Energiaren krisiarekin batera, NDFk ez du baztertu finantza krisi bat izatea. Ezkorregia da aukera hori, edo badu oinarririk?
Badaude arriskuak finantza arloan, baina, oraingoz, benetako ekonomiaren krisi bati buruz ari gara, BPGaz. Gerrari eta hark eragindako inflazioari lotua letorke. Argi dago hazkundea moteltzen ari dela. Finantza krisi bat beste gauza bat da, nahiz eta ezin den ezkutatu inflazioak eragin duela banku zentralen tasen igoera; eta igoera oldarkor horiek beste agertoki batera garamatzate. Dibisa nagusien balio aldaketak finantza arloa tenkatzen ari dira. Esaterako, bonuen merkatuan inbertitzaileak ez daude oso pozik, eta erraza da aurreikustea inbertsioen berregokitzapen bat etorriko dela. Burtsaren eboluzio eskasa erantsi behar zaio horri, jakina.
Atzeraldia datorrela segurutzat jotzen dute askok; zuk ere bai?
Oraintxe aipatutako faktore horiek esaten digute baietz, atzeraldira goazela, batik bat Europan. Baina gerra bat gertatzen ari denez, oso zaila da esatea atzeraldi hori sakona izango den ala ez. Gerra horrek ez digu uzten ikusten pare bat hiruhileko barru zer gertatuko den. Ez naiz ausartzen esatera apokalipsia datorrela.
Zein litzateke agertokirik onena eta zein txarrena epe motzera?
Atzeraldia aurtengo azken hiruhilekoan eta datorren urteko lehenean kokatzen dute, gasa arazo izugarria izango baita Europako neguan. Baliteke udaberrian gauzak aldatzea. Hori da agertokirik onena: bi hiruhilekoko atzeraldia Europako bihotzean, eta batez ere Alemanian. Baina herrialde horrek EBko BPGaren %30 ordezkatzen du, eta, arazo larriak baditu, eurogune osoak nabarituko du kaltea. Gakoa da zenbat iraungo duen gelditze horrek, eta negu gorririk ez egotea, gasaren zama arindu dadin. Atzeraldia luzatzen bada, agertoki txarrean geundeke.
Gerrak luze joko duela ematen du. Hura bideratu gabe ekonomia susper daiteke Europan, atzeraldi arin baten ondoren?
Gerra da giltzarria, bai, baina gehienek uste dute negua igaro eta gero, hazkunde arin bat etor daitekeela atzera. Hori ere ez da segurua, ordea.
Hazkundea, langabezia, aurreztea… Badira txarrak ez diren zenbait indize euskal ekonomian. Horrek guztiak ez du balioko Alemania seko erortzen bada?
Eroriko handia badu, harekin eramango gaitu, maila batean edo bestean. Haren industriaren mendeko da gurea, eta arazo larririk badu, hona iritsiko da berehala. Ikusi da berriki hornidura kateen eta lehengaien prezioen arazoak nola islatu diren hemen ere. Egia da, bestalde, gure egungo datuak ez direla txarrak, eta eboluzioa okertzen bada ere datu onak edukitzeak erraztu egiten duela okertze hori apurka izatea. Azken urteotako ziurgabetasunak erakutsi digu, ordea, prozesu hori azkartzen duen edozer gerta daitekeela.
Eta nola dago euskal ekonomia atzeraldi batean sartzeko orain?
Beste batzuetan izan ez dituen sendotasun batzuk dauzka, batez ere sektore pribatuan. Zorpetzea, familietan, enpresetan eta finantza erakundeetan, euroguneko batezbestekoan dago, Frantzian baino hobe, adibidez. 2007an, berriz, zorpetuenetakoak ginen. Familien aurreztea asko handitu da, pandemia tarteko, eta 2000. urtetik ez da egungo mailan egon. Enpresen zorpetzea ere ez da oso handia. Horiek heldulekuak dira, baina ez dira nahikoa bost urtez eusteko, adibidez.
Aurrena %0,5 eta gero %0,75 igo ditu interes tasak EBZk, ekonomia hozteko. Botika arriskutsua ematen du horrek. Ez zuen alternatibarik?
Ez da erraza galdera hori… Ea… 2021. urtearen amaieran, %6tik gora zegoen inflazioa hemen. Gerra hasi arteko inflazio hori lehengoratu egingo zela uste zuten banku zentralek, eta nik neuk ere bai, ekoizpen kateak normaltzearekin batera. Otsailean gerra hasi zen, ordea, eta aurreikuspen guztiak jokoz kanpo gelditu ziren. Orain, ekonomia hozten ari denez, lehengaien prezioak behera doaz, eta, aurki, inflazioa arintzen hasiko da, baina ez Europan. Gasaren prezioa ez da jaitsiko, eta gure arazo nagusiak bere hartan jarraituko du.
Eta zer diozu EBZren erabakiaz?
Europaren arazoa ez dela gehiegizko eskaera, ekonomia ez dagoela beroegi; arazoa energia da. Beraz, diruaren botika ez da hain justu logikoena egoera horretan, ekonomia beroegi batentzat delako, berez. Zein da botikarik egokiena? Gerra bukatzea, baina, oraingoz ez denez posible, EBZk duen botika erabili du, eta horrekin ekonomia geldituko du.
Zuk gauza bera egingo zenuke?
Bai, seguruenik. Okerrena litzatekeelako inflazio aurreikuspenak gero eta handiagoak izatea. Prezioak %10etik gora jarraitzeak eta soldatak %10etik gora igotzen hasteak gurpil ero batean sartuko gintuzke, eta EBZk ezin du onartu hori. Horregatik egin du tasen igoera aparteko hori, jendeak ez dezan pentsatu inflazioaren pare kontsumitzen jarraitu ahal izango duela. Esaten ari zaigu denok aterako garela galtzaile egoera honetatik.
Soldatak KPIa baino askoz gutxiago igotzen ari dira. Batzuk besteak baino galtzaileago aterako dira, ezta?
Kostuak progresiboki banatzea litzateke egokiena, hori argi dago. Baina denok pobretuko gara: enpresariak, langileak eta kontsumitzaileak. Enpresen emaitzei begiratu beharko zaie aurrerantzean inoiz baino gehiago, termometroarena egingo baitute.
Eta deskarbonizazioa? Ezarritako helburuei eusterik ote dago egungo agertokian?
Uste du gasaren prezioaren arazoak atzerapausoak ekarriko dituela. Aldi berean, inoiz baino gehiago nabarmentzen ari da ingurumenaren arazoa. Alemanian ikatza erretzen ari dira… Bai, atzerapausoak emango ditugu horretan. Baina espero dut horrek ez duela eragingo irtenbiderik ez duen eremu batera iristea.
Estatu laguntzei buruzko Europako araudia funtsezkoa da 27 herrialdeen arteko lehia leiala izan dadin eta merkatu komuna babesteko. Bruselak mugak jartzen dizkie gobernuei beren herrialdeetako enpresak diruz laguntzeko, beste herrialde batzuen aldean abantaila izan ez dezaten. Martxoan, arau horietako batzuk malgutu zituen, Errusiak Ukraina inbaditu ondoren; Bruselak estatuei baimena eman zien enpresei diru laguntza zuzenak, maileguak eta bermeak emateko —antzera egin zuen koronabirusaren krisian—. Era berean, enpresek energia fakturak ordaintzeko eta berriztagarrietan inbertsioak egiteko laguntzak baimendu zituen.
Bruselak jarritako baldintza horiek kontuan hartuz, herrialde gehienek abiatu dituzte beren planak, bakoitzak bere ahalmen ekonomiko eta, bereziki, zorpetzeko gaitasuna kontuan hartuz. Urteko bigarren erdian, besteak beste, kontinenteko bi enpresa energetiko handi erreskatatu dituzte gobernuek: Frantziako EDF eta Alemaniako Uniper.
Diru gehiago
Martxoan zehaztutako malgutasun neurriak, baina, urte amaieran iraungiko dira, eta Bruselak eskaini du beste urtebetez luzatzea. Horrekin batera, aldaketa batzuk zehaztu ditu. Adibidez, Errusiari jarritako zigorrengatik eta horien ondorioengatik kalte zuzena izan duten enpresek jaso dezaketen zuzeneko laguntzaren gehieneko kopurua 500.000 eurotik 750.000 eurorakoa izatea, eta, nekazaritza sektoreko enpresentzat eta arrantza sektorekoentzat, muga hori orain artekoa baino %50 handiagoa izango litzateke: 93.000 eta 112.500 euro artekoa, hurrenez hurren.
Horrez gain, energien merkatuko gorabeherei erantzuteko laguntzei ere eutsi nahi die Bruselak. Orain arte, gobernuei baimena ematen zien enpresek alor horretan zituzten gastuen %30 ordaintzen laguntzeko, 2 milioi euroko gehienezko kopuruarekin; horrekin lotuta, aldaketa bat proposatu du Batzordeak. Muga hori urtekoa izatea: hau da, aurten muga hori gainditu duten enpresek hurrengo urtean ere eskatu ahal izatea.
Orain arte bezala, laguntzak jaso ahal izateko bere kontuetan errentagarritasun irizpide gehigarri eta espezifiko batzuk betetzea eskatuko du Bruselak. Zehazki, enpresa baten EBITDA —interesen, zergen, balio galeraren eta amortizazioaren aurreko mozkinak kontuan hartzen ez dituena— positiboa izatea 2021ean, eta erakustea 2022ko otsailetik irabaziak gutxienez %50-60 murriztu zaizkiola.
Galerak dituzten enpresen kasuan ere, horiek erreskatatzeko aukerari eusten dio Bruselak, eta, kasu horretan, laguntza ezin izango da 25 milioi eurotik gorakoa izan, orain arte bezala.
Horrez gain, Batzordeak ez ditu estatuko laguntzak mugatu nahi likidezia arazoak dituzten enpresen epe laburreko iraupena bermatzera, baizik eta epe ertainean zorra ordaintzeko arazoak dituztenen eskura ere jartzea proposatu du. Hala ere, egoera eta baldintza jakin batzuetan bakarrik betetzen direnean: Bruselak bere proposamenean dio laguntzak ezin duela izan enpresaren bideragarritasuna ziurtatzeko beharrezkoa den gutxienekoa baino handiagoa, eta enpresa taldeei dagokienez taldeak jaso beharko lukeela laguntza, eta ez enpresa bakoitzak bere aldetik. Gainera, uste du estatu laguntzak jaso dituztenek estatuari «arrazoizko ordainsaria» eman behar diotela: etorkizuneko irabazien «zati egoki bat», adibidez.
