Bizkaibuseko langileek 24 orduko greba egingo dute ostegunean, “bidezko” lan-hitzarmena aldarrikatzeko

Legebiltzarreko Lan Batzordeak Diru Sarrerak Bermatzeko lege proiektuaren txostena onartu du. Izapide hori gaindituta, soilik geratzen da Ganberako osoko bilkurak behin betiko onartzea.

Euriborrak igoera moteldu du azaroan, eta % 2,829an dago. Urriko zifrarekin alderatuta, 0,2 puntu egin du gora. Bitartean, etxebizitzarako hipotekak % 4 hazi dira irailean, hilabete horretan 2010etik izandako hazkunderik handiena zehaztuta.

Hego Euskal Herriko pentsioek azken hiru hamarkadetan ikusi gabeko igoera bat izango dute 2023. urtearen hasieran. %8,5 igoko dira: ehunekorik handiena 1990. urtean %8 handitu zirenetik. %7ko inflazioari aurre egin zion orduko igoerak, eta egoera oso antzekoa da orain: Hegoaldeko datua bi aste barru jakingo da, baina Espainian %6,8 igo dela dio INEk atzo aurreratutako datuak. Baina pentsioak eguneratzeko kontuan hartu behar den datua Espainiako batez besteko inflazioarena da, eta hori %8,5 izan da azken hamabi hilabeteetan —2021eko abendutik 2022ko azarora—.

Eurotan, batez besteko pentsioa 115 euro handituko da, 1.336 eurotik 1.450era. Erretiro pentsioak, hortik gora: batez beste 1.510 eurokoak dira orain, eta 1.638 eurora iritsiko dira 2023. urtea hastearekin batera.

Behin-behineko kopuruak dira, INEk abenduaren 14an baieztatu edo berrikusiko baitu azaroko inflazioari dagokion azken datua. Gerta daiteke igoera hamarren bat txikiagoa izatea, azaroko urte arteko %6,8ko inflazioak batezbestekoa %8,45 izatea ekarri baitu.

Nola kalkulatu behar da?

Batez besteko inflazioa kalkulatzeko, hilabete bakoitzean urte arteko inflazioak izandako gorabeherak batu behar dira, eta ondoren zati hamabi egin. Azaroa eta ez abendua aukeratzeko arrazoia da INEk ez duela abenduko datua urtarrilaren erdira arte baieztatzen eta, hortaz, ezin dela erabili urtarrilaren 1etik indarrean izan behar duen arau baterako.

Inflazioa batez besteko inflazioaren arabera handitzea Espainiako Gobernuak, CCOO eta UGT sindikatuek, eta CEOE patronalak hitzartu zuten 2021eko udan, pentsioen erreformaren lehen partean. Horrela betetzat jo zuten Toledoko Itunak agindutakoa, hau da, pentsiodunek erosahalmena ez galtzea. Beraz, amaitu dira espero zen inflazioaren araberako igoerak, eta akabo Gizarte Segurantzaren kontuen egoerara lotutako sistema ere, PPk bere gehiengo osoaren garaian onartutakoa. Azken horrekin %0,25 baizik ez ziren igo 2014tik 2017ra.

Bost urteko epean berrikusi behar dute eguneratzeko sisteman aldaketarik egin behar ote den.

Nahiz eta legea 2022ko urtarrilaren 1ean jarri zen indarrean, pentsioak eguneratzeko sistema hori aurreko urtean ezartzea erabaki zuen Espainiako Gobernuak, eta horrek ekarri zuen aurten pentsioak %2,5 handitzea. Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimendua kritiko agertu zen erabaki horrekin, eta «inflazio errealaren» araberako eguneratzeak eskatu dituzte orduz gero; hots, urte amaieran izandako igoera aplikatzeko. Iazko azaroan, %5,5 izan zen igoera, eta horregatik argudiatu dute erosteko ahalmena galdu dutela.

Aurten, ordea, doi-doi kontrakoa gertatu da: batez besteko inflazioa handiagoa izan da azarokoa baino. Izan ere, inflazioak goia jo zuen udan —%10,8 uztailean eta %10,5 abuztuan—, baina azken hilabeteetan nabarmen egin du behera, hainbat arrazoiren ondorioz: udazkeneko haizeak energia eolikoaren ekarpena handitu du, eta argindarra merkatu; atzeraldi hotsak petrolioaren prezioa apaldu du; eta iazko inflazioarekiko aldea txikitu egin da, iazko udazkenean bertan hasi baitzen prezioen emendatzea.

Luzera begira, alderik ez

Berez, luzera begira, batez besteko inflazioaren eta urte amaierakoaren arteko alde esanguratsurik ez dagoela baieztatu du Jon Bernat Zubiri EHUko Ekonomia irakasleak. «Urtez urte gauza bera egiten bada, amaieran emaitzak bera izan beharko luke. Gainera, horrela eragotz daiteke hilabete jakin batean ezohiko zerbait gertatu eta inflazioak gorakada itzel bat izan badu haren eragina pentsioetara igarotzea».

Datuek baieztapen hori indartzen dute. Horrela, INEren arabera, 2003tik 2022ra bitarte, Espainiako urte amaierako inflazioa (azarokoa) 42,7 puntu portzentual igo da, eta batezbestekoa, berriz, 43,2. Hogei urte horietan, urte amaierakoa batezbestekoaren gainetik izan da bederatzi aldiz, eta gainetik 11 aldiz. Batek eta besteak hiru aldiz izan dituzte balio negatiboak. Aurrerantzean hori gertatuko balitz, legeak dio pentsioak ez direla aldatuko, eta, hortaz, erosteko ahalmena handituko zaie pentsiodunei.

2023an ere baliteke aurtengo gauza bera gertatzea, eta batez besteko inflazioa handiagoa izatea urte bukaerakoa baino. Goitik hasiko du urtea, eta, aurreikuspenen arabera, apaldu egingo da urteak aurrera egin ahala.

Erretiro pentsio gehiago

Gizarte Segurantzaren azaroaren 1eko datuen arabera, Hego Euskal Herrian 710.735 pentsio zeuden urriaren amaieran. Pentsiodunak gutxiago dira, gutxi gorabehera hamarretik batek bi pentsio jasotzen dituelako. Pentsioen bi herenak erretiro pentsioak dira (472.275), eta horiek dira goranzko joera duten bakarrak, biztanleria zahartzen ari delako eta orain erretiroa hartzen ari direnen artean kotizatzaile gehiago daudelako. Horrela, 2008ko urtarrilaren 1ean baino %32 erretiro pentsio gehiago daude orain; tarte horretan, %20,5 ugaritu dira pentsioak.

Erretiroa hartzen ari direnen pentsioak, oro har, handiagoak dira aurretik zeudenenak baino. Horrela azaldu daiteke pentsioak %2,5 igo arren haietan egindako gastua %4,8 handitu izana azken urtean.

Arabako eta Gipuzkoako suhiltzaile izateko bitarteko hautagaien % 95ek ez dute azterketa gainditu

Hezkuntza Legearen aurkako lehen greba egingo dute asteazkenean EAEko irakaskuntza publikoan

Horrela geratuko dira pentsioak 2023tik aurrera. Datorren urterako pentsioen % 8,5eko igoera aurreikusita, hazkunde horrek nola eragingo duen birpasatuko dugu, kasuz kasu.

Lasai. Bare. Tentsioarekin, baina kalapita handirik gabe. Bizkaiko metalgintzako sindikatuek aste osoko grebara deitu dute lan hitzarmenaren negoziazioa desblokeatzeko, eta lehen egunean ez zen egon aurreko grebaldiko azken egunekoen moduko istilurik. Ordukoan, Ertzaintza bortitz oldartu zen grebalarien aurka Zamudion (Bizkaiak); atzo, aldiz, ez zen indarkeria fisikorik izan. CCOOren, LABen eta UGTren arabera , grebak %85eko erantzuna izan zuen, udazkeneko beste deialdietan adinakoa. Eguneko manifestazioaren irudia bultzada izan zen haientzat, jendetza batu baitzen Portugaleten (Bizkaia). Mila lagunetik gora egin zuten Santurtzirainoko bidea (Bizkaia).

Grebalari multzo handiena Trapagaranen (Bizkaia) esnatu zen. Productos Tubulares (PT) enpresak bertan duen altzairutegian antolatu zen eguneko informazio piketerik handiena. Lantegi handia da, eta 450 langile ditu. 05:00etan, 200 bat grebalari bertaratu ziren. Pikete handia osatu zuten, eta goizeko ekoizpena etetea lortu zuten. Geroago, bulegoak ireki zituzten, baina altzairutegian ez zen inor ageri.

Grebalariek hesi bat altxatu zuten PTko sarrera nagusirako bidean. Herri lanak egiten ari dira inguruan, eta nahi beste material zuten. Ertzaintza berehala bertaratu zen, istiluen aurkako agenteekin zein patruila arruntekin. Urrun mantendu ziren, baina. PTren alboan Amazonen biltegia dago, eta bertako langileek ere greba eguna zuten. Bi multzoek bat egin zuten, eta hainbat elkartasun oihu partekatu zituzten.

Goiz euritsua izan zen, eta piketea zaparrada mardulen azpian mugitu zen inguruko industrialdeetan barrena. Alstomen lantegira jo zuten lehenbizi, eta han ere ekoizpena geldirik zen. Tarte hartan, askoz ertzain gehiago bertaratu ziren. Zortzi bat furgoi elkartu ziren, eta, hortik aurrera, istiluen aurkako ertzain askok jarraitu zion grebalarien arrastoari.

Tartean zen Xabier Fernandez Igorreko grebalari beteranoa. Pozik zegoen multzoa ikusita: «Jende asko bildu gara; poztekoa da. Zazpi greba egun egin ditugu dagoeneko, eta nekeak ez dio erasan jendeari». Urriko grebaldian Zamudioko istiluetan egon zen, eta ez zuen ezkutatu urduri samar zegoela: «Zalantzan nengoen nola jokatuko zuten ertzainek. Nik denetarik ikusi dut. Lasai antzean dabiltza; tira, ulertzekoa ere bada. Aste osorako greba deialdia, eta ezin dira lehen egunetik hasi oldartzen».

Ondoren izan ziren tentsio une bakarrak: irekita zeuden lantegi batzuetako arduradunei ixteko eskatu zietenean. Baten aurrean obra-zakar zaku batzuk ireki zituzten, eta beste bateko ugazabak Polizia bertaratzeko eskatu zuen. Salbuespena izan ziren, baina. Gaur Durangaldean deitu dituzte mobilizazioak. Beste deialdi batzuetan, istiluak egon izan dira eskualde horretan. Ikusteko dago atzoko itsaso barea ekaitzaren aurrekoa izan zen ala ez.

FVEMen «irainak»

Piketea 09:00etan desegin zen. Grebalari gehienek mokadutxo bat egiteko baliatu zuten Portugaleteko manifestaziora joan aurretik. CCOOk, LABek eta UGTk eginiko deialdia zen —%59ko ordezkaritza dute sektorean—, eta mila pertsonatik gora bildu ziren. Sindikatuak FVEMekin haserre agertu ziren, langileak «iraindu» dituelako. Iratxe Azkue LABeko ordezkariak egin zuen salaketa: «Milioika euro irabazten ari diren enpresen jabeek zikoizkeria leporatu diete metalgintzako langileei. Sinestezina da».

Sindikatuek ukatu egin zuten FVEMen azken eskaintzak urtez urteko KPI osoa bermatzen duela. Txema Rojo UGTko ordezkariaren iritziz, patronala «azpijokoan» ari da. Unai Orbegozo CCOOko kideak, berriz, berretsi zuen «negoziatzeko prest» daudela «eskaintza duinak» jasotzen badituzte. Gaur-gaurkoz ez dago datarik hurrengo bilerarako, baina ez litzateke harritzekoa FVEMek saiakeraren bat egitea aste honetan. Dagoeneko hogei aldiz elkartu dira bi aldeak. Bizkaiko metalgintzako ituna 52.000 langileren baldintzen oinarria da.

Atzo, oso kritiko agertu zen ELA Nafarroako 2023ko aurrekontuen lege proiektuarekin, «antisozialak» direla ondorioztatu baitu. Sindikatuaren arabera, gizarte eragileen eta sindikatuen parte hartzerik gabe egin dira, eta ez dute nahikoa diru sarrerarik egoera ekonomiko zailari eta pobreziari erantzuteko. Imanol Pascual ELAren Nafarroako koordinatzailearen arabera, Europako funtsak aintzat hartu gabe, %1,6 baizik ez dira handitu aurrekontuak, BGParen eta inflazioaren «oso azpitik». Horregatik uste du «legealdiko aurrekonturik okerrenak» direla.

Gaur-gaurkoz, aurrekontuen lege proiektua eta zerga neurrien inguruko beste lege proiektu bat bide egiten ari dira parlamentuan, eta espero da abenduaren 22ko osoko bilkuran onartzea. Azaroaren 4an, Nafarroako Gobernuak akordioa erdietsi zuen EH Bildurekin, eta, haren abstentzioarekin, ziurtatua du gehiengoa.

EH Bilduk hamabost milioi euroren ekarpenak egin ditu 2023ko aurrekontuetan. Imanol Pascual ELAko Nafarroako koordinatzailearen arabera, «%0,26 baizik ez du aldatu». Akordioaren testuan aipatzen denez, «aberastasuna banatzeko eta trantsizio energetikoa bultzatzeko» konpromisoa hartu dute bi aldeek. «Bereziki ulertezina da hori, hitzok gezurra baitira. Gobernuak ez du borondaterik enpresei zergak igotzeko, eta AHTaren lanek eta Erdizko meategiak adierazten dute ez dutela konpromisorik trantsizio energetikoan», esan du Pascualek. Gaineratu duenez, «ezkerrak beste funtzio bat bete behar du, eta ezin da mugatu aurrekontuak apaintzera».

2023ko aurrekontuak 5.749 milioi eurorenak izango dira, eta aurkezpenean gobernuak nabarmendu zuen %9 handituko direla aurtengoen aldean. Alta, Susperraldirako eta Erresilientziarako Mekanismoaren 185 milioi euroak kalkulu horretatik kendu behar direla uste du ELAk, Europako funts horien araudiak zehazten baitu ezin direla gastu arrunterako erabili. Hala, 2023ko aurrekontuak %1,6 baino ez direla handituko salatu du sindikatuak; ordea, aurten BPGa %4 eta inflazioa %8,9 handitzea espero da.

Iñaki Zabaleta Ikerketa bulegoko arduradunaren ikuspegitik, «zor publikoari esker itxiko da aurrekontua». Egun, hamar eurotik bat zorra finantzatzeko jartzen da: legealdian, 442 milioi eurotik 628 milioira handitu da zorraren finantzaketari dagokion saila. ELAk azaldu du UPNren garaian erabilitako itzalpeko bidesarien ereduaren lorratza sakona dela atal horretan, %800 handitu baita 2008an ezarri zenetik: egun, 111 milioi euro ordaintzen dira Pirinioetako eta Bideko autobideen edo Nafarroako ubidearen kanonen bidez.

850 milioi gehiago

Finantza egoera horretan sektore publikoak indarra galdu duela uste du ELAk. Sindikatuaren arabera, Europako Batasunaren batezbestekora heltzeko, 850 milioi euro gehiago inbertitu beharko lirateke zerbitzu publikoetan. Zehazki, 2023an Osasun Departamentuak 1.324 milioiko aurrekontua izango du, BPGaren %5,6koa, baina bi puntu pasako tartea falta zaio EBren batezbestekora heltzeko (%8). Hezkuntzan, berriz, 1,6 puntu falta zaizkio EBko erreferentziara iristeko.

Gainera, ELAk salatu du errenta bermatuan 8,5 milioi euro gutxiago ordainduko direla 2023an. ELAren arabera, aurreko legediak lanbide arteko gutxieneko soldata hartzen zuen aintzat errenta ordaintzeko, eta, gutxieneko soldata 1.000 eurora igo denez, gizarte arloko inbertsio hori %51 igo beharko litzateke. Alta, 2016an erreferentzia hori kendu zen, eta norbanakoentzako errenta 658 eurokoa da egun. Sei urtean, 58 euro baino ez da handitu.

Azkenik, sindikatuak irmo salatu zuen enplegu planari lotutako ekintzetarako 182 milioi euro finantzatzen direla berez. ELAren arabera, enplegu politika horiek «pribatizatzen ari dira», CCOO, UGT eta CENen mesedetan.