Zer egingo duzu orain?
Denbora libre gehiago izango dudanez, hobeto bizi. Nik nire lana dut, Ganberako kargua ez da soldatapekoa, eta nire betebehar profesionalarekin jarraituko dut [Bilboko portuko gordetegi frankoko kudeatzailea da].
Bilboko Portuko Agintaritza, Ganbera, Athletic, Euskaltel… Zaila da sinesten ez zarela beste erakunderen batean sartuko. Eskaini al dizute?
Nola ezetz? 63 urte ditut. Aspaldi harturiko erabakia da hau, eta iritsi da. Jende gazteari bidea utzi behar zaio. Ganberan, aurreikusi baino lau urte gehiago egin ditut. Gaur-gaurkoz, esan behar dut ez naizela inon sartuko. Ez didate eskaini ere egin; agian, elkarrizketa honen bitartez…
Zure agintaldiaren zer-nolako balantzea egiten duzu? Ganbera oso ikusgarri egin duzu.
Ona, berezkoa dut baikorra izatea. 2010ean gabezia bat ikusi nuen: Ganberari kalea zapaltzea falta zitzaion, iritzia ematea; eta uste dut asko hobetu dugula ikusgarritasun aldetik. Eta ekonomikoki ondo dago. Eta hori nahiz eta garai gogorrak bizi izan ditugun: krisia, baliabiderik gabe utzi gintuen dekretua… Erabaki zailak hartu ditugu: Kale Nagusiko egoitza saldu, eta Rekalde Zumarkaleko eraikin osoa erosi genuen; langile batzuei irteera eman genien, nire ustez baldintza honetan… Ganberak 135 urte ditu, enpresa asko sortzen lagundu du. Aireportua eta portua, esaterako, etxe honen ezinegonen artean egon dira; ingeniaritza fakultatearen sustatzaileetako bat izan zen, eta Bizkaiko hizkuntza eskola zaharrena Ganberakoa da. Ganbera enpresen ordezkapen foro bat da, eta enpresariek eta langileek izan behar dute lekua.
Baikorra zarela diozu, eta hala izan zinen azken balantzean. EAEko BPGa aurten %4,2 haziko zela iragarri zenuen, eta Bizkaian enplegua sortuko zela urte amaierara arte. Azaltzerik?
Iazko abenduko BPG iragarpena asko doitu dugu, beherantz, bi puntu. Baina esan genuena Ganberako kide diren enpresei eginiko inkestaren emaitzen galbahea da. Baikortasun zantzuak zeuden; besteak beste, %64k diotelako azken prezioetara eraman ahal izan dutela lehengaietan jasandako garestitzea. Nik uste dut kanpora begira modu batekoak garela, eta inkesta anonimoan zintzoagoak garela. Eta makroekonomia? Ez dagoela ondo? Ziur, baina agian ez dago hain gaizki.
Badirudi udazkenean mundua amaituko dela.
Bai, eta JP Morganekoari entzuten badiozu, hondamendia dator. Loiuko aireportuan ilara asko daude azken egunetan kanpora joateko; ez dirudi, oraingoz, hain arduratuta gaudenik.?
Zer esaten dizute enpresek?
Garai hobeak izan dituztela, argi dago, baina duela sei hilabete baino askoz hobeto daudela. Ez dituzte nahiko lituzketen lehengai guztiak, baina ez dago gabeziarik. Energiaren prezioa ere hor dago, baina dagoeneko ez da aldagai bat, badakite zer datorren… Orain buruhauste nagusia hau da: zer gertatuko zaio nire bezeroari? Guk Alemaniaren menpekotasun handia dugu, eta gasaren auziarekin arazo handiak izango ditu udazkenean. Ea zer gertatzen den han; hori da arazo handia.
Inkestak zioen enpresa asko lehengai eskasiaren beldur direla.
Beldur nagusia da, duela sei hilabete pairatu zutelako. Eta sei hilabete daramatzate lehengaiak pilatzen, ahal duten guztia, baina ez nahiko luketen bezainbeste. Putinek gasa ixten badu, dena den, zailtasunak egongo dira. Alemania guretzat gehiago da bezero hornitzaile baino.
Iaz, Bizkaiko siderurgia enpresa handiek etenak egin zituzten. Aurten?
Egia da, baina altzairua garesti dago, eta horrek gastuak ordaintzen laguntzen du. Egun, eskaera badago munduan eta gerrak ez dio eragiten burdin mineralari. Ez luke arazorik egon beharko. Ez dut uste ACB itzaliko dutenik.
Nazioarteko merkatuaz ari zarela, Ukrainako gerrak nola eragin dio euskal ekonomiari?
Ukrainako hornitzaile eta bezeroak zituenak arazo oso handiak izan zituen lehen astean, baina han ez zegoen ezeren esklusibotasunik. Ukraina Europako aletegia zen, baina enpresek handik ekartzen zutena beste nonbaiten aurkitu dute, eta egoera antzekoa da oraindik ere. Hango biztanleak, zoritxarrez, gerra pairatzen ari dira oraindik, guregan arreta txikiagoa pizten duten arren. Errealitate gordina da.
Nola ikusten duzu euskal ekonomia egun? Inflazioa oso altu dago, baina langabezia, baxu.
Ondo ikusten dut, gaizki ez behintzat, baina ez ikusi nahiko nukeen bezala. Nik beti gehiago nahi dut nireentzat. Ondo gaude, baina hobeto egon gintezkeen.
Eta zer egin daiteke, zure ustez?
Euskadin arazoak ditugu, baina beste batzuk baino hobeto gaude, eta autokonplazentzian erortzeko arriskua dugu. Baina neurriak hartu behar dira. Euskadin ez gara gai izaten ari ondo ordainduriko lanpostuak sortzeko, hori da dugun arazo handia. Azpiegitura ekonomiko ona dugu, Alemaniakoaren antz handiagoa duena Espainiakoarena baino, baina, gero, sortzen dugun talentua ezin dugu lotu. Eta talentua izan badugu, baina gure gazteek dirua irabazi nahi badute, Londresen, Frankfurten (Alemania) eta Madrilen egin behar dute lan. Euskal Herrian errotuagoak badaude, bada hemen gelditzen dira, eta funtzionario batek adina irabazten dute enpresa pribatu batean.
Zerbitzuen sektorearen zabalkundeari lotuta al dago hori? Bai, baina ez du zertan. Eta, agian, eredu exajeratua da, baina Londresko city-an zerbitzuen sektorea beste inon baino gehiago zabaldu da, eta Europako soldatarik onenak dituzte. Hemen, zerbitzuen sektoreak bereganatzen du langile gehien, baina profil jakin bateko enplegua sortzen ari gara. Ez dakit enpresek errentagarritasun maila txikia dutelako den, eta ezin dute talentua mantendu; edo aurkakoa den, mozkin oso handiak dituzte, eta epe motzean pentsatzen dute bakarrik.
Soldatak hizpide hartuta, kontsumoaren jaitsiera handi batek beldurtzen al zaitu?
Epe motzean, ez, sasoiko dago; etxe askotan, bi urteko aurrezkia pilatu dute pandemian. Aurrezkiek urtebetetik gora eutsiko diote kontsumoari. Hemen gastatzekoak gara, gainera. Kontua da ea ohiko merkataritza eta kontsumoa eskutik doazen. Kontsumoa, orain, agian Amazonen dago, eta hori ezin dugu neurtu. Bermeoko (Bizkaia) alde zaharrean nabilenean saltoki itxiak baino ez ditut ikusten; eta Bilbon, Kale Nagusitik kanpo, lonja itxi asko dago.
Lan gatazkak arazo izango al dira? Erosteko ahalmena mantendu ahal izango al da?
Arazoa dira dagoeneko. Erosteko ahalmena mantendu nahi izatea logikoa da, baina ikusi behar da nola egiten den. Iaz, ia %7 igo zen KPIa, eta, aurten, hortik gora ibiliko gara. Erosteko ahalmen %17 galtzea oso handia da, baina, nire ustez, ezin da bi urtetan berreskuratu. Modu bakarra epe luzeagora negoziatzea, eta alde hori onartzea jakinda denbora jakin batean erosteko ahalmena galduko dela. Orain sakrifizio bat egitea gero hobeto egoteko.
Energia galerarik egon ez dadin, gainera, eraikin horien kalerako sarrera-irteera guztiak itxita egon beharko dira, berogailua edo aire egokitua jarrita dagoenean —irailaren 30era arteko epea dute ateak egokitzeko—. Eta jarduera amaitzean, eraikineko argi guztiak itzali beharko dira; denden kasuan, 22:00etan. Eraikinetan zenbateko tenperatura dagoen erakutsi beharko da pantailen bidez, eta neurria betetzen den ala ez kontrolatzeko ardura autonomia erkidegoek izango dute, Teresa Ribera Trantsizio Ekologikorako ministroak azaldu duenez.
Espainiako Gobernuko Ministroen Kontseiluak atzo onartutako lege dekretuan jasotzen dira neurriok. Irailean Kongresura bidaliko duen plan zabalago baten parte dira. Helburua energia kontsumoa % 7 murriztea da, Europako Batzordeak Espainiari eskatu dion moduan.
Gasaren gabezia dela eta, kezka handia dago Europan, bereziki neguari begira, eta gobernuak hasi dira neurriak hartzen. Eusko Jaurlaritzak joan den astean aurreratu zuen bere eraikin publikoetan berogailua 19 gradutan egongo dela, eta aire girotua 25 gradutan, irailetik aurrera. Ez du baztertzen beste neurri batzuk hartzea. EHUk atzo jakinarazi zuen datozen egunetan bere campusak hamabost egunez itxita egongo direla, 500.000 euro aurrezteko. Unibertsitateak jakinarazi du urteko lehen seihilekoan urte osoko energiarako aurrekontua agortu duela.
Kanpoko argiztapena
Termostatoko topeez gain, dekretua eraikinen kanpoko argiztapenari buruzko neurriak jasotzen ditu: ordutegiak arautzen ditu. Adibidez, dendetako erakusleihoetako argiek 22:00etatik aurrera itzalita egon beharko dute. Baita erakinen eta monumentuen argiztapenak ere, jarduera amaitzen dutenean. Ez, ordea, kaleko beste argiztapenak, farolak-eta, eta ezta Gabonetako argiak ere, Riberak zehaztu duenez.
Horrez gain, gobernuak enpresei eskatu die ordutegiak arrazionalizatzeko, besteak beste, telelana bultzatuz, eta, ahal duten neurrian, autokontsumo instalazioak jartzeko, indarrean dauden diru laguntzak baliatuz.
Etxeen kasuan, neurriak ez dira derrigorrezkoak, baina betebehar batzuk jasotzen ditu dekretuak: adibidez, berokuntza-galdarak berrikustea, eraginkortasun akatsak zuzentzeko.
Motelago, baina hazten ari da Euskal Herriko ekonomia. Azken datua Nastatek emandakoa da: urteko lehen hiruhilekotik bigarrenera %0,7 handitu da Nafarroako BPG barne produktu gordina, 2021eko azkenekotik 2022ko lehenengora baino hiru hamarren gutxiago. Urte arteko tasan are nabarmenago ikusten ari da moteltzea: %6,5 haztetik %4,5 haztera igaro baita. Edonola ere, datu sendoak direla nabarmendu du Elma Saiz Ekonomia kontseilariak, eta ziurtatu du pandemia aurreko mailan dagoela dagoeneko Nafarroako ekonomia.
Nastatek irailaren 23an zabalduko ditu datu osoagoak, baina aurreratu du ekonomiaren adar guztiek datu positiboak eman dituztela. Eskariari dagokionez, kontsumoaren hazkundea apaldu egin da, eta enpresen inbertsioak ere moteltzen ari dira, baina esportazioek oso datu onak eman dituzte.
2022. urtean ekonomia %5 haziko dela diote Nafarroako Gobernuaren azken aurreikuspenek, baina Elma Saiz Ekonomia kontseilariak onartu du agian datu hori berrikusi egingo dutela. Zuhur azaldu da, «marko geopolitikoan muturreko ezjakintasuna eta desegonkortasuna» dagoelako, eta giro horretan zaila delako aurreikuspenak egitea.
Nafarroako datuen oso antzekoak aurreratu zituen joan den astean Eustatek Arabarako, Bizkairako eta Gipuzkoarako: BPGa %0,9 handitu da hiruhileko arteko tasan, eta %4,3 urte artekoan.
Ustekabe ona Frantzian
Ipar Euskal Herriko daturik ez dago, baina Frantziaren datuak erreferentzia gisa balio badu, pentsatzekoa da hazkundea dagoela Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan ere. Izan ere, Inseek zabaldu du Frantziako BPGa %0,5 hazi dela urteko bigarren hiruhilekoan. Datua ustekabe ona da, Inseek berak %0,25 espero zuelako, eta Frantziako Bankuak, berriz, %0,2. Lehen hiruhilekoan %0,2 uzkurtu zen, eta alarmak piztu zituen.
Inseek azaldu duenez, esportazioek pisu handia izan dute datu positiboan, %0,8 handitu baitira. Horrek balio izan du kontsumoaren apaltzea konpentsatzeko (-%0,2). Urte osorako %2,5eko hazkundea espero dute estatistika erakundeak eta Frantziako Gobernuak, eta antzeko kopurua eman berri du Nazioarteko Diru Funtsak ere (+%2,3).
Eurogunean, bizkorrago
Oro har, euroguneko ekonomia ongi eusten ari da inflazio handiak, Ukrainako gerrak eta energia krisiak sortutako egoerari. Moteltzerik ez dago, berriz, eurogunean. Aitzitik, pixka bat bizkortu da hazkunde erritmoa, %0,5etik %0,7ra. Arrazoia? Frantzia ez ezik, Italia ere bizkorrago hazi dela (%0,1etik %1era), baita Espainia ere (%0,2tik, %1era). Frantziaren ekarpenarekin, konpentsatu egin dute Alemanian hazkundea seko geratu izana (%0,8tik %0ra). Urte arteko tasan, ordea, erritmo galera izan da eurogunean, %5,4tik %4ra.
Uda ona espero dute iragarleek, turismoari eta ostalaritzari lotutako gastua oso indartsu dabilelako, baina udazken-neguetarako aurreikuspenak askoz beltzagoak dira.
Kasualitateetan sinistea zilegi da, baina oraingo honetan nahiko garbi ikusten da uztaileko azken astea espresuki hautatu dutela PSOEk eta Unidas Podemosek beren proposamena azaltzeko. Garai hoberik ba al dago irabazi mardulak dituzten enpresak nola zergapetu nahi dituzten jakinarazteko?
Helburu bikoitza dute iragarritako zergek —edo ondare prestazioek, hala baitira teknikoki, Jaurlaritzaren atsekaberako—. Batetik, eta ofizialki, inflazioari aurre egiteko hartutako neurrien zati bat finantzatzea dago. Bestetik, eta agian nagusiki, inkestetan PSOE eta UP jasaten ari diren higatzea behingoz geratu eta gorako bidea hartzea. Izan ere, bi zergekin 2023an eta 2024an lortu nahi dituzten 7.000 milioi euroak bezain garrantzitsua da beren hautesleei erakustea prest daudela neurri ausartak hartzeko, prest daudela botere ekonomikoari masaileko bat emateko. Zergatik orain? Andaluziako hauteskundeetan lortutako emaitza kaskarrek PSOEri sinetsarazi diotelako epelkeriak alde batera utzi eta ezkerrera gehiago begiratu behar duela, horrek baitirudi biderik egokiena Moncloako giltzei eusteko hurrengo hauteskundeetan, 2023ko azaroan beranduenik.
«Geure esku dagoen guztia»
Jokaldi politikoa hain gardena izan arren, gobernuko alderdien jokoan buru-belarri sartu dira bankuak eta energia konpainiak. Zerga «okerra, bidegabea eta desitxuratzailea» dela esan du Gonzalo Cortazar Caixabankeko kontseilari ordezkariak. «Bankuen estigmatizazioa», salatu du Santanderreko Jose Antonio Alvarezek, eta «astakeria», Bankinterreko Maria Dolores Dancausak.
Azkenaldiko polemikek Iberdrolaren irudiari kalte egin diotela jakinik, tentu handiagoarekin mintzatu da Ignacio Sanchez Galan, eta gobernuari baino gehiago, hidrokarburoak ustiatzen dituzten lehiakideei erantzun die:«Europan irabaziak handitzen ari direnak gas eta petrolio konpainiak dira, eta ez elektrikoak».
Erregai fosilak negozio dituen enpresa baten burua nabarmendu da kritikoen artean, Repsoleko Josu Jon Imaz. «Geure esku dagoen guztia egingo dugu eragoztearren neurri arbitrarioek geure konpainiari kalte egitea», esan du Imazek, eta egurra jaso du. Baina zergak trabatzeko ahaleginean ez zaizkio aliatuak faltako; auzitegietako bidea aztertzen ari dira bankuetako eta energia alorreko patronalek, eta aurrekariek diote epaileek abegikor hartzen dituztela haien eskariak.
Baina epai posibleak urrun daudenez —eta denbora politikoa laburragoa denez—, Pedro Sanchez Espainiako presidenteak paparra ateratzen erantzun die protestei: «Botin andrea eta Galan jauna protestan ari badira, bide onetik goazelako izango da. Haiexek esan zuten SMIa igotzeak eta lan erreformak lan merkatua eroraraziko zutela». Hurrengo inkestek esango dute esaldi horrek balio ote duen.
Zerga presioa, beti behetik
Baina kritikak beste muturretik ere iritsi zaizkio Sanchezi; hau da, zerga berriak adabaki bat direla uste dutenen partetik, ez dutelako sakoneko arazoa konpontzen: zergek ez dute ematen gizarte gastua handitzeko, eta hor badu zeresana enpresa handiek ez dutela nahiko ekarpenik egiten. Europako Batzordearen arabera, aurten zerga presioa %37,3 izango da Espainian, eta %40,5 eurogunean. Azken horrekin parekatuz gero, 40.000 milioi euro baino gehiago bilduko lituzke Espainiako Ogasunak. Baina bi urte eta erdi luze igaro dira legealdia hasi zenetik, zerga erreforma bat egiteko astirik ez dute izan PSOEk eta UPk, eta dagoeneko onartu dute bazterrean geratuko zaiela gaia.
Gogoeta horrek balio du Hegoalderako ere, batez ere zerga presioa are txikiagoa delako hemen. ELAren azken txostenak dio 6.400 milioi gehiago bilduko lituzketela lau foru ogasunek EBko presio fiskalarekin, baina erreforma ahotsak isildu dira.
OME Osasunaren Mundu Erakundeak ohartarazi du klima aldaketa dela gizateriaren osasunerako «mehatxurik handiena». Nazioarteko erakundeak kalkulatu du 2030 eta 2050 bitartean 250.000 lagun hilko direla goseteen, gaixotasunaren eta estres termikoaren ondorioz. Erronka handi bat da, baita lan munduarentzat ere. Beroa ez da langileek noiz edo noiz jasan beharreko kontu bat; egun, lan arrisku eta arazo bat da.
Aurten, bereziki nabaritu da. Adibidez, Nafarroan, 2019an, osasun zerbitzuek 49 kasu artatu zituzten beroagatik; 2020an, 32; eta iaz, 30 — lan arloko kontsultak hamalau, hamar eta zazpi izan ziren, hurrenez hurren—. Aurten, ostegunera arte jada gainditu dituzte aurreko urteetako datuak: 70 herritar artatu dituzte; horietatik hamabi langileak izan dira.
Muturreko egoera lazgarria hegoaldekoagoak diren tokietan gertatu da, Madrilen ero kolpe baten ondorioz kale garbitzaile bat hil baitzen uztailaren 17an. «Euskal Herrian ere hil dira zenbait langile beroaren ondorioz», gogorarazi du Ibon Zubielak, LABeko lan osasun arloko arduradunak. 2017an, Lesakan (Nafarroa) langile bat hil zen baso lanetan eta beste bat Sukarrietan (Bizkaia) beste bat, errepidea garbitzeko lanetan: «Bero handia egiten zuen, ez zuen babesik. Nahiz eta esfortzu fisiko handia ez izan, bero kolpeak jota hil zen».
Gutxieneko tenperatura
2003ko abuztuko bero olatua mugarri izan zen. Geroztik, Espainiako Gobernuak irizpide orokorrak ezarri zituen beroaren planean, eta erkidego bakoitzak bere errealitatera egokitzen du: osasun publikoari begira, bero olatua zehazteko gehieneko tenperatura 36 gradutik gora da Hego Euskal Herrian. Alta, hori bezain garrantzitsua da gutxieneko tenperatura. «Organismoak, suspertzeko, gaueko atsedena behar du. Bero alerta bat dugunean, eta gutxieneko tenperatura handia denean, gorputza ez da behar bezala osatzen», esan du Nieves Sagues NOPLOI Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuko medikuak. Hala, gutxieneko tenperaturaren erreferentziak aldatu egiten dira lurraldez lurralde: Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 20 gradutik gorakoa da, eta Nafarroan, 18 gradutik gorakoa, Erriberan salbu —21 gradutik gorakoa—.
Meteorologia agentziak ondorengo bost egunetako aurreikuspena aurreratzean, gutxieneko eta gehieneko tenperaturak (biak aldi berean) non gaindituko diren zehazten du, eta bertan bero olatuak iraun dezakeen egun kopuruak markatuko du arrisku maila. Informazio horretan oinarrituta, gizarte osoari begirako alerta ezartzen dute gobernuetako osasun publikoko atalek.
NOPLOIk eta Osalanek, berriz, bi egun lehenagotik ohartarazten diete enpresei, prebentzio ordezkariei, sindikatuei eta mutualitateei. Amelia Aguilar NOPLOIko teknikariaren arabera, beti lan antolamendua egokitzeko eta beroari aurre egiteko prebentzio neurri teknikoak gomendatzen dituzte. «Lan munduarentzako dei orokor bat da». Informazio horretan azpimarratu denez, aginte katean arduradunari jakinarazi behar zaio langileak iraganean osasun arazorik izan ote duen; lan erritmoa berora egokitu behar da; hainbat aldiz atseden hartu eta edan behar da…
Lantokien baldintzei buruzko araudia 1997koa da, eta orduko errealitateari erantzuten dio. «Egungo udak ez dira 1997koak», dio Aguilarrek. Batetik, dekretuak ez ditu zenbait kontzeptu eguneratu; adibidez, estres termikoa. «Soilik deserosotasun termikoaren arriskua jasotzen du». Bestetik, legeak ez du neurri jakinik proposatzen kanpoaldean lan egiten duten beharginentzat; bero kolpea jasateko arriskurik handiena dutenak, alegia.
Dena den, lan sedentario arinetarako barrualdeetan baldintza batzuk ezartzen ditu, eta horiek bete beharrekoak dira, Aguilarren arabera. «Lan ikuskaritza batek dokumentazioa eskatu, eta txostenek erakusten badute tenperaturak gainditu direla, araua hautsi dute».
CCOOko Alfonso Sanzen ustez, legedia egungo errealitatera egokitu behar da, eta bai beroa eta bai hotza lan arrisku gisa hartu. Egoerak lan baldintzarik kaskarrenak dituzten langileei eragiten diela nabarmendu du. «Lan prekaritatea ez da soilik lanaldian edo soldatan islatzen, baita lan osasunean ere. Tenperatura handiekin arropa egokirik ez izatea, ura hartzeko tokirik ez izatea edo maiz ez gelditzea arriskutsua da oso».
Enpresek, lan arriskuen prebentzioa egitean, tenperatura eta inguruneko baldintzak oso kontuan izan beharko lituzkete. «Normalean, ez dituzte lan osasun arloko erakundeen gomendioak betetzen, eta ez dute arriskurik neurtzen. Egitekotan, prebentzio arloko ordezkariek mugiarazten dute enpresa», kritikatu du LABeko Zubielak.
2017. urtearen amaieran, Nafarroako Gobernuak klima aldaketara egokitzeko Life Nadapta proiektua jarri zuen abian. Egitasmo horren barruan, lan munduko errealitatea ezagutu nahi izan dute. NOPLOIk beroarekin zein hotzarekin arazoak izan ditzaketen 245 enpresaren egoera bertatik bertara ezagutu du, 2019tik 2021era. Emaitzak deigarriak dira: enpresen %85ek aitortu dute muturreko tenperaturekiko esposizioa zutela, baina soilik %24k identifikatu dute modu egokian estres termikoa zuela. «Arazoa ez bada ongi identifikatzen, arazoa existituko ez balitz bezala da», esan du Aguilarrek.
Tenperaturagatik arrisku bat duten enpresen %53k ez dute euren plangintzan prebentzio neurririk, eta gainerakoen artean soilik hamarretik batek du aurrekontu bat. Bisitatutako enpresen herenek (%35ek) badakite pertsona hauskorrak dituela; baina ez dituzte zuzen identifikatzen, eta gainerakoek ez dakite halakorik dutenik ere. «Ez badaude zuzen identifikatuta, zaila da prebentzio neurriak egoki ezartzea eta bero olatu batetik babestea», azaldu du Nieves Sagues medikuak.
Azkenik, aztertutako enpresen herenek soilik daukate prozedura bero kolpe bat izanez gero eta bisitetan ez zuten topatu bero olatuetarako prozedurarik. «Enpresa guztiek pentsatuta eduki beharko lukete nola jokatu larrialdietan, baita muturreko tenperaturetarako», dio Aguilarrek.
Haren esanetan, euren produkzioagatik estres termiko arriskua duten enpresentzat garrantzitsuak izan daitezke antolamendu neurriak, baina, horien gainetik, «beti» neurri teknikoak daude. «Adibidez, enpresa batean, eraikinaren egoeragatik, lehen deseroso zena orain estres termiko bihurtu zaie, eta antolamendu neurriak adabakiak baino ez dira haientzat. Maiz egoera konpondu behar dute». Beste batzuetan, airea xurgatzeko sistema bat izan daiteke konponbidea, edo leihoetan argi infragorria pasatzen uzten ez duen tratamendu bat. Azkenean, neurri tekniko orok inbertitzea eskatzen du.
Kanpoko langileen neurriak
Eta zer gertatzen da bero handiko egunetan kanpoan lan egiten duten langileekin? «Antolamendu neurriak hartu behar dira. Egun batzuetan, ezin da lan egin 12etatik aurrera, eta lanorduak malgutu behar dira». Horrekin batera, lanean itzalguneak sortzea, eguzki kremak banatzea, arropa egokia ematea eta ingurunean freskatzeko neurriak ere har daitezke.
Horrezaz gainera, legedia klima aldaketaren erronkara egokitu behar da, eta kanpoaldeko langileen lan baldintzak hobeto zehaztu beharko lirateke. Bero handia joaten denean ere, en presek arazoa aintzat hartu behar dutela gehitu du Aguilarrek. «Udazkenean, beste lehentasun batzuk agertzen dira, baina klima aldaketa azkar datorkigu, eta lan osasunari eragiten dio».