salerosi zen gasolina litroa Hego Euskal Herrian —eta horri hogei eta 25 zentimo artean kendu behar zaizkio, gasolindegiaren arabera—, eta 1,666 euroan, berriz, aurtengo urtarrilean. Gasolioaren kasuan, aldea pixka bat txikiagoa da: 1,707 eurotik 1,713ra.
Horrenbestez, jauzi handia egin du erregaiei dagokien inflazioak: abenduan urtebete lehenago baino %6,2 garestiago zeuden erregaiak, baina urtarrilean %12,5era igo da aldea.
Elikagaiek ere ez dute lagundu inflazioa jaisteko borrokan. Oinarrizko elikagai askori BEZa kendu die Espainiako Gobernuak sei hilabetez, eta beste batzuei %10etik %4era jaitsi die, baina jaitsiera hori ez da erabat islatu erosketa saskian. Ondorioz, elikagaien inflazioak hamarren bat egin du gora urtarrilean, %15,3raino, eta eten egin du aurreko bi hilabeteetan izandako moteltzea.
Urtarrilean ere azukrea izan da gehien garestitu den produktua, %68,4 igo da bere prezioa azken urtean. Gehien garestitu diren artean daude esnea (+%33,4), olioak eta koipeak (+%32,9), ogia (+%29,7), zerealak (+%23,1) eta esnekiak (+%21,4).
Haragien artean, txerrikia (+%14,2), ahatekia (+%13,7) eta behikia (+%12,7) garestitu dira gehien. Berritasuna da ardikiaren prezioa ere handitzen ari dela (+%10,5), aspaldiko partez.
Argindarra, merkeago
Argindarraren eta gasaren prezioak, ordea, beheranzko bidean jarraitu du. INEren arabera, energia horien prezioa neurtzen duen atalak (etxeetako berokuntza, argiztapena eta ura) beste koska bat egin du behera: abenduan %10,4 ari ziren merkatzen, eta urtarrilean jada %18,5 dira.
Behera egiteko itxura ez duena, ordea, azpiko inflazioa da, hau da, erregaiak eta elikagaiak aintzat hartzen ez dituena (aldakorrak izan ohi direlako). %6,7tik %7,3ra egin du jauzi, eta handiena da Euskal Herrian euroa erabiltzen denetik. Azpiko inflazioa hain handia izateak erakusten du energian hasitako eta elikagaietara igarotako inflazioa jarduera ekonomikoaren beste ataletara ere hedatu dela. Azpiko inflazioari begira ari da orain Europako Banku Zentrala, eta, jaisten ari ez denez, bere interes tasak handitzeko asmoa dauka hurrengo bileretan ere. Horrek jarraitu egingo du hipotekak eta herritarrek eta enpresek ordaindu behar dituzten maileguak garestitzen.
ELA: «Gero eta pobreagoa»
Azpiko inflazioari erreparatu dio ELAk: «Etengabeko igoerak erakusten du enpresak kostuen igoera produktuen eta zerbitzuen azken salneurrira eramaten ari direla. Enpresak egoera aprobetxatzen ari dira etekinak handitzeko». Sindikatuak gogoratu du soldatak ez direla inflazioa adina eguneratzen ari. «Langile klaseak, bere errentaren zati handiena oinarrizko produktuetara eta etxebizitzara bideratzen duenak, bere erosteko ahalmena murrizten du, eta gero eta pobreagoa da».
Finantzen Euskal Kontseiluak bilera egin zuen atzo, Gasteizen, joan den urteko zerga bilketaren likidazioa adosteko. Agur kutsua hartu zuen bilerak, legealdiko azkena izango delako udalei eta foru aldundiei dagokienez, eta, beraz, printzipioz, Markel Olanoren eta Unai Rementeriaren azkena. Printzipioz, gerta daitekeelako ezohiko beste bilera bat egin behar izatea Madrilekin itundutako zergen banaketa adostu eta diru horrekin zer egin erabakitzeko. Ez da halakorik espero, dena den.
Atzoko bileran adostu zuten zerga berezien banaketa ohiko koefizienteen arabera banatzea; hots, Jaurlaritzarentzat izango dira jasotako diruaren hamar eurotik ia zazpi, eta gainerakoa aldundien artean banatuko da, bilketan duten pisuaren arabera. EH Bilduk eta Espainiako Gobernuak azaroan adostu zuten zerga horiek euskal erakundeen esku uztea, eta Itun Ekonomikoaren Batzorde Mistoaren azken bileran hitzartu zuten kopuru osoaren %6,4 izatea, zehazki.
Ordea, ez dago zehaztuta zertarako erabiliko duten diru hori zehazki. Azpiazuren arabera, erakunde bakoitzak egoki irizten dionerako proiektuak finantzatzeko erabiliko du, baldin eta Madrilek kontrakorik esaten ez badu —orduan egingo lukete ezohiko bilera, hain justu ere—.
Edonola ere, Unai Rementeria Bizkaiko ahaldun nagusiak gogorarazi zuen etorkizuneko beharrak ez ezik, iraganeko zuloak estaltzeko ere balioko duela diru horrek. Izan ere, energiaren prezioaren garestitzeari eta inflazioari aurre egiteko neurri aringarriak hartu dituzte diputazioek azken urteetan, eta horiek estaltzeko baliagarri izango direla esan zuen.
Iazko kontuak itxita, mozkinak zergapetzeko unea iritsiko zaie orain energia konpainiei eta bankuei, nahiz eta zerga berezi horien aurkako helegitea jarria duten. Azpiazuk garrantzia kendu zion, halere, itzulketarik egin beharko balitz ere: «Ez dut uste gertatuko denik».
BEZa akuilu
Zerga berezien bitartez jasoko dena, dena den, amiñi bat baino ez da bilketa osoarekin alderatuta. Izan ere, emaitza ikusgarriak erdietsi dituzte ogasunek beste urte batez, eta txiki utzi ditu urtebete lehenago ez ezik urrian egindako aurreikuspenak ere. Iazko bilketarekin alderatuta, 1.167 milioi euro gehiago eskuratu dituzte aurten (+%7,3), eta urrian espero baino 21,4 milioi euro gehiago.
Ekonomiaren bolada onak eta prezioen garestitzeak bultzatuta egin du gora zerga bilketak Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta hori bereziki nabaritu da BEZ zergaren zenbatekoan: %10,6 handitu da. Gauzak horrela, Jaurlaritzak aurrekontuetan kalkulatu baino ia 600 milioi euro gehiago izango ditu eskura, Espainiari 932,3 milioi euroko kupoa ordaindu eta gero.
«Etxeko lanak eginda»
Urte zaila izan arren, «espero baino nabarmen hobeto» amaitu dela nabarmendu zuen Ramiro Gonzalez Arabako ahaldun nagusiak, eta erakundeen kudeaketa txalotu zuen: «Etxeko lanak egin ditugu, eta datuek erakusten dute hori». Araban handitu da bilketa gehien (+%9,7), hala ere, 12,3 milioi jasoko ditu egokitzapeneko funtsetik, kutxa orokorrean jarri beharrekoa baino gutxiago bildu duelako. Eta beste 85,9 miloi jasoko ditu Gipuzkoak ere.
Hain zuzen, «ondo egindako lanaren sentsazioarekin» utziko du Gipuzkoako ahaldun nagusi kargua Markel Olanok ere, eta «kontuak onbideratuta» direla. Karguan izandako urteetan ekonomiak eta zerga bilketak izan dituzten bilakaerak azpimarratu zituen, eta adierazi horrek «etorkizunera begiratzeko aukera» eman diola herrialdeari.
Ildo beretik egin zituen adierazpenak Bizkaiko ahaldun nagusiak ere, eta esan zuen «zenbaki ikusgarriek» erakusten dutela zerga sistemak funtzionatzen duela. Rementeriaren hitzetan, halere, horrek ez du esan nahi sistema «ukiezina» denik; are, nabarmendu zuen «errealitate berrietara» egokitu behar dela. «Eta hala egin dugu beti», esan zuen. Konpromiso hori berretsi zuen Azpiazu sailburuak ere.
