Donostiako EH Bilduk adierazi du turismo-eredua birplanteatzeko unea iritsi dela eta berretsi egin du Gipuzkoako hiriburuan tasa turistikoa ezartzearen alde dagoela, baina, aldi berean, azpimarratu beste hainbat neurri hartzea ezinbestekoa dela.

Euroak balioa galdu du berriro dolarraren aurrean. 17:00ak aldera 0,9964 dolarren truke aldatzen zen euroa. Estatu Batuetan interes-tasak eurogunean baino gehiago igotzeko aurreikuspenak kalte egiten jarraitzen dio EBko monetari.

EB gas-stock onarekin sartuko da negura, dio Borrellek: “Biltegiratzea oso ondo doa”. Biltegiratze-plana, oraingoz, “aurreikusitako egutegitik gora” dago.

Renfeko doako abonu berria abuztuaren 24tik aurrera hartu ahal izango da. Abonua eskuratzeko, Renferen webgunean edo aplikazioetan erregistratu behar da. 10 euroko fidantza ordaindu behar da, eta gutxienez 16 bidaia egiten dituztenei itzuli egingo zaie gero diru hori.

Euskadiko sei lan eskaintzatik bat manufaktura industriatik dator. Manufaktura industria enplegu bulegoetan erregistratutako lan eskaintzen % 15,6 da. Ekainari dagokionez, ia lan eskaintza guztiak jaitsi ziren, eta gora egin duen alor bakarra eraikuntza da.

Eusko Jaurlaritzak ez du eperik aurreratu nahi izan, egunkari honek Arabako Mahastiak sor-marka berriaren behin-behineko baimenaz galdetu dionean, baina upategi eskatzaileek irailerako espero dute. Galdera funtsezkoa da mahats bilketaren aurretik iritsiko den ala ez; ez bada garaiz iristen nekez izango baita aukerarik Errioxako jatorri izenetik atera nahi duten upategientzat. Datorren urtean merkatuan Arabako Mahastiak sor-marka aurkitzeko, izan ere, baimen hori egun gutxi barru igorri beharko lukete. Denbora tarteak estutuz doaz, eta, gaur-gaurkoz, ezin da baztertu zigilu berriak 2024. urtera arte itxaron behar izatea merkatuan salgai egoteko.

Hamabost bat upategi

Uztailaren hasieran, Arabako Mahastiak sor-marka erabiltzen hasteko eskaera jaso zuen Eusko Jaurlaritzak. Duela hiru hilabete, Espainiako Gobernuak —derrigorrezko postari lana eginda— jatorri izen berriaren espedientea entregatu zuen Bruselan, eta orduan Gasteizek baieztatu zuen oniritzia emango ziola behin-behineko eskaerari. Eskatzaileek Jaurlaritzari bidali dioten dokumentuan ez da zehazten zenbat upategik erabili nahi duten marka berria, baina BERRIAk jakin du hamabost bat upeltegi txiki daudela prest Logroñok gobernatzen duen jatorri izenaren kontseilutik ateratzeko. ABRA Arabako Errioxako Upeltegien Elkarteko batzuk dira sor-marka berrira aldatzeko prest daudenak, baina Bruselatik azken oniritzia iritsi arte ez da jakingo zehazki zenbatek egingo duten azken urratsa Errioxako zigiluaren aterkia eta, aldi berean, zama uzteko.

Errioxako upategi handiek beren neurrira gidatzen dute jatorri izenaren kontseilua, Logroñoko Gobernuarekin eskuz esku, eta «ahal den guztia» egiten ari da Arabako Mahastiak jatorri izena oztopatzeko. Espainiako Gobernuak berriki Bruselara igorri duen sor-marka berriaren eskaeran, haren aurka azaldu da sutsuki.

Euririk ez du egiten sekula denen neurrira: Arabako Errioxan eta Nafarroan, datozen asteetan bota ditzakeen litroen zain daude mahastizainak, aurtengo zikloa apur bat zuzendu eta mahatsa ohiko neurrira eta pisura gerturatu dadin. Gipuzkoako eta Bizkaiko kostaldean, aldiz, ez dute euri askorik nahi txakolin mahastizainek, azken egunotako prezipitazioen ondoren. Lehorteak egin dio jada kaltea ekoizpenari: %20 eta %30 arteko urritasuna aurreratu dute zenbait upategik, eta euri gehiago jasotzeak baliteke onddoak sustatzea; galera handiagoa eragingo luke horrek.

Batera edo bestera, aurtengo uda apartekoa da, ohi baino lehorragoa eta beroagoa, eta muturreko klima horrek eraginak izan ditu mahastietan: 2022ko uztan bere marka utziko du lehorteak. Arabako Errioxan eta Nafarroan uzta aurreratuko dela segurutzat jo dute enologoek; zenbat aurreratuko den jakitea falta da: abuztu hondarreko eta irail hasierako euriak zehaztuko du aurrerapen hori.

Gauzak horrela, egun-aste gutxi barru hasiko da mahats bilketa; lehen-lehenik, Nafarroako jatorri izeneko mahastietan —zuriarekin hasi dira hegoaldean—, eta, ondoren, Arabako Errioxan. Txakolin mahastia izan ohi da azkena bilketarako, eta aurten ere horrela izango da.

«Pentsa daitekeenaren aurka, oraindik garaiz gabiltza 2022ko uzta zuzentzeko», esan dio BERRIAri Bastidako (Araba) Solaguen upategiko ingeniari tekniko Cesar Castrok. «Lehorte handia dagoen arren, mahatsa ondo eusten ari zaio estres hidrikoari, urte hasieran euri asko egin baitzuen. Datozen hamar egunetan neurriz botatzen badu, kilotan ez da zertan eskasa izan aurtengo uzta». Toloñoren magalean dabilen teknikariak 20-25 litro nahi ditu. «Baina hamar-hamabostekin ere batezbestekoan geundeke, eta mahatsaren kalitatea ona edo oso ona litzateke».

Lehortearen marka nonahi ikus daiteke aurten, baina Arabako Errioxako mahastia ez da marka hori argien erakusten duena. Behe Errioxan (Espainia) askoz ere euri gutxiago izaten dute, eta jatorri izeneko kontseiluak Logroño inguruko upategi handien beharretara egokituko ditu aurtengo joko arauak, hektareako gehienezko litroei eta beste parametro batzuei dagokienez.

Nafarroan, oso lehor

Nafarroan, berriz, argia da ur gabeziaren arrastoa. Aiegiko Pago de Larrainzarreko kudeatzaile eta enologo Miguel Canalejok «uzta berezi» bati buruz hitz egin du hogei hektareako bere mahastian. «Hamarkada askoan ez dut horrelako lehorterik ikusi: beldurgarria da. Ureztatu dugu apur bat, baina ez da gauza bera, ur horrek ez baitu euri naturalaren lan bera egiten landarean».

Nafarroan, 50 milioi litroko ekoizpena espero dute aurten, eta 80 milioi izan ziren iaz; beraz, %37 apalduko litzateke ekoizpena. «Horrek ez du esan nahi uzta txarra izango denik, lehortearekin ere mahats bikaina atera baitaiteke. Matematikak ez du balio ardoaren munduan. Guk 150.000 kilo espero dugu, eta ardo ondua eta erreserba egiteko izango dela aurreratuko dizut». Edonola ere, aurten txikiagoa da mahatsa, «kanika baten antzekoa zenbait barietatetan». Tempranilloari, adibidez, mesede egin dio lehorteak kalitateari begira. Bilketa «irailaren hamarrerako» hasiko dutela uste du Canalejok, «mahatsak graduazio handia har ez dezan».

Kostaldea eta Irulegi

Txakolindegietan ere ez daude gustura aurtengo baldintzekin, baina lehorteari ez diote horrenbesteko beldurrik. «Asko bota zuen udaberrian», gogoratu du Andrea Vargasek, Aiako (Gipuzkoa) K5 txakolindegiko enologoak. «Dena den, fruituari dagokionez, galtzak bete lan egin behar izan dugu, onddoek landareari ez baina mahatsari eraso egin diotelako». Oidioa izan da aurten etsaia; mildiuaren berririk ez da izan, oro har, mahastietan. Baina K5 upategian uztaren laurden bat galdu dute muturreko klimaren eraginez, eta galera hori orokorra da txakolin upategietan. «Hezetasun gabeziak onddoak gerarazten ditu, eta, azken eurien ondoren, ez zaigu komeni hezetasun handiagoa», dio Vargasek. Enologoak uste du upategiek bilketa atariko egunetan jokatzen dutela uztaren zati handi bat, baina K5 upategiak baztertu egin du bilketa aurreratzea. «Mahatsa ondo heldu arte ez gara hasiko, onddoen arriskua hor egonda ere».

Irulegiko arnoa ematen duten mahastiak ere lehor dabiltza. Irulegiko (Nafarroa Beherea) Ximun Bergouignan biziki kezkatua da, sasoi hastapenean jadanik «horma jasan» zutelako, eta «sor-markaren erdia baino gehiago» galaraziko dietela kalkulatu du.

Fruituaren kalitatearen aldetik, ez dakite zer espero behar duten: «Ezberdintasun handiak izanen dira: zango batzuen parte bat idortua da, bestea ez, eta horrek gustuen aniztasuna ekarriko du; baina ezin dugu jakin ona edo txarra izanen den». Esperantza guti du Bergouignanek: «Hormak hunki ez zituenak lehorteak idortu eta erre ditu». Aitortu du «esperantza primaderan jadanik peko errekara» joan zitzaiela. «Etxalde batzuk hilzorian izanen dira».

Pentsiodunak berriro mobilizatuko dira Bilbon astelehen honetan, Aste Nagusi bete-betean. Manifestazioa eguerdiko hamabietan hasiko da Plaza Eliptikoan eta Udaletxean bukatuko da.

Ekialde Hurbilean sobera harea egongo da desertuetan, baina, beherago, lur azpian, ondo gordeta daude munduko petrolio erreserben erdiak inguru. Saudi Arabia da zortedunik handiena: petrolio gehiena duten herrialdeetako bat da. Bigarrena, hain zuzen: 267.000 milioi upeletik gora ditu, munduko erreserben %16,2 —lehen postua du Venezuelak, 300.000 milioirekin (%18,2)—. Gobernuak kudeatzen du Aramco, eta sarreren gehiengoa petroliotik datorkio. Arrazoiz da erregaia herrialdeko koroaren bitxia.

Munduan ekoizten den petrolio guztiaren %10 Aramco konpainiaren hodietatik pasatzen da. Ez da harritzekoa egungo enpresarik handiena izatea. 2,39 bilioi euroren balioa du. Zenbaki horrek atzetik zenbat zero dituen ez dakienarentzat: 2.390.000.000.000. Ia ezertxo ere ez.

Hainbeste botere ematen die petrolioak eta hark dakarren dirutzak Saudi Arabiako monarkia absolutuari, ezen gai den ahantzarazteko Jamal Khaxoggi The Washington Post egunkariko kazetariaren hilketa —2018an erail zuten, Saudi Arabiak Istanbulen duen kontsuletxean—. Uztailean Joe Biden AEBetako presidenteak herrialdea bisitatu zuen; hurrena Xi Jinping Txinako presidenteak bisitatuko du, datorren astean. Pandemia hasieratik atzerrira egingo duen lehen bidaia izango da.

Oraingoan, beste zerbaitegatik lortu du oihartzuna Aramcok: 2019an burtsara atera zenetik irabazirik handienak izan ditu. 86.500 milioi euro eskuratu ditu urteko lehen seihilekoan, iazkoan halako bi. Bigarren hiruhilekoa izan da oparoenetan oparoena: 47.630 milioi euro. Urte erdian iazko irabazi guztien ia %80 lortu du jada Saudi Arabiako konpainiak —108.200 milioi euro—.

Petrolioaren prezioaren gorakadak eta gero eta eskari handiagoak bultzada eman die salmentei. Badirudi Aramcok erraz gaindituko duela 2021eko jardunaldia —eta, hein batean, 2018koa. Inoizko irabazirik handienak izan zituen: 109.350 milioi euro—.

Gainera, petrolio ekoizpenaren aurreikuspenak gorantz doaz konpainiarentzat. Ozta-ozta ekoitzi zituen urtarrilean 10.000 milioi upel egunean; uztailean, 10.714 milioi.

Abuzturako, LPEE Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundeak 11.000 milioiko helmuga jarri dio. Bere historian birritan iritsi da halako produkziora. Bi hilabetez soilik; hain zuzen, 2018ko azaroan eta 2020ko apirilean. Oraingoan, baina, ez da hilabete bateko kontua izango. Petrolio gehiago behar da, eta gehiago behar izango da; hainbat hilabetez, eta agian 2023an, Aramcok maila horri eutsi beharko dio seguruenik.

Etorkizuneko asmoak

Saudi Arabiak ez du uste eskakizun horri erantzuteko arazorik izango duenik. Egun, gehienez 12 milioi upel ponpatu ditzake. Asmoa da 2027rako egunean 13 milioiko produkzio iraunkorra izatea. Behintzat urte eta erdi itxaron beharko du gehienezko produkzioa handitzen hasteko; 2024an hasiko da apurka, eta hurrengo urteetan abiadura hartuko du.

Nola aterako du Saudi Arabiak hainbeste urre beltz hain urte gutxi barru? Inbertsioak, inbertsioak eta inbertsioak. Petrolio erreserbak baditu, eta Aramco ez da beldur dirua gastatzeko petrolio hodien giltza irekitzearren. 2017an iragarri zuen denera 300.000 milioi inbertituko zituela hamar urtean.

Zuluf, Marjan eta Berri. Hobi horiek ia bikoiztu egingo dute produkzioa datozen urteetan. 20.000 milioi euro inbertituko dituzte horietan. Hiru hobien artean egunean 1,1 milioi upel gehiago aterako dituzte. Inbertsioen ostean, guztira 2,5 milioi ekoizteko gai izango dira.

Dena dela, Aramcok baditu petrolio hobi nahiko. Tartean, Ghawar hobia, munduko erreserbarik handiena (58.000 milioi upeletik gorakoa, 2018an). Handik ateratzen ditu egunero 3,8 milioi upel. Atzetik ditu Khurais hobia (1,5 milioi egunean), Sanafiya (1,3 milioi), eta Shaybah (milioi bat), besteak beste.

Horiek guztiak beharko ditu Aramcok petrolioaren goranzko eskariari erantzuteko. LPEEren arabera, 2022an, egunean 99,9 milioi upel behar ditu munduak. Hortik aurrera, munduak markak hautsiko ditu urtez urte. 2045ean, egunean 108,2 milioi upel izango dira.

Eneko Goia Donostiako alkateari elkarrizketa 2022ko abuztuaren 19an, Euskadi Irratian. “Uste dut Donostiakoaren gainetik beste interes batzuk inposatzen ari direla turismo tasaren kontura”