CAF Taldeak eraikiko ditu Bostonerako 102 metro arin, 811 milioi euroko aurrekontuarekin. Oinarrizko kontratuak AEBetako hiriko Green Line-an zirkulatuko duten 102 ibilgailuen fabrikazioa barne hartzen du, baita beste ekipo eta zerbitzu batzuk ere.

2022ko abuztuko langabezia datuak. Langabezia % 2,31 igo da abuztuan EAEn eta % 1,52 jaitsi da Nafarroan

Euskal industriaren aurreikuspenei buruz hitz egitera gonbidatu zituzten Mikel Irujo eta Arantxa Tapia Sabino Arana fundazioak eta Irujo Etxeak, Altsasura (Nafarroa), atzo. Baina hasiera-hasieratik, hitzaldia eta eztabaida gai batera bideratu ziren, gaur egun industria ataka zailean jarri duen gaira hain zuzen ere: energia garestira. Biak ala biak kezkatuta azaldu ziren, eta Irujo Nafarroako Ekonomiaren Garapenerako kontseilariak eskaera zuzen bat egin zion Espainiako Gobernuari: Next Generation funtseko diruak industriari zuzentzeko, batez ere elektrointentsiboei, laguntza zuzenak emateko energia gastu eraginkorrago eta berriztagarriago bat egin dezaten.

Irujok gogorarazi zuen industriak Nafarroako BPGaren %31 ekartzen duela, eta hark egiten duela energia kontsumoaren %38 —merkataritzak %4, eta garraioak beste %37—. Beste zenbaki ikusgarri bat ere eman zuen; industriari energia eta hornidura gastuak bikoiztu egin zaizkio azken urtean. Horregatik, Nafarroako Gobernuak Espainiako Gobernuari bidali dion kontingentzia planak industriari lehentasuna ematen dio. «Ministerioari esan diogu industriari begiratu behar diola. Diru gehiago behar dute autokontsumoa laguntzeko, inbertsioak egiteko…». Garaiaren garrantzia nabarmendu zuen: energia trantsizioa «lasterketa bat da, eta lehenengo bukatzen duena indartuta geratuko da».

Tapiak ez zuen aukera galdu energia aurrezteko neurrien artean Espainiako Gobernuak lehentasuna «termostatoari» eman izana kritikatzeko. Haren garrantzia gutxietsi gabe, Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuak ziurtatu zuen energia aurrezpen handiena eraginkortasunak dakarrela. «Euskadin, azken hogei urteotan %50 gutxitu dugu energia kontsumoa, eta industriak egin du batez ere. Inbertsio asko egin dira, eta bide horretan jarraitu behar da».

Industria horrek, baina, oraindik energia gastua egiten duela aitortu zuen, eta, haren hitzetan, horri aurre egiteko «ez da nahikoa lantegien eta etxeen teilatuekin». Hau da, autokontsumorako eguzki plakak ez ezik, parke eolikoak, fotovoltaikoak eta beste instalazio handiak behar direla. Ildo horretan, ohikoa duen kexua errepikatu zuen Jaurlaritzako sailburuak: berriztagarrien pisua oso txikia dela Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako energia ekoizpenean (%8), eta asko kostatzen dela proiektuak aurrera eramatea, «herritar gehienak alde egon arren».

Egoera desberdina da Nafarroan, bere garaian apustu handia egin zuelako energia berriztagarrien alde, eta eolikoen alde bereziki. Apustu horrek jarraitzen duela gogoratu zuen Irujok. «82 proiektu tramitatzen ari gara, eta beste dozena bat Espainiako Gobernuaren esku daude, 50 MW baino handiagoak direlako eta erkidego batean baino gehiagotan daudelako. Hogeiren batek jaso dute lehen baimena». «82 parke dio Mikelek; ez diot esango zenbat ditugun guk», erantzun zion Tapiak, irribarre sarkastiko batekin.

KPIa eta soldatak

Javier Ollo Altsasuko alkateak galdetuta, bi sailburuek beste eztabaidagai nagusiari ere heldu zioten: zer egin behar da soldatekin? KPIaren arabera igo behar al dira? Aurrean zituztenetako asko enpresa sektorekoak izanik, zuhur mintzatu ziren. «Zentzua erabili behar da; enpresa sareak lehiakorragoa izan behar du, langileen erosahalmena asko galdu gabe», esan zuen Irujok; Tapiak, berriz, adierazi zuen enpresa batetik bestera alde handiak daudela, eta ez dela gauza bera uda oparoa bizi izan duen turismo arloko enpresa bat edo kinka txarrean dagoen bat. «Oso erraza da esatea, baina zaila egitea. Ez nuke nahi egon egin behar duenaren azalean».

Kontingentzia Planaren diseinuan aurrerapenak egin dituzte Espainiako Gobernuak eta talde politikoek. PPk iragarri du “eragin ekonomikoa ebaluatzeko txostena” eskatuko duela neurriekin batera. Podemos, berriz, kontsumo handia zigortuko duen argindarraren tarifa baten alde agertu da.

LABek ez du onartuko soldatak hobetuko ez dituen itunik, eta Mendia negoziazio kolektiboaren alde agertu da. KIParen araberako soldata igoerak, 1.400 euroko gutxieneko soldata eta osoko erreforma fiskala eskatu ditu sindikatuak.

Lehen zirriborroa abuztuaren 12an aurkeztu zuen, eta inplikatutako aldeek aztertu eta beharrezko ekarpenak egin eta gero, Arantxa Tapiak ostegun honetan eman ditu eguneratutako plan horren nondik norakoak.

Gaurtik urriaren 31 arte, Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako gasolindegietan handiagoa izango da erregai litroaren deskontua. Apirilaz geroztik, hemezortzi zentimoko laguntza eman du Frantziako Gobernuak gasolio eta ezantza litroko, baina bi hilabetez 30 zentimokoa izango da laguntza.

Hasieran, Bruno Le Maire Frantziako Finantza ministroaren asmoa zen urrian hamabi zentimora apaltzea laguntza, seira azaroan eta zerora abenduan. Baina gobernuak gibelera egin behar izan zuen, erosteko ahalmenari buruzko legegaia onartzeko oposizioaren babesa behar zuelako, eta bere botoen truke deskontua handitzera behartu zuen LR eskuineko alderdiak. Ondorioz, laguntza 30 zentimokoa izango da hurrengo bi hilabeteetan, eta hamar zentimokoa azaroan eta abenduan.

Total Energies konpainiak, berriz, erabaki du irailean eta urrian 20 zentimoko deskontu gehigarria egitea bere 3.500 gasolindegietan. Azaroan eta abenduan, berriz, hamar zentimoko deskontua egingo du.

Beste herrialde batzuetan ez bezala, Frantziako Gobernuak ez die petrolio konpainiei zerga berezi bat ezarri nahi, baina trukean eskatu die neurriren batzuk har ditzatela haien aparteko irabaziak txikitu eta herritarren kostuak apaltzeko. 2022ko lehen erdian, 18.000 milioi euroren irabaziak izan zituen Total Energiesek, inoiz baino handiagoa.

Gaurtik aurrera Gipuzkoan dentistarenera, masajistarenera edo mediku pribatu batengana doanak ordainagiri berezi bat jasoko du. QR kode bat izango du, eta hori eskaneatuta jakingo da faktura egin den unean bertan ogasunera igorri dela, zerga informazio osoarekin. Laburturik, hori da Ticket Bai, zerga iruzurrari aurre egiteko Gipuzkoako ogasunak indarrean jarri duen sistema berria.

Gaur batuko zaizkio «jarduera profesionaletako» 12.000 bat autonomo eta enpresa; hots, lehen aipatutako alorretakoak eta beste batzuk: abokatuak, albaitariak eta arkitektoak, besteak beste. Ez dira guztiak izango, gehienak aurrerago hasiko baitira: adibidez, dendariak eta ostalariak azaroan, eta elektrizistak eta igeltseroak, datorren urteko apirilean.

Dena den, jauzi handia egingo du Gipuzkoak. Sisteman sartzea aurreikusitako zergadunen %45 inguru arituko baitira ordainagiri digitalekin lanean. Gaur hasiko diren 12.000 horiei batu behar zaizkie uztailean ekin zioten 900 zerga aholkularitzako enpresa, eta derrigorrezko epea baino lehen bat egin duten beste sektore batzuetako 9.000 inguru. Ezartzen ez duenak zigor gogorrei egin beharko die aurre, 20.000 eurori gutxienez.

Martxan jartzea ez da erraza izaten ari, kobratze sistemak berritu edo egokitzeko egin behar diren inbertsioengatik eta zailtasun teknikoengatik, bereziki. Hala, Gipuzkoak sei hilabetez atzeratu zuen abiatzea. Bizkaian eta Araban ere ari dira, baina beste epe batzuekin eta desberdintasun tekniko batzuekin.

2014tik derrigorrezkoa da fakturak ematea, baina behar bezala aitortzen direla ziurtatu nahi dute ogasunek. Gaur egun eskaintzen diren zerbitzu ugari ez dira deklaratzen. Gipuzkoako ogasunak BERRIAri azaldu dionez, «zaila» da zenbateko bat ematea. Egitasmoa aurkeztu zuenean, Bizkaiak kalkulatu zuen aurreko urteko (2018ko) fakturazioaren %20 inguru izan zitekeela. Kopuruak gorabehera, Gipuzkoak dio sistema berriaren xedea «lehia desleiala ezabatzea» dela, zuzen jokatzen dutenen eta iruzurgileen artean.

Aipatutako zailtasunei buruz, gogoratu du Ticket Baira egokitzeko 1.000 eta 1.500 euro arteko laguntzak eman dituela. Horiek eskatzeko epea amaituta, herenek eskuratu dituzte. Horrez gain, zerga kenkariak jaso dituzte borondatezko epean sartu direnek.

«Gu ez gaude susmopean»

Gaur hasiko direnak «ondo» egokitu dira, egunkari honekin hitz egin duten elkarte profesionalen arabera. Arkitektoek azpimarratu dute haiek bereziki luzera begirako proiektuekin egiten dutela lan eta faktura gutxi egiten dituztela.

Gehiago egin behar izaten dituzte dentisten, masajisten eta medikuen kontsultetan. Haien kasuan, aitortu dute kexak jaso dituztela, sistema berriak «ekarriko dien lan kargarengatik». «Gaixoari arreta eman eta gero, unean bertan faktura egin beharko dute ogasunari helarazteko. Horrek, zenbait kasutan, momentu deserosoak ekar ditzake, esaterako, albiste txar bat ematen denean», azaldu du medikuen elkargoak.

Haiek bezala, dentistak ere salbuespen batzuk izango dituzte. 400 eurorainoko fakturetan ez dute bezeroaren izena eta kontzeptua zehaztu beharko, datuen babeserako legearengatik. Kopuru horretatik gora, izena azaldu beharko da fakturetan, baina ez jaso duten zerbitzua edo tratamendua.

Jakina denez, sistema berriak ez du saihestuko zerbitzuaren zati bat edo osorik eskudirutan ordaintzea, deklaratu gabe, bi aldeak ados jartzen badira. Baina elkarteek nabarmendu dutenez, sektore horiek eskaintzen dituzten zerbitzu gehienak gaur egun txartelarekin ordaintzen dira, eta datafonoak Ticket Baira lotuta egongo dira. Ez dute uste haiek behintzat «susmopean» daudenik.

Nafarroako Volkswagenen lantegia bi egun gehiago geldituko da irailean, pieza faltagatik. Irailaren 5ean eta 9an ez da produkziorik egongo Landabengo lantegian, eta aldi baterako lan erregulazioko espedienteak aplikatuko dira.

Neurria irailaren 1ean sartuko da indarrean, eta beheranzkoa izango da; hala, azaroaren 1etik abenduaren 31ra arte, hobaria litroko 10 zentimora murriztuko da.